چشم‌ها به آسمان ۲ تا ۳ اوت ۲۰۲۵: بارش شهابی، شفق‌های قطبی و نمایش سیارات
آخر هفته اول اوت ۲۰۲۵ پر از مناظر آسمانی است. از شهاب‌هایی که در شب‌های گرم تابستانی عبور می‌کنند تا سیارات درخشانی که در سپیده‌دم به هم نزدیک می‌شوند، در ۲ تا ۳ اوت فرصت‌های زیادی برای علاقه‌مندان به آسمان وجود دارد. در ادامه، تمام هشدارهای ضروری رصد آسمان این آخر هفته را بررسی می‌کنیم و چند افسانه را نیز روشن می‌سازیم، از جمله اینکه کجا و چه زمانی باید نگاه کنید (و اینکه آیا رویدادها در سراسر جهان قابل مشاهده‌اند یا فقط در مناطق خاصی).
بارش شهابی‌ها اوایل اوت را روشن می‌کند
شهاب‌های برساوشی در حال افزایش‌اند. بارش شهابی معروف برساوشی اکنون در حال اوج‌گیری است، هرچند تا ۱۲–۱۳ اوت به اوج خود نمی‌رسد. حتی در اوایل اوت، ما «وارد جریان شهابی برساوشی شده‌ایم»، به این معنی که ممکن است از همین حالا برخی شهاب‌های برساوشی را ببینید هر لحظه اکنون earthsky.org. در واقع، فعالیت شهابی در اوت به اوج خود می‌رسد – نه فقط به خاطر برساوشی‌ها، بلکه به این دلیل که شهاب‌های تصادفی یا «پراکنده» نیز نزدیک به بیشترین میزان سالانه خود هستند، تقریباً دو برابر نرخ آنها در بهار amsmeteors.org. اگر این آخر هفته در ساعات اولیه بین نیمه‌شب تا سپیده‌دم (پس از غروب ماه) رصد کنید، می‌توانید حدود ۲۰ شهاب در هر ساعت را در شرایط آسمان تاریک در عرض‌های جغرافیایی میانی شمالی مشاهده کنید amsmeteors.org (در نیمکره جنوبی کمی کمتر). این شامل ترکیبی از شهاب‌های برساوشی و سایر شهاب‌های پس‌زمینه است. ماه در فاز تربیع اول و در حال افزایشی است، بنابراین در ساعات اولیه صبح غروب می‌کند و چند ساعت رصد خوب در آسمان تاریک پیش از سپیده‌دم ۲ تا ۳ اوت فراهم می‌شود amsmeteors.org – زمان‌بندی عالی برای دیدن چند شهاب.
چرا اینقدر کم؟ معمولاً بارش شهابی برساوشی می‌تواند در اوج خود ۶۰ تا ۱۰۰ شهاب در ساعت تولید کند، اما امسال ماه روشن بسیاری از شهاب‌های کم‌نورتر را محو خواهد کرد و احتمالاً تعداد مشاهده‌شده را تا ۷۵٪ accuweather.com در شب اوج کاهش می‌دهد. به جای ۱۰۰ شهاب در ساعت، رصدگران ممکن است فقط حدود ۱۰ تا ۲۰ شهاب در ساعت در بهترین حالت در زمان اوج accuweather.com بشمارند. انجمن شهاب‌سنگ آمریکا اشاره می‌کند که در سال ۲۰۲۵، ماه در حال کاهش نور به شدت بارش برساوشی را در اوج آن “مختل خواهد کرد”، زیرا فقط شهاب‌های آتشین روشن‌تر از نور ماه عبور خواهند کرد accuweather.com. خبر خوب این است که بسیاری از شهاب‌های برساوشی هستند روشن و اغلب رگه‌های رنگی به جا می‌گذارند. بنابراین حتی اگر تعداد شهاب‌ها کمتر باشد، چند آذرگوی تماشایی هنوز هم می‌تواند در آسمان بدرخشد – هر کدام تکه‌ای از بقایای دنباله‌دار سویفت-تاتل که در جو زمین می‌سوزد.
بارش‌های فعال دیگر: برساوشی‌ها صحنه را می‌ربایند، اما با چند بارش شهابی فرعی که در اواخر ژوئیه و اوایل اوت فعال هستند هم‌زمان می‌شوند. دلتا دلو جنوبی که حدود ۳۰ ژوئیه به اوج رسید، اکنون رو به کاهش است؛ در بهترین حالت خود حدود ۱۰ تا ۲۰ شهاب در ساعت تولید می‌کند ts2.tech، اما در ۲ تا ۳ اوت احتمالاً فقط چند شهاب در ساعت (عمدتاً کم‌نور) به آسمان جنوبی اضافه خواهد کرد. بارش فرعی دیگر، آلفا جُدی (که حدود ۲۹ تا ۳۰ ژوئیه به اوج رسید)، از نظر تعداد کم است اما به خاطر آذرگوی‌ها معروف است. شهاب‌های جُدی کم هستند، اما وقتی ظاهر می‌شوند معمولاً کند، روشن و اغلب زردرنگ هستند. ممکن است بتوانید یک آذرگوی جُدی را در هفته اول اوت مشاهده کنید ts2.tech – سورپرایزی دلپذیر برای رصدگران هوشیار. خلاصه اینکه، تعجب نکنید اگر حتی قبل از افزایش نرخ برساوشی، یکی دو شهاب تصادفی ببینید؛ شب‌های تابستانی پر از شهاب از منابع مختلف هستند. و اگر نمایش ۲۰۲۵ کمی کم‌رنگ بود، دلگرم باشید: سال آینده (۲۰۲۶) برساوشی‌ها زیر ماه نو به اوج می‌رسند، پس یک نمایش واقعاً ستاره‌ای در افق است ts2.tech!
قابلیت مشاهده: بارش شهابی برساوشی بهترین مشاهده را از نیمکره شمالی دارد، زیرا نقطه تابش این بارش (در صورت فلکی برساوش) در آسمان‌های شمالی بالاتر می‌آید. ناظران نیمکره جنوبی همچنان می‌توانند برخی از شهاب‌های برساوشی را ببینند، اما نرخ مشاهده کمتر است (نقطه تابش نزدیک‌تر به افق می‌ماند) amsmeteors.org amsmeteors.org. در مقابل، بارش شهابی دلتا دلو به خوبی از عرض‌های جغرافیایی گرمسیری جنوبی دیده می‌شود (نقطه تابش آن در صورت فلکی دلو در نیمکره جنوبی بالاتر می‌آید) amsmeteors.org. فرقی نمی‌کند کجا باشید، تاریک‌ترین آسمان ممکن را پیدا کنید، پشت به ماه بایستید و به چشمانتان زمان دهید تا به تاریکی عادت کنند. اوج فعالیت شهابی معمولاً در ساعات پیش از طلوع خورشید است، زمانی که سمت زمین شما مستقیماً به سوی جریان‌های شهابی حرکت می‌کند.
هم‌ترازی سیارات از نیمه‌شب تا سپیده‌دم
رژه‌ای از سیارات در جریان است. تقریباً هر سیاره اصلی در بخشی از شب قابل مشاهده است. مریخ هنوز در آسمان شامگاهی در گرگ و میش باقی مانده است – پس از غروب خورشید، پایین در غرب را نگاه کنید. سیاره سرخ اکنون بسیار کم‌نور است (حدود قدر +1.6) و کمی پس از تاریک شدن کامل آسمان غروب می‌کند astronomy.com. در دوم اوت، مریخ در جنوب‌غربی صورت فلکی سنبله، نزدیک ستاره بتا سنبله با قدر چهارم قرار داشت astronomy.com. شکار آن در نور گرگ و میش دشوار است، اما برای ناظران پیگیر قابل مشاهده است. عطارد، از سوی دیگر، هنوز قابل مشاهده نیست، زیرا در درخشش خورشید گم شده است؛ این سیاره در اواسط اوت دوباره ظاهر می‌شود و بهترین طلوع صبحگاهی خود را در پایان ماه خواهد داشت science.nasa.gov.
زحل اواخر شب در مرکز توجه قرار می‌گیرد. این سیاره حلقه‌دار در اوایل آگوست حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب به وقت محلی طلوع می‌کند science.nasa.gov و با پیشرفت شب از سمت شرق بالا می‌آید. تا نیمه‌شب یا دیرتر، زحل در صورت فلکی حوت (نزدیک به ستاره‌آرایی «حلقه») به‌خوبی بالای افق می‌درخشد. با قدر ~۰.۸ astronomy.com، زحل در آن بخش از آسمان (به جز ماه) درخشان‌ترین جرم است. این ماه زحل در یک ملاقات آسمانی منحصر به فرد شرکت دارد: خیلی به سیاره دوردست نپتون نزدیک می‌شود. در واقع، زحل و نپتون در حال گذر از کنار هم هستند – دومین گذر از سه گذر نزدیک – در ۶ آگوست astronomy.com astronomy.com. برای بیشتر ما نپتون بسیار کم‌نور است (قدر ~۷.۸)، اما از طریق تلسکوپ هر دو سیاره می‌توانند در یک میدان دید کم‌بزرگنمایی در اطراف تاریخ گذر کنار هم دیده شوند astronomy.com. اگر یک تلسکوپ بزرگ حیاط‌پشتی دارید، می‌توانید سعی کنید نپتون را به صورت یک نقطه کوچک آبی-خاکستری فقط کسری از یک درجه دورتر از زحل در اوایل آگوست مشاهده کنید. (آنها با هم طلوع می‌کنند و تمام شب در آسمان حرکت می‌کنند.) این جفت شدن زحل–نپتون چیزی نیست که با چشم غیرمسلح دیده شود، اما برای رصدگران تلسکوپی یک فرصت نادر است – پیش‌نمایشی از هم‌ترازی دقیق زحل و نپتون در ۶ آگوست و دوباره در فوریه آینده astronomy.com.
مشتری و زهره: یک زوج خیره‌کننده در سپیده‌دم. جذاب‌ترین منظره برای همه – بدون نیاز به تلسکوپ – در ساعات قبل از طلوع آفتاب روزهای ۲ تا ۳ اوت رخ می‌دهد. زهره درخشان و مشتری پرنور پیش از طلوع خورشید در شرق می‌درخشند و هر روز به هم نزدیک‌تر می‌شوند. تا آخر این هفته، این دو سیاره پرنور آسمان تنها حدود ۹ درجه از هم فاصله دارند (تقریباً به اندازه عرض مشت شما در حالت بازوی کشیده) و به‌راحتی در کنار هم در سپیده‌دم دیده می‌شوند skyandtelescope.org. اگر حدود ۶۰ تا ۹۰ دقیقه پیش از طلوع خورشید محلی خود دید خوبی به سمت شرق-شمال‌شرق داشته باشید، زهره (قدر –۴.۰، بسیار درخشان) و مشتری (حدود –۱.۹، کمی کم‌نورتر اما همچنان بسیار پرنور) را خواهید دید که با هم طلوع می‌کنند. آنها تقریباً شبیه یک «چراغ دوتایی» یا جفتی از چراغ‌های جلوی آسمانی در افق پایین به نظر می‌رسند ts2.tech. هر صبح به هم نزدیک‌تر می‌شوند: ناسا اشاره می‌کند که این دو سیاره در میانه اوت «به نظر می‌رسد یکدیگر را لمس می‌کنند» و در همنشینی نزدیک ۱۱ تا ۱۲ اوت تنها حدود یک درجه از هم فاصله خواهند داشت در آسمان science.nasa.gov science.nasa.gov. (اینقدر نزدیک که می‌توانید هر دو سیاره را پشت انگشت کوچک کشیده خود پنهان کنید ts2.tech!) این منظره زیبا را از دست ندهید اگر سحرخیز هستید – این یکی از رویدادهای برجسته ماه است. در واقع، برخی علاقه‌مندان نجوم به شوخی هشدار می‌دهند که چنین فاصله فوق‌العاده کم بین زهره و مشتری حتی ممکن است ناظران معمولی را فریب دهد تا گزارش «یوفوهای دوقلو» در سپیده‌دم بدهند! ts2.techقابلیت مشاهده: همنشینی زهره و مشتری در آسمان صبحگاهی شرقی رخ می‌دهد و در سراسر جهان هر جا که آسمان پیش از طلوع آفتاب صاف باشد، قابل مشاهده است. ناظران در عرض‌های جغرافیایی میانه شمالی زهره و مشتری را پایین اما قابل تشخیص بالای افق شرق-شمال‌شرقی پیش از طلوع خورشید خواهند دید (حدود ۴۵ درجه به سمت چپ جایی که خورشید طلوع می‌کند نگاه کنید) ts2.tech. در نیمکره جنوبی، هندسه مشابه است – سیارات پیش از سپیده‌دم در شرق (بیشتر شرق-جنوب‌شرقی برای جنوبی‌ها) قرار دارند. چالش اصلی، ارتفاع کم آنها است: آنها پیش از آنکه روشنایی گرگ‌ومیش زیاد شود، خیلی بالا نمی‌روند. بنابراین سعی کنید افقی بدون مانع پیدا کنید و زمانی که آسمان هنوز نسبتاً تاریک است (حدود ساعت ۴:۰۰ تا ۵:۰۰ صبح به وقت محلی، بسته به عرض جغرافیایی شما) شروع به رصد کنید. دوربین دوچشمی می‌تواند به شما کمک کند تا آنها را از دل گرگ‌ومیش تشخیص دهید. در ۲ تا ۳ اوت، فاصله آنها چند درجه راحت است، اما با نزدیک‌تر شدنشان تا ۱۱ تا ۱۲ اوت، زهره و مشتری بسیار چشمگیر – تقریباً درست روی هم خواهند بود. (تا چند سال دیگر دوباره اینقدر نزدیک و خوش‌موقع نخواهند بود، پس واقعاً منظره‌ای خاص است.) تاریخ ۱۲ اوت را در تقویم خود علامت بزنید، اما از نمایش “نزدیک شدن” همین حالا لذت ببرید!
قمرهای زحل به نمایش درآمده‌اند – عبور سایه تیتان (۲–۳ اوت). در حالی که شب‌هنگام مشغول تحسین زحل هستید، بدانید که اتفاقی ظریف اما بسیار جالب در حال رخ دادن است با بزرگ‌ترین قمر زحل، تیتان. تقریباً در طول شب از ۲ اوت تا ۳ اوت، تیتان سایه کوچک و سیاه خود را بر فراز ابرهای زحل می‌اندازد – در اصل یک خورشیدگرفتگی کوچک روی زحل. این پدیده که عبور سایه نام دارد، با یک تلسکوپ متوسط تا بزرگ قابل مشاهده است (یک نقطه تیره کوچک را می‌بینید که روی قرص زحل حرکت می‌کند). این رویداد تقریباً از ۶:۲۵ تا ۱۱:۰۴ به وقت UTC در ۳ اوت skyandtelescope.org ادامه دارد، که معادل است با ۲:۲۵ تا ۷:۰۴ صبح به وقت EDT یا ۱۱:۲۵ شب تا ۴:۰۴ صبح به وقت PDT. به عبارت دیگر، این رویداد ساعات پایانی شب شنبه را برای آمریکای شمالی در بر می‌گیرد. کجا قابل مشاهده است؟ زحل در تمام طول شب‌های اوت در آسمان است، بنابراین رصدگران آمریکای شمالی موقعیت خوبی دارند – زحل در ساعات اولیه صبح در ارتفاع بالایی از آسمان قرار می‌گیرد و دید پایداری را ارائه می‌دهد skyandtelescope.org. اما اروپا در بیشتر مدت عبور (صبح ۳ اوت) در روشنایی روز خواهد بود، بنابراین اروپایی‌ها این رویداد را از دست خواهند داد. در طول عبور، خود تیتان (یک نقطه نارنجی کم‌رنگ) در مقابل زحل حرکت می‌کند و کمی دورتر از آن، سایه تیتان – یک نقطه سیاه و واضح – را خواهید دید که روی چهره زحل می‌لغزد skyandtelescope.org. اگر تجهیزات لازم را داشته باشید، منظره‌ای شگفت‌انگیز است. در واقع، زحل وارد فصل جدیدی از «عبور سایه تیتان» شده است – تیتان هر ۱۶ روز یک بار در چند ماه آینده عبور و سایه می‌اندازد skyandtelescope.org. نکته جالب: مجله Sky & Telescope اشاره می‌کند که هر ۱۵ سال هندسه دید ما طوری تنظیم می‌شود که بتوانیم عبور تیتان را ببینیم؛ سری فعلی تا اکتبر ادامه خواهد داشت skyandtelescope.org. اگر این یکی را از دست دادید، در پاییز فرصت‌های بیشتری خواهید داشت (و دوباره ۱۵ سال دیگر!). علاوه بر این، دو قمر کوچک‌تر زحل – انسلادوس و تتیس – نیز اتفاقاً در صبح ۳ اوت (UTC) تقریباً در همان زمان از مقابل زحل عبور می‌کنند astronomy.com. دیدن آنها بسیار دشوارتر است، اما این بدان معناست که زحل آن شب مکان شلوغی خواهد بود. در مجموع، ۲–۳ اوت یک ضیافت برای رصدگران سیارات ارائه می‌دهد: از جفت شدن سیارات با چشم غیرمسلح تا رویدادهای قمری تلسکوپی.ماه در گرگ‌ومیش با قلب‌العقرب ملاقات می‌کند
یک ملاقات قمری با یک ابرغول سرخ. با فرارسیدن تاریکی در ۲ و ۳ اوت، حتماً به سمت جنوب (یا جنوب-جنوب‌غربی) نگاه کنید تا شاهد همنشینی زیبای ماه و ستاره قلب‌العقرب باشید. قلب‌العقرب درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی عقرب است که به خاطر رنگ نارنجی-قرمز پررنگش شناخته می‌شود – اغلب به آن «قلب عقرب» می‌گویند. در شنبه ۲ اوت، ماه تربیع افزاینده تنها چند درجه با قلب‌العقرب فاصله خواهد داشت earthsky.org. شب بعد، یعنی یکشنبه ۳ اوت، ماه حتی نزدیک‌تر به قلب‌العقرب خواهد شد – تنها حدود ۱ درجه فاصله (یعنی دو قطر ماه) – که یک ملاقات نزدیک دیدنی را رقم می‌زند earthsky.org. ستاره و ماه با هم در اواخر بعدازظهر/اوایل شب طلوع می‌کنند و در بخش اول شب قابل مشاهده خواهند بود. بسیاری از رصدگران آسمان این «دوتایی» درخشان را در آسمان خواهند دید – درخشش سفید خنثی ماه درست کنار یک ستاره رنگی چشمک‌زن.
تضاد رنگ: اگر دید خوبی دارید، ببینید آیا می‌توانید رنگ آتشین قلب‌العقرب را کنار ماه تشخیص دهید. قلب‌العقرب یک ستاره ابرغول سرخ است (صدها برابر بزرگ‌تر از خورشید ما) و با رنگ نارنجی-قرمز مشخص می‌درخشد. گاهی نزدیکی ماه می‌تواند واقعاً تضاد رنگی ستاره را تقویت کند. «خاکستری خنثی سطح ماه همیشه به نظر می‌رسد رنگ هر ستاره یا سیاره‌ای که ماه به آن نزدیک است را تقویت می‌کند»، به گفته رصدگر گری سرونیک skyandtelescope.org. بسیاری افراد قلب‌العقرب را مانند یک «یاقوت» در کنار مروارید ماه می‌بینند. با این حال، به یاد داشته باشید که ماه بسیار درخشان‌تر از قلب‌العقرب است (که اگرچه برای یک ستاره درخشان است، اما حدود قدر اول و هزار برابر کم‌نورتر از ماه است!). ممکن است ستاره در کنار درخشش ماه کمی سخت دیده شود. نکته حرفه‌ای: از ترفند EarthSky استفاده کنید – خود را طوری قرار دهید که ماه موقتاً پشت یک ساختمان، درخت یا حتی تیر چراغ برق پنهان شود. با مسدود شدن ماه از دیدتان، قلب‌العقرب ناگهان در نزدیکی ظاهر می‌شود earthsky.org. می‌توانید از دوربین دوچشمی هم استفاده کنید؛ فقط مراقب باشید مدت طولانی مستقیماً به ماه خیره نشوید.
اختفا برای برخی مناطق: در بیشتر نقاط جهان، ماه از کنار آنتارس عبور می‌کند بدون اینکه آن را بپوشاند. اما در برخی نقاط کره زمین، هندسه به طور کامل هماهنگ می‌شود و ماه آنتارس را می‌پوشاند – به این معنا که آنتارس برای مدت کوتاهی پشت ماه ناپدید می‌شود. این اتفاق در ساعات پیش از طلوع آفتاب ۴ اوت به وقت UTC (اواخر ۳ اوت به وقت محلی، بسته به منطقه زمانی) رخ می‌دهد و از بخش‌هایی از پلی‌نزی، نیوزیلند، جنوب آمریکای جنوبی و جنوبگان قابل مشاهده است earthsky.org. برای مثال، رصدگران در نیوزیلند و جزایر کوک از جمله کسانی هستند که خواهند دید آنتارس حدود ساعت ۲:۰۰ به وقت UTC در ۴ اوت (کمی بیشتر یا کمتر، بسته به موقعیت) ناپدید می‌شود، زمانی که لبه تاریک ماه روی آن می‌لغزد earthsky.org. اگر در یکی از این مناطق هستید، می‌توانید برای زمان‌بندی دقیق، جدول زمان‌بندی اختفا را بررسی کنید earthsky.org. این رویداد جالبی است که با تلسکوپ کوچک یا دوربین دوچشمی می‌توان آن را مشاهده کرد. در سایر نقاط (مثلاً آمریکای شمالی، اروپا، بیشتر آسیا و آفریقا)، جفت شدن ماه و آنتارس فقط یک نزدیک شدن نزدیک است و هیچ گرفتگی رخ نمی‌دهد – اما همچنان منظره‌ای زیباست. ماه و آنتارس در اوایل شب در بالاترین نقطه آسمان خواهند بود و سپس به سمت افق حرکت می‌کنند. تا نیمه‌شب نسبتاً پایین خواهند بود و کمی بعد غروب می‌کنند earthsky.org (از عرض‌های جغرافیایی میانه شمالی). بنابراین برنامه‌ریزی کنید تا آنها را در نیمه اول شب در ۲ و ۳ اوت مشاهده کنید.
قابلیت مشاهده: ماه به طور واضح در همه جا قابل مشاهده است (در صورت مساعد بودن هوا) و آنتارس از هر دو نیمکره قابل مشاهده است (این ستاره‌ای در آسمان جنوبی است، اما نسبتاً به شمال می‌آید – حدود ۲۶ درجه جنوب میل). رصدگران عرض‌های میانی نیمکره شمالی (مثلاً اروپا، آمریکا) آنتارس را نه چندان دور از افق جنوبی در گرگ و میش خواهند دید – ماه نزدیک آن خواهد بود. رصدگران نیمکره جنوبی (مثلاً استرالیا، جنوب آفریقا، آمریکای جنوبی) آنتارس و ماه را در ارتفاع بالاتری در آسمان شب خواهند دید. نزدیک‌ترین جفت شدن در ۳ اوت جهانی است، اما اختفا محدود به مناطق ذکر شده (پلی‌نزی، نیوزیلند، آمریکای جنوبی جنوب حدود ۳۰ درجه جنوبی و غیره) است earthsky.org. اگر خارج از این مناطق هستید، فقط از این نزدیکی لذت ببرید!
پیش‌بینی شفق‌های قطبی و وضعیت آب‌وهوای فضایی
شفق شمالی، کسی علاقه‌منده است؟ شفق قطبی در ابتدای ماه اوت کمی خبرساز شد – در روز جمعه، ۱ اوت، یک اختلال ژئومغناطیسی جزئی به علاقه‌مندان آسمان در چندین ایالت شمالی آمریکا و کانادا فرصت داد تا شفق شمالی را ببینند. مرکز پیش‌بینی آب‌وهوای فضایی NOAA یک دوره فعالیت ژئومغناطیسی Kp 3 را برای آن شب پیش‌بینی کرده بود که واقعاً به صورت یک نمایش ملایم شفق قطبی در آسمان‌های تاریک عرض‌های جغرافیایی بالا ظاهر شد people.com people.com. (Kp 3 در شاخص ۰ تا ۹ پایین‌تر از سطح رسمی طوفان است، اما هنوز هم کافی است تا شفق‌ها را دورتر از قطب‌ها نسبت به حالت عادی ببرد. NOAA اشاره کرد که شفق Kp 3 می‌تواند «بسیار دلپذیر برای تماشا» باشد اگر شرایط عالی باشد people.com – و همین‌طور هم بود!) برخی از ناظران خوش‌شانس تا جنوب شمالی ایالات متحده قاره‌ای (مثلاً مینه‌سوتا، مونتانا، ویسکانسین) آن شب در افق درخشش‌های قرمز و سبز کم‌رنگی را مشاهده کردند. شفق‌ها به این دلیل بهتر دیده شدند که ماه در آن زمان فقط حدود نیمه روشن بود people.com، یعنی نور آن خیلی مزاحم پرده‌های کم‌نور شفق نشد.
برای آخر هفته ۲ تا ۳ اوت، پیش‌بینی شفق قطبی آرام‌تر است. طبق پیش‌بینی سه‌روزه آب‌وهوای فضایی NOAA، هیچ طوفان ژئومغناطیسی G1 (جزئی) یا قوی‌تر برای ۲ یا ۳ اوت انتظار نمی‌رود services.swpc.noaa.gov. حداکثر شاخص Kp پیش‌بینی می‌شود که در حدود ۲ تا ۳ باقی بماند services.swpc.noaa.gov – به عبارت دیگر، مقداری فعالیت ژئومغناطیسی ناآرام اما چیزی که احتمالاً باعث شفق قطبی گسترده شود وجود ندارد. مگر اینکه فوران خورشیدی غیرمنتظره‌ای رخ دهد، میدان مغناطیسی زمین باید نسبتاً آرام بماند. این یعنی شفق شمالی احتمالاً به زیستگاه‌های قطبی معمول خود محدود خواهد شد – مناطق با عرض جغرافیایی بالا مانند شمال دور کانادا، آلاسکا، ایسلند، اسکاندیناوی و شاید شمال اسکاتلند. اگر در این مناطق زندگی می‌کنید، همیشه ارزش دارد در هر شب صاف و تاریک نگاهی سریع به افق شمالی بیندازید، شاید شفق ضعیفی در حال درخشش باشد. اما برای اکثر ما که جنوبی‌تر هستیم، آسمان‌ها این آخر هفته نه با شفق قطبی روشن خواهند شد.
شایان ذکر است که وضعیت آب و هوای فضایی می‌تواند ما را غافلگیر کند. یک فوران ناگهانی خورشیدی یا پرتاب جرم تاج خورشیدی می‌تواند پیش‌بینی را تغییر دهد اگر به زمین برخورد کند – اما در حال حاضر هیچ‌کدام پیش‌بینی نمی‌شود. تا تاریخ ۱ اوت، فعالیت خورشید نسبتاً ملایم بوده است (در چند روز گذشته هیچ فوران عمده‌ای رخ نداده است). اگر علاقه‌مند هستید، به هشدارهای شفق قطبی توجه کنید، اما در غیر این صورت، از سایر مناظر آسمانی لذت ببرید بدون اینکه انتظار درخشش سبز شفق قطبی را داشته باشید. و اگر در مناطق شمالی هستید، چشم‌های سازگار با تاریکی و یک ساعت بدون ماه (دیر وقت شب) بهترین شانس را برای دیدن هر نوار کم‌نور شفق قطبی به شما می‌دهد.قابلیت مشاهده: شفق‌های قطبی (در صورت وقوع) به صورت منطقه‌ای خواهند بود. در جریان افزایش فعالیت ژئومغناطیسی ۱ اوت، شفق‌های قطبی در شمالی‌ترین نقاط ایالات متحده (مانند بخش‌هایی از واشنگتن، داکوتای شمالی و غیره) و البته کانادا و آلاسکا people.com people.com قابل مشاهده بودند. این آخر هفته، با توجه به انتظار فعالیت کمتر، احتمالاً شفق‌های قطبی تنها در مناطق قطبی (نیمکره شمالی دور، یا در صورت فعالیت در نیمکره جنوبی – شفق قطبی جنوبی در اطراف قطب جنوب) قابل مشاهده خواهند بود. به طور خلاصه، مگر اینکه بالاتر از تقریباً ۵۵ تا ۶۰ درجه شمال زندگی کنید، بعید است که در تاریخ ۲ تا ۳ اوت تحت شرایط پیش‌بینی شده شفق قطبی ببینید. کسانی که در عرض‌های جغرافیایی بسیار شمالی هستند، شاید در صورت وقوع، درخشش کم‌رنگی را نزدیک افق مشاهده کنند.
(یک نکته مثبت: ماه در این آخر هفته تقریباً ۷۰٪ روشنایی خواهد داشت – نه به روشنی ماه کامل – بنابراین اگر شفق قطبی رخ دهد، نور ماه آن را کاملاً تحت‌الشعاع قرار نخواهد داد people.com. در زمان شفق‌های قطبی قوی، نورهای شمالی حتی با ماه روشن یا در مناطق دارای آلودگی نوری نیز قابل مشاهده‌اند، اما برای شفق‌های ضعیف به آسمان تاریک نیاز دارید.)
عبور ایستگاه فضایی بین‌المللی و ماهواره‌ها
همه «ستاره»های آسمان شب طبیعی نیستند – بشر نیز اشیای زیادی را به آنجا فرستاده است. ماهواره‌ها که از بالای سر عبور می‌کنند می‌توانند لحظاتی کوتاه اما هیجان‌انگیز برای رصد آسمان ایجاد کنند. چشمگیرترین آنها ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است که به راحتی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است زمانی که از بالای سر عبور می‌کند. در واقع، ISS معمولاً پس از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمان شب است space.com. به صورت یک نقطه نور سفید ثابت و سریع‌حرکت ظاهر می‌شود که چند دقیقه طول می‌کشد تا از آسمان عبور کند. برای دیدن آن به هیچ تجهیزات خاصی نیاز ندارید – حتی در شهرها نیز ISS می‌تواند به اندازه کافی روشن باشد تا دیده شود، زیرا ساختار به اندازه زمین فوتبال آن مقدار زیادی نور خورشید را بازتاب می‌دهد space.com.
چه زمانی و کجا ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) را ببینیم: ایستگاه فضایی بین‌المللی حدود ۱۶ بار در روز به دور زمین می‌چرخد و مسیر آن تغییر می‌کند، بنابراین هر شب در یک مکان خاص قابل مشاهده نیست. این ایستگاه با شیب مداری حدود ۵۱.۶ درجه پرواز می‌کند، به این معنی که از مناطقی بین عرض جغرافیایی ۵۱.۶ درجه شمالی و ۵۱.۶ درجه جنوبی عبور می‌کند (حدود ۹۰٪ جمعیت زمین در این محدوده زندگی می‌کنند) space.com. ایستگاه فقط زمانی قابل مشاهده است که نور خورشید به آن می‌تابد در حالی که آسمان شما تاریک است – معمولاً در عرض چند ساعت پس از غروب یا قبل از طلوع خورشید space.com. این زمانی است که شما در شب هستید اما ایستگاه فضایی در ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری هنوز نور خورشید را دریافت می‌کند. این بازه‌های زمانی مشاهده به صورت چرخه‌ای می‌آیند و می‌روند. در اوایل اوت ۲۰۲۵، بسیاری از مناطق نیمکره شمالی میانی (مانند اروپا و شمال ایالات متحده) عبورهای عصرگاهی ایستگاه فضایی را کمی پس از غروب خواهند دید، در حالی که برخی عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر ممکن است عبورهای قبل از طلوع را ببینند. برای مثال، در این آخر هفته ایستگاه فضایی مجموعه‌ای از عبورهای قابل مشاهده در آسمان عصرگاهی آمریکای شمالی را انجام می‌دهد (برای زمان دقیق شهرها بررسی کنید). برای اینکه بدانید آیا و چه زمانی ایستگاه فضایی برای شما قابل مشاهده است، از ابزار “Spot the Station” ناسا یا یک اپلیکیشن موبایل استفاده کنید – موقعیت خود را وارد می‌کنید و زمان‌های بعدی عبور را به همراه جهت ظاهر شدن ایستگاه و ارتفاع آن به شما می‌دهد space.com. وقتی زمانش رسید، کافی است بیرون بروید و به جهت داده شده نگاه کنید؛ ایستگاه فضایی شبیه یک ستاره روشن که به طور یکنواخت حرکت می‌کند (چشمک نمی‌زند و مانند هواپیما فلش نمی‌زند) دیده می‌شود. یک عبور معمولی چند دقیقه طول می‌کشد از زمانی که از افق بالا می‌آید تا زمانی که محو می‌شود (یا وارد سایه زمین می‌شود یا غروب می‌کند). در یک عبور خوب و با ارتفاع زیاد، ایستگاه فضایی حتی می‌تواند از مشتری و زهره هم پرنورتر باشد و به قدر –۳ یا بیشتر برسد. تماشای این منظره واقعاً جالب است که بدانید انسان‌هایی در آن “ستاره” پرسرعت حضور دارند!
ماهواره‌های دیگر: آسمان شب با بسیاری ماهواره‌های دیگر نیز پوشیده شده است – در هر شب صاف، به‌ویژه پس از گرگ و میش، ممکن است چند نقطه متحرک کم‌نورتر را ببینید. برخی از ماهواره‌های قابل توجه عبارتند از: ماهواره‌های استارلینک (صورت فلکی اینترنتی اسپیس‌ایکس) که کمی پس از پرتاب، اغلب به صورت قطاری متمایز از نورها که به صورت منظم حرکت می‌کنند، ظاهر می‌شوند. این‌ها می‌توانند گزارش‌های یوفو را نیز برانگیزند! همچنین ماهواره‌هایی مانند تیانگونگ، ایستگاه فضایی چین، که گاهی قابل مشاهده است (اگرچه کم‌نورتر از ISS است)، و بی‌شمار ماهواره‌های ارتباطی، هواشناسی و نظامی وجود دارند. گاهی یک ماهواره قدیمی ایریدیوم یا فضاپیمای دیگر نور خورشید را می‌گیرد و برای چند ثانیه درخشش شدیدی پیدا می‌کند و سپس کم‌نور می‌شود – یک فلش چشمگیر اما کوتاه در آسمان. تفاوت‌های کلیدی بین ماهواره‌ها و مثلاً هواپیماها این است که ماهواره‌ها چراغ‌های ناوبری چشمک‌زن ندارند (آنها با بازتاب یکنواخت نور خورشید می‌درخشند) و معمولاً سریع‌تر از هواپیماهای بلندپرواز در آسمان حرکت می‌کنند و فقط چند دقیقه طول می‌کشد تا از یک افق به افق دیگر بروند. اگر زیر آسمان تاریک باشید، تماشای آنها سرگرم‌کننده است – شگفت‌زده خواهید شد که در یک ساعت چند ماهواره می‌توانید ببینید.
قابلیت مشاهده: همه افراد در سراسر جهان می‌توانند عبور ماهواره‌ها را ببینند، اما اینکه کدام ماهواره‌ها و چه زمانی بستگی به عرض جغرافیایی شما و مدار ماهواره دارد. به عنوان مثال، ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) هرگز فراتر از حدود ۵۱.۶ درجه شمالی نمی‌رود (بنابراین مثلاً در مناطق شمالی اسکاندیناوی دیده نمی‌شود)، و برای مناطق جنوبی دور نیز همین‌طور است. اما برای اکثریت قریب به اتفاق مناطق پرجمعیت، ISS به طور دوره‌ای قابل مشاهده خواهد بود. اگر شما مثلاً در نیویورک، لندن، توکیو، سیدنی یا ورشو باشید، احتمالاً ایستگاه هر چند هفته یک‌بار در مجموعه‌ای از شب‌های متوالی قابل مشاهده از آسمان شما عبور می‌کند. برای دریافت جزئیات مربوط به شهر خود، از منابع ردیابی استفاده کنید. بسیاری از وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های نجومی نیز عبورهای آینده ماهواره‌ها برای اجرام درخشان را فهرست می‌کنند. اگر پرتاب موشک اخیری انجام شده باشد، مراقب خوشه‌های غیرمعمول نورها باشید (مثلاً استقرارهای استارلینک). و یک نکته دیگر: درست پس از غروب آفتاب، گاهی حتی می‌توانید ابرهای ناشی از تخلیه سوخت یا تهویه مرحله موشک را از پرتاب‌ها ببینید – اگرچه هیچ‌کدام برای ۲ تا ۳ اوت برنامه‌ریزی نشده‌اند که به طور گسترده قابل مشاهده باشند، اما این‌ها می‌توانند در آسمان درخشش‌های شبح‌مانندی ایجاد کنند.
اضافه: نه، جهان در ۲ اوت تاریک نخواهد شد
ضمناً، فریب شایعات اینترنتی را نخورید که ادعا می‌کنند یک خورشیدگرفتگی عجیب یا هم‌ترازی سیارات باعث خواهد شد زمین در ۲ اوت ۲۰۲۵ به مدت چند روز در تاریکی فرو رود. شایعاتی درباره “روزهای تاریکی” قریب‌الوقوع در فضای مجازی پخش شده است – اما هیچ خورشیدگرفتگی در ۲ اوت ۲۰۲۵ وجود ندارد jagranjosh.com. (در واقع، خورشیدگرفتگی کامل بعدی نزدیک به این تاریخ در ۲ اوت ۲۰۲۷ خواهد بود، نه ۲۰۲۵، و حتی آن هم فقط در بخش‌هایی از اروپا، آفریقا و خاورمیانه قابل مشاهده است – نه تاریکی جهانی jagranjosh.com jagranjosh.com.) ناسا و سایر منابع نجومی تأیید کرده‌اند که هیچ خورشیدگرفتگی یا خاموشی غیرعادی در ۲ اوت رخ نخواهد داد jagranjosh.com. پست‌های ویروسی که ادعای “تاریکی کامل” در این آخر هفته را دارند، ۱۰۰٪ جعلی هستند. پس اگر این را در شبکه‌های اجتماعی دیدید، حالا می‌دانید – می‌توانید شب رصد خود را بدون نگرانی از ناپدید شدن مرموز خورشید برنامه‌ریزی کنید! تنها سایه‌هایی که در ۲ اوت ایجاد می‌شوند، توسط ماه (در فازهای معمول شبانه‌اش… و آن سایه کوچک تیتان روی زحل که قبلاً اشاره کردیم) خواهد بود.
آرزوی آسمانی صاف برای شما و تماشای خوشایند آسمان! این اولین آخر هفته ماه اوت همه چیز را کمی ارائه می‌دهد: بارش شهابی، ماه درخشان در کنار یک ستاره آتشین، رژه سیارات در سپیده‌دم، و حتی «ستاره»های ساخته دست بشر که در بالای سر حرکت می‌کنند. فراموش نکنید که پیش‌بینی‌های آب‌وهوای محلی را بررسی کنید – یک رویداد آسمانی با زمان‌بندی عالی در صورت آمدن ابرها قابل مشاهده نخواهد بود. و برای جزئیات بیشتر درباره هر رویداد، از منابع و پیوندهای داده‌شده (مانند ناسا و سایت‌های نجومی) استفاده کنید. چه یک تماشاگر معمولی آسمان باشید و چه یک منجم آماتور مشتاق، دانستن آنچه در بالای سر می‌گذرد جادویی است. پس یک پتو پهن کنید، اجازه دهید چشمانتان به تاریکی عادت کند و از نمایش کیهانی ۲ تا ۳ اوت ۲۰۲۵ لذت ببرید!
منابع: Sky & Telescope skyandtelescope.org skyandtelescope.org; ناسا science.nasa.gov science.nasa.gov; EarthSky earthsky.org earthsky.org; انجمن شهاب‌سنگ آمریکا amsmeteors.org amsmeteors.org; AccuWeather/AMS accuweather.com; ts2.space/StarWalk ts2.tech ts2.tech; People/NOAA people.com people.com; Space.com space.com space.com; JagranJosh jagranjosh.com.
