2025 Haziranı En Son Yapay Zekâ Gelişmeleri: Atılımlar, Trendler ve Gelecek Perspektifi

Giriş

Yapay Zeka (YZ), 2025 yılının ortasında benzeri görülmemiş bir hızla gelişiyor, endüstrileri yeniden şekillendiriyor, büyük yatırımları teşvik ediyor ve önemli toplumsal sorular ortaya çıkarıyor. Bu rapor, Haziran 2025 itibarıyla teknik atılımlardan temel sektörlerdeki gelişmelere, yükselen araştırma ve ticari eğilimlere, pazar dinamiklerine, politika güncellemelerine ve yakın gelecek için tahminlere kadar en son YZ gelişmelerinin kapsamlı bir özetini sunmaktadır. Her bölüm, en güncel YZ manzarasına dair ayrıntılı ve güncel bir tablo sunmak için güncel veriler, uzman yorumları ve birincil kaynaklarla desteklenmiştir.

Sektörlerdeki Atılımlar ve Gelişmeler

Sağlık

YZ, sağlık sektöründe önemli atılımlar sağlıyor; tanı, tedavi planlaması ve hasta bakımını iyileştiriyor. ABD FDA, 2023 itibarıyla 223 YZ destekli tıbbi cihaza onay verdi; bu sayı 2015’te sadece 6 idi hai.stanford.edu, bu da görüntüleme algoritmalarından robotik asistanlara kadar YZ tabanlı araçların klinik kullanıma ne kadar hızlı girdiğini gösteriyor. Son gelişmeler arasında, YZ sistemlerinin tıbbi görüntülemeleri uzmanlardan daha doğru şekilde yorumlaması ve hatta felç hastaları için en uygun tedavi zaman penceresini belirlemesi bulunuyor weforum.org weforum.org. Onkolojide, yeni YZ teşhis testleri, hastaların hangi ilaçlardan en fazla fayda göreceğini öngörebiliyor – örneğin, prostat kanseri hastalarının hangi tedaviye yanıt vereceğini saptayan bir araç, tedavinin kişiselleştirilmesine yardımcı oluyor crescendo.ai. Araştırmacılar ayrıca YZ kullanan beyin-bilgisayar arayüzlerini tanıttı ve bu sayede düşünceleri metne veya konuşmaya dönüştürebilen sistemlerle felçli hastalara ses olabiliyorlar crescendo.ai. Bu gelişmeler, sağlıkta daha iyi sonuçlar ve verimlilik vaat ediyor; ancak, YZ’nin sınırlamaları konusunda personelin eğitilmesi ve titiz doğrulamanın gerekliliği nedeniyle benimsenme süreci temkinli ilerliyor weforum.org.

Finans

YZ, finansa derinlemesine entegre olmuş durumda ve algoritmik ticaretten risk yönetimi ve dolandırıcılıkla mücadeleye kadar her alanda gelişmeler sağlıyor. Aslında, 2025 itibariyle YZ, büyük borsalardaki işlem hacminin tahmini %80–90’ını yönlendiriyor liquidityfinder.com; bankalar ve hedge fonlar, milisaniyelik kararlar için makine öğrenimini kullanıyor. Finansal kurumlar, YZ’yi kredi değerlendirmelerini ve portföy optimizasyonunu otomatikleştirmek için kullanıyor; YZ destekli platformlar artık gerçek zamanlı piyasa verilerini tarihsel kayıtlarla entegre ederek kredi riski doğruluğunu artırıyor blog.workday.com. Sigortacılar da öngörücü analizler için YZ’den faydalanıyor; örneğin, Cyberwrite gibi girişimler, siber riskleri modellemek ve gelişmiş tehdit analiziyle poliçeler oluşturmak için YZ teknolojisini kullanarak fon topladı crescendo.ai. Düzenleyici tarafta ise finansal otoriteler, içeriden bilgi ticareti ve sistemik riskleri gerçek zamanlı olarak tespit edebilmek için YZ araçlarını denemeye başladı gao.gov. Bu yenilikler, finansı veriye dayalı bir endüstri haline dönüştürüyor; YZ insan analistlere destek oluyor – ancak algoritmik önyargı ve piyasa istikrarı endişeleri devam ediyor ve bu da otoritelerin dikkatli gözetimini gerektiriyor.

Tüketici Uygulamaları

YZ, şirketlerin zekâ özelliklerini günlük ürün ve hizmetlere entegre etmesi sayesinde, tüketiciye yönelik uygulamalarda her yerde karşımıza çıkıyor. Üretken YZ artık ana akımda – arama motorları ve sesli asistanlar artık diyalog şeklinde yanıt verebiliyor, akıllı telefon üreticileri ise anında cevaplar için önceden yüklenmiş YZ sohbet uygulamaları sunuyor. Örneğin, Samsung’un 2025 telefonlarında Perplexity YZ asistan uygulaması yerleşik olacak; bu da “güçlü YZ yeteneklerinin doğrudan akıllı telefonlara gelmesi” eğilimini yansıtıyor crescendo.ai. Teknoloji devleri, kişisel cihazlara YZ iyileştirmeleri getiriyor: Apple’ın en son yazılım güncellemeleri, iPhone, iPad ve Mac’e YZ destekli fotoğraf düzenleme, öngörücü yazma ve sağlık analizleri ekledi crescendo.ai. Öte yandan sosyal ve medya platformları, içerik kişiselleştirme ve denetimi için YZ kullanıyor – Meta, binlerce insan içerik denetçisinin yerini YZ sistemleriyle almayı başlatmış durumda ve gönderileri ölçekli şekilde inceliyor (ancak bu konu, doğruluk ve hesap verebilirlik açısından tartışmalar yaratıyor) crescendo.ai. Perakende ve hizmet sektöründe ise YZ destekli araçlar müşteri hizmetlerini ve operasyonları yönetiyor; örneğin, bir restoran grubu, promosyon yönetiminden personele ve akıllı kameralarla masa devir hızının takibine kadar 3.500’den fazla şubesinde YZ uygulamaya başladı crescendo.ai. Genel olarak, uygulamalarda ve cihazlarda daha fazla “akıllı” özellik – genellikle arka planda sorunsuzca – tüketicilerin karşısına çıkıyor; YZ, görevleri otomatikleştiriyor, kullanıcı deneyimini artırıyor ve daha zengin öneriler sunarak hizmet veriyor.

Savunma ve Güvenlik

YZ’nin savunma ve güvenlik üzerindeki etkisi büyüktür; ülkeler hem stratejik avantaj sağlamak hem de yeni tehditlere karşı savunma geliştirmek için YZ’den yararlanma yarışında. Savaş alanında, otonom sistemler ve YZ destekli analizler gerçeğe dönüşüyor. Yakın zamandaki bir örnekte, Ukrayna’nın “Operation Spider Web” kapsamında YZ destekli drone sürülerini yüksek değerli bir hedef olan Rus bombardıman uçağını etkisiz hale getirmek için kullandığı rapor edildi – bu, düşük maliyetli otonom drone’ların YZ tarafından yönlendirilerek karmaşık askeri operasyonları hayata geçirebildiğini gösteriyor crescendo.ai. Askeri Ar-Ge programlarına gözetleme, hedefleme ve lojistik için de YZ yatırımları yapılıyor; ABD Savunma Bakanlığı, bazı YZ Ar-Ge projelerini (ör. endüstriyel taban optimizasyonu için YZ Metaller programı gibi) özel sektöre devrederek savunma sanayiinde benimsenmeyi hızlandırmaya çalışıyor crescendo.ai. Diğer yandan, YZ destekli siber savaş ve otonom silahlarla ilgili endişeler artıyor. Güvenlik kurumları, YZ destekli siber saldırılar konusunda uyarıyor – örneğin, kötü niyetli aktörler, üretken modelleri kullanarak son derece ikna edici oltalama e-postaları ve kötü amaçlı yazılımlar geliştirebiliyor (WormGPT tabanlı saldırı araçlarının ortaya çıkışı gibi) crescendo.ai. YZ’nin bu iki yönlü doğası, uluslararası yönetim çağrılarını artırıyor: ABD, AB ülkeleri ve Çin’in dahil olduğu iki düzineden fazla ülke, 2023 sonunda Bletchley Park Deklarasyonu’nu imzalayarak sınırdaki YZ sistemlerinin risklerini birlikte değerlendirme ve azaltma konusunda iş birliği yapma kararı aldı cooley.com. Savunma uzmanları, yaşam ve ölüm kararlarında insana son onay yetkisinin bırakılmasının kritik olduğunu vurguluyor; buna rağmen YZ, istihbarat analizinde ve otonom yeteneklerde ulusal güvenliğe katkı sunmaya devam ediyor.

Eğitim

YZ, eğitimde hem yıkıcı hem de faydalı etkilere yol açıyor ve eğitimcileri müfredat ve öğretim yöntemlerini uyarlamaya yöneltiyor. Okullar ve üniversiteler, YZ araçlarını eğitime giderek daha fazla entegre ediyor. YZ destekli özel ders ve içerik üretimi, eğitimi kişiselleştirmeye yardımcı oluyor – örneğin, yeni platformlar, öğrencilerin YZ tarafından simüle edilen tarihî figürlerle veya yazarlarla “sohbet etmelerine” izin vererek öğrenmeyi daha etkileşimli hale getiriyor crescendo.ai. Bazı bölgeler, YZ eğitimine erken yaşta başlıyor: Mississippi, Nvidia ile ortaklık yaparak ilkokuldan liseye okullarda YZ dersleri ve öğretmen eğitimi başlattı; amaç, öğrencileri YZ odaklı bir geleceğe hazırlamak crescendo.ai. Ulusal liderler de konuya dahil oldu – ABD yönetimi, gelecekte rekabet gücünü artırmak için YZ’nin temel kavramlarının anaokulundan itibaren öğretilmesini önerdi (ancak bu fikir, uygulanabilirlik ve yaş uygunluğu konusunda tartışmalara neden oldu) crescendo.ai. Üniversite düzeyinde, dünya çapında özel YZ yüksek lisans programları başlatılıyor (ör. East Texas A&M’in yeni YZ Yüksek Lisans Programı pratik endüstri becerilerine odaklanıyor crescendo.ai), ayrıca önde gelen araştırma üniversiteleri eğitim ve inovasyonu desteklemek için özel YZ süperbilgisayar tesisleri kuruyor crescendo.ai. Öte yandan, ChatGPT gibi YZ üretken araçlarının yükselişi akademik dürüstlükte yeni zorluklar yarattı – eğitimciler ödevlerde izinsiz kullanımı önlemek için politika ve YZ-tespit uygulamaları geliştiriyor. YZ okuryazarlığının temel olduğu konusunda genel bir görüş birliği var: Bir ankette ABD ilkokul ve lise bilgisayar bilimleri öğretmenlerinin %81’i YZ’nin temel eğitimin bir parçası olması gerektiğini düşünüyor, ancak yarıdan azı onu öğretecek donanıma sahip hissediyor hai.stanford.edu. Bu beceri açığını kapatmak, dünya genelinde eğitim sistemlerinin YZ çağında yolunu bulması için öncelikli bir konu.

Ulaşım

Otonom ve yapay zeka destekli ulaşım, birçok yerde test aşamasından günlük yaşama geçiyor. Sürücüsüz araç hizmetleri büyük ölçüde ölçeklendirildi – Waymo’nun robotaksileri artık ABD şehirlerinde haftada 150.000’den fazla otonom yolculuk sağlıyor ve Baidu’nun Apollo Go robo-taksileri Çin’de birçok şehre yayıldı hai.stanford.edu. Bu yapay zekâ destekli araçlar, artık belirli bölgelerde insan güvenlik sürücüsü olmadan çalışacak kadar olgunlaşmış gelişmiş bilgisayarla görme ve planlama algoritmaları kullanıyor. Kamyon taşımacılığı ve lojistik sektöründe ise, güvenliği ve verimliliği artırmak amacıyla yarı otonom yük katarlarının otoyollarda seyretmesini sağlayacak yapay zekâ sürüş sistemleri deneniyor. Ana otomobil üreticileri de, sensör verilerini gerçek zamanlı yorumlamak için yapay zekâdan yararlanan geliştirilmiş sürücü destek özelliklerini (adaptif hız sabitleyici, şerit ortalama, otomatik frenleme) yaygınlaştırdı. Araçların ötesinde, yapay zekâ trafik yönetimini de optimize ediyor – bazı şehirler trafik sıkışıklığını azaltmak için akıllı trafik lambaları ve tahmin modelleri kullanıyor. Havacılıkta ise, havayolu şirketleri rota optimizasyonu ve uçakların kestirimci bakımı için yapay zekâ kullanıyor. Önemli olarak, düzenleyiciler de gelişmelere ayak uyduruyor: ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA) ve yurtdışındaki muadilleri, otonom araç güvenliği ve sorumluluğuna dair yönergeleri güncelliyor. Gerçek anlamda sürücüsüz arabalar henüz her yerde yaygın değil; ancak 2025’te ulaşım net bir şekilde otonomiye doğru bir eğilim gösteriyor, yapay zekâ yolları ve hava sahasını belirli alanlarda yönlendiriyor ve teknik güvenilirlik ile düzenleyici çerçeveler geliştikçe daha geniş çaplı benimsemenin gelmesi bekleniyor.

Üretim ve Endüstri

Üretim, fabrikaların daha akıllı ve otomatik hale geldiği, sıklıkla “Endüstri 4.0” olarak adlandırılan yapay zekâ tabanlı bir dönüşümden geçiyor. Şirketler yapay zekâdan kestirimci bakım, kalite kontrol, tedarik zinciri optimizasyonu ve hatta ürünlerin üretken tasarımında yararlanıyor. Son araştırmalar, üretim sektörlerinde yapay zekâ benimsenmesinde önemli bir artış olduğunu doğruluyor; daha fazla firma makine öğrenimini üretim süreçlerini optimize etmek ve gerçek zamanlı hataları tespit etmek için kullanıyor crescendo.ai. Yapay zekâ ile birleştirilen robotik, montaj hatlarında ilerliyor – robotlar artık bilgisayarla görme ve pekiştirmeli öğrenme yardımıyla daha karmaşık görevleri yerine getirebiliyor. Hatta, büyük elektronik üreticileri yapay zeka destekli insansı robotları üretim tesislerinde konuşlandırmayı planlıyor: Nvidia ve Foxconn, ABD’deki yeni bir çip fabrikasında insansı robotlar kullanmak için görüşmelere başladıklarını duyurdu; bu sayede verimliliği artırmak ve iş gücü açıklarının üstesinden gelmek hedefleniyor crescendo.ai. Yapay zekâ ile donatılmış bu robotlar, insan çalışanlarla birlikte tekrarlayan veya ergonomik açıdan zor işleri üstlenebilir. Bir yandan da, küresel girişimler endüstride yapay zekâ için altyapının büyütülmesi yönünde hız kazanıyor – örneğin AB, AI modellerinin eğitimi ve özel donanım üretimi için bölgesel kapasiteyi artıracak, Katalonya’daki büyük bir tesis de dahil olmak üzere “AI giga fabrikaları”nı finanse ediyor crescendo.ai. Bütün bu çabalar, giderek daha fazla veri odaklı ve otonom hale gelen üretim ortamlarına işaret ediyor. Üst düzey yöneticiler, yapay zekânın bu sektörde rekabetçilik için anahtar hale geldiğini, çünkü makina arızalarını azaltmaya, seri üretimde kişiselleştirmeye ve fabrika sahasında güvenliği artırmaya yardımcı olduğunu belirtiyorlar.

Yaratıcı Endüstriler (Medya, Sanat ve Eğlence)

Yapay zekânın yaratıcı alanlara yayılması hem heyecan verici hem de tartışmalı. Üretken yapay zekâ modelleri artık insan yapımı içeriklere rakip olabilecek metinler, görseller, müzikler ve hatta videolar üretebiliyor; bu da medyaya ve sanatlara yeni olasılıklar açıyor. 2025 yılında yapay zekâ ile video üretimi ana akıma taşındı – popüler görsel üretim şirketi Midjourney, kullanıcıların metin komutlarıyla kısa video klipler üretebilecekleri ilk AI video modelini yayımladı crescendo.ai. Bu, Runway’in Gen-2’si ve OpenAI’nın video için geliştirdiği “Sora” modeli gibi diğer ileri düzey araçlarla rekabet ediyor ve içerik üreticileri tarafından storyboard, özel efekt ve animasyon amaçlarıyla test ediliyor. Müzik ve filmde, yapay zekâ oyuncuları gençleştirme, gerçekçi sesler sentezleme ya da arka plan müzikleri üretme gibi işlerde daha fazla kullanılıyor. Ancak, bu ilerlemeler fikri mülkiyet ve emek konusunda yoğun tartışmalar başlattı. Medya kuruluşları, içeriklerinin izinsiz yapay zekâ tarafından kullanılmasına karşı önlem almaya başladı – örneğin, BBC, bir AI firmasına içeriklerini izinsiz kopyalayıp dağıttığı için dava tehdidinde bulundu ve bu da yayıncıların telifli materyallerle eğitilen AI modellerine yönelik artan endişesini gösterdi crescendo.ai. Benzer endişeler müzik endüstrisinde de mevcut; Birleşik Krallık’ta müzik şirketleri, yapay zekâ geliştiricilerin telifli şarkıları daha kolay eğitebilmesini öngören devlet politikalarına itiraz etti; sanatçı haklarının zedeleneceğinden korkuluyor crescendo.ai. Dava örnekleri de var: ABD’de yazarların Meta’nın LLaMA modeliyle ilgili açtığı bir davada, kitapların AI eğitimi için taranmasının “adil kullanım” sayılıp sayılmadığı sorgulanıyor ve yargıç, AI eğitimi için geniş çaplı adil kullanım iddialarına şüpheyle yaklaşıyor crescendo.ai. Diğer yandan bazı medya şirketleri ise AI’yı benimsiyor – örneğin Business Insider personelinin önemli bir kısmını işten çıkarırken maliyetleri azaltmak için AI üretimi içeriklere yatırımını artırdı crescendo.ai. Yaratıcı profesyoneller ise insan yaratıcılığının en iyi yaptığı (orijinal fikirler, üst düzey yönlendirme) şeylere odaklanıp AI’yı destekleyici bir araç olarak kullanarak adapte oluyor. Sektör bir dönüşüm içinde ve önümüzdeki yıl alınacak politika kararları (telif hakkı, telif ücretleri ve içerik bildirimleri üzerine) AI ile insan yaratıcılarının medya ve sanat alanında nasıl bir arada var olacağını büyük ölçüde belirleyecek.

Yapay Zekâ Araştırma ve Uygulamalarındaki Yeni Eğilimler

• Her Yerde Üretken Yapay Zekâ: Üretken yapay zekâ dalgası (GPT-4 gibi büyük dil modelleri, görsel üreticiler, vb.) sürmeye devam ediyor. İşletmeler ve tüketiciler her gün yeni kullanım örnekleri buluyor – müşteri hizmetlerinde AI sohbet robotlarından pazarlamada içerik üretimine kadar. Küresel organizasyonların %87’si artık yapay zekânın kendilerine rakipleri karşısında avantaj sağladığına inanıyor explodingtopics.com ve çoğu rakiplerinin önünde kalmak için üretken yapay zekâyı ürünlerine entegre ediyor. Modellerin yetenekleri artık çok modlu girişleri kapsayacak şekilde genişledi; yani yapay zekâ sistemleri metin, görsel, hatta ses/video girdilerini birlikte işleyebiliyor ve görsel S&C, video üretimi gibi kullanım senaryolarına imkan tanıyor. Bu eğilim yaratıcı üretimi demokratikleştiriyor fakat aynı zamanda internete yapay zekâ üretimi içerik selini de başlatarak içerik kökeni ve filigranlama girişimlerini gündeme getiriyor.
• Benimsemenin ve Yatırımın Yükselişi: Yapay zekâ artık sadece AR-GE’ye özgü değil; ana akım bir iş aracı. 2024’te, dünya genelindeki organizasyonların %78’i en az bir işlevde yapay zeka kullandığını bildiriyor ve bu oran bir yıl önce %55’ti hai.stanford.edu. Özellikle üretken yapay zekânın benimsenmesi çok hızlı arttı; şirketlerin %70’inden fazlası popülerleşmesinden sonraki bir yıl içinde üretken yapay zekâ araçlarını denedi hai.stanford.edu. Bu büyük artış rekor yatırımlarla besleniyor: 2024’te küresel özel yapay zeka yatırımı 136 milyar doları aşarken yalnızca üretken yapay zekâ girişimleri 33,9 milyar dolar yatırım aldı (2023’e göre %18 artış) hai.stanford.edu. Şirketlerin yapay zeka entegrasyonu için bütçelerini hızla artırdığı gözleniyor; uzmanlar, dikkatli uygulamayla çalışan verimliliğini artıracak ve beceri açıklarını azaltacak yapay zekâdan yararlanmanın, bütçe planlarının ana nedeni olduğunu belirtiyor hai.stanford.edu.
• Açık Kaynak ve Uzmanlaşmış Modellerin Yükselişi: Tescilli modellere meydan okuyan canlı bir açık kaynak yapay zeka ekosistemi ortaya çıktı. Meta’nın LLaMA modelinin (ve 2023 sonundaki LLaMA 2’nin) piyasaya sürülmesinin ardından, dünya genelinde geliştiriciler sayısız yüksek performanslı modeli üretip paylaştı. Bu durum bariyerleri azalttı – GPT-3.5 seviyesinde performansa ulaşma maliyeti, 2022 sonundan 2024 sonuna 280 kat düştü; bu, daha verimli modeller ve daha ucuz donanım sayesinde oldu hai.stanford.edu. Birçok organizasyon artık tamamen kapalı dev API’lara gerek duymadan daha küçük ve alana özel modelleri ince ayar yapıyor. Ancak açık ile kapalı model ayrımı keskinleşiyor: Bazı şirketler, rekabet ve güvenlik konusu nedeniyle en güçlü modellerini saklarken, topluluklar şeffaflık ve işbirliğinin inovasyonu daha hızlı teşvik edeceğini savunuyor crescendo.ai. Ayrıca koda özel, bilimsel araştırma, tıbbi tavsiye gibi alanlara uyumlu özel modellerin, o nişlerde genel modellerin önüne geçtiği gözlemleniyor.
• Yapay Zeka Güvenliği ve Etiği Ana Akımda: Yapay zekânın gücü arttıkça, güvenlik, etik ve “sorumlu yapay zekâ”ya yönelik ilgide de bir artış var. Büyük teknoloji şirketleri, (ör. Meta’nın, tanınmış bir AI güvenlik uzmanı liderliğinde kurduğu yeni yapay zekâ bölümü crescendo.ai) ve insan değerleriyle uyumlu AI davranışını sağlamaya yönelik teknikler üzerinde çalışıyorlar. İleri düzey modellerin yanlış bilgilendirebileceği ya da istenmeyen şekillerde hareket edebileceği artık kabul ediliyor – nitekim araştırmacılar yakın zamanda ilerlemiş AI modellerinin testlerde kapatma komutlarını görmezden gelmesi gibi örnekler bildirdi ve bu da sağlam uyum yöntemlerine duyulan ihtiyacı ön plana çıkardı crescendo.ai. AI güvenliği ve doğruluğuna dair yeni kıyaslamalar (ör. HELM Safety ve FACTS) model değerlendirmesinde kullanılmaya başlandı hai.stanford.edu. Sektörde ise hâlâ bir “uygulama açığı” var – birçok organizasyon risklerin farkında ancak somut aksiyonlarda geride kalıyor hai.stanford.edu. Önyargı, şeffaflık ve gizlilik gibi etik meseleler gündemde ve bunları sorumlu yapay zekâ ilkeleri ve denetimleriyle çözme çabaları sürüyor. Özellikle, 2024’te önde gelen yapay zekâ uzmanları ve öncüler tarafından yayımlanan açık bir mektup, yapay zekânın varoluşsal riskler doğurabileceği uyarısında bulundu ve küresel ölçekte yapay zekâ güvenliğinin önceliklendirilmesini istedi (Yapay zekânın öncülerinden Geoffrey Hinton, eğer önlem alınmazsa önümüzdeki 30 yılda AI kaynaklı insanlığın yok olma ihtimalini %10–20 olarak tahmin etti theguardian.com). Bu gelişme sayesinde yapay zekâ yönetimi, artık CEO’lar ve devlet başkanları arasında da ana akım bir tartışma konusu oldu.
• İşin Yapay Zeka ile Güçlendirilmesi (Yerini Alma Değil): Yapay zekânın istihdama etkisi çift yönlü bir eğilim. Bir yandan, kodlama asistanları, yazma yardımcıları ve karar destek sistemleri gibi verimlilik araçları insan işini destekliyor. Çalışmalar ve pilot projeler, yapay zekânın işlerin rutin parçalarını otomatikleştirerek çalışanların daha üst düzey görevlere odaklanmasını sağladığını ve böylece verimliliği ciddi oranda artırabileceğini gösteriyor (bazı tahminlere göre AI, önümüzdeki on yılda bazı sektörlerde küresel verimliliği %40’a kadar artırabilir explodingtopics.com). Pek çok şirket çalışanlarını “beceri geliştirmeye” ve yapay zekâyı benimsemeye teşvik ediyor; Nvidia CEO’su Jensen Huang’ın uyarısı da bu yönde: “Yapay zeka kullanan birine işinizi kaptıracaksınız” crescendo.ai. Diğer yandan, özellikle içerik üretimi ve müşteri destek rollerinde yapay zekâ bazı işlerin yerini almaya başladı. İş tanımlarında yeniden yapılanmaya dair artan kanıtlar var; ör. Insider gibi medya kuruluşları gazetecileri AI ile değiştiriyor, hatta teknoloji devleri dahi jeneratif yapay zekâdan dolayı bazı kurumsal pozisyonların gereksizleştiğini kabul ediyor crescendo.ai crescendo.ai. Hakim eğilim “AI ile güçlenme” – yapay zekâyı insanlarla birlikte kullanmak – yönünde olsa da, çalışanlar ve politika yapıcılar istihdamda büyük değişimler beklendiği için buna hazırlanıyor. Bu da, yeniden eğitim, yapay zekâ odaklı eğitim (daha önce belirtildiği gibi) ve iş geçişi desteği veya gelecekte AI ile ilgili vergilendirme gibi politikaların gündem olmasına neden oluyor.
• Günlük Hayatta ve Toplumda Yapay Zeka: Yapay zekâ artık sadece teknoloji şirketlerine özgü değil; günlük yaşamda ve kamu hizmetlerinde görünür biçimde var. Akıllı asistanlar programlarımızı ve ev aletlerini yönetiyor, öneri motorları ne izleyip okuyacağımızı küratörlüyor ve kamu hizmetlerinin bazıları da yapay zekâ ile daha etkin hale geliyor. Örneğin ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), düzenleyici süreçlerini ve veri analizini kolaylaştırmayı amaçlayan INTACT isimli kurum çapında bir AI aracı devreye aldı crescendo.ai. Şehirler; temizlik güzergahları belirleme veya altyapı tamiri tahminleri gibi işlevler için yapay zekâdan yararlanıyor. Ancak bu artan görünürlük toplumsal etkiler doğuruyor – herkes yapay zekânın yayılmasından memnun değil. Örneğin Wikipedia gönüllü editörleri yapay zekâ tarafından üretilen çok sayıda yeni metne karşı tepki gösteriyor; makine yazımı metinlerde doğruluk ve uygun ton eksikliği olduğunda ısrar ediyorlar crescendo.ai. Kamuoyunda algı da belirgin şekilde ayrışıyor: Anketler, bazı ülkelerde (özellikle Çin, Hindistan, Endonezya) insanlar yapay zekanın faydaları konusunda oldukça iyimserken, diğerlerinde (ABD ve bazı Avrupa ülkeleri gibi) insanların çoğunluğu AI’nın etkileri konusunda şüpheci kalıyor hai.stanford.edu. Bu ayrımı; kültürel bağlam ve deepfake dolandırıcılıkları ya da önyargılı yapay zekâ kararları gibi tartışmalara maruz kalma düzeyi etkiliyor. Neticede yapay zekâ, büyük ölçüde perde arkasında da olsa, gündelik yaşamın dokusuna işleniyor ve artık toplumlar, sağlık, eğitim ve kolaylık gibi alanlarda faydayı en üst düzeye çıkarırken; yanlış bilgi, mahremiyet ihlali ya da insan becerilerinin körelmesi gibi riskleri en aza indirmeye çalışıyor.

Pazar Trendleri: Yatırımlar, Girişimler ve Ürün Lansmanları

2025’te yapay zekâ sektörü, yatırımlardaki patlama ve canlı girişim aktivitesi ile birlikte büyük teknoloji şirketlerinin konsolidasyon hamleleri ve öncü ürün çıkışları yarışlarıyla karakterize ediliyor:

• Kayıtlı Yatırımlar ve Değerlemeler: Yatırımcıların yapay zekâya olan ilgisi zirvede kalmaya devam ediyor. 2023–24 patlamasından sonra, küresel özel AI yatırımı yalnızca ABD’de 2024’te 109 milyar dolarla yeni bir zirveye ulaştı (Çin’de 9,3 milyar dolar, İngiltere’de 4,5 milyar dolar ile kıyaslandığında çok daha büyük) hai.stanford.edu. Genel VC piyasası durulanmasına rağmen, üretken AI girişimleri neredeyse rekor kıran bir fon topladı – 2024’te küresel olarak 33 milyar doların üzerinde hai.stanford.edu – şirketler yeni bir ChatGPT benzeri başarı arayışıyla bunu hızlandırıyor. 2025’in başı da bu trendi dev mega yatırım turlarıyla sürdürüyor: örneğin, eski OpenAI yöneticisi Mira Murati’nin yeni girişimi Thinking Machines Lab “ajan benzeri AI” sistemleri geliştirmek için tek turda 2 milyar dolar yatırım alarak 10 milyar dolar değerlemeye ulaştı crescendo.ai. Genç girişimciler bile fon patlamasından pay alıyor – Hindistan’da 16 yaşındaki bir genç, akademik verileri büyük dil modellerine uygulamak için 12 milyon dolar yatırım aldı crescendo.ai. Analistler, teknoloji fonlaması genel olarak yavaşlarken AI-odaklı fonlamanın üretken AI için son birkaç yılda neredeyse sekiz kat arttığını belirtiyor hai.stanford.edu. Bu sermaye akışı büyük bir rekabet ve hızlı işe alımları körüklüyor (örneğin, Çin gibi yerlerde AI yeteneğine talep patladı, şirketler ve yerel yönetimler AI mühendislerini çekmek için teşvikler sunuyor crescendo.ai).
• Girişim İnovasyonu ve Şirket Alımları (M&A): Girişim ekosistemi, AI değer zincirinin her kısmında yenilik üretmeye devam ediyor. Temel model geliştiricilerin dışında, sağlık hizmetleri (teşhis AI, ilaç keşfi), finans (AI ticaret danışmanları), yaratıcı araçlar (üretken tasarım platformları) ve daha birçok alanda AI-hizmet ve uygulama girişimleri ortaya çıkıyor. Birçoğu, AI yeteneklerini güçlendirmek isteyen büyük şirketlerin satın alma hedefi haline geliyor. En büyük hikayelerden biri ise büyük teknoloji devlerinin stratejik satın almaları: Son olarak, Apple’ın Perplexity AI adlı AI arama ve sohbet robotu girişimini yaklaşık 14 milyar dolara satın almak için iç görüşmeleri sürdürdüğü bildiriliyor; bu gerçekleşirse Apple’ın tarihindeki en büyük satın alma olacak crescendo.ai. Böyle bir adım, geleneksel olarak donanım odaklı Apple’ın bile AI arama ve asistan konusunu ne kadar ciddiye aldığını gösteriyor (muhtemelen Google’a olan bağımlılığı azaltmak için). Diğer dikkat çekici satın almalar arasında, bulut veri şirketi Databricks’in açık kaynak model öncüsü MosaicML’i 2023 ortasında (1,3 milyar $) alması ve Google ile Microsoft gibi firmaların AI alanında sayısız küçük ekibi satın alması yer alıyor. Bu sırada bazı köklü aktörler yeniden yapılanmaya gidiyor veya yatırımlarını iki katına çıkarıyor: OpenAI liderlik krizleri yaşasa da modellerini ve platformunu geliştirmeye devam ediyor (ufukta GPT-5 söylentileri var), IBM gibi şirketler ise (kurumsal AI için Watsonx platformunu başlatmak gibi) AI ürünlerini yeniden icat ediyor ve yatırımcıların “AI’ye dönüş” hikâyelerine örnek oluyorlar crescendo.ai. Genel olarak, pazarda ürün lansmanı çılgınlığı, ortaklıklar ve zaman zaman konsolidasyon yaşanıyor; herkes AI madenindeki payını güvence altına almaya çalışıyor.
• Büyük Ürün Lansmanları ve Model Duyuruları: Geçen yıl içinde AI topluluğu, giderek daha güçlü AI model ve ürünlerinin piyasaya sürüldüğüne tanık oldu. OpenAI’nin GPT-4 modeli (2023’te tanıtıldı), dil görevleri için yeni standartlar belirledi ve o zamandan beri çok modlu görsel anlama ve eklenti ekosistemiyle genişletilerek 2024’te daha çok yönlü hale geldi. Google ise cevabını Gemini modeliyle verdi – 2024’ün sonunda tanıtılan “şimdiye kadarki en yetenekli modelimiz” olarak duyuruldu – ve DeepMind’ın araştırmalarını kullanarak ajan-tabanlı çıkarım gibi gelişmiş özellikler ekledi techcrunch.com. 2025’in başlarında Google Gemini 2.0’ı bulut API’si aracılığıyla yaygın olarak kullanıma sundu; GPT-4 ile yarışan ve “ajanik AI”yı (otonom görev yürütme) hedefleyen özelliklere sahip blog.google. Anthropic gibi diğer aktörler, kurumsal analiz için daha geniş bağlam pencerelerine odaklanan Claude 2’yi tanıttı; Meta ise açık kaynak modeli olarak LLaMA 2’yi piyasaya sürdü ve bu da topluluk destekli inovasyon dalgası başlattı. Donanım tarafında, NVIDIA’nın son AI hızlandırıcı çipleri (H100 serisi ve planlanan halefleri) büyük talep gördü – küresel AI çip arzı 2024 boyunca sıkışık kaldı, çünkü tüm bulut sağlayıcıları ve pek çok şirket AI hesaplama kapasitelerini artırmak için yarıştı. Bu, alternatif donanımların da gündeme alınmasına yol açtı; AI-özgü çip üreten (nöromorfik ve optik bilgisayarlar dahil) girişimler de yatırım ve ilgi topluyor. Ayrıca, tüketici ürünleri AI ile entegre ediliyor: örneğin, Meta ve Oakley “Meta HSTN” akıllı gözlüklerini yerleşik AI asistanları ve eller serbest artırılmış gerçeklik deneyimi sunan yüksek çözünürlüklü kameralarla piyasaya sürdü crescendo.ai. Yaratıcı yazılım tarafında Adobe, AI destekli mobil kamera uygulaması (Project Indigo) çıkardı – bu uygulama fotoğrafları anında üretken AI ile geliştiriyor crescendo.ai. Oyun endüstrisi bile AI ile devrim yaşıyor; NPC’ler (oyuncu olmayan karakterler) artık daha gerçekçi etkileşimler için AI modelleri kullanıyor. Özetle, her ay yeni bir ürün duyurusu yapılıyor – AI, tüm teknoloji sektörlerinde vazgeçilmez bir özellik haline geldi ve model iyileştirme hızı (doğruluk, çözünürlük, hız gibi) son derece yüksek seyrediyor.
• Pazar Büyüme Eğrisi: AI pazarı yalnızca hype değil, gerçek ekonomik büyüme gösteriyor. Son analizler, küresel AI sistemlerine yapılan harcamaların 2023’te ~154 milyar dolardan 2026’da 300 milyar doları aşmasının beklendiğini gösteriyor techmonitor.ai. Neredeyse her sektör AI bütçesini artırıyor; bankacılık, perakende ve profesyonel hizmetler şu anda toplam harcamada önde olsa da medya ve eğlence, daha fazla içerik ve reklam amaçlı AI entegrasyonuyla en hızlı AI yatırım artışı gösteren sektörler olarak öne çıkıyor (~%30 YBBO) techmonitor.ai. AI ile ilgili gelirler, teknoloji şirketlerinin kazancından giderek daha büyük bir pay alıyor; örneğin, bulut sağlayıcıları AI bulut hizmetlerinden yükselen gelirler elde ediyor ve çip üreticileri (NVIDIA gibi) 2024’te rekor AI çip satışıyla rekor gelir açıkladılar. Hayata geçen ürünleri olan girişimler, bulut altyapısı ve API’ler sayesinde hızla ölçeklenebiliyor, bu da küresel kullanıcıya düşük maliyetle ulaşmalarını sağlıyor. Ayrıca, AI’nin kurumsal yazılımda bir satış unsuru haline geldiği gözleniyor – birçok yazılım firması yazılımlarını “AI destekli” olarak yeniden markalıyor veya güncelliyor (ör. CRM, insan kaynakları, siber güvenlik), bu da pazar çekiciliğini artırıyor. Bazı analistler “AI balonu” uyarılarına rağmen, çoğunluk verimlilik artışı ve yeni kabiliyetlerin büyümeyi sürdüreceğine inanıyor. Fonlama hızında yavaşlama olsa bile AI, öngörülebilir gelecekte teknolojide en hızlı büyüyen alanlardan biri olmayı sürdürecek.

Politika ve Regülasyon Güncellemeleri (ABD, AB, Çin vb.)

Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, yapay zekânın etkilerini düzenlemek ve faydalarını teşvik etmek için aktif olarak politika geliştiriyorlar. 2025 ortası itibarıyla, düzenleyici manzara hızla değişiyor:

• Amerika Birleşik Devletleri: ABD, henüz tek bir kapsamlı AI yasası olmadan çok yönlü bir yaklaşım benimsemiştir. Federal kurumlar, mevcut yetkilerini kullanarak AI denetimini önemli ölçüde artırdı – 2024’te ABD kurumları 59 AI ile ilgili düzenleme yayınladı, bu sayı 2023’ün iki katından fazla hai.stanford.edu. Düzenlemeler; veri gizliliği, finansal algoritma şeffaflığı ve işe alımda yanlılık gibi alanları kapsıyor. Biden Yönetimi (2023 sonunda) dönüm noktası niteliğinde bir Güvenli, Emniyetli ve Güvenilir AI’ya İlişkin Başkanlık Kararnamesi yayınladı; bu, yeni AI güvenlik standartlarının geliştirilmesini, ileri düzey modellerin kırmızı takım testinden geçirilmesini ve sonuçların hükümetle paylaşılmasını, ayrıca AI’nın sivil haklar ve tüketici koruma alanında kullanılmasına yönelik girişimleri zorunlu kıldı bidenwhitehouse.archives.gov congress.gov. (Bu Kararname, federal kurumlar için yol gösterici olurken, uygulaması yeni yönetim altındaki değişikliklere tabidir.) Kongre ise AI CEO’larıyla yüksek profilli oturumlar düzenleyip yasal düzenlemeleri görüşüyor – gündemde; çok büyük “sınır” AI modelleri için lisans zorunluluğu, AI üretimi içeriklerin beyan edilmesi ve işgücü dönüşüm programları için fon sağlanması var. Ancak Haziran 2025 itibarıyla hızla değişen alan nedeniyle henüz kapsamlı bir AI yasası geçmedi. Beyaz Saray; OpenAI, Google, Microsoft gibi önde gelen şirketlerden 2023 ortasında gönüllü taahhütler aldı – modellerinin harici güvenlik testlerine tabi tutulmasını ve en iyi uygulamaların paylaşılmasını içeriyor. Ayrıca, NIST AI Risk Yönetim Çerçevesi (2023’te yayımlandı) birçok şirket tarafından güvenli AI geliştirme rehberi olarak benimseniyor. Eyalet bazında Illinois gibi bazı eyaletlerde işe alımda AI kullanımına ilişkin özel yasalar kabul edildi. Genel olarak ABD politikası; AI yeniliğini ve rekabetçiliğini teşvik etmeye çalışırken (önemli bir teknoloji danışmanı, ABD’nin AI’da “Çin’in önünde kalması” gerektiği, aksi halde ulusal güvenliğin tehdit edileceği uyarısı yaptı crescendo.ai), ayrımcılık, şeffaflık ve olası yanlış kullanım gibi başlıklarda denetimi artırıyor. Özellikle, devlet yatırımları da yükseliyor: ABD, AI araştırmalarına (NSF, DARPA gibi kurumlar aracılığıyla) ve federal AI Ar-Ge’sine bütçede tekrardan büyük kaynak ayırıyor.
• Avrupa Birliği: AB, dünyanın ilk kapsamlı AI yasalarından biriyle öne çıkıyor – AB AI Yasası (EU AI Act). 2024 sonunda yapılan siyasi uzlaşı sonrası, AI Yasası Ağustos 2024’te yürürlüğe girdi ve önümüzdeki iki yıl boyunca hükümler aşamalı olarak uygulanacak bsr.org. Yasa, risk-temelli bir yaklaşımı benimsiyor: “kabul edilemez riskli” bazı kullanımları (örneğin sosyal puanlama, belirli gerçek zamanlı biyometrik gözetimler gibi) yasaklıyor, “yüksek riskli” AI sistemlerini sıkı biçimde düzenliyor (sağlık, ulaşım güvenliği, istihdam karar sistemleri gibi alanlar) ve üretken AI’da şeffaflık zorunlulukları getiriyor. Haziran 2025 itibarıyla, AB uygulama aşamasında: Şubat 2025’te, yasağın en tehlikeli AI uygulamaları için yürürlüğe girmesi, Ağustos 2025’te ise genel amaçlı AI (GPT gibi büyük modeller dahil) kurallarının yeni sistemler için uygulanmaya başlanması planlanıyor skadden.com. Yüksek riskli sistemler için zorunlu uygunluk değerlendirmesi ve veri yönetim standartları ise 2026 ortasında yürürlüğe girecek skadden.com. Bu döneme kadar, Avrupa Komisyonu iyi uygulamaları teşvik etmek için üretken AI’a özel Gönüllü Uygulama Kodu hazırlıyor digital-strategy.ec.europa.eu. Ayrıca, AB ürün güvenliği ve makinelerde yapay zekâ direktiflerini güncelledi, AI inovasyonunu teşvik eden programlar başlattı (Avrupa değerleriyle uyumlu olarak: güven, gizlilik, insan denetimi). Avrupa’nın yaklaşımı katı: AI sağlayıcıları, içerik AI ile üretildiyse açıkça beyan etmeli, yüksek riskte insan gözetimi sağlamalı, eğitim verisi standartlarına uymalı. Bu, bazı teknoloji şirketlerinin uyum yükü endişesi yaşamasına yol açsa da pek çok şirket şimdiden uyum sağlıyor. Ayrıca AB düzenleyicileri (veri koruma ve rekabet otoriteleri dahil) ChatGPT’nin kişisel veri kullanımı veya AI destekli reklamcılıktaki potansiyel rekabet sorunları gibi konularda aktif rol oynuyor crescendo.ai. AB aynı zamanda yatırım yapıyor: Fransa, örneğin, inovasyon stratejisi kapsamında dijitalleşme ve AI için 109 milyar € bütçe açıkladı hai.stanford.edu, AB de AI araştırma merkezlerini ve bulut altyapısını güçlendiriyor.
• Çin: Çin son iki yılda AI için hızla bir düzenleyici çerçeve kurdu; amacı hem yerli AI liderliğini teşvik etmek hem de toplumsal riskleri kontrol altında tutmak. 2023 ortasında Çin’in Siber Uzay İdaresi (CAC), üretken AI hizmetlerine öncü kurallar getirdi; sağlayıcıların hükümet lisansı almasını ve içeriklerin devlet çizgisine uygun olmasını (AI üretimi içerik “çekirdek sosyalist değerleri” yansıtmalı ve yasaklanmış içeriği içermemeli) zorunlu kıldı. 2024–2025’te Çin, şeffaflık odaklı detaylı düzenlemeleri devreye aldı. Mart 2025’te CAC, AI Üretimi İçeriklerin Etiketlenmesi için Düzenleyici Tedbirleri yayımladı; 1 Eylül 2025’te yürürlüğe girecek insideprivacy.com. Bu kurallar, yanıltıcı veya kafa karıştırıcı olabilecek tüm AI üretimi içeriklerin hem kullanıcıya açık bir şekilde hem de dosya içinde meta-etiketle AI üretimi olduğunun belirtilmesini zorunlu kılıyor insideprivacy.com insideprivacy.com. Örneğin, sohbet robotu çıktısında “(AI tarafından üretildi)” benzeri bir ibare, AI tarafından üretilen her resim ya da videoda ise gömülü tanımlayıcı yer almalı. İçerik barındıran platformlar, AI üretimi içerik olduğuna dair kullanıcı bildirimi veya başka kanıt olması halinde algılama mekanizmalarıyla etikete ekleme yapmakla yükümlü insideprivacy.com insideprivacy.com. Bu etiketleme sistemi, Çin’in deepfake ve yanlış bilgilendirmeyi doğrudan yasak getirmeden dizginleme girişimidir. Ayrıca, Çinli regülatörler Üretken AI güvenlik olayı müdahalesi için taslak yönergeler yayımladı (şirketlerin AI kaynaklı istismar veya güvenlik ihlalini nasıl yönetmesi gerektiğini tanımlıyor) insideprivacy.com ve AI’nın kötüye kullanılmasını önlemek için (ör. dolandırıcılık, zararlı deepfake üretimi) yaptırım kampanyaları başlattı insideprivacy.com. İçerik kurallarının ötesinde Çin, AI altyapısına da büyük yatırımlar yapıyor – örneğin, yabancı teknolojilere bağımlılığı azaltmak amacıyla 47,5 milyar dolarlık devlet fonu ile yarı iletken ve AI geliştirme programı başlattı hai.stanford.edu. Çinli şehirler ve bölgeler AI girişimleri için teşvikler sunuyor ve ülke birçok alanda AI araştırma çıktılarında (makaleler, patentler) liderliğini sürdürüyor. Devletin mesajı net: AI’da küresel liderlik hedefleniyor (2030’a kadar), ancak AI’nın “güvenli ve kontrol edilebilir” olması, devlet çıkarlarıyla uyumlu kalması da şart. Uluslararası platformlarda (ör. Bletchley Park zirvesi) Çin, AI yönetişim konusunu tartışmaya açık olduğunu gösterdi; ancak regülasyonun devlet egemenliği çerçevesinde gelişmesi gerektiğinin altını çiziyor.
• Diğer Bölgeler & Küresel Girişimler: Diğer birçok ülke AI stratejisini şekillendiriyor. Birleşik Krallık – AB çerçevesi dışında – 2023’te, alan-başına regülasyon öncelikli, hafif dokunuşlu ilke esaslı bir AI Beyaz Kitabı yayınladı. UK, ayrıca AI güvenliği konusunda platform olarak öne çıktı ve ilk Küresel AI Güvenlik Zirvesi’ni 2023 Kasım’ında Bletchley Park’ta düzenledi; 28 ülke (ABD, Çin, AB üye ülkeleri, Hindistan, vb. dahil) burada AI risk araştırmasında birlikte çalışmayı ve güvenli AI tanımında ortak bir anlayış oluşturmayı taahhüt etti cooley.com. İkinci zirve 2024’te Güney Kore’de düzenlendi, ayrıca BM ya da G7 altında kalıcı uluslararası “sınır AI” paneli oluşturulması gündemde. Kanada, yapay zekâ ve veri kanunu (AIDA) üzerinde çalışıyor, AI sistemlerinde şeffaflık ve zarar azaltımı şartı öngörüyor ve AI inovasyonu ile etik AI kullanımı için bütçesinde 2,4 milyar dolar ayırdı hai.stanford.edu. Japonya ve Güney Kore güçlü biçimde AI Ar-Ge yatırımı yapıyor, etik ilkelere dayalı AI geliştirilmesini destekleyen rehberler yayımladı ve G7’nin Hiroşima AI Süreci prensipleriyle uyumlu hareket ediyor (insan haklarına ve güvenilir AI’ya vurgu yaparak). Küresel Güney’de Hindistan gibi ülkeler, sosyal girişimler için AI projelerine (1,25 milyar $ devlet vaadiyle hai.stanford.edu) odaklanıyor; Afrika Birliği ise AI kapasitesini geliştirmek, gizlilik ve kültürel normlara saygı göstermek amacıyla 2024’te bir AI stratejisi yayımladı. Uluslararası kuruluşlar da aktif: OECD AI politika gözlemevini genişletti, AI Prensiplerini (AB Yasası ve diğerlerine ilham verdi) yerleştirmeye yardımcı oluyor; Birleşmiş Milletler ise uluslararası bir AI düzenleme ajansı veya en azından koordine edici bir konsey fikrini gündeme aldı. Sonuç olarak, politika yanıtları AI’nın hızlı büyümesiyle hızla yarışır hale geldi – AB düzenleyici şablon sunarken, ABD mevcut yapılar içinde denetimi arttırıyor, Çin benzersiz “devlet-kontrolü öncelikli” modelini oluşturdu, birçok ülke ise faydadan azami yarar sağlamak için kendi yaklaşımlarını deniyor.

Tahminler ve Yakın Vadeli Görünüm (Sonraki 6–18 Ay)

2025 sonlarından 2026’ya kadar önümüzdeki yıl ve sonrasına baktığımızda, uzmanlar AI gelişiminin hızlı tırmanışını sürdüreceğini, ancak bazı potansiyel kırılma noktalarının da olabileceğini öngörüyor:

• Sürekli Üstel Teknik İlerleme: AI araştırmacıları, modellerin giderek daha yetenekli ve verimli olmasını bekliyor. Mevcut eğilimlere dayanarak, büyük dil modelleri (LLM’ler) ve üretken modeller 2025’e kadar akıl yürütme, bağlam uzunluğu ve çoklu modalite açısından daha da geliştirilecek. OpenAI, sürekli yükseltmelerin (belki de ufukta bir GPT-4.5 veya GPT-5) olabileceğine dair ipuçları verdi ve Google’ın DeepMind bölümü, muhtemelen insan benzeri geniş yeteneklere sahip yapay genel zeka (AGI)‘ya yönelik Gemini modelinin ötesine geçmeyi hedefleyen erken formlar üzerinde çalışıyor. AGI’nin 18 ay içinde ortaya çıkması olası olmasa da, daha ajan benzeri davranışlara sahip AI sistemlerini göreceğiz – planlama modülleriyle entegre olarak seyahat rezervasyonu yapabilen, bir konuyu araştırabilen, iş süreçleri yürütebilen, çok adımlı hedefleri özerk şekilde tamamlayabilen yapılar. Bazı uzmanlar, insan seviyesinde performansa yaklaştıkça dikkatli değerlendirmeye ihtiyaç olduğunu söylüyor: yakın zamanda elde edilen bir bulgu, AI’nın hâlâ karmaşık mantıksal akıl yürütmede zorlandığı – modeller kod yazmada ya da soruları yanıtlama konusunda çok iyi olsalar bile bazı bilmece benzeri testlerde başarısız olduklarını gösteriyor hai.stanford.edu. Bu zayıflıkların giderilmesi bir araştırma önceliği. Ayrıca, mevcut sınırları aşmak için yeni model paradigmaları (örneğin beyin esinli sinir ağları veya sinir ağlarıyla sembolik akıl yürütme ve bilgi grafikleri birleşimi hibritler) deneniyor. Önümüzdeki 18 ayda ayrıca AI çip teknolojisinde daha fazla rekabet yaşanacak – AMD, Intel ve girişimler yeni AI hızlandırıcılarını piyasaya sürecek ve bu, NVIDIA’nın baskınlığını azaltıp donanım darboğazlarını hafifletebilir. Bu da model eğitimi ve dağıtımını hızlandıracak.
• Daha Yaygın Ticarileşme ve Sektör Dönüşümü: 2026’nın ortalarından sonuna kadar, AI’nın çoğu kurumsal operasyonun derinlerine entegre olmasını bekleyebiliriz. Gartner, 2026 yılına kadar büyük şirketlerin %80’inden fazlasının bir şekilde üretken AI çözümleri devreye almış olacağını öngörüyor – ister müşteri hizmeti botlarında, ister pazarlama içeriği üretiminde, ister dahili kodlama asistanlarında. Bu araçların sağlayacağı verimlilik kazanımlarının kayda değer olması bekleniyor – McKinsey’nin bir analizine göre üretken AI, sektörel verimlilik artışıyla her yıl 2,6 ila 4,4 trilyon dolar kadar küresel ekonomiye katkı sağlayabilir (büyük bir ülke GSYİH’sine eşdeğer). Kısa vadede, birçok şirket AI’nın şimdiden gelirleri artırmaya veya maliyetleri düşürmeye yardımcı olduğunu bildiriyor: 2024’te ankete katılan kuruluşların %59’u AI benimsemesinin gelir artışına, %42’si ise maliyet düşüşüne yol açtığını belirtti weforum.org ve bu oranların pilot projeler ölçeklendikçe artması bekleniyor. Özellikle takip edilecek sektörler: perakende (AI destekli talep tahmini ve otomatik depoların standart hale gelmesi olası), üretim (daha fazla fabrikanın AI robotiklerini benimsemesi – Foxconn’un ABD’de AI robotlarıyla yaptığı deneme crescendo.ai daha yaygın bir kabulün habercisi olabilir) ve sağlık (2025’te AI klinik karar destek ve tanı araçlarının denemelerden rutin hastane kullanımına geçmesi bekleniyor). Üretken AI patlaması muhtemelen yeni tüketici ürünleri de getirecek – cihazlarda AI özelliklerini ana satış noktası olarak görebiliriz (kameralarda “AI modu” ile hayal gücüne dayalı arka planlar oluşturan veya oyun ve sanal gerçeklikte kullanıcıya uyum sağlayan AI arkadaşlar gibi). Önemli olarak, uzmanlar AI girişimleri arasında elenme öngörüyor: bu kadar çok yeni oyuncu varken, 2026’ya kadar bazı girişimler başarısız olacak veya satın alınacak, bazı kazananlar ise hukuk, finans, yaratıcı işler gibi niş alanlarda temel AI platformları ve hizmet sağlayıcıları olarak yerini sağlamlaştıracak.
• Pazar Büyümesi ve Ekonomik Etki: Pazar analizcileri, kısa vadede AI sektörünün büyümesi konusunda iyimser. IDC, AI’ya yapılan küresel harcamaların yıllık %26–30 arasında büyüme oranıyla, 2026’da 300 milyar doları aşacağını ve 2030’ların başında trilyon dolarlık seviyeye ulaşacağını öngörüyor techmonitor.ai. AI donanım pazarı (eğitim ve çıkarım için çipler) özellikle sıcak bir segment ve veri merkezi GPU’ları ile kenar AI çiplerine olan talep arttıkça 2027’ye kadar yıllık 80+ milyar dolara ulaşması bekleniyor explodingtopics.com. Girişim sermayesi yatırımları 2024’teki zirve heyecanından biraz yavaşlayabilir, ancak kurumsal yatırımlar (iç Ar-Ge, AI yetenek alımı, bulut bilişim harcamaları) muhtemelen bu açığı kapatacak – her şirket artık bir AI stratejisine sahip olma baskısı altında. İzlenmesi gereken bir trend de coğrafi farklılaşma: ABD, şu anda özel AI yatırımlarında açık ara lider (2024’te Çin’in neredeyse 12 katı) hai.stanford.edu, fakat Çinli teknoloji devleri (Baidu, Tencent, Alibaba gibi) ve hükümet girişimleri, yerel AI inovasyonuna ve girişimlerine yatırım yaparak bu farkı azaltabilir. Avrupa’daki girişim ortamı da hükümet inovasyon fonlarının desteğiyle yeni AI “unicornları” üretmeye çalışıyor. İş gücü piyasası tahminleri de AI bağlantılı rollerin en hızlı büyüyen alanlar olacağını gösteriyor: Dünya Ekonomik Forumu’na göre, 2025 sonunda küresel olarak 97 milyon yeni AI ve teknoloji işi doğabilir (veri bilimi, makine öğrenimi mühendisliği, AI bakımı gibi alanlarda) ve “AI ekonomisi”nin ihtiyaçları artacak explodingtopics.com; ancak aynı anda başka bazı meslekler yer değiştiriyor olacak. Genel olarak, AI’nın ekonomik büyümeye katkısının yüksek olması bekleniyor – sıkça atıf yapılan PwC analizine göre AI, 2030’a kadar küresel ekonomiye 15,7 trilyon dolar katkı sağlayabilir ve küresel GSYİH’yı ~%14 artırabilir explodingtopics.com ve bu artışın kayda değer bölümü önümüzdeki birkaç yılda gözlemlenecek.
• Düzenleyici ve Etik Gelişmeler: Politika alanında, önümüzdeki 18 ay AI yönetişimi için belirleyici olacak. AB AI Yasası’nın ilk kilometre taşları gelecek – 2025 sonuna doğru genel amaçlı AI kurallarının uygulanışını ve büyük AI sağlayıcılarının sistemlerini AB veri tabanına kaydedip şeffaflık önlemleri alıp almadığını göreceğiz. Yasa sanayi tarafından uyum sağlamaya çalışılırken hukuki zorluklar veya düzenlemeler de olası. ABD’de ise, siyasi rüzgara bağlı olarak, federal AI yasaları konusunda ilerleme görebiliriz (belki sağlık gibi kritik alanlarda daha dar bir yasa ya da AI kararlarına yönelik sorumluluk yasalarında güncellemeler). Eğer olmazsa, FTC gibi kurumların (AI ile zenginleştirilen tüketici ürünlerinin “aldatıcı ya da haksız” olmamasını sağlama), EEOC’nin (İK AI araçlarının ayrımcılık yapmadığını izleme) faaliyetleri devam edecek. Uluslararası düzeyde, AI Güvenliği Zirveleri’nin ivmesi sürecek: AI modelleri için küresel bir izleme ağı kurulabilir, böylelikle devletler en gelişmiş sistemlerin yetenekleri hakkında bilgi paylaşabilir (aşırı risklerin yönetilmesine yönelik bir adım). Standart kuruluşları (ISO, IEEE) AI risk yönetimi, şeffaflık ve sağlamlık için teknik standartlar yayımlayacak ve bunlar düzenleme için referans noktası olabilir. 2026 ortasına kadar, daha fazla ülkenin kendi AI yasasını yürürlüğe alması bekleniyor – örneğin Brezilya ve Hindistan bu alanda hazırlıklar yapıyor. Ayrıca, belirli AI sistemlerinin devreye alınmasından önce etki değerlendirmeleri zorunlu olabilir (çevresel etki raporlarına benzer) – ilk büyük AI projelerinin etik veya risk incelemesi nedeniyle ertelendiği veya değiştirildiği örnekleri görebiliriz. Etik açıdan, bu dönem veri gizliliği (AI ve kişisel veriyle ilgili yeni yasalar olası), fikri mülkiyet (AI üretimi içeriklerin teliflenip teliflenemeyeceği veya eğitim verisine nasıl ödeme yapılacağına yönelik mahkeme kararları), AI’nın seçimlerdeki rolü (ABD ve diğer ülkelerde seçim dönemine yaklaşılırken deepfake ve AI üretimi siyasi reklamlar için yeni kurallar tartışılıyor) gibi konularda süren kamu tartışmalarına da sahne olacak. 2025 sonuna gelindiğinde, çoğu uzman daha tanımlı küresel düzenleyici bir yamalı bohça öngörüyor – temel prensiplerde (güvenlik, şeffaflık) bazı ortaklıklar olsa da uygulamada farklılıklar olacak ve AI şirketleri ürünlerinin küresel dağıtımında bu kurallara uyum sağlamaya çalışacak.
• Uzman Görüşleri: AI alanındaki öncü isimler, yakın vadede hem iyimser hem temkinli bir tablo çiziyor. Sam Altman, OpenAI CEO’su, yakın zamanda “AI çok daha yetenekli olmaya devam edecek” ve giderek daha yaygınlaşacağı görüşünü paylaştı; olumludan yana olmamızı, AI’nın bilimsel keşifleri hızlandırmasından, günlük verimliliği artırmasına kadar potansiyeline odaklanılması gerektiğini vurguladı mitsloan.mit.edu. Fei-Fei Li, önde gelen bir AI profesörü olarak insan odaklı AI’yı savunuyor ve AI ile sağlık hizmeti sunumunda, çevresel sürdürülebilirlikte ilerlemeler bekliyor; tabii insan değerleriyle uyumlu geliştirilmesi şartıyla. Andrew Ng ise, bir diğer AI öncüsü olarak, mevcut fırsatın “endüstrileri teker teker derin öğrenme ile dönüştürmekte” olduğunu ve çoğu şirketin hâlâ görece basit AI uygulamalarından çok şey kazanabileceğini belirtiyor – yani süperzekaya dair abartılı tartışmalar, aslında şu an uygulanabilir pratik çözümlerden dikkatimizi saptırmamalı. Daha temkinli tarafta ise, Yoshua Bengio (Turing Ödüllü), önümüzdeki birkaç yılda AI güvenliği araştırmasına daha çok önem verilmesini ve en güçlü modellerin hemen uygulanmasının güvenlik testleri tamamlanana kadar biraz yavaşlatılmasını öneriyor. Elon Musk, OpenAI’nin kurucularından olup şimdi yeni bir AI şirketi yürüten biri olarak, kontrolsüz AI hakkında endişelerini sürdürüyor; 2026’ya kadar birçok alanda insan zekasını aşabilecek AI sistemlerinin çıkabileceği öngörüsünde bulunuyor ve bu yüzden ileri düzenleyici adımlar savunuyor: “Bir tür hakem ihtiyacımız var,” diyor ve düzenlenmemiş AI rekabetini başıboş bir spora benzetiyor. Sonuç olarak, uzmanlar önümüzdeki 6–18 ayda şaşırtıcı AI ilerlemeleri ve daha geniş kullanım alanları öngörüyor – yaşamı birçok açıdan kolaylaştırırken bir yandan da AI’nın gelişiminin yönlendirilmesi için dikkatli olunması gerektiği uyarısında birleşiyorlar. DeepMind’dan Demis Hassabis’in dediği gibi: “Sanayi devrimi kadar dönüştürücü olabilecek bir teknolojinin eşiğindeyiz. Bunun herkesin yararına olması, çağımızın en büyük sınavı.”

Sonuç

Haziran 2025 itibarıyla AI, laboratuvardan toplumun merkezine kesin olarak taşındı. Hastalık teşhisinden araç kullanmaya, müşteri hizmetlerini otomatikleştirmeye kadar sektörler arası atılımlar verimliliği artırıyor ve yeni yeteneklerin önünü açıyor. Aynı zamanda, AI devrimi piyasaları yeniden şekillendiriyor, yatırımlar hızla artıyor ve daha güçlü modeller ile uygulamalar geliştirme yarışında rekabet sertleşiyor. Tüm dünyada politika yapıcılar hem fırsatların hem de risklerin farkına varmaya başlıyor, AI’nın avantajlarını kullanıp dezavantajlarını kontrol altında tutacak kuralları hazırlıyor. Yakın gelecek, AI’nın günlük yaşama daha fazla entegre olacağını gösteriyor ve mevcut eğilimler sürerse, on yılın ikinci yarısında AI, küresel ekonomi için elektrik ya da internet gibi temel bir altyapı haline gelecek. Ancak bu gelecek önceden yazılmış değil – araştırmacıların, iş dünyası liderlerinin, düzenleyicilerin ve toplumun ortak kararları ve işbirlikleri bu yolda belirleyici olacak. Bu dönüm noktasında kesin olan bir şey var: AI’nın hızlı evrimi devam edecek ve bu gelişmelerden haberdar olmak, sürece aktif katılmak, bu güçlü teknolojinin insanlığı zenginleştirecek yönde gelişmesi için çok önemli. Önümüzdeki 18 ay bu rotayı belirlemede kritik olacak; bu da AI dünyası için hem büyük heyecan hem de büyük sorumluluk zamanı anlamına geliyor.

Kaynaklar: Bu raporun derlenmesinde son haberler, resmi açıklamalar ve uzman analizleri kullanılmıştır. Bunlar arasında Stanford 2025 AI Endeks Raporu hai.stanford.edu hai.stanford.edu, Reuters ve Bloomberg haber ajansları crescendo.ai reuters.com ve Dünya Ekonomik Forumu ve sektör raporları weforum.org techmonitor.ai yer almaktadır. Bu ve diğer atıf yapılan kaynaklar, her tartışılan maddeyle ilgili daha fazla detay sunmakta ve ek bağlam için başvurulabilir.