آتش، یخ و فیبر نوری: چگونه اینترنت ایسلند جهان را پشت سر گذاشت

ایسلند شاید یک جزیره کوچک و دورافتاده در اقیانوس اطلس شمالی باشد، اما یکی از پیشرفته‌ترین اکوسیستم‌های اینترنتی جهان را دارد. تقریباً تمام جمعیت آنلاین هستند – بیش از ۹۹٪ مردم ایسلند از اینترنت استفاده می‌کنند en.wikipedia.org – و از سریع‌ترین اتصالات اینترنت در جهان بهره‌مندند. این گزارش زیرساخت‌های اینترنت ایسلند از شبکه‌های فیبر فوق سریع تا پوشش گسترده موبایل را بررسی می‌کند و ارائه‌دهندگان اصلی، سرعت‌ها، دسترسی‌پذیری، برنامه‌های دولتی، گزینه‌های ماهواره‌ای و مقایسه ایسلند با دیگر کشورهای جهان (و همسایگان نوردیکی‌اش) را توضیح می‌دهد.

بررسی اجمالی زیرساخت اینترنت ایسلند

پهنای باند و ستون فقرات فیبر نوری: ایسلند با سرعت زیاد زیرساخت فیبر نوری را در سراسر کشور توسعه داده است. اتصال کامل فیبر (FTTH) اکنون استاندارد است و حدود ۸۸.۷٪ از خطوط پهن‌باند ثابت را تشکیل می‌دهد en.wikipedia.org. در نتیجه، بیش از ۹۳٪ خانه‌های ایسلندی به فیبر گیگابیتی دسترسی دارند en.wikipedia.org en.wikipedia.org. در عمل، حداقل سرعت دانلود ۱ گیگابیت بر ثانیه برای همه ساکنان قابل دسترس است و سرویس ۱۰ گیگابیتی نیز در اغلب مناطق ارائه می‌شود en.wikipedia.org. این شبکه فیبر گسترده، ایسلند را در صدر اروپا از نظر نفوذ فیبر قرار داده است – و در سال ۲۰۲۰ ایسلند به کشور شماره ۱ اروپا از نظر استفاده از FTTP تبدیل شد globenewswire.com. این ستون فقرات فیبر (که عمدتاً توسط Míla و Ljósleiðarinn اداره می‌شود) در سراسر شهرها و روستاها امتداد یافته و اطمینان می‌دهد حتی شهرهای دور نیز با لینک‌های پرسرعت متصل‌اند. در سطح بین‌المللی، ایسلند با چهار کابل فیبر نوری زیردریایی به اروپا و آمریکای شمالی متصل است، و مجموع ظرفیت پهنای باند بین‌المللی ۲۰۸.۸ ترابیت بر ثانیه تا سال ۲۰۲۳ دارد en.wikipedia.org en.wikipedia.org. (برای درک بهتر، ایسلند در حال حاضر تنها بخش کوچکی از این ظرفیت را مصرف می‌کند – در حدود ۳ ترابیت بر ثانیه – که فضای بسیار زیادی برای رشد باقی می‌گذارد en.wikipedia.org.) این کابل‌های زیرآبی همچون FARICE-1، DANICE، Greenland Connect و کابل جدید IRIS به ایرلند در ۲۰۲۳ پشتیبانی، افزونگی و مسیر جهانی سریعی ارائه می‌دهند و همچنین باعث جذب مراکز داده به ایسلند شده‌اند en.wikipedia.org.

شکل: نقشه مسیرهای شبکه فیبر نوری ایسلند (خطوط ستون اصلی) بر اساس پایگاه‌داده ملی مخابرات commons.wikimedia.org. ستون فقرات فیبر تقریباً تمام مناطق مسکونی را وصل می‌کند و پهنای باند پرسرعت را در سراسر کشور ممکن می‌سازد.

شبکه‌های موبایل (۴G/۵G): زیرساخت مخابرات موبایل ایسلند نیز به همان اندازه قوی است. سه اپراتور اصلی – Síminn، Vodafone Iceland (Sýn) و Nova – خدمات صدای موبایل و داده را ارائه می‌دهند و در پوشش، رقابتی جدی دارند. این کشور سال‌هاست پوشش سراسری ۳G/۴G را ممکن ساخته و از نخستین اجراکنندگان ۵G بوده است. Nova اولین سرویس ۵G را در ۲۰۲۰ راه‌اندازی کرد و Síminn و Vodafone در ۲۰۲۱ به سرعت دنبال آن رفتند با هدف گسترش سریع‌تر en.wikipedia.org. امروز، پوشش ۴G و ۵G در مناطق جمعیتی گسترده است freedomhouse.org. هر سه اپراتور پوشش بسیار خوبی اطراف مناطق ساحلی که اکثر ایسلندی‌ها زندگی می‌کنند، گزارش می‌کنند (نقشه‌های پوشش، تقریباً سراسر سواحل را ۴G/۵G نشان می‌دهد) و سیگنال در ارتفاعات مرکزی غیرمسکونی پراکنده‌تر است. جغرافیای ایسلند باعث می‌شود اکثریت قریب به اتفاق جمعیت در شهرها و روستاهای ساحلی باشند، بنابراین اپراتورها می‌توانند بیش از ۹۹٪ جمعیت را حتی با نبود سیگنال در ارتفاعات مرکزی صعب‌العبور پوشش دهند lavacarrental.is. شبکه‌های قدیمی (۲G/۳G) تا ۲۰۲۵ بازنشسته می‌شوند و تمرکز کاملاً بر خدمات ۴G LTE و ۵G است en.wikipedia.org. سرعت اینترنت موبایل در ایسلند، جزو سریع‌ترین‌های جهان است – میانه سرعت دانلود موبایل حدود ۲۱۴ مگابیت بر ثانیه و ایسلند را در بین ده کشور اول جهان از نظر سرعت قرار می‌دهد worldpopulationreview.com. با گسترش ۵G، میانگین پهنای باند موبایل همواره در حال افزایش است. تا سال ۲۰۲۲ بیش از ۵۲۱٬۰۰۰ اشتراک فعال موبایل (در کشوری با حدود ۳۷۰٬۰۰۰ نفر) وجود داشت که نشان‌دهنده داشتن چند دستگاه یا سیم‌کارت داده توسط بسیاری است en.wikipedia.org. همچنین ۶۴٬۰۰۰ اشتراک فقط داده (۴G/۵G) برای لپ‌تاپ، تبلت، دستگاه‌های اینترنت اشیا و به عنوان جایگزین اینترنت خانگی (در کلبه‌های تابستانی و مناطق دورافتاده) استفاده می‌شوند en.wikipedia.org. این ضریب نفوذ بالای موبایل (در حدود ۱۴۱٪ نسبت به جمعیت) نشانگر دسترسی بالای اینترنت بی‌سیم در ایسلند است freedomhouse.org.

اتصال روستایی: رساندن اینترنت به دورافتاده‌ترین مزارع و روستاها اولویتی مهم بوده است. در حالی که شهرهای اصلی اکنون از فیبر بهره‌مندند، برخی روستاها و مکان‌های منفرد در ابتدا مجبور به استفاده از خطوط VDSL یا حتی ADSL قدیمی بودند. برای رفع این شکاف، دولت برنامه “Ísland Ljóstengt” (ایسلند متصل نوری) را (۲۰۱۶–۲۰۲۲) با هدف توسعه یارانه‌ای فیبر به مناطق روستایی کم‌جمعیت اجرا کرد en.wikipedia.org. این ابتکار قریب ۵٬۵۰۰ مکان روستایی را به FTTH متصل کرد که ارائه سرویس به آن‌ها به صرفه نبود en.wikipedia.org. به لطف این تلاش‌ها، تا ۲۰۲۲ فقط حدود ۱.۳٪ از اتصال‌ها (تقریباً ۱۸۰۰ خانه دورافتاده) هنوز از ADSL قدیمی با سرعت کمتر از ۱۰ مگابیت استفاده می‌کردند en.wikipedia.org. بسیاری از آن‌ها اکنون گزینه VDSL یا بی‌سیم ثابت دارند. دولت به اینجا بسنده نکرده و در ۲۰۲۴ هدف دسترسی ۱۰۰٪ منازل و کسب‌وکارها به فیبر تا ۲۰۲۶ را با حمایت یارانه‌ای اعلام کرده است en.wikipedia.org. به این معنا که حتی دورترین مزرعه یا دهکده صیادی هم به زودی به اینترنت گیگابیتی مجهز خواهند شد. برای خانه‌هایی که کاملاً خارج از شبکه‌اند، ارتباط ۴G/۵G ثابت و گزینه‌های ماهواره‌ای در حال پر کردن شکاف‌اند (به بخش اینترنت ماهواره‌ای در ادامه نگاه کنید). نتیجه اینکه جغرافیا دیگر مانع نیست: چه در مرکز ریکیاویک و چه در دورافتاده‌ترین فیوردها، ایسلندی‌ها از پهنای باند حقیقی برخوردارند. جای تعجب نیست که تا ۲۰۲۱، ۹۸٪ خانوارهای ایسلندی در خانه به اینترنت دسترسی داشتند freedomhouse.org– سطحی از دسترسی که جزو بالاترین‌ها در اروپاست.

برای خلاصه‌سازی انواع دسترسی اینترنتی، اکثریت قریب به اتفاق مشترکین ایسلندی از فیبر استفاده می‌کنند و DSL و بی‌سیم اکنون نادر است:

این گرایش شدید به سمت فیبر نشان‌دهنده جهش ایسلند به زیرساخت‌های نسل آینده است. همچنین کیفیت سرویس تقریباً یکنواخت بالاست – بیش از ۹۷.۹٪ اشتراک‌های ثابت حداقل سرعت ۳۰ مگابیت ارائه می‌دهند freedomhouse.org و همان‌طور که اشاره شد، اکثر مشترکین سرعت ۵۰۰ مگابیت تا چندگیگابیت را دریافت می‌کنند en.wikipedia.org. تقریباً نیمی از اتصال‌ها ۱ گیگابیت یا بیشتر را تبلیغ می‌کنند en.wikipedia.org. حتی طوفان‌های زمستانی (که در ایسلند رایج‌اند) به ندرت باعث قطع موقت اینترنت می‌شود، اگرچه آب‌وهوای بسیار شدید ممکن است موجب اختلالات برق محلی شده و تا بازگشت برق، اینترنت منطقه مختل گردد freedomhouse.org.

ارائه‌دهندگان اصلی ISP و مخابرات

بازار مخابرات ایسلند هرچند کوچک، اما رقابتی و پیشرو است. این صنعت سال‌ها پیش آزاد شد و انحصار اپراتور دولتی سابق Síminn شکسته شد. امروزه سه شرکت عمده بازار خرده‌فروشی اینترنت را در دست دارند: Síminn، Vodafone Iceland (با برند Sýn) و Nova en.wikipedia.org. شرکت‌های کوچک‌تر مانند Hringdu و اپراتورهای محلی سهم باقی‌مانده را در اختیار دارند en.wikipedia.org. Síminn (اپراتور پیشین دولتی) هنوز بزرگترین ارائه‌دهنده است اما Nova – که در آغاز صرفاً اپراتور موبایل بود – اکنون در هر دو حوزه موبایل و پهن باند ثابت به رقابت با بزرگان برخاسته است globenewswire.com. در حقیقت Nova پیشرو بازار موبایل از نظر تعداد کاربران شده و به حوزه فیبر نیز وارد شده است globenewswire.com. Vodafone Iceland با برند جدید Sýn همچنان در جایگاه دوم بازار باقی مانده است. جدول زیر ISPs برتر و سهم بازار آن‌ها را نشان می‌دهد:

Síminn در گذشته اپراتور دولتی (جدا شده از پست ملی) بود و همچنان دارای زیرساخت‌های گسترده است. در سال‌های اخیر، Síminn دارایی‌های شبکه‌ای خود را به شرکتی به‌نام Míla منتقل کرد که اکنون زیرساخت ملی فیبر و مس را اداره می‌کند (Míla حتی در ۲۰۲۲ به یک سرمایه‌گذار فروخته شد و بازار را بیشتر باز کرد) globenewswire.com. Míla ارائه‌دهنده عمده شبکه عمده‌فروشی است و دسترسی به شبکه فیبر تا خانه‌اش را به صورت بی‌طرف به ISPs خرده‌فروشی می‌دهد. در همین حال Ljósleiðarinn (شبکه فیبر ریکیاویک) که در ابتدا شبکه‌ای شهرداری در پایتخت بود، به دومین اپراتور فیبر بزرگ کشور تبدیل شده و بیشتر جنوب‌غرب و چند شهر منطقه‌ای را با فیبر خود پوشش می‌دهد en.wikipedia.org. سایر شبکه‌های محلی (مثلاً Tengir در شمال، Snerpa در وست‌فیوردز) نیز شکاف‌های منطقه‌ای را پر می‌کنند en.wikipedia.org en.wikipedia.org. این مدل دسترسی باز باعث می‌شود در بسیاری مناطق مشتریان بتوانند ISP خود (مثلاً Síminn، Nova و…) را صرف‌نظر از مالک خط تا خانه خود انتخاب کنند. این موضوع فضای رقابتی سرویس‌ها حتی روی زیرساخت مشترک ایجاد می‌کند.

در مجموع، بازار ISP ایسلند شاهد رقابت موثر چه در موبایل و چه در پهن باند است که باعث حفظ قیمت‌های معقول و کیفیت بالا شده است globenewswire.com. قیمت اینترنت خانگی در محدوده ۵۰۰۰ کرون (~۳۵ دلار) برای طرح‌های پایه تا ۱۰٬۰۰۰+ کرون (~۷۰ دلار به بالا) برای طرح‌های گیگابیتی ممتاز قرار دارد که با توجه به درآمد بالا در ایسلند، دسترسی به اینترنت را کاملاً مقرون به صرفه می‌سازد (در حدود یا کمتر از ۱٪ درآمد خانوار میانه) shrine-dev-node02.catalyst.harvard.edu camperrentaliceland.com. همچنین، هر سه ISP بزرگ، سرویس‌هایی نظیر IPTV و تلفن را با اینترنت بسته‌بندی می‌کنند و هیچ سقف مصرفی (Data Cap) برای طرح‌های ثابت وجود ندارد؛ بنابراین مردم ایسلند آزادانه از اینترنت استفاده می‌کنند. وای‌فای عمومی نیز (در کافه‌ها، ساختمان‌های عمومی، حتی اتوبوس‌ها) رایج است و به اتصال سراسری شهروندان و گردشگران کمک می‌کند lavacarrental.is lavacarrental.is.

لازم به ذکر است که دفتر ارتباطات الکترونیک ایسلند (ECOI) (با نام قبلی سازمان پست و مخابرات) ناظر این بخش است. در ۲۰۲۴ دولت Neyðarlínan (شرکت دولتی ارتباطات اضطراری) را به عنوان ارائه‌دهنده خدمات جهانی به جای Míla در این نقش تعیین کرد en.wikipedia.org. به این معنا که دولت تضمین می‌کند خدمات تلفن و اینترنت پایه برای همه شهروندان با قیمت مقرون به صرفه وجود داشته باشد تا اگر بازار به دورافتاده‌ترین خانوارها نرسد، دولت جبران کند. البته در عمل ترکیب سرمایه‌گذاری خصوصی و حمایت‌های دولتی عملاً تمام مردم را آنلاین کرده است.

سرعت شگفت‌انگیز و رتبه‌بندی جهانی

سرعت اینترنت ایسلند در سطح جهانی است که ناشی از شبکه فیبر کامل و فناوری مدرن موبایل آن است. در بخش پهن‌باند ثابت، ایسلند همواره جزو سریع‌ترین‌های جهان بوده است. تا اوایل ۲۰۲۴، رتبه ششم جهان با سرعت دانلود میانگین حدود ۲۴۲ مگابیت بر ثانیه را داشت en.wikipedia.org. تا ژانویه ۲۰۲۵، میانگین سرعت ثابت کشور به حدود ۲۸۲ مگابیت بر ثانیه رسید و رتبه پنجم سریع‌ترین جهان را (فقط سنگاپور، امارات، هنگ‌کنگ و فرانسه اندکی بالاتر بودند) en.wikipedia.org en.wikipedia.org. در اروپا، ایسلند رهبر بی‌رقیب است – برای مثال میانگین ۲۸۱.۹۵ مگابیت بر ثانیه حتی از دانمارک (۲۴۷.۶ مگابیت) بالاتر و بیشتر از متوسط اروپاست en.wikipedia.org en.wikipedia.org. سرعت میانه نیز همین داستان را نشان می‌دهد: حدود ۲۱۴ مگابیت ایسلند را جزو ده تای برتر جهان قرار می‌دهد worldpopulationreview.com. این ارقام نشان می‌دهد که سرعت‌هایی که پیش‌تر آینده‌نگرانه بود، امروز در ایسلند واقعیتی روزمره‌اند. تنوع فراوان برنامه‌های گیگابیت، یعنی بسیاری کاربران در عمل سرعت‌هایی بالاتر هم تجربه می‌کنند؛ بیش از ۷۳٪ اتصال‌ها سرعت تبلیغی ۵۰۰ مگابیت یا بالاتر دارند en.wikipedia.org. سرعت آپلود هم عمدتاً عالی است (گاهی متقارن)، که ایسلند را به بهشت کاربرانی با مصرف داده بالا، استریمرها و کسب‌وکارها بدل ساخته است.

سرعت موبایل‌های ایسلندی هم تحسین‌برانگیز است. در شبکه‌های ۵G کاربران در ریکیاویک و شهرهای دیگر معمولاً دانلود بیش از ۲۰۰ مگابیت را تجربه می‌کنند. در کل، سرعت میانه دانلود موبایل (حدود ۱۲۹ تا ۲۱۴ مگابیت در گزارش‌ها) ایسلند را بین سریع‌ترین‌های جهان قرار می‌دهد (معمولاً رتبه ۵ تا ۱۰ دنیا) worldpopulationreview.com worldpopulationreview.com. حتی سرعت‌های ۴G LTE نیز فوق‌العاده هستند (معمولاً ده‌ها مگابیت) به لطف شبکه‌های خلوت و پوشش گسترده باند پایین در مناطق روستایی. برای مقایسه، میانگین سرعت جهانی موبایل فقط حدود ۶۳ مگابیت است worldpopulationreview.com – اینترنت همراه ایسلند چند برابر سریع‌تر است. تاخیر در شبکه داخلی (برای بازی آنلاین یا تماس تصویری حیاتی است) کم است و به لطف چند کابل زیردریایی، تاخیر بین‌المللی هم مناسب (لندن <۲۰ ms، نیویورک ~۶۰ms). با حذف ۲G/۳G تا سال ۲۰۲۵ و اختصاص باند به ۴G/۵G، ظرفیت و سرعت بیشتر می‌شود en.wikipedia.org. اپراتورها سرمایه‌گذاری عمده روی ۵G NR داشته‌اند؛ Síminn با همکاری اریکسون تا پایان ۲۰۲۲ ۵G را سراسری کرد globenewswire.com و تا ۲۰۲۳ بیشتر شهرها و مسیرهای اصلی با ۵G پوشش دارند. تا حدود ۲۰۲۱، پوشش ۵G برای ۵۰٪ جمعیت گزارش می‌شد که اکنون سهم بسیار بیشتری یافته است freedomhouse.org. خلاصه، چه با فیبر چه با موبایل، ایسلندی‌ها اینترنت فوق سریع و قابل‌اعتماد تجربه می‌کنند که جلوتر از بخش زیادی از دنیاست.

برای درک جایگاه برتر ایسلند در پهن‌باند ثابت، توجه کنید که ۹۷.۹٪ مشترکان دست‌کم سرعت ۳۰ مگابیت دارند freedomhouse.org (یعنی تقریباً همه) و بیش از نصف پوشش ۱ گیگابیت دارند en.wikipedia.org. در حالی‌که بسیاری کشورهای پیشرفته تازه به دنبال تحقق هدف ۳۰ یا ۱۰۰ مگابیت برای همگان هستند، ایسلند ۱۰۰ مگابیت را پایه فرض کرده و به سوی گیگابیت‌های چندگانه حرکت می‌کند. هدف بلندپروازانه این بود که تا ۲۰۲۱ به ۹۹.۹٪ جمعیت سرعت ۱۰۰Mb/s یا بالاتر برساند که تحقق یافت globenewswire.com freedomhouse.org– هدفی بلند از منظر جهانی که ایسلند به لطف توسعه سریع فیبر حتی در مناطق دورافتاده محقق کرد globenewswire.com. اکنون هدف ۱۰۰٪ پوشش فیبر گیگابیتی است.

دسترسی و مقرون‌به‌صرفگی

اینترنت در ایسلند نه تنها سریع بلکه به‌طور گسترده در دسترس و نسبتاً مقرون به‌صرفه است که به جامعه‌ای بسیار فراگیر دیجیتال منجر شده است. همان‌طور که گفته شد، تقریباً تمام خانوارها آنلاین‌اند و تقریباً همه این کار را انتخاب می‌کنند (نرخ استفاده از اینترنت ~۹۹٪ جمعیت en.wikipedia.org). عملاً شکاف دیجیتال از جهت دسترسی وجود ندارد. حتی خانوارهای کم‌درآمد یا روستایی نیز به لطف سیاست خدمات جهانی و توسعه یارانه‌ای شبکه، گزینه‌هایی دارند. برای مناطق دور، منابعی چون صندوق مخابرات و برنامه Ljóstengt هزینه نصب فیبر یا بی‌سیم را پوشش داد en.wikipedia.org. نهادهای عمومی مانند کتابخانه‌ها، مدارس و مراکز خدماتی نقطه دسترسی اینترنت دارند تا آن اقلیت کوچک فاقد اتصال خانگی (که اغلب انتخاب شخصی است) هم بتوانند آنلاین شوند. وای‌فای عمومی در مناطق شهری معمول است و طرح‌های موبایل آنقدر مقرون به صرفه‌اند که بیشتر مردم با موبایل همواره آنلاین‌اند lavacarrental.is.

در مورد قیمت، هرچند هزینه زندگی در ایسلند بالاست اما نرخ پهن‌باند عموماً با استاندارد اروپایی مطابقت دارد. بسته‌های پایه (با دیتای نامحدود) از حدود ۵–۶ هزار کرون ایسلند (≈ ۴۰ دلار) در ماه در دسترس است و معمولاً شامل ~۱۰۰ مگابیت سرعت است. دولت قیمت‌ها را رصد می‌کند تا منصفانه باقی بمانند و گاه با دخالت از طریق نهاد نظارتی، هزینه عمده‌فروشی خطوط روستایی را کاهش داده است globenewswire.com. بعلاوه، از سال ۲۰۱۷ ایسلند هیچ سقف مصرف یا کاهش سرعت بابت مصرف (throttling) در پهن‌باند ندارد – سرویس نامحدود واقعی استاندارد است و این سبب بکارگیری آزادانه اینترنت برای آموزش، سرگرمی، سلامت و… بدون نگرانی از جریمه اضافه‌بار می‌شود. در کل، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد ایسلندی‌ها از کیفیت و دسترسی اینترنت بسیار راضی‌اند. با پوشش نزدیک به ۱۰۰٪ و سرعت رو به رشد، اینترنت عملاً عنصری جدایی ناپذیر از زندگی روزمره ایسلند است؛ از بانکداری تا خدمات دولت تا سرگرمی و ارتباط با جهان.

سیاست دولت و برنامه‌های دیجیتال

دولت ایسلند نقشی فعال در موفقیت اتصال این کشور داشته است. استراتژی دیجیتال ملی بر پهن‌باند به عنوان زیربنای حیاتی تاکید داشته است. یکی از برنامه‌های برجسته طرح “ایسلند متصل نوری” بود که هدفش دسترسی دست‌کم ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه برای تمامی شهروندان تا سال ۲۰۲۰ بود freedomhouse.org. بر مبنای این برنامه و فازهای بعدی، دولت یارانه‌هایی (بیش از ۴۰۰ میلیون کرون در ۲۰۲۰ و ۱۸۰ میلیون در ۲۰۲۱) به شرکت‌های مخابرات و شهرداری‌ها داد تا فیبر را به جاهایی که سرمایه‌گذاری خصوصی کافی نبود گسترش دهند freedomhouse.org freedomhouse.org. این مدل مشارکت دولتی – خصوصی در تحقق پوشش تقریباً همگانی پرسرعت بسیار موفق بود. تا سال ۲۰۲۴، دولت هدف جدید پوشش کامل فیبر تا ۲۰۲۶ را تعیین کرد و برای معدود شهر روستایی فاقد فیبر یارانه‌هایی تعیین شد en.wikipedia.org. صندوق مخابرات (Fjarskiptasjóður) نقش مهمی در تامین مالی این طرح‌های روستایی ایفا کرده است globenewswire.com.

قوانین رقابتی نیز باعث تساوی فرصت‌ها شده است. نهاد تنظیم مخابرات (ECOI) اجبار بر بازگشایی شبکه (LLUB/open access) برای شبکه Míla وضع و اجازه داد بازیگران جدید روی زیرساخت اپراتور پیشین سرویس دهند. همچنین، مزایده‌های فرکانسی برای ۴G و ۵G طوری مدیریت شد که هر سه اپراتور مجوز سراسری بگیرند freedomhouse.org. حتی مناطق کم‌جمعیت معمولاً امکان انتخاب بین چند ارائه‌دهنده را دارند. برنامه‌های شمول دیجیتال نیز روی مهارت و سواد کار کرده‌اند – مثلاً طرح‌هایی برای بالا بردن سواد دیجیتال سالمندان یا دسترسی وب‌سایت‌های عمومی به زبان ایسلندی (و انگلیسی) برای همگان. البته به دلیل استفاده بسیار بالا، شکاف دیجیتال بیشتر درباره کیفیت کاربرد (مثلاً افراد مسن فقط پایه‌ای استفاده می‌کنند) است نه کمبود دسترسی.

جنبه دیگری از سیاست، پایداری و امنیت است. ایسلند فقط یک نقطه تبادل اینترنت (RIX در ریکیاویک) دارد تا ترافیک داخلی را محلی نگه دارد en.wikipedia.org و دولت با اپراتورها برای تضمین افزونگی زیرساخت حیاتی (کابل‌های زیردریایی متعدد، برق پشتیبان برای دکل‌ها و…) همکاری دارد. پس از طوفان ۲۰۱۹ که مدتی برخی مناطق شرق کشور را از ارتباط محروم کرد freedomhouse.org تلاش‌هایی برای بهبود لینک‌های پشتیبان انجام شد. امنیت سایبری نیز توسط CERT-IS (تیم ملی هماهنگی رخدادهای امنیت سایبری) مدیریت می‌شود en.wikipedia.org. این اقدامات با نگاه ایسلند به اینترنت به عنوان زیرساخت کلیدی هماهنگ است.

در نهایت، عضویت ایسلند در چارچوب‌های اتحادیه اروپا/EEA (گرچه عضو رسمی اتحادیه اروپا نیست اما مقررات آن را در حوزه مخابرات اجرا می‌کند) باعث شده استانداردهای اروپایی مانند بی‌طرفی شبکه (Net neutrality)، رومینگ، و حریم داده اجرا شود. برای مثال، سیاست “روم‌مانند-در-خانه” اتحادیه اروپا در ایسلند هم اعمال می‌شود؛ پس ایسلندی‌ها هنگام سفر در اروپا داده موبایل را با نرخ داخلی و بالعکس استفاده می‌کنند lavacarrental.is. این همکاری‌های بین‌المللی، اینترنت ایسلند را با همسایگانش ادغام و منافع بیشتری برای مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند.

اینترنت ماهواره‌ای برای مناطق دورافتاده

حتی با پوشش فیبر و موبایل برای تقریباً همگان، ایسلند اینترنت ماهواره‌ای را هم به ویژه برای مناطق کاملاً دورافتاده و مواقع خاص به طور جدی پذیرفته است. در فوریه ۲۰۲۳، سرویس ماهواره‌ای استارلینک اسپیس‌ایکس در ایسلند در دسترس شد en.wikipedia.org. منظومه ماهواره‌ای استارلینک اینترنت پرسرعت را به ظرفی کوچک تقریباً در هر نقطه جغرافیایی با دید باز به آسمان منتقل می‌کند. این موضوع برای مکان‌هایی مانند کلبه‌های کوهستانی، پست‌های تحقیقاتی، کشتی‌های دریا یا مزارع دور که کابل‌کشی فیبر یا نگهداری دکل‌های موبایل عملی نیست، انقلابی است. کاربران اولیه ایسلندی، سرعت دانلود استارلینک را حدود ۱۵۰–۲۰۰ مگابیت (همتای اینترنت شهری) گزارش کردند. استارلینک بدون ایستگاه زمینی محلی در ایسلند فعال شد، لذا ترافیک کاربران فعلاً از طریق گیت‌وی‌های کشورهای دیگر هدایت می‌شود (که کمی به تاخیر اضافه می‌کند) en.wikipedia.org. با این حال تاخیر حدود ۶۰–۷۰ میلی‌ثانیه پیشرفت چشمگیری نسبت به ماهواره‌های استاندارد قدیمی است و برای اکثر کاربردها کاملاً قابل قبول است.

استفاده از استارلینک هنوز نسبتاً محدود است – چراکه فقط درصدی بسیار کوچک از جمعیت، فاقد اینترنت ثابت یا موبایل مناسب هستند. اما برای همین قشر معدود، استارلینک تنها راه اتصال است. به عنوان مثال، شرکت‌های گردشگری مناطق مرتفع، یا برخی قایق‌های ماهیگیری اکنون برای اتصال دائمی از استارلینک استفاده می‌کنند. وجود این گزینه ماهواره‌ای، تاب‌آوری کلی شبکه ملی را نیز افزایش می‌دهد. در رخداد بلایای طبیعی و قطع کلی ارتباطات زمینی (مثلاً فوران آتشفشانی یا سیل یخی)، دیش‌های استارلینک می‌توانند حکم پشتیبان اضطراری اینترنت را برای حفظ ارتباط مناطق ایفا کنند. پیش از استارلینک، سرویس‌های ماهواره‌ای همچون Inmarsat یا Iridium در دسترس بود اما با قیمت گزاف و پهنای باند کم – فقط مناسب ایمیل یا تماس اورژانسی. ورود استارلینک در ۲۰۲۳ اولین بار اینترنت ماهواره‌ای پرظرفیت و مقرون به صرفه را برای عموم مردم ایسلند فراهم کرد. با رشد منظومه‌های ماهواره‌ای، انتظار می‌رود حتی آخرین “نقاط سیاه” نقشه ارتباطات ایسلند نیز ناپدید شوند. دولت این سرویس‌ها را به عنوان مکمل شبکه زمینی پذیرفته تا همه، همه جا بتوانند آنلاین باشند اگر اراده داشته باشند.

نوآوری‌ها و تحولات آینده

اکوسیستم اینترنت ایسلند پیوسته با تمرکز بر فناوری آینده و نیازهای روز در حال تکامل است. برخی تحولات و روندهای کلیدی عبارت‌اند از:

• پوشش کامل فیبر و خاموشی شبکه مسی: طی سال‌های آینده، ایسلند در مسیر دستیابی به پوشش کامل فیبر برای همه خانه‌ها و کسب‌وکارها است en.wikipedia.org. این روند با بازنشستگی شبکه مسی (خط تلفن و DSL قدیمی) همزمان خواهد شد. Síminn/Míla روند حذف تدریجی PSTN قدیمی و کلا DSLAMS مسی را آغاز کرده‌اند globenewswire.com globenewswire.com. تا اواسط دهه ۲۰۲۰، ایسلند یکی از معدود کشورهایی خواهد شد که تمام دسترسی ثابت به طور کامل فیبر نوری است و زمینه برای سرویس‌های استاندارد چندگیگابیتی در سراسر کشور فراهم می‌شود. این موضوع تعمیر و نگهداری شبکه (بی‌مشکل خطوط مسی) را ساده کرده و کشور را برای دهه‌ها آینده آماده می‌سازد.
• موبایل نسل بعد (۵G و پس از آن): با همه‌گیر شدن ۵G در ایسلند، اپراتورها شبکه‌ها را تقویت و آماده ۶G می‌کنند. ۵G امکان‌هایی مانند دسترسی بی‌سیم ثابت (FWA) را ایجاد کرده که برخی روستاییان به جای فیبر از آن بهره می‌برند. اپراتورها همچنین ۵G را برای پیاده‌سازی اینترنت اشیا – مثلاً سنسورهای نیروگاه‌های ژئوترمال – به کار می‌گیرند. نفوذ بالای گوشی‌های هوشمند و ۵G ایسلندی‌ها را مشتاق پذیرش فناوری‌های موبایلی آینده می‌کند. با خاموشی ۲G/۳G، طیف فرکانسی برای تقویت ۵G و بعدها تست‌های ۶G (در دهه ۲۰۳۰) مهیا می‌شود. با جمعیت فنی، انتظار می‌رود هر فناوری بی‌سیم جدید با استقبال وسیع مواجه شود.
• اتصال بین‌المللی و مراکز داده: افتتاح کابل زیردریایی IRIS به ایرلند در ۲۰۲۳ ارتباطات خارجی ایسلند را تقویت و مسیر سوم اروپا (علاوه بر کابل FARICE-1 به اسکاتلند و DANICE به دانمارک) را اضافه کرد en.wikipedia.org. همچنین شاخه‌ای از Greenland Connect ایسلند را از غرب (گرینلند به آمریکای شمالی) متصل می‌کند en.wikipedia.org. این تنوع، سرمایه‌گذاری در مرکز داده و کلود را جذاب‌تر کرده است. مراکزی مانند Verne Global و atNorth به دلیل انرژی تجدیدپذیر و آب‌وهوای سرد و البته خطوط اینترنت قدرتمند در ایسلند ساخته شده‌اند. اغلب رشد مصرف پهنای باند بین‌المللی ایسلند ناشی از این مراکز داده است en.wikipedia.org. روند تبدیل ایسلند به قطب داده‌های نوردیک ادامه خواهد داشت و پروژه‌هایی برای اتصال مستقیم به آمریکای شمالی مطرح است (هرچند هنوز تایید نشده). دولت این سرمایه‌گذاری را با دیدگاه “زیرساخت دیجیتال، صنعت جدید ماهیگیری” حامی است.
• آزمایش فناوری‌های نوین: ایسلند با وجود اندازه کوچک، جسورانه در آزمودن فناوری‌های جدید شبکه‌ای عمل می‌کند. کشور جزو اولین‌ها در راه‌اندازی اینترنت خانگی ۱۰ گیگابیت بر ثانیه در اروپا بود – هم Míla و هم Ljósleiðarinn در بعضی مناطق پلن ۱۰Gbps عرضه می‌کنند en.wikipedia.org en.wikipedia.org. بحث بر سر اجرای IPv6 سراسری نیز در جریان است (نرخ پذیرش بالای IPv6 در شبکه‌های ایسلندی، مطابق با استاندارد جهانی است). محققان ایسلند روی ماهواره‌های ارتباطی قطبی و سکوهای بالای ارتفاع برای پوشش نقاط تحقیقاتی روی یخچال‌ها یا کشتی‌ها نیز کار کرده‌اند. همچنین اپراتورها با استفاده از رادیو مایکروویو به عنوان بک‌آپ برای دکل‌های دورافتاده و آزمایش محاسبات لبه (Edge Computing) در مراکز روستایی، تاب‌آوری و زمان واکنش را افزایش می‌دهند. این اقدامات با هدف حفظ موقعیت نخست ایسلند در فناوری‌های ارتباطی انجام می‌شود.

در جمع‌بندی، مسیر اینترنت ایسلند همواره صعودی است: سرعت بالاتر، پایداری بیشتر و اتصال در سراسر کشور – و همه با بهره‌گیری از انرژی ۱۰۰٪ تجدیدپذیر (ویژگی منحصربه‌فرد با تکیه به ژئوترمال و آب). معدود کشورهایی به‌اندازه ایسلند برای آینده داده‌محور آمادگی دارند.

مقایسه جهانی و نوردیک

ایسلند در مقایسه با استاندارد جهانی و همسایگان نوردیک چگونه است؟ به طور خلاصه، فوق‌العاده عالی. ایسلند همواره در مقایسه‌های بین‌المللی استفاده، سرعت و نفوذ اینترنت در صدر است. برای مثال، نرخ استفاده اینترنت بالای ۹۹٪ ایسلند تقریباً بالاترین در دنیاست و در سطح کشورهای نوردیکی همچون نروژ قرار دارد (که ~۹۹٪ گزارش می‌کنند) en.wikipedia.org explodingtopics.com. در سرعت پهن‌باند، ایسلند سرتاسر نوردیک‌ها جلوتر است: دانمارک، سوئد، فنلاند و نروژ همگی سرعت میانگین پایین‌تری دارند (مثلاً سرعت سوئد حدود ۱۷۵ در مقابل ~۲۸۲ ایسلند) en.wikipedia.org en.wikipedia.org. این عمدتاً به خاطر گرایش شدید ایسلند به فیبر است – در حالی‌که سوئد و نروژ هنوز بخش قابل توجهی از کاربران را روی کابل یا DSL دارند، حدود ۸۵–۹۳٪ اتصال‌های ایسلندی کاملاً فیبر است oecd.org en.wikipedia.org. در واقع، مطالعه OECD در ۲۰۲۳ ایسلند را بین معدود کشورهایی قرار داد (کنار کره جنوبی و ژاپن) که بیش از ۸۰٪ اشتراک‌ها تماماً فیبر است oecd.org. همچنین نسبت مشترکین گیگابیت ایسلند از بسیاری کشورها بالاتر است.

در حوزه موبایل، تمام نوردیک‌ها پوشش گسترده ۴G/۵G و استفاده بالا دارند. برتری ایسلند این است که جمعیت کوچک و جغرافیای خاص، اجرا و توسعه سریع ۵G و ازدحام کمتر را ممکن ساخت. نروژ و فنلاند هم چالش تراکم جمعیتی کمتری دارند اما همچون ایسلند مرکزیت جمعیتی ندارند؛ با این وجود آن‌ها نیز ضریب نفوذ بالا و سرعت موبایل نزدیک دارند (گاه نروژ در ۲۰۲۱ رتبه نخست سرعت ۵G را داشت اما ایسلند با سرعت بالا در حال نزدیک شدن بود) worldpopulationreview.com worldpopulationreview.com. از نظر قیمت، در مجموع نوردیک‌ها اینترنتی مقرون به صرفه نسبت به درآمد دارند – ایسلند همتراز نروژ یا دانمارک است، شاید کمی گران‌تر از سوئد یا فنلاند؛ اما اختلاف‌ها با در نظر گرفتن درآمد بسیار ناچیزند. همه نوردیک‌ها از جمله ایسلند از بی‌طرفی شبکه، سیاست جامع شمول و پوشش حداقلی برخوردارند.

یکی از نقاط برجسته منحصر بفرد ایسلند فراگیری بالای دسترسی پرسرعت است. مثلاً در لاپلند فنلاند یا شمال نروژ هنوز تعدادی روستای دور فاقد فیبرند (با وایرلس/رادیو)، اما سیاست‌های تهاجمی ایسلند یعنی حتی مناطق روستایی فیبر یا دست‌کم اینترنت بی‌سیم پرسرعت دارند. تعهد برای ۱۰۰٪ گیگابیت تا ۲۰۲۶ هدفی جسورانه‌تر از طرح‌های اکثر کشورهاست. همچنین ایسلندی‌ها به‌طور فرهنگی به فناوری علاقه‌مندند – نرخ استفاده از رسانه‌های اجتماعی و بانکداری آنلاینشان از بالاترین در دنیاست و با نوردیک‌های دیگر برابری یا از آن‌ها پیش‌تر است grapevine.is. ایسلند نمونه‌ای موفق از چگونگی استفاده هوشمندانه از سیاست و فناوری برای تبدیل شدن یک کشور کوچک به رهبر دیجیتال دنیا است. ایسلند فراتر از اندازه واقعی‌اش عمل می‌کند: با وجود جمعیت اندک، در پیشگامی جهانی اینترنت الگو است.

در پایان، داستان اینترنت ایسلند، ماجرای بلندپروازی و موفقیت است. از کابل‌کشی فیبر روی یک جزیره آتشفشانی یخ‌زده تا روشن کردن یکی از سریع‌ترین شبکه‌های جهان و امکان‌پذیر ساختن دسترسی برای هر شهروند – ایسلند اکوسیستمی اینترنتی ایجاد کرد که با کشورهایی به مراتب بزرگ‌تر رقابت و اغلب آن‌ها را پیشی می‌گیرد. همانگونه که سرزمین “یخ و آتش” نشان داده است، حتی دورافتاده‌ترین نقاط روی زمین می‌توانند در عصر دیجیتال فوق‌العاده متصل شوند. موفقیت ایسلند یک نقشه راه برای نتیجه‌بخش بودن سرمایه‌گذاری هوشمند روی زیرساخت، رقابت و سیاست‌گذاری آینده‌نگر ارائه می‌دهد؛ تا اینترنتی واقعاً فراگیر و با عملکرد بالا را برای همه ممکن سازد. en.wikipedia.org