Andorra’da İnternet Erişimi: Dağ Sinyallerinden Starlink Gökyüzüne

Andorra, zorlu “dağ sinyallerine” dayalı iletişimden modern yüksek hızlı ağlara geçiş yapan küçük ve dağlık bir prensliktir. Zorlu coğrafi koşullara ve geçmişte izole bir telekom piyasasına rağmen, Andorra şu anda kapsamlı fiber optik altyapısına, sağlam mobil telefon şebekelerine ve hatta son teknoloji uydu internetine erişime sahiptir. Bu raporda, Andorra’daki internet erişimi detaylıca ele alınmıştır – ülkenin altyapısı, hizmet sağlayıcıları, mobil internet kalitesi, son gelişmeler (fiber yükseltmeleri ve 5G gibi), Starlink gibi uydu seçeneklerinin gelişi, hükümetin dijital kapsayıcılık girişimleri ve Andorra internetinin komşuları olan İspanya ve Fransa ile karşılaştırması incelenecektir.

Andorra’nın İnternet Altyapısına Genel Bakış

Andorra, dağlık arazisinin neredeyse her köşesine ulaşan modern bir genişbant altyapısı kurmuştur. Sabit genişbant neredeyse tamamen Evden Eve Fiber (FTTH) üzerinden sağlanmaktadır ve 2010’ların başından beri evlerin %100’ü fiber optik kabloyla döşenmiştir en.wikipedia.org psf.ad. Bu başarı, Andorra’yı dünyada optik fiber üzerinden interneti “evrensel bir hizmet” ilan eden ilk ülkelerden biri yaptı – tüm yerleşim alanlarına temel bir ücret karşılığında en az 100 Mbps garanti edildi intercomms.net. Ülke çapında fiber dağıtımı 2012’de tamamlandı ve eski bakır ADSL hatları 2016’ya kadar tamamen kullanımdan kaldırıldı andorrainsiders.com. Bugün, Pireneler’in en uzak köyleri dahil her kasaba ve köy fiber bağlantısına sahip – birçok büyük ülkenin halen başaramadığı bir durum. Andorra, uluslararası düzeyde, küresel internet trafiği için İspanya ve Fransa’daki fiber bağlantılar aracılığıyla dışarı açılır en.wikipedia.org ve bu nedenle kara ile çevrili olmasına rağmen yedekli bağlantıya sahiptir.

Mobil şebeke altyapısı da bir o kadar ileri seviyededir. Ulusal operatör Andorra Telecom, kapsamlı 3G/4G altyapısı kurmuş ve ülke topraklarının %98’inden fazlasında 4G LTE kapsaması sağlamıştır andorrapartner.com. Söylenene göre, Pireneler’in derinlerinde doğa yürüyüşüne çıksanız bile muhtemelen hâlâ 4G sinyali alırsınız andorrapartner.com. Ülkenin küçük boyutu (yaklaşık 468 km²) ve odaklanmış yatırımlar, az sayıda baz istasyonuyla neredeyse evrensel kapsama imkân sağlamıştır. Ayrıca Andorra’da 5G (beşinci nesil mobil hizmet) dağıtımına da başlanmıştır. İlk 5G aktivasyonu 2021 sonunda başlamış olup, 2022’nin sonuna kadar %99 nüfus kapsamasına ulaşmak hedeflenmişti psf.ad. Ancak şimdilik Andorra’daki 5G, bağımsız olmayan modda (4G altyapısı üzerinde) çalışıyor, yani tam 5G yetenekleri (özel 5G core ve ultra yüksek hız/düşük gecikme) için 2025 yılı bekleniyor psf.ad. O zamana kadar, mevcut şebeke hâlâ hızlı mobil veri sağlamaya devam ediyor ve donanım ile standartlar geliştikçe gerçek 5G’ye doğru kademeli yükseltme yapılacak.

Andorra’da genişbant penetrasyonu yüksektir. 2018 itibarıyla yaklaşık 34.624 sabit internet hattı aktifti – bunların tamamı fiber üzerindendi en.wikipedia.org. Yaklaşık 80.000 kişilik nüfusu göz önüne alırsak, hanelerin ve işletmelerin çoğunun genişbant abonesi olduğu görülüyor. Benzer şekilde, mobil telefon kullanımı nüfusu aşmış durumda (serviste 81.000’den fazla mobil hat var) en.wikipedia.org, yani birçok kişi birden fazla cihaza sahip. Özetle, Andorralılar çok iyi bağlantılı: neredeyse her ev hızlı internete erişebiliyor ve hemen herkesin veri erişimi olan cep telefonu var. Her yerde fiber ve kapsamlı mobil kapsama kombinasyonu ülke genelinde dijital hizmetler için sağlam bir temel oluşturuyor.

Andorra’daki Başlıca İnternet Servis Sağlayıcıları (İSS)

Andorra’nın telekom sektöründe tek İSS ve operatörün Andorra Telecom olması benzersiz bir özelliktir psf.ad. Devlete ait bir tekel olarak, Andorra Telecom Prenslikteki tüm sabit genişbant, mobil, sabit hat ve hatta abonelikli TV’yi işletir en.wikipedia.org. Yerel rekabetçi İSS yoktur – Andorra Telecom altyapı ve hizmetlerde tekel durumundadır (bunda, AB üyesi olmaması ve dolayısıyla AB telekom serbestleşme kurallarının geçerli olmaması da etkili olmuştur justlanded.com). Tekeller bazen yüksek fiyat veya sınırlı yenilik getirse de, Andorra Telecom birçok yatırımı (ülke çapında fiber gibi) kendi gücüyle gerçekleştirmiş ve genellikle güvenilir, modern hizmet sunmaktadır (her ne kadar fiyat rekabeti olmasa da).

Kapsama alanları: Tek operatör Andorra Telecom olduğundan, kapsamı fiilen tüm ülkeyi içerir. Andorra la Vella’dan en uzak dağ köylerine kadar her bölge aynı altyapı ve operatör tarafından hizmet alır. Bu da avantajlıdır – Andorra’da sabit genişbant erişimi anlamında “yetersiz hizmet verilen” hiçbir bölge yoktur psf.ad. Ağ merkezi olarak yönetildiği için, en küçük yerleşim yerleri bile şehir merkezleriyle aynı fiber erişimine sahiptir.

İnternet hizmet çeşitleri: Andorra Telecom’un sabit genişbantı, FTTH üzerinden birkaç basit hız seviyesiyle konut müşterilerine sunuluyor. Tüm paketler simetrik (yükleme ve indirme eşit hızda) ve sunulan hıza göre oldukça uygun fiyatlı. Son birkaç yıldaki ana ev internet paketleri şunlardır:

• 300 Mbps fiber paket – aylık ~25 € (konut) andorrapartner.com
• 700 Mbps fiber paket – aylık ~35 € (konut) andorrapartner.com
• 1 Gbps fiber paket – aylık ~42 € (konut) samenacouncil.org samenacouncil.org

İşletmeler veya ileri seviye kullanıcılar için, Andorra Telecom geçmişte 1 Gbps paketi daha yüksek bir fiyata (~69 €) yalnızca iş yerlerine sunuyordu, ancak 2021 sonundan itibaren 42 €/aylık gigabit seviyesi tüm ev kullanıcılarına açıldı andorrapartner.com samenacouncil.org. Tüm paketlerde veri kotası yoktur (sınırsız kullanım) ve düşük gecikme süresi vardır (tüm fiber ağ yerel olduğu için, Andorra içinde tipik ping sadece birkaç milisaniyedir). Tablo 1, Andorra Telecom’un temel internet paketlerini özetler: <table> <tr><th>Paket Adı</th><th>İndirme/Yükleme Hızı</th><th>Aylık Fiyat (€/ay)</th><th>Hedef Müşteri</th></tr> <tr><td>Fiber 300</td><td>300 Mbps simetrik</td><td>25 €</td><td>Ev (standart)</td></tr> <tr><td>Fiber 700</td><td>700 Mbps simetrik</td><td>35 €</td><td>Ev (premium)</td></tr> <tr><td>Fiber 1 Gbps</td><td>1000 Mbps simetrik</td><td>42 €</td><td>Ev (ultra/yüksek talep)</td></tr> </table>

Tablo 1: Andorra Telecom konut fiber internet paketleri andorrainsiders.com andorrainsiders.com.

Tüm bu paketlerde fiber eve kadar kurulum (Andorra Telecom optik router/ONT sağlar) dâhildir. Ağ tamamen fiber tabanlı olduğu için, giriş seviyesi 300 Mbps’lik paket bile çok sağlam bir bağlantı sunar. Hatta Andorra, 2017’de ülke genelinde 300 Mbps’ye, 2018’de 700 Mbps’ye, şimdi ise gigabit’e ulaşmıştır – fiber ağ üzerinden sunulan hızların hızlı ilerleyişini yansıtmaktadır andorrapartner.com. Karşılaştırma yapmak gerekirse, birçok büyük ülke ülke çapında gigabit erişimini ancak hayal edebiliyor; Andorra da ise bu günlük bir gerçekliktir.

Sabit internetin ötesinde, Andorra Telecom paketlenmiş hizmetler de (sabit telefon + dijital TV gibi) sunar. Örneğin, 2013 civarında popüler bir paket; telefon + internet 100 Mbps + TV toplamda yaklaşık 49 €’ya sağlanıyordu justlanded.com justlanded.com. Tekel nedeniyle paketler yaygındır, ancak isteyen kullanıcılar yalnızca internet de alabilir. Müşteri hizmetleri ve destek, Andorra Telecom’un ofisleri ve internet sitesi (birkaç dil seçeneği ile) üzerinden yürütülür. Tüm telekom ihtiyaçları için tek bir muhatap vardır; bu kullanıcılar için işleri kolaylaştırsa da, bir arıza durumunda alternatifsizdir.

Alternatif İSS’ler: Andorra sınırları içinde geleneksel anlamda alternatif İSS neredeyse yoktur. Tekel nedeniyle yerel bir kablo şirketi, DSL paylaşımcısı ya da yabancı bir telekom operatörü (örn. Orange, Telefónica) ülke içinde hizmet sunamaz. Alternatif internet erişimi sadece mobil veri (Andorra Telecom’un şebekesi üzerinden, bir sonraki bölümde anlatıldı) ya da uydu hizmetleri (bazı kullanıcılar tarafından tercih edilen, ilerleyen bölümlerde anlatılmıştır) yoluyla sağlanabilir. Özetle, Andorra Telecom önde gelen (ve tek) İSS’dir ve ülkenin tüm iletişim hizmetlerini sağlar psf.ad. Ev internetinden kurumsal bağlantılara, klasik telefon hatlarından en yeni 5G mobil veriye kadar tüm hizmetler bu şirket üzerindedir.

Mobil İnternet Erişimi ve Kalitesi

Andorra’da mobil internet yaygındır ve genel olarak yüksektir, zira tek şebeke yaklaşımı ve anlamlı altyapı yatırımları yapılmıştır. Andorra Telecom, ülkenin tek mobil şebekesini (GSM/UMTS/LTE ve şimdi 5G) Mobiland markası altında işletmektedir. Bu ağ, 2G (eski), 3G, 4G LTE ve yeni başlayan 5G kapsaması sunar. Hem ziyaretçiler hem de ülke sakinleri 4G/LTE sinyalinin neredeyse tüm ülkeyi (%98 civarı) kapsadığını görecektir andorrapartner.com – sadece kasabalar değil, kayak merkezleri, dağ yolları ve vadiler de dâhil. LTE şebekesi pratikte onlarca Mbps hızlı veri iletişimi sunar ve nüfus için yeterli kapasiteye sahiptir. Dağlık coğrafya nedeniyle çok sayıda küçük hücre, bazen de yüksek noktalara kurulan kulelerle vadilere kapsama sağlanır (geçmişte mikrodalga linkleri kullanılırken, bugün baz istasyonlarının çoğu fiber ile bağlıdır). Genel olarak, mobil internet güvenilirliği mükemmel sayılır; zor arazi koşullarında bile güçlü sinyal alınır.

Aralık 2021’de Andorra Telecom şebekesinde 5G hizmetini başlatmıştır en.wikipedia.org. İlk 5G devreye alımı büyük ihtimalle mevcut 4G istasyonları üzerine (Non-Standalone 5G) olmuştur ve 2022 ortasında, nüfusun %99’una kadar 5G kapsaması hedeflenmiştir psf.ad. Bu, neredeyse tüm kasabalar ve ana yollar dâhil olmak üzere 5G sinyalinin ulaşacağı anlamına gelir. Fakat tam 5G deneyimi (bağımsız 5G core ve gelişmiş fonksiyonlarla) biraz zaman alacak, ve 5G’nin “tam kapasiteyle” 2025 civarı çalışacağı belirtilmiştir psf.ad. Pratikte bugünkü 5G kullanıcıları, daha iyi hız ve kapasiteden faydalanıyor (telefonlarında 5G simgesi çıkıyor), ama ultra düşük gecikme veya network slice gibi ileri özellikler şebeke çekirdeği yükseltildiğinde bulunabilir olacak. 5G cihazları da giderek yaygınlaşıyor – 2022 ortasında Andorra’da 14.500 civarı cihaz 5G destekliydi psf.ad, bu sayı muhtemelen hızla artmaktadır. Bu erken adaptasyon, Andorralıların mobil verilere olan ilgisini ve operatörün küresel mobil trendleri yakalama isteğini gösterir.

Mobil internet kalitesi genellikle yüksektir. Hızlar: 4G’de kullanıcılar, konum ve şebeke yoğunluğuna bağlı olarak genellikle 20-100 Mbps arasında indirme hızları elde eder. 5G’de teorik tepe hızlar 1 Gbps’e kadar çıkabilir, ancak ilk etapta Andorra’da gerçek 5G hızı 100-300 Mbps aralığında olacaktır. Gecikme: 4G’de tipik ping zamanları 30–40 ms, 5G’de bu 20 ms’ye veya daha altına düşebilir (tam bağımsız 5G geçişiyle daha da azalabilir). Kapasite: Andorra Telecom tek operatör olarak şebekeyi hem yerlilere hem de yoğun turist dönemlerine (Andorra milyonlarca ziyaretçi çeker) göre boyutlandırdı. Büyük etkinlikler veya kayak sezonunda şebeke yoğunlaşsa da, güncellemeler (ör. yeni 5G spektrumu ve ek baz istasyonları ile) talebin önünde gitmeyi hedefliyor. Önemli bir not olarak, Andorra 2021’de 2G şebekesini kapattı ve 4G/5G için frekansları tekrar kullandı, 3G şebekesi de 2026’ya kadar kapatılacak linkedin.com.

Mobil paketler ve fiyatlandırma: Tekel sağlayıcı olarak Andorra Telecom, çeşitli paketler sunmakla birlikte, rekabet olmaması nedeniyle GB başına fiyatlar komşu ülkelere göre daha yüksektir. Mobil hizmetler, ön ödemeli (turistler veya kısa süreli kullanıcılar için) ya da faturalı (abonelikli) olarak sunulur. Ön ödemeli SIM’ler (“Prepagament” olarak adlandırılır) Andorra Telecom ofisinden veya yetkili mağazalardan kimlikle alınabilir prepaid-data-sim-card.fandom.com prepaid-data-sim-card.fandom.com. Paketler önceden seçilmelidir – ör. 30 günlük Tarifa S ya da Tarifa M. Tarifa S (10 €): 3 GB veri ve birkaç dakika/SMS; Tarifa M (20 €): 12 GB ve daha fazla dakika prepaid-data-sim-card.fandom.com. Ön ödemeliler online ya da kuponla yükleme yapabilir, eSIM aktivasyon olanağı da vardır prepaid-data-sim-card.fandom.com.

Faturalı (abonelikli) planlar için Andorra Telecom, ihtiyaca göre özelleştirilebilen birkaç kademeli seçenek sunar. Örneğin:

• Plan XS – 5,50 €/ay: ~200 MB veri, 20 dk görüşme, 30 SMS – asgari paket andorrainsiders.com.
• Plan S – 16 €/ay: ~6 GB veri (yalnızca Andorra içinde), 300 dk ulusal, 30 dk uluslararası, 100 SMS andorrainsiders.com.
• Plan M – 26 €/ay: ~30 GB veri (yurtiçi), sınırsız ulusal arama, 300 dk uluslararası, 100 SMS andorrainsiders.com. +4 € ile bu 30 GB’ı İspanya, Fransa ve Portekiz’de de kullanabiliyorsunuz andorrainsiders.com.
• Plan L – 56 €/ay: ~100 GB veri (yurtiçi), sınırsız arama/SMS andorrainsiders.com. +10 € ile veri 200 GB’a; +12 € ile verinin neredeyse tüm Avrupa’da kullanılmasına olanak tanır andorrainsiders.com. Ancak Andorra’da gerçek anlamda sınırsız mobil veri planı yoktur.

Bu planlar, Andorra’da mobil verinin kota ile sınırlı olduğunu gösteriyor ve SIM’inizi yurtdışında (ör. İspanya/Fransa’da) kullanmak için çoğunlukla ek bir paket gerektiriyor. Nedeni, Andorra’nın AB/AEA üyesi olmaması ve “Evde Dolaş Gibi” yasalarının dışında kalmasıdır. Pratikte, dolaşım pahalıdır: AB’den gelen turistler Andorra Telecom üzerinde yüksek roaming ücreti öder, Andorra SIM’leri AB’de dolaşırken yine ek paket almalıdır prepaid-data-sim-card.fandom.com prepaid-data-sim-card.fandom.com. Çoğu Avrupa operatörü, Andorra’yı ücretsiz dolaşım zone’undan hariç tutar; yüksek operatörlerarası maliyet yüzünden prepaid-data-sim-card.fandom.com. Bu nedenle Andorra’daki turistlere roaming kullanmamaları, yerel SIM veya Wi-Fi tercih etmeleri önerilir. (Devlet ve Andorra Telecom, ziyaretçiye kapsamlı ücretsiz Wi-Fi alanları sunar; ilgili bölümde değinilmiştir.)

Daha büyük mobil veri paketlerinde fiyatlar görece yüksek olsa da, mobil internet kalitesi oldukça iyidir. Şebeke ciddi yoğunluk nadiren yaşar (birkaç turistik yoğun sezon hariç) ve kapsama eksiksizdir. Video akışı, haritalar, sosyal medya – tüm tipik mobil internet aktiviteleri sorunsuz yapılır. Andorra’nın küçüklüğü sayesinde, dağ yollarında bile bir baz istasyonundan uzak olma olasılığınız azdır – bu da hizmet kesintisizliği için avantajdır. Bir ev sakini genellikle evde fiber Wi-Fi kullanır (yüksek veri ihtiyaçları için) ve dışarıda M ya da L gibi bir mobil paketle günlük erişime yeterli bağlantıya sahiptir. Ziyaretçiler genellikle ön ödemeli veri SIM’i veya ücretsiz Wi-Fi kullanıp roaming şok faturalarından kaçar.

Yüksek Hızlı İnternet Gelişmeleri: Fiber ve 5G Yayılımı

Andorra’da yüksek hızlı internete geçiş hızlı ve planlı olmuştur. Sabit genişbant tarafında, ülke fiber optiğe çoğu ülkeden önce tümüyle geçmiş; hükümet ve Andorra Telecom DSL’in dağlık bir ülkede yeterli olmadığını görerek 2007–2010 civarı “fiber devrimi” başlatmıştır intercomms.net. 2012’de FTTH (Evden Eve Fiber) tüm adreslere ulaştırılmış ve Andorra, bu konuda öncü ülkelerden biri olmuştur en.wikipedia.org. O dönemde asgari “evrensel” hız 100 Mbps olarak belirlenmişti intercomms.net. Yıllar içinde, fiberin kapasitesi sayesinde Andorra Telecom hızları sürekli artırdı:

• 2010’lar: 100 Mbps yaygındı (bazı premium kullanıcılar için daha yüksek hızlar vardı).
• 2017: Ağ yükseltmeleriyle 300 Mbps simetrik standart oldu andorrapartner.com.
• 2018: Konutta en yüksek hız 700 Mbps’ye çıkarıldı andorrapartner.com.
• 2021: Gigabit (1 Gbps) hizmeti, 42 €/ay ile konut müşterilerine sunulmaya başlandı samenacouncil.org; önceden sadece işletmelere sunulan bu hizmet, COVID döneminde artan talep üzerine evlere de açıldı samenacouncil.org.

Bugün gigabit fiber Andorra’da yaygın ve uygun fiyatlıdır. Operatör, 1 Gbps paketin talebinin güçlü olduğunu bildiriyor, çünkü birçok ev son yıllarda ofis veya eğlence merkezi haline geldi samenacouncil.org. 300 veya 700 Mbps kullanıcısı olanlar bile birçok Avrupa ülkesinin “çok yüksek hızlı” kabul ettiğinden fazlasını elde ediyor. Reklam edilen hızlar yüksek olsa da, Andorra Telecom istikrar için bant genişliğini dikkatli yönetir; fiberin ilk yıllarında, kullanıcıya ulaşan hız fiberin teknik kapasitesinin altındaydı (2010 civarı ortalama 10 Mbps’yi aşmazdı en.wikipedia.org, o dönemde muhtemelen iletim kapasitesinden ötürü). Ancak bugün, ana omurga ve uluslararası bağlantılar büyüdü (Andorra Telecom rutin olarak 20–50 Gbps internet trafiği yönetir en.wikipedia.org) ve kullanıcılar genelde taahhüt edilen hızları alır. Talep artarsa gelecekte 10 Gbps fiber gibi servisler de gelebilir; küçük bir pazar için 1 Gbps uzun süre yeterli olacaktır.

Mobil tarafta en büyük gelişme 5G teknolojisinin yayılımıdır. Küresel 5G spektrum koordinasyonundaki ve pandemideki gecikmelere rağmen, Andorra Telecom 2021 sonunda 5G’yi aktive etmeye başlamıştır en.wikipedia.org. Hedef, mevcut istasyonlara 5G entegre ederek hızlı kapsama sağlamaktı – 2022 sonunda %99 nüfus kapsaması planlandı psf.ad. Başlangıçta bu, Non-Standalone 5G (sadece 5G radyo donanımı, çekirdek hâlâ 4G’ye bağlı) anlamına geliyordu. Bu da, Andorra’da 5G’nin “tam kapasiteyle” 2025’e dek çalışmayacağı demektir psf.ad. Erken geçiş sayesinde kullanıcılar hemen fayda görür; tam çekirdek yükseltilirken ağ arka planda güncellenir.

Daha eski ağların yeniden değerlendirilmesi de bir diğer alan: Andorra, 2G’yi 2021’de fazlasıyla erken kapatıp frekansları 4G/5G için yeniden kullandı en.wikipedia.org. 3G de 2026’da devre dışı olacak linkedin.com. Bu, gelişmiş pazarlardaki trendleri yansıtmakta ve verimliliği artırmakta (daha az eski sistem kalıyor). Ayrıca temel sesli aramalar da ileride 4G/5G (VoLTE, Vo5G) üzerinden gerçekleşecek ve Andorra Telecom tüm fonksiyonları etkinleştirecektir.

Kapsama genişletmeleri açısından, Andorra’nın küçüklüğü hızlı yükseltmeler sağladı. Örneğin, 4G LTE tanıtıldığında birkaç yılda %95+ kapsama sağlandı. 5G’de de benzer şekilde orta frekanslarda hızlı yayılım, ilerde yoğun bölgelerde milimetre dalga küçük hücrelerin de kullanılması beklenebilir.

Bir başka gelişme alanı ise kamusal Wi-Fi ve fiber genişletmeleridir. Başkent Andorra la Vella ve diğer yerleşimlerde ücretsiz Wi-Fi ağları 2014 gibi erken bir tarihte kurulmuştur (Cisco SP Wi-Fi ekipmanları kullanılarak) newsroom.cisco.com newsroom.cisco.com. Bu “Andorra Wi-Fi” noktaları, ziyaretçiler için temel internet bağlantısını ücretsiz sunar, yoğun kullanım isteyenler için premium erişim satın alınabilir newsroom.cisco.com. Fiber omurganın açık alanlarda da kullanılmasını örnekler. Andorra Telecom ayrıca müşteri ekipmanlarını (router, ONT) güncelliyor, Huawei gibi tedarikçilerle ağ yükseltmeleri yapıyor andorrainsiders.com.

Genel olarak, Andorra’nın hızlı internet gelişimi erken benimseme ve sürekli iyileştirme olarak özetlenebilir. AB dayatmaları veya komşularını beklemeden fiberi erken bitirdi ve şimdi yeni mobil teknolojilerin yayılımında da hızlı. Sonuç olarak, Andorralılar kişi başına dünyanın en hızlı internet erişimine sahip; altyapısı gelecek inovasyonlar için hazır (akıllı şehir uygulamalarından tele-sağlığa kadar). 5G’nin devam eden yayılımı sayesinde Andorra, teknolojiler ilerledikçe bağlantı bakımından hep ön saflarda olmayı hedefliyor.

Andorra’da Uydu İnterneti (Starlink ve Diğerleri)

Kapsamlı kara ağlarına rağmen, LEO (Alçak Dünya Yörüngesi) uydu ağlarının gelişiyle uydu internet Andorra’da küçük ama büyüyen bir niş kazanmıştır. Tarihsel olarak, uydu internet (jeostatik uydular üzerinden) Andorra dahil her yerde gökyüzü açıksa mümkündü; çoğunlukla dağ başındaki kulübeler veya kritik bazı kullanıcılarca, nadiren kullanılırdı. Klasik uydu hizmetleri (örn. jeostatik VSAT) yüksek gecikme (~600 ms), görece düşük hız (<20 Mbps) ve sıkı veri kotalarıyla gelirdi; ülke çapına yayılmış fiber bulunan bir ülkede en son seçenekti. Dolayısıyla, sadece bu eski seçenekler varken ilgili ilgi yoktu.

Fakat tablo SpaceX’in Starlink takımyıldızı ve ona benzer LEO projeleriyle değişti. Andorra’da Starlink: Starlink, Avrupa çapında yayılım çerçevesinde Andorra’da mevcuttur (Andorra, Starlink’in yok sayıdığı regülasyon bazlı bazı ülkelerin aksine, Starlink açılımından hariç tutulmamıştır). 2022’ye gelindiğinde, İber Yarımadası ve Güney Fransa’yı kapsayan Starlink uyduları aynı zamanda Andorra’yı da kapsadı, ve kullanıcılar ülke içi adres göstererek Starlink ekipmanı sipariş edebiliyorlardı. Starlink’in kurulumuna Andorra hükümetinin engel olduğuna dair bir rapor yok; muhtemelen genel bir yetkilendirme/izinle çalışıyor, çünkü Andorra Telecom’un tekel hakkı uydu sinyallerini yasal olarak kapsamayabilir. Andorra’da Starlink anteni kuran bir kullanıcı, fiilen yerel İSS bypass ederek bağımsız ve doğrudan internet erişimi elde eder.

Performans ve kapsama: Starlink uyduları jeostatik olanlara göre Dünya’ya çok daha yakın yörüngededir; bu sayede çok daha düşük gecikme (tipik 20–40 ms) ve yüksek bant genişliği sunar. Starlink, yaklaşık 50–150 Mbps (ideal koşullarda ~200 Mbps’ye kadar) indirme hızı ve 10–40 Mbps yükleme hızı vadediyor en.wikipedia.org politico.eu. Avrupa’da 2022 gerçek kullanımda, Andorra/çevrede ortalama ~90 Mbps elde edildi; kullanıcı yoğunluğuna göre değişkenlik gösterebilir en.wikipedia.org. Starlink, Andorra’nın tüm topraklarını (hatta dağ zirveleri) kapsıyor, yeter ki kullanıcı anten (“Dishy”) için açık gökyüzü olsun. Küçük bir ülke olduğu için ülkenin tamamı tek bir uydu hüzmesi içinde kalır, sinyal için arazi engeli yoktur. Güç ve ekipman varsa, en uzak dağ kulübesine bile internet aktarılabilir.

Maliyet ve kurulum: Starlink kullanmak için, donanım kiti satın alıp abonelik ödemek gerekir. Avrupa’da Starlink fiyatları değişse de, 2024 itibarıyla batı Avrupa’nın çoğunda aylık abonelik ortalama ~49 € (yaklaşık $50) civarındadır politico.eu. Starlink kitinin (anteni + router) peşin maliyeti önce 500–600 € arasıydı, bazı yerlerde standart kit 249 €’ya kadar düştü politico.eu (SpaceX donanım maliyetlerini düşürüyor). Kit düz anten ve Wi-Fi router içeriyor; montaj gökyüzünün açık olduğu bir yere sabitleyip prize takmaktan ibaret. Abonelik sözleşmesiz ve isteğe bağlı (aylık ödeme, istenirse durdurma seçeneği) çalışır. Starlink Roam (eski adıyla “RV”) planı ile taşınabilir kullanım da mümkündür – örn., Andorra’nın dağlarında bir karavanla seyahat edenler Starlink’i yanlarında götürebilir.

Karşılaştırma olarak, Starlink’in Andorra fiberine göre performansı: Starlink 100+ Mbps sunabilir fakat Andorra fiberde 1000 Mbps’ye kadar ulaşılıyor; Starlink gecikmesi ~30 ms, fiberde yerel pingler ~2–5 ms. Starlink’in aylık fiyatı (~49 €), Andorra fiberinden daha yüksektir (fiber 25 €’dan başlıyor). Avrupa karşılaştırmasında da Starlink’in aylık bedeli, benzer fiberin iki kattan fazla politico.eu. Yani fiberin olduğu herhangi bir Andorra noktasında fiberin hızı ve ekonomisi açık ara üstün. Starlink’in asıl değeri, fiber veya kara altyapısının olmadığı ekstrem (geçici felaket, dağ zirvesi vb.) durumlar içindir.

Diğer uydu sağlayıcılar: OneWeb gibi diğer LEO takımyıldızları, 2023’te bazı işletmeler ve devlet kurumları için Avrupa’da çalışmaya başladı. OneWeb doğrudan bireylere satmıyor, ancak uydu telekom brokerları (örn. GlobalTT, IPSEOS) üzerinden Avrupa’da (Andorra dahil) zorlu lokasyonlar için sunulabiliyor globaltt.com ipseos.eu. Onlar da ~200 Mbps ve düşük gecikme sunar. Bunun yanında, eski tip uydu genişbant (Viasat, HughesNet/Echostar, SES Konnect gibi) teknik olarak Andorra’da mümkündür. Bunlar, jeostatik uyduya yönelimli bir çanağa ihtiyaç duyar; örn., KA-SAT’ta ~50 Mbps olabilir fakat gecikme 600+ ms ve kotalar sıkıdır (ayınca ancak birkaç 10 GB veri). Ayrıca maliyeti de yüksektir (çok veri isteyen paketler yüzlerce €). Andorra’da ülke geneli fiber olduğu için bu geleneksek seçeneklere fazla ihtiyaç duyulmaz.

Regülasyon hususları: Andorra radyo frekansları konusunda egemendir ve teoride Starlink çanagı gibi terminalleri regüle edebilir. Starlink çalıştırmak için resmi izin gerekip gerekmediği açık değil; ancak Fransa/İspanya gibi ülkeler de Starlink’e basit bir telekom ruhsatıyla izin veriyorsa, Andorra’nın da benzer basınçta olacağı açıktır. Tekel konumundaki Andorra Telecom, Starlink’i bir rekabet unsuru olarak görebilir; ancak Starlink’in özel nişlere hitap etmesi ve Andorra Telecom’un fiyatlarının görece uygun olması nedeniyle bugüne dek kamuya yansıyan bir anlaşmazlık oluşmamıştır. Hükümetin genel olarak teknolojiye açık yaklaşımı vardır, güvenlik endişesi olmadıkça yasak olası değildir. Bugüne dek, uydu internet tamamlayıcı amaçla – örneğin:

• Yedeklilik/backup: Kesintisiz bağlantı gerektiren işletmeler fiber hattı kopsa dahi Starlink ile yedek bağlantı sağlayabilir (ör. 2021’de fırtına sonrası ulusal fiber kopmuştu; uydu yedeklemesiyle aşılıp aşılmayacağı konuşulmuştu).
• Mobil/açıkhava kullanımı: Dağ kurtarma ekipleri, araştırma istasyonları veya RV gezginleri çoğu yerde hücresel kapsama olmasa bile Starlink ile bağlantı kurabilir.
• Tekeli atlamak: Teknolojik olarak yetkin bazı kullanıcılar tamamen bağımsız bağlantı için (gizlilik vb.) Starlink’i deneyebilir, ancak daha fazla ödeyerek daha düşük hızlar alırlar; bu daha çok kişisel tercihtir, ana ihtiyaç değil.

Özetle, Starlink ve modern uydu internet, Andorra’da mevcut seçeneklerdir, ancak mükemmel kara ağının gölgesinde kalır. Starlink’in varlığı daha çok ihtiyari ve ileriye dönük bir garanti olarak düşünülebilir. Teknoloji geliştikçe “fiber + uydu hibriti” gibi yapıların yaygınlaşması mümkündür. Bugün içinse, Andorra semalarında Starlink varlığının sembolik anlamı, ülkedeki bağlantı seviyesini gösterir: Gerekirse dağ tepesinden bile uzaya direkt bağlanılabilir, ancak çoğu kullanıcı memnuniyetle yeraltındaki hızlı fiberi kullanmaktadır.

Bina çatısında monte edilmiş bir Starlink kullanıcı terminali (uydu çanağı). Starlink gibi Alçak Yörüngeli Uydu hizmetleri ~50–150 Mbps internet hızı ve ~20–40 ms gecikme sunar ve uzak yerlerde bile çalışır en.wikipedia.org. Andorra’da Starlink, devlet İSS’sinden farklı bir alternatif olarak sunulsa da, neredeyse tüm haneler için ana kaynak fiberdir.

İnternet Erişimini Teşvik Eden Devlet Politikaları ve Girişimler

Andorra hükümeti, internet erişimini ve dijital kapsayıcılığı desteklemede etkin olmuş, stratejisinin merkezine genişbandı temel altyapı olarak tanımayı ve bunu herkese ulaştırmayı koymuştur. 2011 gibi erken bir tarihte, Andorra hükümeti Fiber üstünden İnterneti “Evrensel Hizmet” ilan etti – her vatandaş makul bir fiyatla asgari internet bağlantısına erişebilmelidir intercomms.net. O zaman için devrim niteliğinde olan bu kararla, Andorra, 100 Mbps hızı politikaya koyan ilk ülke olmuştur intercomms.net. Bunun için, devletin sahibi olduğu Andorra Telecom vasıtasıyla en küçük köylere fiber döşemeye büyük yatırım yapılmıştır (çoğu zaman dağlara fiber çekmek gerekmiştir). Genişbandı kamu hizmeti gibi gören Andorra, kırsal-şehir dijital uçurumunu önlemiştir – birçok ülkede uzak bölgeler halen bağlantıda geri kalırken, burada böyle bir sorun yaşanmamıştır.

Kamu sahipliği ve düzenleme: Andorra Telecom %100 devlet mülkiyetindedir en.wikipedia.org, yani hedefleri sadece kâr değil, kamu yararına uygundur. Hükümet kapsama, fiyat ve yatırım kararlarına doğrudan müdahale edebilir (ör. okullar, sağlık merkezleri hızlı ağa bağlanır). Bu modelin artı ve eksileri vardır: Koordine ve hızlı altyapı kurulumu (tüm yurda fiber, 4G’nin hızla yayılması gibi) rakip özel şirketler olmadan mümkün olmuş; öte yandan, rekabet eksikliği fiyatta riskli olabilirdi. Yetkililer bunu fiyatları makul düzeyde tutarak telafi etmişlerdir; örneğin fiber tarifeleri (300–1000 Mbps için 25–42 €) uluslararası standartlara göre uygun sayılır andorrapartner.com. Eleştirmenler, tekel nedeniyle telekom fiyatlarının “diğer Avrupa ülkelerinden bariz yüksek” olduğunu vurgulamıştı justlanded.com. Son yıllarda fiyatlar revize edildi, hızlar yükseldi, değer önerisi iyileşti; ancak devlet şirket gelirini kamu çıkarı ile dengelemeye devam ediyor.

Dijital kapsayıcılık programları: Andorra hükümeti ve Andorra Telecom, kimsenin çevrimdışı kalmaması için çeşitli uygulamalar hayata geçirmiştir:

• Vatandaş ve turistlere ücretsiz Wi-Fi: Belediyeler ve tedarikçilerle ortaklıkla kurulan Andorra Wi-Fi ağı, başkent Andorra la Vella ve Escaldes-Engordany gibi şehir merkezlerinde, alışveriş sokaklarında, kayak merkezlerinde, kamu binalarında, hatta bazı dağ barınaklarında newsroom.cisco.com andorrainsiders.com ücretsiz temel bağlantı sunar (harita kontrolü, mesajlaşma vb.). Yoğun kullanım isteyenler ücretli premium bağlantı alabilirler newsroom.cisco.com. AB roaminginin Andorra’da geçerli olmaması nedeniyle özellikle turistlere kolay erişim amaçlanır. Birçok işletme (kafe, otel vb.) de müşterilerine ücretsiz Wi-Fi sunar andorrainsiders.com.
• “Evrensel hizmet” fiyatlandırması: Belirtildiği gibi, asgari fiber internet bir evrensel hizmettir. Andorra Telecom, temel paketi (ilk başta 100 Mbps, günümüzde fiilen 300 Mbps) kontrollü bir fiyata sağlar; böylece düşük gelirli hanelerin de internet erişimi olur. 25 €/aylık genişbant ülke gelir düzeyiyle uyumludur; ayrıca mevsimlik çalışanlar için sezonluk internet paketleri de vardır andorrainsiders.com.
• Eğitimde bağlantı: Hükümet, tüm okul ve eğitim kurumlarını yüksek hızlı internete bağlamıştır; öğrencilere laptop/tablet ödünç vermek, öğretmenleri dijital okuryazarlık için eğitmek gibi programlar uygulanmıştır. Yüksek bağlantı sayesinde çevrimiçi eğitim, kodlama dersleri gibi yenilikler yapılabilmektedir.
• E-Devlet ve dijital hizmetler: Ulusal Dijital Dönüşüm stratejisinin psf.ad bir parçası olarak, hükümet hizmetlerini online platformlara taşımış (vergi, sağlık randevuları vb.). Dijital kimlik sistemiyle de biometricupdate.com internet erişimi zorunlu hale gelmekte.
• İşletmelere destek: Andorra, teknoloji girişimlerini ve uzaktan çalışanları çekmek için 2022’de dijital ekonomi, girişimcilik ve inovasyon odaklı yasalar geçirdi; 2023–2024’te Dijital Göçebe Vizesi programı başlatıldı fintaxandorra.com fintaxandorra.com. Bu vize, yabancı uzaktan çalışanların Andorra’da yaşamasını mümkün kılıyor. Amaç, ülkenin mükemmel bağlantısı ve yaşam kalitesinden yararlanarak teknoloji sektörünü büyütmek. Uzaktan çalışanlar, güçlü internet nedeniyle burayı tercih etmektedirler andorrapartner.com.
• Dijital okuryazarlık ve kapsayıcılık: Andorra’da neredeyse %100’e yakın okuryazarlık ve yüksek yaşam standardı olsa da, hükümet tüm yaştan bireylerin internetle buluşmasına önem veriyor. Yaşlıları dijital beceriye ulaştırmak için topluluk kursları, online güvenlik kampanyaları vb. var.

Özünde, Andorra’nın devlet politikaları internet erişimini çağdaş yaşamın temel unsuru – yol veya elektrik gibi – kabul eder. Altyapının kamu kontrolünde tutulması ve sürekli güncellenmesi sayesinde, şehir-kırsal dijital uçurumu ortadan kaldırılmış ve ülke bağlantı konusunda liderliğe taşınmıştır psf.ad. Bu çabalar, turizm ve bankacılığa dayalı ekonomisini çeşitlendirip bilgi odaklı sektörlere yönelten ülke stratejisine de bağlıdır. “Dijital sığınak” kimliği ve üstün internet hükümetin marka stratejisinin merkezindedir.

Andorra’da İnternetin Komşu Ülkelerle (İspanya & Fransa) Karşılaştırması

Andorra İspanya ve Fransa ile sınır paylaşır (ve çok sayıda telekom bağlantısı komşularına uzanır). Doğal olarak “Andorra’da internet, bu büyük ülkelere göre nasıl?” sorusu akla gelir. Küçük boyutuna rağmen Andorra, bağlantı konusunda beklenenden daha iyi bir performans sergiler, ama pazar yapısı ve fiyatlandırmada bazı farklar vardır.

Genişbant kapsamı: Andorra’nın %100 evden eve fiber kapsamı öne çıkar. Ülkenin tamamında FTTH vardır psf.ad. İspanya bu alanda Avrupa lideridir – 2022’de FTTH kapsamı %90’ın hemen altındaydı statista.com ve 2023’te %92’ye ulaştı. Fransa ise “France Très Haut Débit” planına hız vermiş, 2023 sonunda %90 kapsama ve %75 hane fiber abonesine ulaşmıştır telcotitans.com. Kırsal kesimde halen VDSL, 4G sabit veya uydu with eksik olan yerler vardır. Oysa Andorra’nın kırsal köylerinde bile fiber varken, İspanya kırsalında bazen hâlâ eski DSL kullanılır. Yerel bir blogun dediği gibi, “Andorra’nın en ücra köşesinde bile, İspanya’nın köylerinden çok daha fazla fiber olur” psf.ad.

İnternet hızları: Her üç ülkede, fiber bulunan bölgelerde çok yüksek hızlar sunulmakta. Andorra’da konut 1 Gbps (simetrik) paketiyle en üstte samenacouncil.org. İspanya’da büyük İSS’ler (Movistar, Orange vb.) şehirlerde 1 ya da 10 Gbps’ye kadar gönderirken, Fransa da (Orange, SFR, Free, Bouygues vb.) 1–10 Gbps arası şehir içi hizmet sunabiliyor. Ama Andorra’nın avantajı yaygınlık: Dağ köyünde yaşayan biri bile 300–1000 Mbps’ye ulaşabilir andorrainsiders.com. Avrupa Komisyonu’nun 2023 raporunda, AB hanelerinin %79’u 1 Gbps erişimine sahipti politico.eu – Andorra bu oranı aşıyor. Gerçek ortalama hız Andorra’da çok yüksek olabilir; İspanya ortalaması biraz kırsal çekişli olsa da, fiber ağı çok geniş olduğu için yüksektir. Fransa da fiber abone sayısıyla ortalamalarını yükseltmektedir. Sonuç olarak, Andorra, İspanya ve Fransa’da modern genişbant yaygın olsa da, Andorra’da en tutarlı hız nüfusa yayılır.

Maliyet ve fiyatlandırma: Bu noktada bazı farklar öne çıkar:

• Sabit genişbant fiyatı: Andorra fiber paketleri (300 Mbps @ 25 €, 1 Gbps @ 42 €) makul, ancak en ucuz değil. İspanya’da rekabet nedeniyle sıkça promosyon çıkar – şehirlerde 600 Mbps veya 1 Gbps bazen 30–40 € aralığında alınabilir (genellikle TV/mobil paketli). Fransa’da da Free gibi ucuz operatörler 1 Gbps paketi ~30 €’ya sunabilmekte. AB ortalama fiber abone bedeli yaklaşık 21 €’dur politico.eu; Andorra’nın giriş seviyesi (25 €) biraz üzerinde, fakat sunulan hızlar çoğu ülkeden yüksek. Elbette, promosyon ve paketlerle İspanya/Fransa’da daha ucuza da bulmak mümkündür. Tarihte İspanya’ya göre Andorra’da internet/telefon pahalıydı; genişbantta bu fark minimuma indi. Ancak Andorra’da paket ve esneklik az; İspanya/Fransa’da müşteri özgürce değiştirip indirim kovalar, burada ise tek seçenek İSS kararına bağlıdır.
• Mobil servis fiyatı: Burada Andorra belirgin daha pahalı. İspanya’da rekabet çok fazla (Telefonica, Vodafone, Orange, Daha da birçok MVNO) – 30–40 €’ya sınırsız ya da 20–30 GB veri 20 € altına bulunur. Fransa’da da Free Mobile çok düşük fiyatlar sunar (örn., 100 GB = 20 €; promosyonla 50 GB = 10 €). Andorra’da sınırsız veri yok, 30 GB = 26 €, 100 GB = 56 € andorrainsiders.com. Bu, Barselona ya da Toulouse’daki rakiplerinden çok daha yüksektir. Dolaşım (roaming) da pahalıdır; Andorra AB dışında olduğu için AB’liler ülkeye girince roaming şokuyla karşılaşır prepaid-data-sim-card.fandom.com. Bu yüzden turistlere yerel SIM ya da Wi-Fi önerilir. Özetle, mobil veri İspanya/Fransa’da çok daha ucuz, Andorra daha yüksek fiyatlarla daha iyi altyapı yatırımı yapmayı hedeflemiştir (gelir yine kamuya döner).

Pazar yapısı: Fiyat farkı en çok tekel ve rekabet farkından doğar. İspanya ve Fransa’da çok sayıda İSS ve mobil operatör, yenilikçi paketler ve promosyonlarla müşteri yarışına girer. (İspanya’da fiber+mobil+TV paketleyip indirim almak mümkündür; Andorra’da ise sadece kendi operatörün paketini alırsınız). Tekel sayesinde Andorra’da daha kolay seçim ve çok daha hızlı altyapı modernizasyonu sağlanmıştır. İspanya/Fransa’da bazı kırsal bölümler özel şirketlerin kârı olmadığı için geride kalmış, devletin teşvikine ihtiyaç duymuş; Andorra’da ise devlet şirketi her yere ulaşmıştır.

Hizmet kalitesi: Üç ülkede de altyapı kalitelidir, ancak Andorra’nın küçüklüğü sorunlara hızlı tepki ve güncelleme olanağı sağlar. Fiber kopması gibi bir olayda tüm ülke etkilenir; yedekleme gelişiyor olmakla birlikte, Andorra dış trafiği için İspanya/Fransa’ya bağlıdır en.wikipedia.org. İspanya/Fransa’da daha fazla yedekle bağlantı bulunur. Müşteri desteği Andorra’da belki daha hızlı ve kişisel olabilir (tek şirket, az nüfus ilgileniyor). Örneğin, bir müşteri modem değişikliği veya IPTV cihazı güncellemesinde teklikten avantaj sağlar; baş döndürücü bürokrasi veya uzun kurulum sırası daha büyük komşularda olabilir.

Kullanım ve inovasyon: Üç ülkede de yoğun internet, sosyal medya, video-akış ve oyun tüketimi var. Andorra’daki yüksek sabit hızlar ve veri kotası olmaması, ağır kullanıcılar için avantajdır. Andorra, Twitch dünyasında kısa süreyle 2022’de “ünlü” olmuş, ünlü İspanyol yayıncıların taşınması bunda rol oynadı; “Andorra interneti” kavramı, ülkenin yayıncılık gibi yüksek veri ihtiyacı olan işlerde ne kadar iyi olduğunu vurgular. Fransa ve İspanya da büyük şehirlerinde (ör. Paris’te 10 Gbps fiber) gayet etkindir; fakat kırsalda hâlâ sorunlu bölgeler mevcuttur.

Dolaşım ve sınır geçişi: Andorra’da sınır geçişlerinde internet deneyimi farklıdır. İspanya/Fransa’dan Andorra’ya giren telefonlar AB şebekesini bırakıp Andorra Telecom’a geçer ve roaming başlar. Andorradan biri Fransa/İspanya’ya geçtiğinde ek paket almadan roaming kullanamaz. Bu, kullanıcı deneyiminde AB’deki “serbest dolaşım” alışkanlığını bozan bir “dijital ada etkisi” yaratır. Hükümet uzun vadede AB roaming işbirliğine veya daha çok kamusal Wi-Fi alanı açmaya çalışacaktır.

Kısa özet karşılaştırma:

• Altyapı: Andorra = her yerde fiber ve 4G/5G; İspanya/Fransa = çoğu yerde fiber (özellikle şehirde), kırsalda halen eksikler var; her iki komşu da şehirlerde 5G, daha fazlasına yaymaya çalışıyor.
• Hız: Üçü de hizmet verilen bölgede yüksek; Andorra, yüksek hızı her noktaya ulaştırıyor. İspanya/Fransa’da kimi kırsal yerde hâlâ düşük hız var.
• Sağlayıcılar: Andorra = 1 (devlet); İspanya = birçok şirket (Telefonica/Movistar, Orange, Vodafone, MásMóvil/Yoigo, …); Fransa = birçok (Orange, SFR, Bouygues, Free, …). Komşularda rekabetle daha fazla seçenek var.
• Fiyat: Sabit genişbant – Andorra, Avrupa ortalamasında (pahalı değil, indirimli de değil), karşılığında yüksek hız var. İspanya/Fransa’da rekabetle (ve paketlerle) daha ucuza almak mümkün. Mobil – Andorra’da GB başına fiyat yüksek; komşularda çok daha ucuz.
• Yenilik: Andorra ulusal fiberde önde gitti; İspanya bazı fiber teknolojilerinde (10 G PON denemeleri) lider; Fransa Free büyük pazarlıklarla fark yarattı. Andorra, yeni teknolojiyi komşularından biraz sonra genelleştirse de hızlı yayıyor.
• Kullanıcı deneyimi: Andorra’da standart bir kullanıcı mükemmel internet alır ama seçenek yoktur. İspanya/Fransa’nın şehir sakini de mükemmel internet alır ve istediği zaman operatör değiştirebilir; kırsal kullanıcı ise, fiber gelene kadar daha az kalitelidir.

Son olarak bu farklılıkların pratikte neye karşılık geldiğine bakalım: Andorra la Vella’da biri 35 €’ya 700 Mbps ve 30 GB mobil (yaklaşık 30 €) kullanırken, sınırdaki İspanya’dan la Seu d’Urgell’de yaşayan biri 40 €’ya 600 Mbps ve 20 €’ya 50 GB’lık (mümkünse TV dahil) pakete sahip olabilir – ekonomisi farklı ama ikisi de bağlantıda çok iyi. Ancak o İspanyol Andorra’ya gelirse mobil veriyi kapatıp Wi-Fi arar; Andorralı İspanya’ya giderse ek paket ya da yerel SIM alır. Yani, Andorra’nın interneti teknoloji bakımından komşularınla en az aynı seviyede/ofte daha iyi; fakat AB/AB dışı regülasyon farkı sınır geçişlerinde ek maliyet doğuruyor.

Sonuç: “Dağ sinyallerinden Starlink göklerine”, Andorra’nın internet hikâyesi dikkat çekici bir ilerlemenin öyküsüdür. Ülke birkaç on yıl içinde, ilkel dağ temelli iletişimden tamamen fiberleşmiş, 5G’li dijital cennete evrildi. Tek sağlayıcı modeli, rekabetçi ülkelerin çoğunun başaramadığını – tam FTTH kapsamasını – vadetti; ancak bu, fiyat rekabetinden feragat anlamına gelir. Mobil internet her yerde ve 5G ile gelişiyor, fakat komşulara göre pahalı. Starlink gibi yeni uydu seçenekleri, bağlantıya ekstra bir katman ekler – gerektiğinde Andorra zirvelerinden uzaya doğrudan bağ kurabilmeyi simgeler. İspanya ve Fransa ile kıyaslandığında, Andorra bazı yönlerden onları geride bırakır (fiberin yaygınlığı), bazı alanlarda ise (fiyat rekabeti) geride kalır. Andorra’da yaşayanlar ve işletmeler için bağlantı son derece ileri ve hükümetin sürdürdüğü dijital girişimler, önümüzdeki yıllarda kapsayıcılığı, erişimi ve kaliteyi daha da yükseltecektir.

Kaynaklar:

• Andorra Telecom – Andorra’da sabit, mobil internet ve TV’nin resmi tekeli psf.ad en.wikipedia.org. Bütün internet hizmetleri (fiber ve öncesinde DSL) bu devlet şirketiyle sağlanmaktadır.
• 2012’de ülke çapında FTTH fiber tamamlanmış; bakır ağ 2016’da kaldırılmıştır andorrainsiders.com en.wikipedia.org. 2011’de 100 Mbps internetin evrensel hizmet ilan edilmesi intercomms.net.
• Mevcut konut fiber planları: 300 Mbps (25 €), 700 Mbps (35 €), 1 Gbps (42 €/ay) andorrainsiders.com andorrainsiders.com; gigabit 2021’de ev kullanıcılarına açıldı samenacouncil.org samenacouncil.org.
• Mobil şebeke: 4G LTE ~%98 ülke kapsamı andorrapartner.com. 5G 2021’de başladı, 2022 sonunda %99 nüfus hedefi psf.ad. Tam anlamıyla bağımsız 5G için 2025 hedefi psf.ad. Tek mobil operatör Andorra Telecom’dur.
• Mobil paketler: örn. 30 GB için ~26 € (Plan M) veya 100 GB 56 € (Plan L); AB roaming’i dâhil değil andorrainsiders.com andorrainsiders.com. Andorra AB dışı olduğundan, yabancı SIM’ler için roaming pahalı prepaid-data-sim-card.fandom.com.
• Uydu internet: Starlink Andorra’da mevcut (~50–150 Mbps indirme, 20–40 ms gecikme) en.wikipedia.org. Aylık ~49 € + ~249–500 € donanım politico.eu. Tüm Andorra’yı (LEO uydu ile) kapsar; fiberin erişilemediği özel senaryolara hitap eder; fiber çok daha hızlı (1 Gbps) ve hesaplı politico.eu. Diğer seçenekler (OneWeb partnerler aracılığıyla, klasik VSAT) var globaltt.com ama evrensel fiber olduğu için yaygın değil.
• Devlet girişimleri: Şehir merkezi ve turistik alanlarda ücretsiz kamusal Wi-Fi newsroom.cisco.com andorrainsiders.com. Dijital dönüşüm ve e-hizmetler için strateji, dijital göçebe vizesi ile uzaktan çalışan çekme amacı fintaxandorra.com fintaxandorra.com.
• Komşularla karşılaştırma: İspanya’da ~%90, Fransa’da 2023’te benzer oranda fiber kapsama statista.com ve AB ortalaması %79 evde gigabit altyapı politico.eu – Andorra %100 ile önde. Avrupa’da Starlink veya uydu pahalıdır (~49 €/ay + ekipman), ortalama fiber ISP ise 21 €/ay politico.eu – fiber tercih edilir. Tekel nedeniyle Andorra’da fiyatlar tarihsel olarak yüksekti justlanded.com, bugün genişbant normal, fakat mobil veri hâlâ daha pahalıdır.