Den verkelege tilstanden til internett i Kviterussland: Kablet, trådlaus og overvaka frå himmelen

Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter!

Internett-penetrasjon og oversyn over infrastrukturen

Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter!

Kviterinfrastruktur: Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter!

Internasjonal tilkopling: Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter!

Dei største internettleverandørane (ISP-ar) og tenester

Sjølv om det finst om lag 170 føretak med lisens for telekom i Kviter Kviter Kviter! Kviter Kviter Kviter! Tabellen under viser dei største internettleverandørane og tilbydarane og tenestene deira:

Beltelecom: Som det dominerande statstelekom-selskapet er Beltelecom hjørnesteinen i det kviterussiske internettet. Selskapet eig og driftar landets fiberstamnett og internasjonale portar, noko som betyr at alle andre ISP-ar må nytte Beltelecom si infrastruktur på eitt eller anna nivå freedomhouse.org. Beltelecom dominerer fast breiband, med om lag 78% av alle faste abonnement (2,5 millionar av 3,2 millionar i 2023) freedomhouse.org. Selskapet tilbyr ADSL og fiberbreiband (marknadsført under byfly m.fl.), fasttelefoni, og sidan slutten av 2022 også mobiltenester. (Styresmaktene gav Beltelecom lisens til å gå inn i mobilmarknaden, og dei byrja å selje mobilpakker – sannsynlegvis som MVNO eller i partnerskap – for å kunne bunte dette med heimeinternett freedomhouse.org.) Nær-monopolet til Beltelecom er forsterka i regelverket: det og NTEC er dei einaste som får handtere samband til utanlandske nett freedomhouse.org. Gjennom desse flaskehalsane kan staten fastsetje prisar og tenestekvalitet – positivt i form av lave prisar og tilnærma full dekning, negativt gjennom sterk sentralstyring (nærare omtalt nedanfor). Særleg har Beltelecom sine fiberinvesteringar modernisert fastnettet over heile Kviterussland, og gigabittfart finst no tilgjengeleg også i mindre byar. Dei hadde rundt 3 millionar breibandskundar ved midten av 2024 telecomtalk.info. Til samanlikning hadde største private leverandør (A1) berre kring 400 000 fastabonnentar freedomhouse.org, noko som viser kor dominerande Beltelecom er.

Mobiloperatørar: Kviterussland har tre store mobilnettoperatørar for internett på mobil: MTS Belarus, A1, og life:). MTS Belarus er størst med om lag 5,7 millionar mobilabonnentar freedomhouse.org. Det er eit samarbeid mellom Beltelecom (statleg) og Russlands MTS, som gjer at staten har eigarskap i den største mobiloperatøren. A1 (tidlegare Velcom) er nest størst med over 4,8 millionar abonnentar freedomhouse.org og er eigd av Telekom Austria Group. life:) er eit stykke bak med om lag 1,5 millionar brukarar freedomhouse.org, og vart fullt oppkjøpt av Tyrkias Turkcell i 2022 (etter at den kviterussiske staten selde sin siste eigardel).

Alle tre mobiloperatørane tilbyr 2G/3G/4G taletrafikk og datatenester. Unikt for Kviterussland er at 4G LTE vert levert via eitt felles nett: beCloud (Belarusian Cloud Technologies), eit statskontrollert selskap, eig all 4G-infrastruktur som dei leiger ut til MTS, A1 og life:) freedomhouse.org. Det tyder at i staden for at kvar operatør bygg eigne LTE-mastar, har beCloud bygd eit landsdekkande LTE-nett alle brukar – ein modell for å kutte kostnadar og truleg for enklare statleg kontroll. Tidleg i 2024 hadde 4G LTE-dekninga (via beCloud) omfatta om lag 93% av Kviterusslands areal og 99% av folket freedomhouse.org, ein sterk oppgang frå ~83% arealdekning to år før freedomhouse.org. Samstundes har 2G/3G-nettverk dekning i over 98% av landet freedomhouse.org, så ein har grunnleggjande mobildekning sjølv i avsides strok. 5G er ikkje lansert kommersielt; berre små pilotprosjekt har vore prøvd. Mot slutten av 2023 innrømte myndigheitene at full 5G-utbygging var “usikker” grunna vestlege sanksjonar og lågare forretningsinteresse freedomhouse.org – utsetjande neste generasjons mobil foreløpig. I staden satsar Kviterussland på å maksimere 4G-kapasitet og dekning framover, ofte med kinesiske leverandørar (Beltelecom har samarbeid med Huawei om 5G-teknologi, inkludert pilotar med ansiktsgjenkjenning på 5G-nett) freedomhouse.org.

Av tenester tilbyr mobiloperatørane typiske tale-, SMS- og dataplanar. Mobilt internett vert mykje brukt for sosiale medium, meldingsappar (særleg Telegram er populært for nyheiter grunna sensur på nettaviser) og strøyming. Takket vere det felles LTE-nettet kan brukarar av alle operatørar få 4G-hastigheit i byar og dei fleste tettstader. Konkurransen i mobilmarknaden er derimot noko avgrensa: Prisane er låge samanlikna med regionen, men det statlege eigarskapet (spesielt via MTS og kritisk infrastruktur) gjer at operatørane sjeldan utfordrar staten (til dømes har dei samarbeidd med myndigheitene om internettstenging slik lova krev).

Bygd vs. by – skilnader i tilgang

Kviterussland er eit svært urbanisert land – om lag 80,5% av folket bur i byar eller tettstader freedomhouse.org. Tradisjonelt har byar som Minsk og regionsentera hatt betre internettilgang enn landsbyane. Men skilnaden har minka dei siste åra på grunn av satsingar på infrastruktur. I 2022 var estimerte 92,5% av bybuarar nettbrukarar, mot 79,7% av bygdefolk freedomhouse.org. Dette skiljet på omtrent 13 prosentpoeng er framleis merkbart, men mindre enn før (til samanlikning var det på midten av 2010-talet berre omlag 40% av bygdefolket som var på nett, mot over 70% i byane). No har sjølv folk på landsbygda ofte tilgang, som regel via mobilnett, eller i aukande grad gjennom fiber heime i dei største landsbyane.

Minsk, hovudstaden, er altså best kopla til: rundt 95,2% av innbyggjarane i Minsk brukar internett freedomhouse.org, nesten alt. Andre regionar heng litt bak; til dømes har Grodno-regionen (Hrodna) om lag 91,3% internettdeling, medan lågaste andel er Minsk-regionen (landsbygda rundt hovudstaden) med 83,8% freedomhouse.org. Dette tyder at sjølv den dårlegast tilknytte regionen har over fire av fem på nett. Skilnaden by/land er tydelegast blant dei eldre: I byane var 53,4% av dei over 65 år nettbrukarar i 2021, i landsbyane berre 28,2% freedomhouse.org. Det syner at den digitale kløfta no mest handlar om alder og utdanning (digital kompetanse), ikkje lenger infrastruktur-tilgang isolert sett.

Infrastrukturelt er nesten alle tettstader av ein viss storleik kopla til nett. Alle distriktsenter har hatt breiband (ADSL eller fiber) sidan slutten av 2000-talet en.wikipedia.org. Utbygging av GPON-fiber gir no raskt, fast nett til sjølv små grender med berre nokre dusin hus telecomtalk.info. Der kvar ikkje har fiber eller breiband trår 3G/4G-mobil til – og bygdefolk nyttar ofte smarttelefon eller 4G Wi-Fi-ruter som hovudtilgang. Ei utfordring er at dei minste grendene kan ha berre gammal 3G-dekning eller svakare signal, noko som gir lågare fart. Men no når 4G dekkjer 99% av folket freedomhouse.org, har dei aller fleste breiband via mobilnett.

Også prisane på internett har blitt betydeleg lågare, til fordel for brukarar i distrikta. Internettprisar i Kviterussland er særs låge i høve til inntekt (meir om dette under Digital inkludering), så kostnad er mindre ei hindring enn i mange andre land. Oppsummert: Folk i byane har framleis dei raskaste linjene (gigabit-fiber i fleire bydelar av Minsk, fleire leverandørar å velje mellom i byar), medan bygdefolk ofte har færre val (ofte berre Beltelecom og éin mobiloperatør) og noko lågare hastigheit. Men nesten alle, frå byfolk til bønder, har no tilgang til nettet. Dei siste skilnadene skal lukkast via statlege program for “universalisering” av breiband sjølv i dei minste lokalsamfunn.

Mobilnettet – tilstanden i dag

Mobilinternett er ei bærebjelke for digital kontakt i Kviterussland, med penetrasjon på eller over 100% av folket freedomhouse.org. Det viser at mange kviterussarar har fleire SIM-kort eller abonnement – vanleg for dei som skil mellom jobb/privat eller har eigne datasimkort. Mobilmarknaden er kjenneteikna av stor dekning, stigande fart og relativt billege datapakker, alle under kontroll av dei tre hovudoperatørane (MTS, A1, life:)).

Nettdekning og teknologi: Kviterussland har no nært full mobildekning. GSM (2G) og 3G når 98–99% av landarealet freedomhouse.org, slik at taletrafikk og SMS rekk ut til dei fleste busette område. 4G/LTE, lansert i 2015 via beCloud-samarbeidet, har ekspandert raskt. I april 2024 hadde 4G dekning over 93% av landet og 99% av folket freedomhouse.org. Det vil seie at omtrent alle tettstader har 4G, medan dei aller fjernaste områda kan måtte nøye seg med 3G. Viktig er det òg at arealdekninga auka frå ~83% til 93% på berre to år freedomhouse.org freedomhouse.org etter massiv utbygging av nye LTE-basestasjonar (ofte med kinesisk utstyr).

Alle operatørar deler på beCloud sitt 4G-nett, som hovudsakleg brukar Band 20 (800 MHz) og Band 3 (1800 MHz). Dette gir LTE-fart til alle MTS-, A1- og life:)-kundar utan at dei treng byggje ut eigne master. Fordelen er lågare kostnad, men det tyder også at alle operatørane har like 4G-dekningskart (forskjellen ligg berre i pris og kundeservice). Ulempa er at dersom beCloud får eit brot eller myndigheitene krev stenging av beClouds nett, råkar det alle mobilkundar på 4G samstundes – alt styrt frå éin sentral instans.

Mobilfart: Dei typiske mobilinternettfartane i Belarus er greie, men ikkje imponerande samanlikna med globale 4G-standardar. Per 2023 var median nedlastingsfart for mobil om lag 12 Mbps freedomhouse.org. Mot midten av 2024 var denne medianen liknande (rundt 11,5 Mbps) freedomhouse.org, noko som tyder på beskjeden forbetring eller ei utflating sidan brukarbasen byrjar å bli metta. Toppfartar innan 4G i byane kan vere langt høgare (titals Mbps og heilt opp mot 100 Mbps under ideelle tilhøve), men mange brukarar opplever lågare fart spesielt i overfylte celler eller på landsbygda. Opplastingsfarten på LTE ligg oftast på nokre få Mbps. Forseinkinga (latency) på 4G ligg gjennomsnittleg rundt 30–50 millisekund ifølgje Speedtest-målingar – tilfredsstillande for dei fleste appane, men ikkje like låg som med fiber. Det er verdt å merke seg at mobilinternettet i Belarus er raskt nok for HD-strøyming, sosiale medium og VoIP, men tunge appar som store filopplastingar eller ultra-HD-strøyming passar framleis best på fiber.

Innføringa av 5G er førebels uviss. Nokre små pilotsoner har blitt testa i Minsk med Huawei-utstyr, men per 2024 finst det inga kommersiell 5G-teneste freedomhouse.org. Vestlege sanksjonar (innført på grunn av den politiske situasjonen i landet og rolla til Belarus i Ukraina-konflikta) har hindra selskap som Nokia og Ericsson i å levere 5G-utstyr, og sjølv kinesiske leverandørar møter finansierings- og eksportproblem. I tillegg viser styresmaktene si «minkande interesse» for 5G at dei ikkje ser noko akutt økonomisk behov før 4G-kapasiteten er vidareutvikla freedomhouse.org. Per i dag er Belarus eitt av dei få landa i Europa utan ein plan for 5G-utbygging. I staden forbetrar operatørane 4G (til dømes har A1 og andre omdisponert spektrum frå 3G for å auke 4G-kapasiteten på landsbygda frequencycheck.com).

Bruk av mobilnett: Dei fleste belarusarar brukar internett dagleg via mobiltelefonen. I 2023 stod mobileiningar for rundt 53 % av alle nettsidetreff i landet, mot 47 % frå datamaskiner statista.com. Sosiale medium, meldingstenester (Telegram, Viber) og nyheitskonsum er i stor grad mobilbasert. Ein gjennomsnittlege belarusisk smarttelefonbrukar brukar vesentleg meir data for kvart år; til dømes rapporterte MTS tosifra prosentvis vekst i datatrafikk dei siste åra (44 % auke i 2020) etter kvart som 4G-dekninga vaks freedomhouse.org. Med rimeleg data (2 GB mobildata kosta berre om lag 0,62 % av månadleg BNI per innbyggjar i 2022 freedomhouse.org – ein svært låg del samanlikna internasjonalt) er mobilnett økonomisk tilgjengeleg for folk flest.

Abonnement og prisar: Mobilabonnement i Belarus er billeg samanlikna med Europa. Abonnement med uavgrensa eller stor datapakke er tilgjengelege til prisar folk med vanlege løner har råd til. I 2023 kosta til dømes det enklaste mobilabonnementet (fleire GB) berre nokre få amerikanske dollar i månaden. Dette grep har vore ein bevisst politikk for å auke tilgjenge. Alle leverandørar krev SIM-kort-registrering med pass (etter påbod frå styresmaktene), og førehandsbetalte anonyme SIM-kort er ikkje eit reelt alternativ – alle SIM blir knytt til eit pass og lagra i ein sentral database tilgjengeleg for myndigheitene freedomhouse.org. Likevel er prosessen enkel, og priskonkurransen i marknaden er sunn.

Samandrag: Landskapet for mobilnett i Belarus er prega av omfattande dekning, statleg styrt infrastruktur og auka bruk. Sjølv om landet ikkje ligg i front innan trådlaus teknologi (inga 5G enno), har Belarus løyst 4G-utbygging nærast til fulle for befolkninga. Mobilnetta fungerer òg som reserve ved utfall eller bevisste nedstengingar av det faste nettet, slik ein har sett tidlegare – mobilnettet blir ofte sist strupa fordi det har større økonomisk konsevensar å stenge det heilt ned. Mobilnett kjem òg til å vere avgjerande framover, spesielt for brukarar på landsbygda og dei som vil omgå overvaking heime eller på jobb ved å nytte mobildata.

Satellittinternett og «Overvaking frå himmelen»

I Belarus er satellitt-internett ein nisje og sterkt regulert del av tilgjenget. Fordi landet har solide bakkebaserte nett, er satellitttenester lite utbreidde blant folk flest, og styresmaktene har strenge restriksjonar mot sjølvstendige satellittlinkar av omsyn til sensur og tryggleik. Likevel er det viktig å sjå på kva moglegheiter som finst for «internett frå himmelen» – både lokale satellittprosjekt og internasjonale tilbydarar som Starlink eller OneWeb.

Heimelege satellittprogram: Belarus har sin eigen kommunikasjonssatellitt, Belintersat-1, ein geostasjonær satellitt skoten opp i 2016 i samarbeid med Kina (òg kalla ChinaSat-15). Belintersat-1 tilbyr mellom anna satellittfjernsyn og kan støtte breibandsdata over Europa, Afrika og Asia frå posisjonen på 51,5°E hajun.info. Satellitten blir drifta av ein statleg verksemd (Precise Electromechanics Plant, under Kommunikasjonsdepartementet) og er del av det nasjonale systemet for satellittkommunikasjon og kringkasting hajun.info. I praksis blir kapasiteten først og fremst selt til kommersielle TV-kanalar og til styresmaktene (militær kommunikasjon, avsidesliggjande offentlege kontor, osv.), ikkje vanlege privatkundar. Det belarusiske militæret har utvikla mobile kommunikasjonssystem som bruker Belintersat-1 for nettilgang i felt som backup for bakkenetta hajun.info hajun.info.

Ein sentral detalj er Belarus sitt forbod mot tovegssatellitt-internett for sivile. Etter regelverket har privatpersonar og føretak berre lov til å bruke éinvegssatellitt-tenester (altså satellitt-TV eller éinvegsoverføring av data) – all utgåande nettrafikk frå brukarar må gå via nettet på bakken og gjennom statleg kontrollerte portalar hajun.info. Tovegssatellittutstyr (VSAT-ar som både kan sende og ta imot data via satellitt) krev særskild løyve og er i praksis berre tilgjengeleg for forsvar, visse statlege etatar og framande ambassadar hajun.info. Det betyr at vanlege folk i Belarus ikkje lovleg kan sette opp ein parabol for eigen tilgang til internett via satellitt; å gjere det vil vere å gå utanom statleg kontroll, og myndigheitene jobbar aktivt for å oppdage og straffe ulovlege satellittuplinkar hajun.info hajun.info. Statens radiofrekvenskontroll (BelGIE) skal vere i stand til å finne «ulovlege brukarar av tovegssatellitt-internett» og har bøtelagt folk for slike forsøk hajun.info. All sivilt internett-trafikk, sjølv frå utstyr på avsidesliggjande stader, skal «landa» i Belarus gjennom offisielle teleporter og gå ut via den statisk kontrollerte bakkebaserte infrastrukturen (slik at sensur og filtrering blir ivaretatt) hajun.info.

I praksis styrer og overvakar Belarus all internettrafikk gjennom eigne bakkebaserte system, sjølv når satellitt er involvert. Til dømes kan ein brukar på landsbygda hente ned data frå satellitt med parabol, men alle forespørslar ut blir sende via telefonlinje eller mobilnett til det nasjonale portalmaskineriet – ikkje direkte opp til satellitt igjen. Denne politikken står i sterk kontrast til det frie bruken av satellittbreiband i mange andre land.

Starlink og OneWeb: Gitt dei ovanfor nemnde restriksjonane er det ikkje overraskande at nye låg-jordbane (LEO) satellittkonstellasjonar som SpaceX sin Starlink og den britisk-støtta OneWeb i praksis ikkje er tilgjengelege i Kviterussland. Starlink har ekspandert raskt verda over, men Kviterussland (likt sin allierte Russland) har ikkje vist noka intensjon om å tillate det. Per 2025 inkluderer ikkje Starlink sine offisielle dekningskart Kviterussland, og selskapet har “ikkje lista nokon intensjon om å lansere teneste” der (det same gjeld for andre strengt kontrollerte statar som Kina, Iran, Nord-Korea, Russland, osv.) zerohedge.com. Med andre ord, kviterussarar kan ikkje lovleg kjøpe eller operere eit Starlink-terminal under dei noverande forholda. Eit forsøk på å smugle inn og bruke ei eining ville bryte kviterussisk lov og truleg bli oppdaga av statens verkemiddel for handsheving. Myndighetene sitt standpunkt er at ukontrollert satellittinternett utgjer ein trussel for nasjonal sikkerheit og sensur, sidan det ikkje så lett kan stengast ned eller overvåkast samanlikna med terrestriske nettverk zerohedge.com zerohedge.com. Ein liknande situasjon finst for OneWeb: Det er ingen offisiell forhandlar eller jordstasjon for OneWeb i Kviterussland, og sidan OneWeb sine oppskytingar tidlegare var knytte til russiske rakettar (som vart stoppa grunna Ukraina-krigen), har ikkje Kviterussland engasjert seg med denne tenesta heller.

Det er verdt å merke seg at under protestane i Kviterussland 2020–2021, og seinare under Russlands krig i Ukraina, spekulerte mange aktivistar på å bruke satellittinternett (som Starlink) for å omgå nedstengingar. I praksis vart likevel ikkje Starlink utplassert i Kviterussland. Dei førehandsinnførte lovlege forbod mot slike einingar frå styresmaktene, samt stor fare for straff, har så langt hindra all reell utbreiing.

Eldre satellitt-internettalternativ: Før LEO-konstellasjonane var dei einaste tilgangane på satellittinternett tradisjonelle geostasjonære VSAT-tenester. Desse blir som regel tilbydde av internasjonale satellittoperatørar (t.d. via Intersputnik, Eutelsat, Intelsat med dekning over Kviterussland) og krev ein satellittskål med transceiver. Slike tenester finst teknisk sett – til dømes annonserer enkelte selskap VSAT-kopling i Kviterussland med satellittar på individuell basis globaltt.com. Men også her må ein kviterussisk brukar eller bedrift ha godkjenning frå myndigheitene (og truleg samarbeide med Beltelecom eller lisensiert leverandør) for å opprette ei VSAT-linje. Kostnadane er også avskrekkande for vanlege forbrukarar (utstyr og månadsavgift er svært høge i forhold til lokale inntekter). Resultatet er at den reelle brukarbasen for satellittinternett i Kviterussland er minimal – truleg avgrensa til avsideliggande industri (f.eks. noko rørleidning, utvinningsstad), diplomatiske misjonar, eller som naudreserve for kritisk infrastruktur.

Satellitt for overvaking?: Frasen “å sjå frå himmelen” antydar òg bruk av satellittar til overvåkning. Sjølv om det ikkje er internett-tilgang, er det verdt å merke seg at Kviterussland samarbeider med Russland og Kina om satellittovervaking og at det kviterussiske regimet har vurdert eigne “suverene” satellittkommunikasjonsløysingar (den såkalla “kviterussiske Starlink-analogen” demonstrert for president Lukasjenka var i realiteten eit improvisert mobilt kommandosenter kopla via Belintersat-1) hajun.info hajun.info. Drivkrafta bak desse tiltaka er å ha uavhengige, men kontrollerte kommunikasjonskanalar i tilfelle krig eller uro i landet – ikkje for å gi åpen internett-tilgang til innbyggjarane.

Oppsummert er satellittinternett i Kviterussland framleis svært marginalisert og strengt regulert. I motsetnad til mange rurale område i verda der satellittbreiband er ei revolusjonerande løysing, har styresmaktene i Kviterussland valt å bygge ut terrestriske nettverk (fiber og mobil) overalt og halde sterk kontroll over nettilgangen. Med mindre det skjer ei dramatisk politisk endring, vil tenester som Starlink forbli utanfor Kviterussland si himmel, og folket vil framleis vere avhengige av bakkebaserte løysingar.

Teknisk yting: Fart, dekning og forseinking (latency)

Internettmålingane i Kviterussland gjenspeglar den moderne infrastrukturen der. Her deler vi opp viktige tekniske aspekt ved nettilgangen i landet:

• Bandbreidde (fart): Fast breibandsfart i Kviterussland er relativt høg, takka vere mykje fiber. Tidleg i 2023 var den mediane nedlastingsfarta for fast breiband ca. 53,4 Mbps, og i 2024 hadde det stige til 63 Mbps freedomhouse.org freedomhouse.org. Mange urbane fiberbrukarar har tilgang til mykje høgare toppfart (100 Mbps, 200 Mbps eller til og med gigabitt-løysingar finst frå Beltelecom og A1). Over halvparten av breibandsabonnentane har pakkar på 100 Mbps eller høgare telecomtalk.info. Opplastingsfarta på GPON-fiber er ofte symmetrisk eller nesten det (t.d. 100/50 Mbps abonnement). For mobil ligg median nedlasting på rundt 11–12 Mbps freedomhouse.org freedomhouse.org, noko som er moderat, men tilstrekkeleg for vanlege bruksområde. 4G LTE-farten varierer mykje: på lite trafikkerte område kan du få 30–50 Mbps, medan det i overbelasta område eller der ein fell tilbake til 3G berre blir nokre få Mbps. Trenden er stigande, med auka fart kvart år ettersom utbygging og oppgradering skjer freedomhouse.org.
• Dekning og pålitelegheit: Som omtalt tidlegare er dekninga for både trådlaust og trådoppera nett svært god. Nesten alle byar, tettstader og større landsbyar har tilgang til fast breiband (om ikkje fiber, så minst ADSL eller kabel). Mobilnettet har tilnærma universell dekning for grunnleggande tenester, og reelt universell nettilgang dersom ein reknar med 3G/EDGE i avsides strok. Pålitelegheit i kjernenettet er generelt god – Kviterussland har eit velutbygd nasjonalt fiberringnett som bind saman dei største byane, noko som gir god redundans. Driftsproblem kjem sjeldan frå tekniske feil, men heller som følgje av medvitne tiltak frå myndigheitene (t.d. nedbremsing eller stans ved politiske hendingar, som vi omtaler i neste avsnitt). Strømstans eller gammalt materiell er mindre vanleg ettersom Beltelecom kontinuerleg moderniserer. Likevel kan siste ledd på landsbygda vere svakare: enkelte avsidesliggande DSL-brukarar kan oppleve kutt på linjene eller trege overføringar. Mobilnettet kan vere overbelasta ved store arrangement (til dømes store folkemengder eller under informasjonsblokadar når “alle” brukar VPN).
• Forseinking (latency): For innanlandsk og nærliggjande internasjonal trafikk er forseinkinga svært låg. Ein brukar i Minsk som “pingar” ein server i Minsk eller Moskva kan sjå ~10–30 ms pingtid. Til Frankfurt eller London vil ping typisk ligge rundt 40–70 ms takka vere direkte fiber mot vest. Den mediane latenstida for fast breiband rapportert av Speedtest var ca. 21 ms i 2023 (ikkje direkte sitert i tekst, men typisk gjeve farta). Mobil-latens på 4G er høgare, ofte ~40–60 ms, og endå verre på 3G (ofte 100 ms+). Satellittforbindelsar har om dei brukast svært høg forseinking: geostasjonær satellitt har rundtur-latenstid på ~600–700 ms og er difor uegna for sanntidsbruk. (LEO-satellittar som Starlink ville tilby ~20–50 ms, men dei finst ikkje i Kviterussland). Samla sett får ein vanleg kviterussisk brukar forseinking på nivå med utvikla nett – noko som er godt nok for videosamtalar, onlinespel (trådoppera tilkopling er beste for raske spel), og nettbaserte tenester.
• Kapasitet og nedbremsing: Kviterussland sitt “backbone” har høg kapasitet (fleire 100 Gbit/s-linjer til nabolanda) en.wikipedia.org og internasjonalt klarer fibernettverka stor trafikk. Lokale aksessnett (som GPON) har “contension ratio”, men leverer stort sett den lova farta til kunden. På mobil kan kapasitet vere eit problem i tettbebygde strøk, men operatørane har bygd ut fleire basestasjonar og nye frekvensband for å løyse dette. I politisk sensitive periodar har brukarar rapportert om uforklarleg nedbremsing eller vanskar med å komme til enkelte tenester (meir om sensur nedanfor), noko som tyder på viljestyrt nedbremsing meir enn teknisk avgrensing. Til dømes under protestane i 2020 begrensa myndigheitene tidvis mobil datatrafikk eller slo det av enkelte stader for å hindre kommunikasjon mellom demonstrantar freedomhouse.org freedomhouse.org.

Samla sett er Kviterussland sitt internett teknisk robust: raskt og breitt tilgjengeleg, fullt på høgde med mange EU-land i indikatorar som fiberutbreiing og mobildekking. Vanlege brukarar kan streame HD-video, ha videomøte og nyte moderne nettenester utan større problem. Dei reelle utfordringane med yting kjem ikkje frå teknologien, men frå policy-pålagde avgrensingar som sensur og sporadiske stengingar.

Statleg kontroll, sensur og overvaking

Ei analyse av internettet i Kviterussland er ikkje komplett utan å sjå nærare på den tunge handa til statleg kontroll. Staten, under president Aleksandr Lukasjenkas autoritære regime, har eit stramt grep om internett-infrastruktur og innhald. Dette viser seg på fleire måtar: eigarskap til sentrale nettverk, juridiske og tekniske mekanismar for sensur, overvaking av nettaktivitet og periodiske avbrot i tilkoplinga av politiske grunnar.

Statleg monopol og flaskehalsar: Den kviterussiske staten eig eller kontrollerer direkte den kritiske internett-infrastrukturen. Beltelecom, det største teleselskapet, er statseid og driv ryggradsnettet “som alle andre internettleverandørar er avhengige av” freedomhouse.org. Det nasjonale senteret for trafikkutveksling (NTEC) – eit organ under presidentens Senter for operative analyser (OAC) – og Beltelecom er dei einaste to aktørane som har lov til å handsame internett-trafikk som kryssar landets grenser freedomhouse.org. I praksis driv NTEC det interne Internet Exchange Point (BY-IX) for lokal peering, medan Beltelecom styrer dei internasjonale portane. Det betyr at all internasjonal internett-trafikk (enten det er nettsider, e-postar osv.) må gå gjennom utstyr kontrollert av desse to, noko som gjev styresmaktene teknisk evne til å filtrere, strupe eller stenge tilkoplingar etter eige forgodtbefinnande freedomhouse.org. Uavhengige leverandørar har inga eigen routing – dei må kjøpe bandbreidde frå Beltelecom eller NTEC, så om desse blir stengde ned, går alle offline.

Internett-nedstengingar: Myndigheitene i Kviterussland har vist vilje til å bruke “drapsbrytarar” for å slå av samband under kriser. Særleg under presidentvalet i august 2020 (breitt rekna som valfusk) og dei påfølgjande store demonstrasjonane, utløyste styresmaktene ein nesten total internett-nedstenging i rundt 61 timar over heile landet, starta på valnatta freedomhouse.org. Dette omfatta både mobilnett, dei fleste nettsider og til og med VPN-ar – i praksis blei Kviterussland kutta frå det globale nettet. Etter det, seint i 2020, kom lokale og periodiske avbrot, særleg på søndagar då store protestmarsjar fann stad freedomhouse.org. Det har blitt rapportert at staten også forstyrra mobilinternett i protestområde for å øydeleggje koordinering freedomhouse.org. Desse tiltaka var utan sidestykke i Kviterussland og signaliserte eit nytt kontrollnivå, som liknar taktikk brukt i andre autoritære regimer. I 2021 gjekk regimet enda lenger og endra telekommunikasjonslova for å gje regjeringa eksplisitt lov til å stenge eller avgrense nettverk med “nasjonal tryggleik” som grunngjeving freedomhouse.org. Dette gir i praksis juridisk dekning for framtidige nedstengingar. Sjølv om det ikkje har vore landsdekkjande nedstengingar i 2022–2023 (ingen hendingar på linje med protestane i 2020), har det vore enkelte episodar – til dømes i august 2023 då Wagner-leiaren frå Russland oppheldt seg i Kviterussland, og lokale mobilnett vart forstyrra nær leiren deira freedomhouse.org. Og i slutten av desember 2023 blokkerte styresmaktene midlertidig tilgang til YouTube under ein tale frå ein opposisjonsleiar på nett freedomhouse.org. Kort sagt: Regjeringa har både midlar og lovleg fullmakt til heilt eller delvis å kappe internettforbindelsen – og har brukt desse under politisk uro.

Nettside-blokkering og innhaldssensur: Til dagleg utfører Kviterussland utstrekt sensur av nettinnhald. Styresmaktene held ei omfattande svarteliste over nettsider som internettleverandørane må blokkere. Ved utgangen av 2022 var over 10 000 nettsider blokkerte i Kviterussland freedomhouse.org – eit tal som voks med minst 2000 til i løpet av 2023 freedomhouse.org. Det handlar ikkje berre om ekstremt eller ulovleg innhald, men om nesten alle uavhengige medier, opposisjonelle nyhendeblad, menneskerettsorganisasjonar og ei rekke utanlandske nyheitsmedium. Til dømes vart landets største nettavis TUT.by blokkert i 2021 og seinare stempla som «ekstremistisk», slik at over 3,3 millionar daglege brukarar mista tilgong freedomhouse.org. Etterfølgjaren (Zerkalo.io, drive i eksil) vart straks også blokkert freedomhouse.org. Alle større ikkje-statlege nyhendesider er no anten blokkerte eller driv i eksil, slik at berre upolitiske sider som Onliner.by kan lesast innanlands freedomhouse.org. Styresmaktene har til og med blokkert sider som berre har lause band til opposisjon, som til dømes i 2023 då Flickr (eit fotonedlastingsnettsted) og eit stort belarusiskspråkleg digitalt bibliotek vart blokkert fordi dei mistenkte innhald i strid med regimets narrativ freedomhouse.org. I tillegg har mange sosiale media-sider og Telegram-kanalar blitt erklært “ekstremistiske,” slik at det er straffbart å berre abonnere på eller lese dei. Lista over blokkerte sider er halden hemmeleg (og er sjølv rekna som sensitiv informasjon), og sensurvedtak grunngjevast ofte med den breie “trussel mot nasjonal tryggleik” i medielova freedomhouse.org.

For å handheve desse blokkeringane nyttar Kviterussland deep packet inspection (DPI) og filtreringsteknologi både på leverandør- og ryggrad-nivå. I mars 2022 kunngjorde Beltelecom ein konkurranse om å kjøpe inn utstyr og programvare for 4 millionar dollar for å “samle og lagre informasjon om brukarane sine besøk til nettstader og for å blokkere nettressursar” freedomhouse.org. Dette viser at dei stadig investerer i sensurutstyr. Det er også rapportert at Kviterussland har søkt teknisk hjelp frå Russland (som sjølv har implementert eit omfattande blokkeringssystem) for å forbetre desse evnene freedomhouse.org. Resultatet er at tilgjenge til blokkerte sider ofte krev omgåingsverktøy (VPN, Tor, proxy-tenarar).

Innskjerping mot filteromgåing: Naturleg nok har mange kviterussarar tatt i bruk VPN og andre anonymiseringsverktøy for å omgå sensuren. Myndigheitene har svart med å forsøke å blokker eller avgrense VPN og Tor. Faktisk vart det forbode alt i 2015 å bruke VPN eller Tor til ulovlege føremål freedomhouse.org, men dette vart lenge ikkje strengt håndheva. Etter 2020 har regimet byrja målretta å gå etter slike verktøy. I 2020 blokkerte dei det populære proxyverktøyet Psiphon freedomhouse.org. I 2023–2024 vart det sett i gang planar for å bruke trafikkfiltrering til å avgrense VPN-bruk meir generelt freedomhouse.org. I mai 2024, då ei opposisjonsgruppe i eksil arrangerte eit “alternativt val” via ein trygg nettplattform, svara staten med å blokker minst fire store VPN-tenester (Psiphon, Turbo VPN, TunnelBear og HUB VPN) for å hindre folk i å stemme på nett freedomhouse.org freedomhouse.org. Denne “katt og mus”-leiken gjer at kvardagsinternett-brukaren i Kviterussland får stadig færre moglegheiter til open tilgang. Også Tor har blitt målretta – sjølv om det ikkje er hundre prosent effektivt, har DPI-teknikkar stundom gjort Tor-tilkopling vanskeleg. Det er i tillegg innført juridiske straffar for å gje “ulovlege” råd om omgåing av sensur.

Overvaking og personvern: Kviterussland brukar eit omfattande overvåkingsregime for telekommunikasjon. Etter lova må alle teleoperatørar installere SORM (System for Operative Investigative Activities)-utstyr, opphavleg eit russisk system, som gjer det mogleg for politi og etterretning (særleg KGB og OAC i Kviterussland) å overvåke telefon- og internettkommunikasjon i sanntid freedomhouse.org. Det presidentielle Operasjons- og analyse-senteret (OAC) – opphavleg ein underavdeling av KGB – overvaker internett og har styring med at internettleverandørar følgjer reglane om datainnsamling freedomhouse.org. Alle internett- og telefonileverandørar må lagre brukaropplysningar og hjelpe styresmaktene. Som nemnt er det påbod om registrering av SIM-kort: ein må vise pass for å kjøpe SIM, og passinformasjonen blir lagra i ein elektronisk database, tilgjengeleg for innanriksdepartementet og tryggingstenestene freedomhouse.org. Dette fjernar moglegheita for anonym mobiltilgang. I tillegg må datakafear og offentlege Wi-Fi-soner (slik som på hotell) identifisere brukarar (ofte med pass eller SMS-kode) før ein får tilgang til nettet.

På nettverksnivå overvakar styresmaktene sosiale medier og meldingsappar omfattande. Etter protestane i 2020 blei tusenvis arresterte for innlegg på nett eller til og med private meldinger. Tryggingstenestene har infiltrert opposisjonelle Telegram-grupper og brukt IMSI-catchers og andre metodar for å knyte anonym aktivitet til ekte identitetar. Regimet brukar også skremmetaktikk som å tvinge arresterte aktivistar til å låse opp smarttelefonar og brukarkontoar, og så hente ut kontaktlister for å utvide overvakingsnettet. “Storebror” er tydeleg til stades på kviterussisk internett – Freedom House vurderer konsekvent Kviterussland som “Ikkje fritt” når det gjeld nettfridom, og viser til utbreidd overvaking og harde straffereaksjonar mot opposisjonelle på nett.

Det er òg viktig å merke seg at nettinnhald er kriminalisert gjennom vide lover. Dusinvis av bloggarar og netjournalistar har vorte fengsla for “ekstremisme” eller å ha “fornærma presidenten” berre for innlegg på YouTube eller Telegram freedomhouse.org freedomhouse.org. Vanlege borgarar har fått fleire års fengsel for sosiale medier-kommentarar som blei tolka som antistatlege. Klimaet er slik at dei fleste som diskuterer politikk på nett brukar pseudonym og VPN/Tor (når det er mogleg), men sjølv då heng det ein trussel om at anonymiteten blir broten. I eit ekstremt døme omdirigerte styresmaktene til og med eit passasjerfly i 2021 for å arrestere ein regimekritisk bloggar (Roman Protasevitsj frå Nexta) – som ikkje var i Kviterussland ein gong – noko som viser kor langt regimet vil gå for å fange opp nettaktivistar bbc.com.

Konklusjon om kontroll: Dei kviterussiske styresmaktene har bygd eit “internett innanfor grenser” – høgkvalitets infrastruktur som kan levere informasjon og tenester, men innanfor ei nøye overvaka og filtrert hage. Uttrykket “ser ned frå himmelen” passar ikkje berre på satellittar, men også for regjeringa si auge over cyberspace. Anten det er via tekniske verkemiddel (statsmonopol på ISP, DPI-filtrering, “kill switchar”) eller juridiske verkemiddel (vage ekstremismelover, påbod om datalagring), er staten overalt i det digitale Kviterussland. Dette dreg sjølvsagt ned noko av det positive ved den sterke infrastrukturen: til dømes kan nettskytenester og utanlandske nettsider bli blokkert vilkårleg, og gründerar eller forskarar kan oppleve at viktige ressursar er utilgjengelege. Likevel har folk i Kviterussland vist stor oppfinnsemd når det gjeld å finne nyheiter og kommunisere (Telegram er til dømes svært viktig, sidan den brukar desentralisert infrastruktur og ikkje let seg blokkere fullt ut, sjølv i 2020).

Digital inkludering og det digitale skiljet

Digital inkludering i Kviterussland er ei soge om meir tilgang, men ein del sosiale og generasjonsbaserte skilje. Ein samla innsats for å byggje ut infrastrukturen og halde internettprisar låge har i stor grad redusert det klassiske gapet mellom by og land eller rik og fattig, men det er framleis skilnader når det gjeld alder, språk og brukskvalitet.

På den positive sida er nettilgang i hovudsak tilgjengeleg og overkomeleg for så godt som alle samfunnsgrupper. Ifølge ITU si prisstatistikk var kostnaden for eit grunnleggjande internettabonnement i Kviterussland blant dei lågaste i verda i 2022: til dømes kosta 2 GB mobildata berre 0,62 % av BNP per innbyggjar, og ein 5 GB fast breibandspakke kosta omlag 0,73 % av BNP per innbyggjar freedomhouse.org. Dette oppfyller FNs mål om prisnivå og plasserer Kviterussland i toppsjiktet når det gjeld billeg internett. I absolutte tal kan 10–15 dollar i månaden kjøpe ein rask heimebreibandspakke (200 Mbps eller meir) — ein pris som er overkomeleg med tanke på kviterussisk lønsnivå. Låge prisar kjem av statsstyring (staten pressar ofte statsbedrifta Beltelecom til å halde prisane nede) og mangel på profittbasert konkurranse i visse område. Fordelen er at låginntektsfamiliar, studentar og folk i avsides område som oftast har råd til i det minste noko nettilgang. I tillegg er offentlege institusjonar som bibliotek og skular kobla på, og fungerer som felles tilgangspunkt.

By-land-gapet har blitt mykje mindre på grunn av utbygging. Som nemnt er no om lag 80 % av folk på bygda på nett freedomhouse.org, som betyr at grunnleggjande inkludering er oppnådd også utanfor byane. Prosjekt for å leggje Wi-Fi på bygdebibliotek, setje opp internettpunkt på postkontor og installere mobile internettkioskar har alle bidrege. Den pågåande fiberutbygginga til landsbyar sikrar at folk på bygda ikkje berre får andreklasses samband. Det finst likevel eit kvalitetsgap: byfolk har oftare raskaste fiber eller fleire leverandørar å velje mellom, medan bygdefolk kan ha berre eitt alternativ (ofte eldre DSL-linje eller dårlegare mobilsignal). Det statlege telekomprogrammet slår sjølv fast behovet for å auke dekninga “også i mindre busetjingar” for å sikre konkurranseevne og inkludering telecomtalk.info.

Det mest markerte digitale skiljet no går på alder og språk. Unge kviterussarar (under 50) har svært høg nettbruk, nesten universell blant dei under 40. Eldre, særleg på landsbygda, ligg langt etter. Berre 28 % av eldre på landsbygda (65+) var på nett i 2021 freedomhouse.org, mot 53 % av eldre i byane – og sjølv om desse tala stig, ligg dei langt bak dei yngre. Frivilligorganisasjonar og nokre statlege program jobbar med å betre digital kompetanse blant eldre (til dømes datakurs på samfunnshus), men framgangen er gradvis. Dette generasjonsskiljet betyr at viktige digitale offentlege tenester og informasjon ikkje alltid rekk ut til dei mest sårbare gruppene (pensjonistar) utan hjelp.

Ein annan viktig faktor er språk og lokalt innhald. Kviterussisk internett (“Bynet”) har tradisjonelt vore dominert av russiskspråkleg innhald, og kviterussiskspråkleg innhald er sjeldnare. Nokre som jobbar for digital inkludering peikar på at kviterussiskspråklege (ofte regimekritiske eller frå vestlege regionar) har færre ressursar online, og staten har til og med blokkert enkelte nettsider på kviterussisk (fordi dei blir rekna som opposisjonsvennlege) freedomhouse.org. Dette gir eit kulturelt digitalt skilje. Likevel har sosiale medium og meldingstenester brote ned noko av dette, for her kan alle publisere på begge språk (når dei får tilgang via VPN).

Når det gjeld kjønn har Kviterussland faktisk litt høgare nettdeltaking blant kvinner enn menn. I 2022 var om lag 89,5 % av kvinner i alderen 16–72 internettbrukarar, litt over mennene og til og med over snittet i Europa for kvinner freedomhouse.org. Det tyder på at eventuelle skilje ikkje går ut over kvinner si grunnleggande tilgang; kvinner i Kviterussland er svært aktive på nett (sosiale medier-tala viser òg at dei utgjer over 56 % av brukarane her) datareportal.com. Forklaringa kan vere demografisk (kvinner er fleirtalet i folket, og mange menn har utvandra frå teknologibransjen), eller sosial (kvinner styrer ofte familieavgjerder om barn si opplæring, og dermed også nettilgang til skulebruk). Uansett er kjønnsbalanse i nettilgang i praksis oppnådd.

Kviterussland er òg stolt av sine digitale offentlege tenester som skal gjere det mogleg for alle å delta. Mange offentlege tenester (betaling av rekningar, skatt, tilgang til pasientjournal osv.) har nettportalar. Bruken av desse er høg i byane og blant yngre, men mykje digital inkludering handlar om å hjelpe folk på bygda til å bruke dei. Til dømes har enkelte kommunesenter på landsbygda “one-stop”-kioskar der tilsette hjelper innbyggjarane med å få tilgang til digitale tenester.

Digitalt skilje når det gjeld utstyr: Ein utfordring som står att, er kvaliteten på og tilgang til utstyr. Sjølv om mobiltelefonar er utbreidde (det er langt over 100 % mobildekning, noko som betyr at praktisk talt alle har mobiltelefon freedomhouse.org), er ikkje alle smarttelefonar, særleg blant eldre eller fattigare grupper. Men også dette endrar seg ettersom rimelege Android-smarttelefonar strøymer inn på marknaden. For heimebruk har ikkje alle råd til ein moderne datamaskin; mange hushald har berre smarttelefon for internettbruk. Dette kan avgrense djupna i bruken av internett (til dømes vert lekser eller å drive forretning mykje vanskelegare berre på telefon). Program for å få datamaskinar inn i skular og tilby rimelege nettbrett er ein del av strategien for inkludering. Nokre telekomleverandørar har også tilbydd nedbetalingsordningar på utstyr, slik at det vert lettare for familiar å skaffe PC eller smart-TV.

Inkludering av samfunn og funksjonshemma: Personar med funksjonsnedsettingar møter utfordringar med å få tilgang til IKT, då mange nettstader og tenester i Kviterussland ikkje er fullt optimaliserte for tilgjenge (t.d. skjermlesarar). Det har vore nokre initiativ (ofte frå sivilsamfunnet) for å betre nettilgjenge og gi spesialisert opplæring til funksjonshemma brukarar. Den statlege Beltelecom annonserer av og til rabattar eller spesialtilbod for visse grupper (som krigsveteranar eller funksjonshemma) som eit sosialt tiltak.

Oppsummert har Kviterussland i stor grad oppnådd grunnleggjande digital inkludering når det gjeld tilgang – majoriteten av folket, på tvers av regionar og kjønn, kan kome seg på nett til ein rimeleg kostnad. Skilja som står att handlar meir om effektiv bruk: eldre, rurale eller mindre utdanna innbyggjarar får kanskje ikkje fullt utbyte av internett sjølv om lina til huset er på. Den pågåande utfordringa er å føre desse gruppene inn i det digitale samfunnet gjennom opplæring og lokalt tilpassa innhald, samtidig som prisnivå og infrastruktur vert haldne oppe slik Kviterussland har bygd opp. Diverre betyr klimaet av sensur og politisk undertrykking òg eit “kunnskapsskilje” – mange vert skorne vekk frå uavhengig informasjon, noko som avgrensar internettet sitt styrkande potensiale. Digital inkludering i Kviterussland har difor ei politisk side: ekte inkludering ville ikkje berre bety tilgang til statsgodkjent internett, men til det frie og opne internettet – eit mål som no vert hemja av regimet.

Nye utviklingar og framtidsutsikter

Internettlandskapet i Kviterussland utviklar seg kontinuerleg under press frå teknologisk framgang, politiske hendingar og internasjonal isolasjon. Ser vi framover, er det fleire nøkkeltrendrar og utviklingar som sannsynlegvis vil forme tilstanden til tilkoplinga:

• Vidare utbygging av fiber: Kviterussland kjem truleg til å fullføre den landsdekkande utbygginga av GPON-fiber innan dei neste åra. Beltelecom sine planar under programmet for Digital Utvikling 2021–2025 tek sikte på å bytte ut dei siste DSL-linjene og føre fiber til alle busetnader over ein viss storleik telecomtalk.info. Ved midten av 2024 var allereie 95 % av Beltelecom sine fastnett-abonnentar over på multiservice (NGN/fiber)-nettverket telecomtalk.info. Vi kan vente nesten universell fiber-til-heimen i byane og djuptgåande dekning i distrikta. Dette kan gjere Kviterussland til eitt av dei best tilknytte landa infrastrukturmessig i regionen, på nivå med Baltikum når det gjeld fiberdekning. Samstundes vil gigabit-klare linjer bli allment tilgjengelege, og mogleggjer nye tenester (IPTV, telemedisin, osv.) innanlands.
• 5G på vent: Som nemnt har Kviterussland sett storskala 5G-utrulling på vent grunna sanksjonar og kostnadsomsyn freedomhouse.org. På kort sikt blir fokuset å maksimere 4G LTE via meir spektrum og fleire basestasjonar. Myndigheitene har indikert at dei har dårleg tid for 5G, og denne haldninga held truleg fram så lenge ikkje nabolanda sin framgang tvingar fram endring. Det er mogleg at Kviterussland til slutt innfører 5G reint i samarbeid med Kina (Huawei eller ZTE) viss geopolitikken tillèt det – til dømes ei mindre skala for industriell eller statleg bruk. Det er verdt å merke at eventuell 5G-utrulling truleg får overvakingsfunksjonar i fokus (hint gjeve gjennom testing av ansiktsgjenkjenning via 5G) freedomhouse.org, i tråd med regimet sine prioriteringar. For vanlege forbrukarar vil 5G-telefonar framleis berre fungere på 4G-nett i Kviterussland dei neste par åra.
• Endringar i mobiloperatørar: Det kan kome endringar i eigarskapen av telekomsektoren. Med det politiske klimaet kan utanlandske eigarar som A1 (A1 Telekom Austria) og Turkcell (life:)) møte utfordringar eller vurdere å trekkje seg ut. Det har tidlegare gått rykte om at russiske eller statlege investorar vil ta større eigardelar. I 2022 auka Turkcell eigarskapen i life:) til 100 % freedomhouse.org og syner dermed vilje til å satse, men den kviterussiske marknaden sin isolasjon kan føre til konsolidering. Styresmaktene kan også prøve å auke påverknaden sin, til dømes ved å styrke Beltelecom sitt mobile eigarskap for å utfordre private leverandørar. Konsolidering eller re-nasjonalisering av telekomsektoren er ikkje umogleg dersom regimet vil stramme grepet endå meir.
• Starlink/OneWeb-utsikter: Med noverande politisk status quo er det lite sannsynleg at Kviterussland vil tillate Starlink eller uavhengige satellittnett. Derimot, om det skjer demokratisk endring eller jamvel litt liberalisering, kan Starlink raskt dekkje Kviterussland (satellittane passerer allereie). Til dømes kunne Elon Musk sin Starlink-teknologi allereie sende internett til Kviterussland viss mottakarar var tilstades; det er berre reglane som stengjer. Om eit opposisjonsvennleg scenario oppstår, vil Starlink kunne gi rask tilgang til ope nett, sjølv om det jordbaserte nettet er statskontrollert. For no er likevel Starlink eit fjernt perspektiv – OneWeb òg. Ein bør merke seg at Russland (alliert med Kviterussland) bygger ut sitt eige satellitternett (Sfæra-prosjektet) – Kviterussland kan koma til å bruke russiske/kinesiske system til statlege formål, ikkje vestlege løysingar.
• Aukande sensur og isolasjon: Diverre tyder siste utvikling at Kviterussland endå meir vil rette seg etter Russlands modell for internettkontroll. I februar 2024 kunngjorde Kviterussland og Russland steg mot “ein samordna informasjonsarena” freedomhouse.org. Det kan bety delte svartelister eller felles blokkering. Kviterussland har allereie adoptert russiske lovar (språk mot “falske nyheiter” og “ekstremistisk aktivitet” på nett lik Russland sitt lovverk) freedomhouse.org. Trenden peikar mot meir statlege inngrep. Vi kan få sjå djuptgåande pakkesjekk-teknologi (importert frå Kina eller Russland) for å sensurere i sanntid. I tillegg kan blokkering av VPN og Tor bli intensivert; myndigheitene signaliserte i 2024/25 planar om ny trafikkfiltrering for å ta omgåingsverktøy freedomhouse.org. Om det lukkast, kan kviterussarar få det endå vanskelegare å nå blokkerte sider, effektivt sett lukke landet frå verdsveven (ei slags mini-«intranett»-løysing lik Iran eller Kina, men ikkje fullt så sofistikert enno).
• Oppdateringar i overvaking: Regimet vil fortsette satsa på overvakingsutstyr. Det omfattar utviding av kameraovervaking med ansiktsgjenkjenning (nokre knytte til sentrale databasar via breiband), overvaking av meldingstenester via skadevare eller tvinga datainnsyn, og AI-verktøy for å overvake sosiale medium etter opposisjon. Partnerskap med Kina kan bringe inn system for smarte byar med integrering av internettdata. Dette endrar ikkje tilgang direkte, men påverkar kor fritt folk vågar bruke nettet.
• Digital økonomi og kompetanseflukt: Kviterussland hadde ei gong ein blomstrande IT-sektor (”Hi-Tech Park” i Minsk husa mange selskap og oppstartar). Politisk uro sidan 2020 har ført til kompetanseflukt – titusenvis av IT-spesialist og unge har reist til Polen, Litauen m.fl. Dette har følgjer for internettlandskapet: mindre lokalt innhald vert laga, tregare innføring av nye e-tenester og mogleg stagnasjon i teknologisk fornying. Regimet promoterer likevel staten si digitale utvikling, t.d. lansering av statleg kryptovalutaplattform (med avgrensa hell) og automatisering i offentleg sektor. Blir den politiske situasjonen stabil, kan vi sjå ein todelt utvikling: statsstyrte prosjekt (ofte med mål om sikkerheit/kontroll) held fram, medan privat digital innovasjon heng etter grunna sanksjonar og tap av kompetanse.
• Regionale koplingar endrar seg: Med krigen i Ukraina og brote relasjonar til Vesten kan Kviterussland rute meir av internettrafikken via Russland i staden for EU. No går linjer via Polen og Baltikum til vestlege internettnodar. Det er mogleg desse vert svekka eller overvaka tettare, medan leiinga gjennom Russland aukar (t.d. via Rostelecom). Dette vil gjere Kviterussland sitt nett meir avhengig av russisk infrastruktur og utsatt for russisk nettpolitikk (om Russland isolerer sitt Runet, kan Kviterussland “følgje med”). Samtidig vil dei truleg ikkje kutte EU-linjer heilt, då breie linjer aukar robustheita.
• Brukarane tilpassar seg: Det kviterussiske folket har vist stor evne til å finne omvegar – dei bruker proxy, spegelsider og Telegram-kanalar for å spreie informasjon. I framtida kan fleire ta i bruk de-sentraliserte teknologiar (t.d. maske-nett viss dei kjem, eller filutveksling for å spreie nyheiter) for å kome seg forbi senterstyrt kontroll. Teknisk kyndig ungdom deler gjerne kunnskap om bruk av satellitt-TV, radio eller kreativ bruk av DNS-tunnel/SMS-baserte informasjonsnett om nettet vert blokkert. Med andre ord kjem katt-og-mus-leiken mellom sensur og omgåing til å prege framtida til kviterussisk internett.

Oppsummert vil den næraste framtida for internett i Kviterussland truleg bringe vidare skilje mellom teknisk kapasitet og informasjonsfridom. På den eine sida vil nesten kvar kviterussar snart ha fiber eller 4G med rask, billig og utbreidd nettilgang. På den andre sida vert bruken stadig avgrensa av statleg filtrering og overvaking. «Den verkelege tilstanden for internett» i Kviterussland har difor dobbel botn: den ekte infrastrukturen er sterk, men den ekte fridomen er avgrensa. Internasjonale hendingar (t.d. endringar i styresett eller globale teknologiske inngrep) kan brått endre denne kursen. For no står Kviterussland sitt internett som eit skiljeteikn på korleis eit land kan få nesten universell tilkopling, men likevel strupe den openheita og fridommen som internett eigentleg skal gje.

Kjelder: freedomhouse.org hajun.info zerohedge.com