• Sjeldan meteorsverm toppar: Ein lite kjend meteorsverm – Chi Cygnids – når sitt ein gong kvart 5. år-topp 13.–14. september, og sender nokre få sakte “stjerneskot” gjennom kveldshimmelen earthsky.org.
• Aurora-varsel denne helga: Eit enormt “sommarfugl”-hol i solas atmosfære sender solvind mot jorda, og utløyser varsel om geomagnetisk storm (G1–G2-nivå) for 13.–14. september – noko som betyr at nordlys kan danse uvanleg langt sør space.com.
• Planetparade:Saturn stig opp ved solnedgang og skin heile natta når han nærmar seg opposisjon, medan strålande Jupiter (−2,1 mag) og blendande Venus (−3,9 mag) dominerer morgongryet. Rustraud Mars viser seg lågt etter solnedgang nær stjerna Spica space.com space.com.
• Måne & mørk himmel: Månen når siste kvarter 14. september, og stig opp rundt midnatt space.com. Det betyr mørk kveldshimmel for stjernekikkarar – perfekt for å sjå svake fenomen som Mjølkevegen og til og med det spøkelsesaktige zodiakallyset før daggry space.com.
• Nye kometar synlege:Komet C/2025 A6 (Lemmon) er på veg inn og blir lysare – han kan så vidt bli synleg for det nakne auga i oktober – men denne helga er han framleis eit kikkert-/teleskopobjekt (om lag 9. storleiksklasse) i stjernebiletet Gaupa space.com space.com. I tillegg er ein nyleg oppdaga Komet SWAN25B alt rundt storleiksklasse 7 med ein slående hale, sjølv om han ligg lågt nær sola i Jomfrua (best synleg frå den sørlege halvkula med kikkert) earthsky.org.
• Rakettoppskytingar & satellittar:SpaceX har det travelt – 13. september skaut ein Falcon 9 opp nye Starlink-satellittar frå California, og 14. september skal ein annan Falcon 9 sende eit Cygnus-lasteskip (NG-23) mot ISS space.com space.com. Den nylanserte Starlink-klynga kan skape eit synleg “tog” av lys på himmelen. I mellomtida held sjølve Den internasjonale romstasjonen fram med å gjere lyse passasjar over hovudet ved daggry/skumring (sjekk lokale tider), medan den ventar på søndagens forsyningsferd.

Meteorvakt: Chi Cygnidar & september “stjerneskot”

Om du ser etter meteorar denne helga, bør du dempe forventningane – men ein sjeldan godbit står på menyen. Chi Cygnid-meteorskuren har topp rundt natta 13.–14. september. I motsetnad til rikelege skurar (t.d. Perseidane i august), er Chi Cygnidane ein mystisk skur som berre blussar opp kvart femte år, og 2025 er eitt av desse spesielle åra earthsky.org. Sjølv på topp er dei diskrete: kanskje ~1–2 meteorar i timen på det beste under mørk himmel earthsky.org. Det som gjer dei merkverdige, er karakteren – desse meteorane er uvanleg saktegåande, og sig over himmelen i “berre” ~15 km/s (33 500 mph), noko som gjer dei lettare å sjå med det blotte auge earthsky.org. Dei stråler ut frå stjernebiletet Svanen (høgt på himmelen tidleg på kvelden), så du treng ikkje vente til midnatt – du kan starte å sjå så snart det blir mørkt. Meteorveteran Robert Lunsford påpeiker at tolmod er nøkkelen for mindre skurar; om du får auge på éin Chi Cygnid, har du “skryterett” for å ha sett dette særeigne fenomenet earthsky.org earthsky.org!

I tillegg til Chi Cygnids, er meteorsvermen September Epsilon Perseid på hell. Aktiv frå 5.–21. september, hadde den topp tidlegare denne veka (omkring 9. september) med maksimalt ~5 meteorar per time space.com. No kan berre nokre få av desse mindre Perseidane framleis stryke forbi kvar time. Totalt sett held sporadiske meteorar (tilfeldige “stjerneskot” som ikkje kjem frå ei stor sverm) fram med rundt 5–10 per time på månelause netter imo.net. Den gode nyheita: Med den lyse månen ute av vegen tidleg på natta, aukar sjansen din for å sjå ein meteor. Finn ein mørk stad, la auga venje seg i 20–30 minutt, og skann himmelen roleg. Sjølv eit lite knippe meteorar kan gjere ei natt under stjernene spennande.

(Merk: Vi er nettopp ferdige med Perseid-meteorsesongen i august, og neste store sverm blir Orionidane i slutten av oktober. Så tidleg haust er ei roleg periode for meteorar – noko som gjer uvanlege svermar som Chi Cygnids til eit artig mål for dedikerte stjernekikkarar.)

Aurora-varsel: Geomagnetisk storm kan farge himmelen

Stjernekikkarar på høge breiddegrader, gjer kameraet klart – og sjølv dei på lågare breiddegrader bør følgje med mot nordhorisonten. Romvêrvarslarar åtvarar om at denne helga kan by på nordlys, takka vere eit gigantisk koronahol på sola forma som ein sommarfugl. Dette store mørke området i solas atmosfære sender ut ein høgfartsstraum av solvind retta mot jorda space.com. ETA er rundt 14. september, når dei ladde partiklane er venta å treffe jordas magnetfelt space.com.

Både UK Met Office og NOAA sitt Space Weather Prediction Center har sendt ut varsel om geomagnetiske stormar. Dei spår aktive forhold med moglegheit for ein G1 til G2 geomagnetisk storm (liten til moderat styrke) mellom 13. og 14. september space.com. I praksis betyr ein G2-storm at nordlys kan bli synleg lenger sør enn vanleg. Nordlys kan bli synleg lenger sør enn vanleg – kanskje heilt ned til dei nordlegaste delane av USA, Storbritannia, Tyskland, Polen osv., dersom stormen blir sterk. Kor kraftig og utbreidd auroraen blir, kjem an på den nøyaktige retninga til det magnetiske feltet i solvinden når han kjem fram space.com. Det er ikkje garantert nordlys, men sjansen for aurora er høgare denne helga, noko som er spennande nytt for nordlysjegerar.

SpaceWeather.com melder at denne koronahola sin solvind strekkjer seg heile 500 000 km over sola – ein verkeleg enorm struktur space.com. “Solvind frå denne store ekvatoriale koronahola kan nå jorda 14. september,” skriv nettsida spaceweather.com. Dersom det skjer som venta, kan du sjå etter eit grønt eller raudleg skjær lågt på himmelen etter mørkets frambrudd, særleg på stader med mørk himmel og fri sikt mot nord. Sjølv om du ikkje er i nordlysområde, kan denne auka solaktiviteten føre til små forstyrringar: høgfrekvente radiokommunikasjonar og GPS-feil kan oppstå, og satellittoperatørar følgjer med på auka atmosfærisk drag.

For best sjanse til å sjå nordlys, hald deg unna bylys og sjå mot nord seint på kvelden og tidleg om morgonen. Nokre gonger startar nordlyset som diffuse kvite skyer eller pulser før det får farge, så bruk gjerne eit kamera med lang lukkartid for å sjekke etter svakt skjær. Og om du er ekstra heldig, kan du få sjå himmelen bølge med spøkelsesaktige lysgardiner – eit minneverdig “lysshow frå naturen” levert av sola sitt siste utbrot.

(Artig fakta: Vi nærmar oss toppen av den 11-årige solsyklusen (Solsyklus 25), så solstormar og nordlys er på veg oppover. Faktisk er 2025–2026 venta å bli flotte år for nordlysaktivitet, så følg med for fleire himmelske fyrverkeri!)

Planetar & Måne: Saturn skin, Jupiter & Venus ved daggry, Mars ved skumring

Planetane har sitt eige parade over septemberhimmelen. Leiaren i flokken er Saturn, som no er på sitt største og mest lyssterke for året. Saturn vil nå offisiell opposisjon (når han ligg motsett sola på himmelen vår) 20.–21. september, men allereie no (berre ei veke før) skin ringplaneten heile natta space.com. Sjå etter ein jamn, gyllen «stjerne» som stig opp i aust ved solnedgang. Det er Saturn i stjernebiletet Fiskane (nær grensa til Vassmannen). Med ein storleik på ~0,6 er han ikkje like strålande som Jupiter eller Venus, men han er lyssterk nok til å sjå med det blotte auge. I eit teleskop er Saturn eit syn – dei isete ringane hans er no vippa i ein smal vinkel, men framleis synlege, og fleire av månane hans (som Titan) kan sjåast. Denne månaden er Saturn berre ~8,5 AU frå jorda (om lag 1,28 milliardar kilometer), så han er relativt nær og lyssterk space.com. Artig tips: Rundt opposisjon blir ringane til Saturn litt lysare på grunn av «Seeliger-effekten», der sollyset blir spreidd tilbake frå ringpartiklane – så Saturn kan sjå ekstra juvelliknande ut i dagane rundt opposisjon space.com.

Saturn får selskap (sjølv om det er mykje seinare på natta) av Jupiter. Planetkongen stig opp i aust rundt midnatt og dominerer førdagshimmelen med sitt intense skin (om lag −2,1 i storleik no) space.com. Tidleg om morgonen står Jupiter høgt i søraust og overstrålar alle stjernene. Er du vaken kl. 04–05 lokal tid, kan du ikkje unngå å sjå han. Med kikkert kan du vanlegvis sjå Jupiters fire galileiske månar på rekkje rundt han space.com. Eit lite teleskop vil vise planetens skyband og kanskje til og med den store raude flekken under rotasjonen. Jupiter ferdast no gjennom stjernebiletet Tvillingane. Merk deg dette: om morgonen 16.–17. september skjer ei vakker himmelsamling når avtagande månesigd glir nær Jupiter på morgonhimmelen, med tvillingstjernene Castor og Pollux i nærleiken space.com space.com – eit vakkert syn for morgonfuglar (sjølv om dette skjer rett etter helga vår).

Saman med Jupiter i aust om morgonen før soloppgang, finn du “Morgonstjerna” Venus. Venus har skine sterkt før soloppgang i fleire månader, og held fram med det denne månaden – strålande med magnitude –3,9, det klåraste lyspunktet på himmelen space.com. Sjå etter Venus lågt på den austlege horisonten om lag 1–2 timar før soloppgang. Ho flyttar seg no frå Krepsen og inn i Løva, og synk gradvis litt lågare kvar veke. I teleskop ser Venus ut som ein liten gibbe-disk (om lag 85 % opplyst) denne månaden space.com. Interessant nok passerte Venus Bikubeklyngja i byrjinga av september, og seinare, den 19. september, vil ho ha ein svært nær konjunksjon med stjerna Regulus i Løva saman med ein tynn månesigd – endå ein godbit i vente space.com. For no, berre nyt Venus sitt diamantliknande skin. Tips: Har du mørk morgonhimmel, sjå etter ein svak lyssøyle som strekkjer seg opp frå horisonten over Venus – det kan vere zodiakallyset (sollys som reflekterast frå interplanetært støv), som er lettast å sjå på månelause morgonar i september space.com.

Kva med Mars? Den raude planeten heng framleis med, men det er langt frå glansdagane på slutten av 2022 (då han var i opposisjon). I september 2025 er Mars på den andre sida av banen sin – liten og fjern. Han går ned kort tid etter sola. Likevel kan du prøve å sjå Mars svært lågt i vest etter solnedgang. Rundt 13.–14. september glir Mars rett over den klåre stjerna Spica i Jomfrua. Faktisk, på kveldane rundt laurdag 13. september, passerer Mars om lag 2° (to fingerbreidder på armlengds avstand) nord for Spica space.com. Mars vil sjå ut som eit lite ravfarga punkt, litt svakare enn blåkvite Spica (Mars er om lag magnitude +1,7, Spica om lag +1,0) space.com. Dette paret er djupt i tussmørket – synleg kanskje 30–45 minutt etter solnedgang om du har fri sikt og kanskje kikkert. Observatørar i tropiske område vil ha det lettare, sidan Mars og Spica går ned litt seinare i mørkare himmel space.com. Om du får auge på det, ser du i praksis Mars på sitt svakaste. Han er på motsett side av sola frå oss, så ikkje noko teleskopmål no. Men ta det med ro: Mars kjem tilbake i rampelyset mot slutten av 2025 (han når ei stor opposisjon i desember 2025). For no, rekn alle observasjonar av Mars denne helga som ein liten bonusutfordring.

Og kva med Merkur? Diverre er Merkur ikkje synleg for tida. Han når superior konjunksjon (går bak sola sett frå jorda) den 13. september space.com, så han er borte i solskinet heile månaden. Merkur vil dukke opp att på kveldshimmelen i oktober, men denne helga får du ikkje sjå den raske planeten.

Månefase og forhold på nattehimmelen

Månen har mykje å seie for kor fin himmelen er for stjernekikking, og denne helga er vi heldige. Søndag 14. september kl. 10:33 GMT går månen inn i tredje kvarter-fasen space.com. Då er månen halvopplyst (venstre halvdel lyser for dei på den nordlege halvkula) og stig opp rundt midnatt. Praktisk tyder dette at kveldane 13. og 14. september vil vere utan sterkt måneskin heilt til månen kjem opp seint. Når månen er borte frå dei tidlege nattetimane, blir himmelen mørk og fin, noko som gjer det lettare å sjå svake stjerner, Mjølkevegen og eventuelle nordlys eller meteorar.

Etter måneoppgang (nær midnatt) vil siste kvarter-månen stå høgt på morgonhimmelen. Sjølv då er ein halvmåne ikkje særleg lyssterk, så han øydelegg ikkje planetkikking før daggry. Faktisk kan det svake lyset frå ein siste kvarter-måne skape eit vakkert syn med månen og stjernene saman. 13. september før daggry ville du sett månen nær Pleiadane space.com. 14. september før daggry er månen omtrent mellom Tyren og Tvillingane. Som nemnt vil han vere saman med Jupiter om nokre dagar. Etter det vil månen minke til ein smal sigd og nærme seg Venus 19. september.

Endå ein godbit for dei med svært mørk himmel: Dette er tida på året for å sjå zodiakallyset på austhimmelen før daggry. Omtrent ein time før morgongry, på månelause morgonar, kan ein stor, mjuk lyskile av og til sjåast som strekkjer seg opp frå horisonten langs ekliptikken. Dette er sollys som blir spreidd av billionar av støvkorn i det indre solsystemet. Med månen ute av vegen og ekliptikken høgt på himmelen i september, har observatørar på midtre nordlege breiddegrader sjansen til å sjå dette sjeldne “falske daggry”-skinet space.com. Du må vere langt frå lysforureining og ha fri sikt mot aust. Ser du ein pyramide av svakt lys, er det det same støvet som gir meteorsvermar – berre i eit breitt, svakt slør. Dette er ei oppleving alle stjernekikkarar bør få med seg!

(Og når vi først snakkar om Månen: vi hadde nettopp ein spektakulær total måneformørking natt til 7.–8. september, “haustmåne”-formørkinga som var synleg over Europa, Afrika, Asia og Australia timeanddate.com. Dersom du fekk med deg den blodraude månen, er du sikkert framleis i ekstase! Om ikkje, ikkje fortvil – ei ny formørking (delvis solformørking) kjem 21. september, men den vil vere synleg hovudsakleg på den sørlege halvkula timeanddate.com.)

Kometkroken: Lys hale frå ny komet & svak Lemmon på veg opp

Kometentusiastar har eit par spennande mål å lære om denne månaden. Først ut er ei splitter ny kometoppdaging som vekkjer oppsikt: eit objekt uformelt kalla Komet SWAN25B. Nyleg oppdaga via SWAN-instrumentet på SOHO-romsonden, er denne kometen allereie ganske lys – rundt magnitude 7,4 per 12. september earthsky.org. Det er lyst nok til å sjå med kikkert! Haken? Han ligg veldig nær sola på himmelen, noko som gjer observasjonen utfordrande. Komet SWAN25B ligg for tida i stjernebiletet Jomfrua, ikkje langt frå der sola gjekk ned. Rett etter solnedgang lurer kometen lågt på vesthimmelen – praktisk talt i solas etterskin. Han er for tida best synleg frå den sørlege halvkula (observatørar i Australia har sett han) fordi kometen står litt høgare på ein mørknande himmel der earthsky.org. Ein observatør, Martin Mašek, som såg kometen frå Chile, kommenterte den uventa styrken: “Eg vart svært positivt overraska over ein så lys komet med lang hale. Eg hadde eigentleg venta å leite etter ein liten, svak flekk,” sa han earthsky.org. Bilete viser faktisk at Komet SWAN25B har ein lang ionhale, noko som tyder på at han nyleg har passert nær sola og no er på veg ut igjen. Per no er han framleis ubekrefta og uoffisielt namnsett (SWAN25B er eit mellombels namn). Vil du prøve å sjå han, bruk kikkert nokre minutt etter solnedgang og sjå rett under der Mars er (Mars står sjølv lågt i vest etter solnedgang). Ver svært forsiktig: prøv berre når sola er heilt under horisonten. Denne kometen kan bleikne eller overraske oss – kometar er berykta for å vere uforutsigbare. Følg med på astronominytt for oppdateringar om Komet SWAN25B held seg lys eller går i oppløysing (slik somme solstrykande kometar gjer). For dei fleste hobbyastronomar blir dette noko å lese om heller enn å sjå – men det er spennande å vite at vi har ein ny gjest i det indre solsystemet akkurat no earthsky.org earthsky.org!

I mellomtida er eit meir gradvis kometshow på gang med Komet C/2025 A6 (Lemmon). Denne kometen blei oppdaga tidlegare i år av Mount Lemmon Survey i Arizona, og Komet Lemmon reiser no gjennom verdsrommet og blir sakte lysare medan han nærmar seg eit tett møte neste månad. Akkurat no, i midten av september 2025, er Komet Lemmon om lag magnitude +9 eller 10 – det betyr at du treng kikkert eller eit lite teleskop for å sjå han space.com. Han ligg mot bakteppet av stjernebiletet Lynx (mellom Store bjørn og Tvillingane på den nordlege himmelen). Kometen er ikkje mykje å sjå på enno for vanlege observatørar – berre ein svak, diffus “stjerne” – men han er merkverdig fordi han kan bli eit lett objekt for kikkert eller til og med så vidt synleg med berre auga under mørk himmel om nokre veker. Astronomar spår at Komet Lemmon kan bli så lys som om lag magnitude +4 til +5 på det sterkaste space.com. Det er svak synleg-nivå for det nakne auga (om du er langt frå bylys, kan det hende du får eit glimt utan optikk). Næraste passering av jorda vil vere den 20. oktober 2025, så slutten av september og inn i oktober blir beste tida å leite etter han space.com. Det er litt usikkerheit: nokre prognosar er meir forsiktige (berre magnitude 7, som vil krevje kikkert) space.com space.com. Det er alltid lurt å halde forventningane nede når det gjeld kometar. Men optimismen aukar for at Lemmon kan by på eit fint show for kometentusiastar neste månad. For no kan dei med teleskop starte å følgje han kvar veke medan han blir lysare og flyttar seg over himmelen. Tidleg i oktober vil han flytte seg inn på kveldshimmelen (nordvest etter solnedgang), noko som gjer det lettare å sjå han space.com. Vi kjem med meir rettleiing om det når tida nærmar seg – men det er spennande å ha ein potensiell “haustkomet” på veg. Om du aldri har sett ein komet før, kan Komet Lemmon bli ein flott sjanse.

Bortsett frå dei to, er det ingen store kometar som for tida er synlege med det nakne auga. Det er ein interessant interstellar gjest i solsystemet vårt – Komet 3I/ATLAS, den tredje kometen vi kjenner til som kjem frå utsida av solsystemet vårt – som astronomar no observerer ivrig med store teleskop space.com. Men 3I/ATLAS er altfor svak (magnitude 16+) for amatørar, så det er meir ei vitskapsnyheit enn eit mål for himmelkikkarar. Ein annan periodisk komet, 12P/Pons-Brooks, fekk litt merksemd tidleg i 2024 på grunn av utbrot, men han gjer ikkje noko spesielt for visuelle observatørar no. Og ein til å nemne: Komet C/2024 E1 (Wierzchoś) er også for tida på nordhimmelen – men med om lag 14. magnitude treng du minst eit 8-tommars teleskop for å sjå han astronomy.com. (Han er venta å bli mykje lysare tidleg i 2026, kanskje opp til mag 5, så hald han i bakhovudet for framtidaaerith.net.)

Konklusjonen: komet-entusiastar bør følgje med på Komet Lemmon dei neste vekene, og om du er ein ivrig astrofotograf på den sørlege halvkula, sjå om du kan få eit bilete av den nye Komet SWAN25B medan han framleis er synleg. Den gjennomsnittlege hobbyastronomen vil ikkje sjå noko til kometar med berre auga denne helga, men det å vite at desse iskalde vandrarane er der ute, gjer natta litt meir fascinerande.

Romstasjon & satellittar: ISS-passeringar, Starlink-“tog” & rakettoppskytingshøgdepunkt

Menneskeskapte himmel-“stjerner” er òg ein del av helgas himmelframsyning. Den mest markante er Den internasjonale romstasjonen (ISS) – i praksis den klåraste satellitten på nattehimmelen. ISS går i bane rundt jorda kvar ~90. minutt og er ofte synleg ved soloppgang eller solnedgang når stasjonen er solbelyst mot ein mørk himmel. Denne helga har mange stader (inkludert store delar av Europa og Nord-Amerika) ISS-passeringar tidleg om morgonen. Til dømes er ISS synleg i Warszawa før klokka 5 om morgonen, og ser ut som eit raskt, klårt punkt som glir frå vest mot aust. Sjekk NASAs “Spot the Station”-verktøy for nøyaktige tidspunkter for din by. Det er alltid stas å sjå denne kunstige, bevegelege stjerna, og vite at astronautar er om bord og svevar 250 mil over oss.

Spennande nok, ISS skal snart få ei levering: Northrop Grumman sin CRS-23 forsyningsmisjon er planlagt for oppskyting søndag kveld, 14. september kl. 18:11 EDT (22:11 GMT) space.com. Ein SpaceX Falcon 9-rakett vil frakte eit Cygnus-lasteskip (NG-23, kalla S.S. William “Willie” McCool til ære for Columbia-astronauten) lasta med forsyningar og eksperiment til stasjonen space.com. Denne oppskytinga vil gå frå NASA sitt Kennedy Space Center i Florida. Bur du langs Florida si Space Coast eller i nærleiken, kan du kanskje sjå rakettflammen på himmelen etter solnedgang. For andre vil NASA sende oppskytinga direkte på nett. Cygnus vil møte ISS eit par dagar seinare. Sjølve oppskytinga vil ikkje vere synleg for dei fleste utanom nær oppskytingsrampa, men ISS vil bli litt lysare etter 14. september når lasteskipet nærmar seg (ofte legg folk merke til ein “dobbeltstjerne” når ein Dragon eller Cygnus er i nærleiken, men det kan vere vanskeleg å sjå utan optikk).

Ein annan SpaceX-oppskyting fann stad laurdag 13. september (kl. 11:41 EDT) frå Vandenberg Space Force Base i California – denne gongen for å sende opp ein flokk med Starlink-internett-satellittar i bane space.com. Sjølv om dette var ei dagoppskyting, vil effektane kunne sjåast på nattehimmelen dei neste dagane. Kort tid etter oppskyting reiser dei mange Starlink-minisatellittane saman i tett formasjon. Dette kan skape den kjende “Starlink-toget” – ei rekkje med lyse prikkar som flyttar seg etter kvarandre over himmelen som ei himmelsk perlekjede. Folk over heile verda har blitt overraska av desse tidlegare, og somme har til og med trudd det var UFO-ar! Om du bur på midtre nordlege breiddegrader, følg med 1–2 dagar etter oppskyting i timen eller to etter solnedgang (eller før soloppgang) – du kan få auge på den nyutsendte Starlink-gruppa gli forbi. Dei ser ofte ut som ei rekkje stjerneliknande prikkar som rører seg i takt. Merk likevel at Starlink-satellittane raskt hevar banane sine og spreier seg, så “toget” forsvinn etter eit par dagar. Når helga kjem, vil satellittane vere meir spreidde og kanskje svakare, men framleis mogleg å sjå om ein passerer over deg. Du kan bruke sporingsappar (som Heavens-Above eller FindStarlink) for å sjå om det er forventa Starlink-passeringar der du bur. For tida er det over 8 000 Starlink-satellittar i bane space.com, så sjansen er god for at du ser nokre satellittar gli forbi på ein klar kveld – himmelen byrjar å bli ganske travel!

Andre satellittar å sjå etter: Om du er ute og ser på stjernene, kan du av og til sjå sterke glimt eller bevegelege lys frå ulike romfartøy. Iridium-satellittane brukte å lage kjende glimt, men dei fleste av desse har blitt tekne ut av bane. Likevel kan blinkarar og tumlarar (brukte rakettsteg eller gamle satellittar) gi korte glimt. Ein spesielt lyssterk satellitt for tida er BlueWalker 3, eit prototype for kommunikasjonsarray, som til tider kan lyse nesten like sterkt som Jupiter – om den passerer over, er det vanskeleg å ikkje legge merke til den. Kinas Tiangong-romstasjon er ein annan lyssterk satellitt (ikkje like lyssterk som ISS, men synleg) som kan sjåast frå mange delar av verda til visse tider. Den går i ein bane med lågare inklinasjon (om lag 41,5°), så den er hovudsakleg synleg for observatørar sør for om lag 45° N breiddegrad. Om du er i Sør-Europa, sørlege USA, osv., kan du få auge på Tiangong som beveger seg over himmelen om kvelden.

På rakettoppskytings-fronten, utanom SpaceX-oppdraga, var det òg ein russisk Sojuz-oppskyting 12. september med ein GLONASS-navigasjonssatellitt space.com, og Kina er klare til å skyte opp ein Long March 2C frå Jiuquan 14. september (med ein klynge eksperimentelle satellittar) space.com. Desse hendingane er ikkje direkte synlege med mindre du bur nær oppskytingsstadene, men dei viser kor travelt det er med romaktivitet denne månaden. Til og med NASAs neste store vitskapsoppdrag står for tur: IMAP-sonden (Interstellar Mapping and Acceleration Probe) skal etter planen skytes opp seinare i september, med mål om å studere heliosfæren. Og innan bemanna romfart er SpaceX sitt Crew-8-oppdrag til ISS venta i oktober, og Boeings Starliner kan fly kort tid etter, så det skjer mykje over oss.

For himmelkikkarar er bodskapen: ikkje gløym å sjå etter ISS – det er ei oppleving å sjå med berre auga. Og om du ser eit merkeleg tog av lys (Starlinks) eller andre bevegelege “stjerner”, kan det godt hende du er vitne til menneskeskapte satellittar som gjer jobben sin i bane. Det er ei påminning om at ikkje alle lys på nattehimmelen kjem frå naturen – nokre er våre eigne skapningar som deltek i den kosmiske dansen.

---

Nyt det himmelske showet denne helga! Frå dei svake, langsame stripene frå ein sjeldan meteor, til det eteriske lyset frå eit mogleg nordlys, til dei lyssterke planetane og skjulte kometane – nattehimmelen 13.–14. september 2025 har litt for alle. Som NASAs himmelambassadør Preston Dyches ofte seier i den månadlege “What’s Up”-oppdateringa: “Sjå opp og nyt himmelen – du veit aldri kva overraskingar du kan finne.” Klår himmel og god stjernekikking!

Kjelder:

• Space.com – Oversikt over meteorsvermen Epsilon Perseidane i september space.com; EarthSky – Info om den sjeldne meteorsvermen Chi Cygnidane earthsky.org earthsky.org.
• SpaceWeather.com – Varsel om solvind frå koronalhol som kjem ~14. september spaceweather.com; Space.com – Aurora-varsel og geomagnetisk stormvarsel (UK Met Office/NOAA G2-varsel) space.com.
• Space.com – Guide til nattehimmelen i september 2025 (Mars-Spica-konjunksjon, månefase, zodiakallys) space.com space.com space.com; Space.com – Synlege planetar (detaljar om Jupiter, Venus, Saturn) space.com space.com space.com.
• EarthSky – Ny komet SWAN25B oppdaging og observasjonsrapportar earthsky.org earthsky.org; Space.com – Prognosar for komet C/2025 A6 (Lemmon) (nærast 20. oktober, mogleg mag 4–5) space.com space.com.
• Space.com – Romkalender (rakettoppskytingar 13. og 14. september, Starlink 17-10 og NG-23 Cygnus) space.com space.com; Space.com – Storleik på Starlink-konstellasjonen space.com; IMO/AMS – Prognose for meteorsvermar (generelle ratar) imo.net.
• TimeandDate.com – Kalender for formørkingar 2025 (Total måneformørking 7.–8. september, Delvis solformørking 21. september) timeanddate.com timeanddate.com.
• NASA/ESA offisielle kjelder og observatorium – generell rettleiing og verifisering for himmelobservasjon (NASA JPL “What’s Up” september 2025, osb.).