Tilstand for internettilgang i Albania: Frå fiberoptikk til satellittsignalar

Internett-tilgang i Albania har endra seg frå å vere ein luksus til ei naudsynt teneste dei siste tjue åra. I dag brukar over 83 % av albanarar (alder 16–74) internett regelmessig, og nesten 96,7 % av hushalda har ei form for internett-tilgang instat.gov.al. Denne utbreidde tilkoplinga er mogleggjort av ein kombinasjon av fiberoptisk breiband, omfattande mobilnett og nye satellitttenester. Den albanske regjeringa si satsing på digitale tenester (som e-Albania-portalen) og ønsket om å møte EUs digitale standardar har ytterlegare satt fart på utbygging og bruk. Denne rapporten undersøkjer Albaniens internett-infrastruktur – frå lynraske fiberliner til satellittsignal – og vurderer dekning, tenestekvalitet, nøkkeltilbydarar, prisnivå, politiske tiltak og framtidsutsikter.

Fast breiband-infrastruktur i Albania

Albaniens faste breiband har hatt imponerande vekst både i dekning og fart, særleg i urbane område. Per 2023 har om lag 90,4 % av albanske hushald fast breibandstilgang (via fiber, kabel, ADSL o.l.), ein liten auke frå året før instat.gov.al. Dette er stor auke frå berre nokre år tidlegare (58 % av hushald i 2019) tiranatimes.com. Fiberoptiske nettverk veks raskt og tar gradvis over for gamle DSL-liner. På slutten av 2010-talet utgjorde DSL (ofte fiber til node med kopar siste strekning) rundt 39 % av tilkoplingane, men full fiber (FTTH/B) hadde auka til om lag 31 % tiranatimes.com. No er fiber sin marknadsdel endå høgare ettersom etterspørselen etter bandbreidde aukar kraftig. Dei største tilbydarane har gigabit-fart i byane – til dømes tilbyr Vodafone Albania (som kjøpte Abcom) fiberabonnement opp til 1 Gbps i nokre område home.vodafone.al. Difor har nedlastingsfarten på fast breiband i Albania stige betydeleg: median nedlasting var på om lag 44,6 Mbps ved byrjinga av 2023 – opp 42 % frå året før albaniandailynews.com. I nokre byar er snittfarten endå høgare – for eksempel leia byen Shkodër i Q4 2023 med nær 70 Mbps telecompaper.com. Denne utviklinga viser ei kontinuerleg oppgradering av det faste nettet.

Trass i desse framstega, er fast breiband-infrastruktur sterkt konsentrert i byane. Fiber- og kabelnett er godt utbygd i mellom anna Tirana og Durrës, medan mange bygde- og fjellområde er dårleg dekka. Omtrent 90 % av faste abonnement er i byar, berre 10 % på landsbygda tiranatimes.com. I 2021 var breiband-penetrasjonen i byar rundt 30 % av folket, men berre om lag 8 % på bygda exit.al. Fjellterreng og høge utbyggingskostnader gjer at private ISPar nøler med å rulle ut fiber på bygda, og det har gitt eit varig digitalt skilje. Halvparten av alle faste breibandliner i landet er i Tirana-regionen aleine tiranatimes.com. For å styrke internasjonale linjer har Albania investert i ryggradsinfrastruktur: Staten har saman med Ungarns 4iG bygd ein ny «digital motorveg» med undersjøisk fiberkabel mot Middelhavet og EU-nettet albaniandailynews.com. Det styrkar kapasitet og robustheit i nettet. Samla sett er fast breiband i Albania inne i ein kraftig vekstfase med meir fiber og betre fart – men dekning på bygda er framleis eit problem.

Mobilt internett: 3G, 4G og 5G-utbygging

Mobilnett er hjørnesteinen i internett-tilgangen for mange i Albania, med brei 3G/4G-dekning og no starten på 5G-alderen. Tidleg i 2023 var det om lag 2,27 millionar internettbrukarar (≈80 % av folket) datareportal.com, mange av dei er heilt avhengige av smarttelefon. Mobilabonnement overgår faktisk folketalet – med meir enn 100 % penetrasjon i hushald (i praksis pga fleire SIM-kort per person) tiranatimes.com. Fjerde generasjon (4G LTE) dekkjer rundt 96 % av folket euronews.al, noko som garanterer minst basistilgang nesten overalt. Albania kom sent i gang med 4G (midten av 2010-talet) men har raskt teke att forspranget, og 4G er hovudløysinga for landsdekkjande datadekning no. Eldre 3G-nett blir fasa ut eller omdisponert når brukarane går over til raskare 4G. Ifølgje kommunikasjonsmyndigheita (AKEP) var mobil-breibanddekninga nesten universell i område med busetnad i 2022, og 4G er meir praktisk for heilheitleg dekning enn fersk 5G euronews.al euronews.al.

Det mobile telemarkedet i Albania er no konsentrert om to aktørar. I januar 2023 slo den nest største mobiloperatøren One Telecommunications seg saman med Albtelecom – og blei til One Albania en.wikipedia.org. Dermed har Albania i praksis to hovudoperatørar på mobil: One Albania og Vodafone Albania. Vodafone har vore marknadsleiar lenge, mens One Albania (no eigd av Ungarns 4iG) kombinerer ressursane til både tidlegare Albtelecom og tidlegare Telekom Albania/One. Denne duopolsituasjonen dekker heile marknaden; mindre operatørar har gått ut eller opererer berre som virtuelle operatørar (MVNO). Begge har 2G/3G/4G over heile landet og held på å bygge ut 5G.

5G-teknologi i Albania er i startgropa. Staten (AKEP) tildelte 5G-frekvensar (3,5 GHz-bandet) i 2023 til dei to hovudaktørane politiko.al politiko.al. Kommersiell 5G vart lansert i slutten av 2024: One Albania rapportert som første med 5G 25. november 2024, og Vodafone følgde kort tid etter politiko.al. I starten er 5G-dekninga avgrensa til sentrale byar – Tirana og Durrës fekk 5G først, med planar om å bygge ut til fleire storbyar og knutepunkt gjennom 2025 politiko.al. Per start 2025 har omlag 19 % av brukarar/einingar tilgang på 5G-signal pulse.internetsociety.org (speglande ein avgrensa utrulling), medan nær alle har 4G. 5G skal på sikt gje høgare fart og kapasitet, men på grunn av sein oppstart vil 5G i nær framtid vere eit supplement til 4G, ikkje erstatning. Albania har òg gått med i USAs «Clean Network»-initiativ – og forplikta seg til å ikkje bruke Huawei/ZTE-utstyr i 5G-nettet tiranatimes.com. Både One Albania og Vodafone brukar europeiske leverandørar (m.a. Ericsson) datacenterdynamics.com. Per i dag er 4G ryggraden for mobil-tilgang, med fart som dekkjer dei fleste sitt behov. Gjennomsnittleg mobilnedlasting var kring 48 Mbps i 2023 pulse.internetsociety.org, og Vodafone har fått gode skår på nettverksoppleving (til dømes video strøyming) frequencycheck.com. Vidare vil meir 5G og eventuell 5G-basert trådlaust heiminternett kunne styrke tilgangen, særleg der det ikkje er fiber.

Satellitt-internett-tenester

For fyrste gong har satellitt-internett kome til Albania, og kan no nå område utanfor det ordinære nettet. Midt i 2024 vart Albania lagt til SpaceX Starlink sitt tenestefelt som eitt av over 100 dekte område albaniandailynews.com. Det betyr at albanske brukarar – særleg i avsidesliggjande bygder – kan få raskt internett via lågbanesatellitt. For å bruke Starlink må ein kjøpe antennepakke og abonnement. Utstyret kostar kring 42 500 ALL (omtrent €418), og månadsabonnement kring 6 500 ALL (~$60) albaniandailynews.com. Prisnivået er høgare enn ordinære ISPar i Albania, men Starlink tilbyr fri databruk og fart på 50–200 Mbps der DSL har vore tregt eller trådlaust svært ustabilt. Ved slutten av 2024 hadde Starlink skote opp over 6 000 satellittar (cirka 15 % av planlagt nett) albaniandailynews.com, også med Balkan-dekning. I albanske fjell og grisgrendte område gir dette eit nytt digitalt håp. Du treng berre fri sikt til himmelen – Starlink kan installerast på tak eller brukast mobilt albaniandailynews.com.

Bortsett frå Starlink er det lite tradisjonelt satellitt-tilbod i Albania. Klassiske geostasjonære tenester (VSAT) har vore brukt, men var dyre og trege. Med Starlink går både forsinkelse og pris ned, så satellitt-internett er for første gong reelt også for vanlege brukarar (t.d. til strøyming, videomøte) i «siste mil» på bygda. Regjeringa har vore velvillig til slike løysingar; det har vore drøftingar om støtte og skatt for slike aktørar telegrafi.com albaniandailynews.com. Per 2025 er Starlink einaste reelle satellittlev var, for aktørar som OneWeb eller Viasat har ikkje lansert særleg i Albania enno. Oppsummert: Satellitt-breiband har blitt ein viktig del av internett-landskapet i Albania for små grender, reservetilgang og beredskap, og vidare vekst vil gje også dei mest utilgjengelege albanske bygder nettilgang, som eit supplement til fiber/mobilutbygging.

Dekning og skilje urbant–ruralt

Eit gjennomgåande trekk for nett i Albania er gapet mellom godt tilknytte byar og meir avsides bygdeområde. Byar har så å seie full dekning: Fleire fastleverandørar (fiber, kabel eller VDSL), og sterke 4G/5G-signal. I Tirana – hovudstaden og største by – er fast breiband-penetrasjon høgast (over 43 % av folket hadde fast abonnement i 2021) exit.al, og begge hovudaktørar har rulla ut fiber over heile byen. Byfolk får såleis både rask heiminternett (ofte 100 Mbps eller meir) og særs god mobildatatilgang. På bygda er det ofte mobilnett som er hovudvegen ut på nett, fordi fastlinje heng etter. Nesten kvart albanisk hushald kan logge seg på noko vis (instat.gov.al, instat.gov.al), men kvalitet og fart varierer sterkt med bustad. Som vist har fast breiband på landsbygda berre ~5–8 % av folket exit.al tiranatimes.com, altså flest brukarar manglar eigen fastlinje. Dei som har, brukar ofte gammal DSL. Dei fleste på landet brukar 3G/4G mobilnett, som dekkjer praktisk tala alle bustadområde euronews.al men kan vere mykje treigare eller med kapasitetsproblem versus by-fiber. I ein avstengd landsby får du kanskje berre nokre Mbit/s via 4G pga kapasitet, medan folk i Tirana har fiber i gigabit-klassa.

Den albanske staten har teke dette by-land-gapet på alvor. Nasjonalplanen for breiband 2020–2025 har mål om full høgfartsbreiband-dekning til 100 % av landsbygda innan 2025 tiranatimes.com tiranatimes.com, og målet er minst 100 Mbps til alle på landet (via fiber eller trådlaust) tiranatimes.com. Men utviklinga går seine i dei mest avsides områda. Per 2022 hadde ikkje Albania statlege subsidier for ekspansjon på bygda, og overlét det til marknaden som ofte ikkje når ut til grisgrendte område exit.al. Det kjem litt betring: Mobilaktørane vil nytte 5G for fast trådlaus breiband i småbyar, og små ISPar har byrja å bygge fiber visse stader infrastruktura.gov.al. Dessutan er det innført gratis Wi-Fi i mange tettstader/byar (mål om gratis Wi-Fi i 50 % av offentlege rom i 2023) tiranatimes.com. Likevel er tenestekvaliteten mykje dårlegare på bygda enn i by. Byfolk er nøgd med fart og stabilitet, landsbygda slit med avbrot og svak dekning. Nye satellitt-tilbod som Starlink kan jamne ut noko, ved å gje raskt nett heilt der det historia har vore håplaus dekning. Og nært universell 4G gir basistilgang nesten over heile landet, om ikkje alltid på bynivå euronews.al euronews.al. For å brue gapet trengs det meir investering i infrastruktur og moglegvis statleg deltaking for å stimulere fiber og basestasjonar også der marknaden ikkje styrer.

Internett-fart og tenestekvalitet

Internett-farten i Albania har betra seg mykje dei siste åra, men skil seg etter type tilkopling. På fast breiband har snittfarten stige etter kvart som fiber brer om seg. I starten av 2023 var median fast nedlasta fart kring 44,6 Mbps albaniandailynews.com, ein klar auke frå året før. Ved slutten av 2023 låg snittet i landet på over 50 Mbps (Internet Society: 54,5 Mbps) pulse.internetsociety.org. Det skjuler skilnaden mellom gammal og ny teknologi: Fiberkundar får gjerne 100 Mbps til 1 Gbps, medan gamle ADSL/koax-liner ofte berre gir 10–20 Mbps. I 2019 hadde over halvparten av faste abonnentar berre 4–10 Mbps tiranatimes.com, men dette endrar seg raskt no. Mobilnett har generelt lågare fart, men akseptabelt nivå: Median mobilnedlasting var 39,3 Mbps tidleg i 2023 datareportal.com. Det var faktisk litt ned (-9 %) frå året før, kanskje grunna fleire brukarar og meir press på 4G datareportal.com. Operatørane har sidan satsa på utbygging og oppgradering. OpenSignal melder (2023) at One Albania og Vodafone delar sigeren i 4G-nedlastingsfart; begge leverer om lag same nivå, og One har litt raskare opplasting (11,9 Mbps mot Vodafone sine 10,2 Mbps) opensignal.com. Mobilforsinkelse (latency) er gjerne 25–35 ms på 4G, medan 5G der det finst kan gje over 500 Mbps i forsøk.

Kvaliteten på nettet i Albania vert opplevd som stabil i byar, men meir sårbar på bygda. Bybrukarar har jamt overlite avbrot, medan folk i perifere område kan merke nedetid ved uvêr eller straumbrot (særleg for mobile basestasjonar). Albania har eitt internettknutepunkt (IXP) i Tirana og om lag 22 % av populært innhald er buffra lokalt pulse.internetsociety.org, noko som gir betre latenstid for brukarane. Internasjonal bandbreidde er tilfredsstillande og i vekst: Albania har lenge hatt fiberforbindelse til Italia, Hellas og Nord-Makedonia; ny undersjøisk Albania–Italia–Egypt-kabel aukar kapasiteten endå meir albaniandailynews.com. Hovudleverandørane har oppgradert ryggradsnetta etter kvart som datatrafikken har eksplodert. Internet Society gir Albania ein «resilience score» på 50 % (middels nivå) og melder at ISP- og oppstrømsmangfaldet er ganske godt pulse.internetsociety.org pulse.internetsociety.org. Framover skal meir fiber og utbygging av 5G løfta farten enno meir. Styresmaktene vil at halvparten av brukarane skal ha gigabit-ferdige abonnement innan 2025 tiranatimes.com. Det er eit ambisiøst mål, men gir retning. Allereie no byggjer tilbydarar som One Albania fiber heilt til heimen i stadig fleire byar og koplar sentrale institusjonar med 1 Gbps (skular, universitet, offentlege kontor) tiranatimes.com. Samla sett har albanarar no langt betre fart og kvalitet enn for få år sidan, sjølv om pålitelegheit og toppytelse framleis kan variere etter bustad og leverandør.

Internett-penetrasjon og bruk

Albania har oppnådd høg internett-penetrasjon. Per 2023 er om lag 83 % av folket (16–74 år) nettbrukarar instat.gov.al pulse.internetsociety.org, eit tal som veks stadig og nærmar seg europeisk snitt (~90 %). I rått tal var kring 2,2 millionar albanarar aktive internettbrukarar tidleg i 2023 albaniandailynews.com. Nesten alle unge (tenåringar/20-åringar) er på nett, og bruken er høg også blant vaksne til om lag pensjonsalder. Dei utan nett er særleg eldre og svært avsides busette. Internett-bruk er nesten lik mellom kvinner og menn (ca 82 % kvinner, 85 % menn) pulse.internetsociety.org. Albanske brukar hovudsakleg nett på mobil – 99,8 % av nettbrukarar brukar mobil/smarttelefon instat.gov.al. Datamaskin/laptop blir nytta av langt færre (27 %) instat.gov.al – tidstypisk for ein mobil-dominert marknad.

For breiband-abonnement hadde Albania om lag 632 000 faste breibandsabonnement ved utgangen av 2023 (om lag 22 per 100 innbyggjarar) theglobaleconomy.com. Det tyder at fleire husstandar deler éi linje (hushald-dekning nær 90 %). På mobilsida var det over 3,3 millionar mobilabonnement (inkludert data og tale) – ca 120 % av folket tiranatimes.com, men mange av desse er kontantkort eller ekstra SIM. Unike mobilbrukarar nett ligg nærare 2 millionar. Sosiale medium blir også mykje brukt – om lag 1,6 millionar brukarar i 2023 datareportal.com, ofte på mobildata. Diasporaen og pengeoverføringar har drive nettfokuset, fordi nesten 98,7 % av brukarane nettpratar/ringer på video instat.gov.al. E-tenester og nettbank er ein annan drivkraft: hundrevis av offentlege tenester er lagt over på nett, og folk treng tilgang for å utføre papirarbeid og betalingar. Albania er no nær metning for basistilgang på nett, og innsatsen vidare vil ligge på betre kvalitet og program for lågare kostnad og digital inkludering for dei siste utan nett.

Prisnivå og økonomisk tilgjenge

Internett i Albania er rimeleg sett i forhold til inntektsnivå, sjølv om pris framleis kan vere hinder for låginntektsgrupper. Albania oppfyller FN sitt krav til «Affordable Internet» – prisen for eit basistilbod er under 2 % av snittmånadsløn pulse.internetsociety.org. Til dømes koster ein enkel mobilpakke (1,5 GB+ data per månad) om lag 1,3 % av snittinntekt pulse.internetsociety.org. Praktisk sett kan ein få 10 GB mobil data for €10, og ubegrensa sosiale medium for endå mindre zenith.travel. Fast breiband er også rimeleg: eit standard heimeabonnement (20–50 Mbps, ubegrensa) ligg på 1 500–2 000 ALL per månad (om lag $15–20) numbeo.com. Raskare fiberpakker (t.d. 100 Mbps/triple-play) kostar gjerne €25–30/mnd zenith.travel.

I høve til inntekt er desse kostnadene moderate. Snittløn per månad i 2023 låg på ca 70 000 ALL (~€600) telegrafi.com, så eit enkelt internettabonnement på 1 500 ALL er berre 2 % av løn. Også for låginntektsfolk (minstelønn eller rurale hushald) vil ein startpakke på 4G vere 5–6 % av inntekt – ikkje uviktig, men langt betre enn for ti år sidan. Større konkurranse og teknologi har pressa prisen kraftig ned: For ti år sidan var breiband mykje dyrare og mykje tregare. Albania ligg no på nivå med eller lågare enn breibandspris i naboland i Balkan techjury.net. Mobildata er særleg billig per GB, noko som støttar mobilmarknadens raske vekst. Likevel er det utfordringar for dei med lågast inntekt og grisgrendte brukarar – for nokre på landet blir sjølv 1 000 ALL/mnd mykje, og dei med berre trådlaus eller satellitt må ofte betale meir. Starlink-tilbodet, trass teknisk fortrinn, kostar ca €60/mnd og er hovudsakleg for bedrifter eller dei meir velståande på landet albaniandailynews.com. For å betre inkludering er det foreslått statsstøtta nett på samfunnshus og gratisabonnement til skular/helsestasjonar. Hovudtrenden er likevel at internett blir stadig billigare år for år, særleg fordi nye pakkar gir meir fart for same pris. Gjennomsnitt på $15–20/mnd for solid linje er konkurransedyktig – og bidreg til vidare utbreiing.

Statlege tiltak og politikk

Den albanske staten har vore aktiv i å styre utbygging og digitale strategiar. Hovudverktøyet er Nasjonal breibandplan (NBP) 2020–2025, som har ambisiøse mål om full tilkopling. Måla er 100 % dekning av alle hushald, næringsliv og offentlege institusjonar innan 2025 tiranatimes.com, og halvparten av brukarar i urbane område (Tirana m.m.) bør ha 1 Gbps innan 2025 mens alle på bygda skal ha tilgang til minst 100 Mbps tiranatimes.com tiranatimes.com. Dette heng saman med EU sine «Gigabit Society»-mål, Albania vil følgje europeisk standard. Staten har også satsa på fiber (berre fiber kan sikre gigabit i praksis på sikt) tiranatimes.com. Planen vil også at alle skular og helseinstitusjonar skal ha 1 Gbps før 2025 tiranatimes.com, og ein del av desse er alt oppgradert.

Regjeringa har også gjort mykje for å lette utbygging: reguleringsmyndigheita (AKEP) har til dømes forenkla søknadsprosessar for fiberlegging og innført nummerportabilitet for betre konkurranse. Samanslåinga av Albtelecom og One i 2022–2023 blei godkjend av regulator med von om meir investeringar i 5G/fiber (saman med Vodafone) en.wikipedia.org. Samtidig passar staten på at duopolet ikkje misbrukar makt – pris og kvalitet vert overvaka. Albania har også fått midlar gjennom EU og Vest-Balkan-ordningar for å dekke rurale gap aconium.al wbif.eu, som prosjekt for utbygging i åtte fylke aconium.al. Per 2022 er det endå ikkje ruller utover statsstøtta breibandsubsidier, men arbeidet er i gang exit.al. På mobilsida har staten gjennomført 5G-auksjonar på ein open og rimelig måte for å få rask utbygging, og tidleg tilgang til testløyve for operatørar (Vodafone alt frå 2019) itu.int. Politikken har også støtta fjerning av teknologihinder – t.d. omdisponering av 800 MHz til 4G og på sikt 700 MHz (TV-band) til mobil itu.int.

Staten har satsa stort på digitale offentlege tenester, som indirekte pressar fleire på nett. E-Albania-portalen gir hundrevis av tenester digitalt (skatt, løyve, attestar), og sidan 2022 er mange slike berre digitale. Dette har ført til tiltak for å sikre nettilgang og digital dugleik for alle. Myndigheitene har køyrt kampanjar og opplæringstiltak, ofte i samarbeid med donorar. Albania har også gått inn for redusert roaming i Vest-Balkan – sidan juli 2021 er roaming mellom nabolanda gratis, noko som styrkar integrasjon og tilgang. På cybersikkerheit har ein oppdatert lovgiving, og medlemskap i Clean Network (blokkering av ikkje-pålitelege leverandørar i 5G) påverkar også nettinnkjøp tiranatimes.com. Samla sett er retninga at Albania legg til rette for investeringar, digitale løysingar og betre nett for alle. Utfordringar finst, men viljen til digitale løft er tydeleg.

Utfordringar og vekstmoglegheiter

Albania står framfor mange utfordringar og høve på vegen vidare. Ein hovudutfordring er fullføring av dekning på landsbygda og inkludering. Dei siste prosentane hushald utan stabilt nett bur ofte i fjell eller er fattige. Å bygge fiber eller 4G/5G-basestasjonar her krev store investeringar. Verdsbanken har rekna at universell høgfartsdekning via 4G (400 Mbps i by, 10 Mbps på land) vil koste 250–340 millionar dollar euronews.al euronews.al. Det er ei bør, men også ei moglegheit: Albania kan søke støtte frå EU-fond eller køyre partnarskap for å finansiere breibandprosjekt på bygda. Ein ekspertanalyse viser at bruk av eksisterande 4G-infrastruktur og deling kan vere billigaste veg til full dekning euronews.al euronews.al. 5G-utbygging gir både utfordringar og høve: Det krev plan for å hindre større gap (by får først), men kan også levere fiber-fart til heimen på bygda om ressursane blir satt inn. Albania kan, viss operatørane deler 5G-nett på landet, spare mykje – men då må konkurransen beskyttast euronews.al.

Ein annan utfordring er prisnivå og konkurranse med berre to mobiloperatørar. Samanslåinga i bransjen krev at prisane held seg låge og kvaliteten oppe. Nye aktørar eller virtuelle operatørar (MVNO) kan gje meir val og betre tilpassa tilbod, særleg utanfor byane. På fast breiband er mangfaldet av små ISPar (ex.: Abissnet, Tring, Digicom, Asc Fiber, m.fl.) positivt for konkurransen. Dei er ofte nyskapande med fiber til bustadsblokker eller trådlaus i utkanten, og utfordrar dei store selskapa. Deling av infrastruktur (t.d. at små ISPar kan bruke kabelrør eller master frå One/Albtelecom) kan gi raskare og billigare utbygging – eit tiltak staten bør vidareføre. Samstundes gir fleire internasjonale fiberlinjer (t.d. Albania–Egypt-kabelen og dei gamle til Italia/Hellas) sjansen til å bli eit knutepunkt for Balkan og gjere Albania attraktivt for datasenter eller caching, for betre yting og økonomisk vekst.

Etterspurnaden etter digitale tenester (strøyming, skytjenester, fintech, e-forvalting, netthandel) aukar og stimulerer nye investeringar. Jo meir bandbreidd folk brukar, jo meir lønnsamt er det for ISPar å oppgradere. Med betre nett kan teknologinæringa og oppstartsbedrifter blomstre (IT-outsourcing, digital gründerverksemd, smarte byar – Tirana har alt pilota slike prosjekt). Det gir også behov for god cybersikkerheit og personvern; Albania fekk eit stort cyberangrep i 2022, så robustheit må utviklast parallelt med tilgang. Til sist det menneskelege: Albania har ein ung befolkning (snittalder 38 år) som er digital, men det må satsast på digital dugleik også blant eldre for å få full effekt av tilgangen.

Oppsummert – internett i Albania er inne i ein periode med rask betring og stort potensial. Frå fiberbreiband i bybustader, via 4G i fjellbygder og no også satellitt frå verdsrommet, er landet meir tilkopla enn nokon gong. Utbygging, dekning og bruk har tatt store sprang dei siste åra – drive fram av politikk og marknadsutvikling. Vidare fokus vil vere på å nå dei siste som manglar kvalitetsnett, og bruke digitale løysingar til økonomisk og sosial utvikling. Utfordringar som by-land-gap og investeringar er reelle, men med vidare innsats og nye teknologiar (5G, satellitt) er Albania godt på veg mot ei inkluderande digital framtid. Utviklinga frå fiber i jorda til signal frå himmelen viser kor sterkt Albania prioriterer tilgang – heilt til siste brukarar og dei mest avsides liggande grender.

Kjelder: Statistikken og informasjonen er henta frå offisielle og autoritative kjelder, mellom anna det albanske statistikkbyrået (INSTAT) om hushaldstilgang instat.gov.al, telemyndigheita (AKEP) og Verdsbanken for dekning euronews.al, ITU og Internet Society for bruk og prisnivå pulse.internetsociety.org pulse.internetsociety.org, media som Euronews Albania og Albanian Daily News for 5G og satellitt politiko.al albaniandailynews.com, samt analysesider og selskapsmelding for marknadsinnsikt en.wikipedia.org exit.al. Desse kjeldene gjev eit oppdatert og komplett bilde av det albanske internettmarknaden per 2023–2024.