Ukrayna’nın Fiber Optik Dronları: Evrimi, Uygulamaları ve Etkileri

Giriş ve Arka Plan

Fiber optik güdümlü insansız hava araçları—iletişimi radyo dalgaları yerine fiziksel fiber optik kablo ile sağlayan dronlar—Ukrayna-Rusya savaşında çığır açan bir teknoloji haline gelmiştir. Kablolu güdümlü mühimmatlar yeni bir kavram olmasa da (örneğin Amerikan TOW ve İsrail Spike tanksavar füzeleri onlarca yıldır hizmettedir), fiber optik kablo çekme teknolojisinin insansız hava araçlarına uygulanması, savaş alanı ihtiyacının etkisiyle hızla gerçekleşen en yeni inovasyondur. Savaş öncesinde bu tip “kablolu kontrol edilen dronlar” mantıksız veya gereksiz gibi görünüyordu, ancak Rus ordusunun yoğun elektronik karıştırma kullanımı bu algıyı hızla değiştirdi. 2023 yılında her iki tarafta da fiber optikle bağlantılı dronların erken prototipleri ortaya çıktı, 2024 yılına gelindiğinde ise bu teknoloji fiilen savaş alanında konuşlandı. Bu raporda fiber optik dronların gelişim süreci, Ukrayna’daki askeri ve sivil uygulamaları, teknik parametreleri, taktiksel kullanımı, iletişim avantajları, elektronik harbe dayanıklılığı, önde gelen üreticileri ve diğer insansız hava aracı tipleriyle karşılaştırmaları detaylandırılmaktadır.

Ukrayna Savaş Alanında Fiber Optik Dronların Askeri Kullanımı

Rusya’nın Konuşlandırması: Bu savaşta fiber optik birinci şahıs görüşlü (FPV) dronları en erken ve en yaygın şekilde kullanan taraf Rusya olmuştur. Bilinen ilk model, “Novgorod’lu Vandal Prens” dronu, Rus gönüllü teknoloji ekibi (Ushkuinik) tarafından Aleksey Chadaev liderliğinde geliştirilmiştir kyivindependent.com. 2024 yılı Ağustos’unda Rusya’nın Kursk bölgesinde konuşlandırılmış ve Ukrayna’nın sızma eylemlerini engellemek; Ukrayna birliklerini ve ikmal konvoylarını vurmak amacıyla son derece etkili sonuçlar vermiştir. Rus ordusu bu kablolu FPV “intihar dronları” ile Ukrayna lojistik hatlarını gözetleyip vurmakta, böylece Kursk çıkıntısındaki birliklerin ikmali neredeyse felce uğramıştır. Bir Ukraynalı askeri hekim, “Lojistiğimiz tamamen çöktü; fiber optik dronlar tüm yolları izliyor, cephane ve destek hiç ulaştırılamıyor” şeklinde durumu özetlemiştir. 2024’ün sonlarında ve 2025 başlarında, Rus ordusu elit dron ekipleri (kod adı “Rubikon” ve “Mahşer” gibi birlikler) kurmuş, fiber optik FPV kullanımı konusunda tecrübe kazanmış bu birlikler daha sonra özellikle doğu Ukrayna’daki (Donetsk oblastı) Pokrovsk ve Toretsk gibi çatışma noktalarına gönderilmiştir. İddiaya göre, Rus yapımı fiber optik dronlar Ukrayna’nın Kursk sınır çıkıntısından çekilmesinde kilit rol oynamış ve bu bölgeyi hareket açısından son derece tehlikeli hale getirmiştir.

Rusya’nın fiber optik dronları genellikle FPV dört pervaneli hava araçları şeklindedir, patlayıcı taşır (çoğunlukla modifiye RPG başlıkları veya küçük bombalar) ve büyük bir fiber optik kablo makarası sürükler. Ele geçirilen bir Rus modeli, yaklaşık 10,8 km (yaklaşık 7 mil) uzunluğunda fiber optik kablo taşıyordu. Rus yapımı modeller 20–30 kilometreye varan harekât yarıçapı ve yüksek güvenilirlikle dikkat çekiyor: Ukrayna istihbaratına göre Rus fiber optik dronları 20 km mesafede yaklaşık %80 başarı oranına sahip (başarısızlıklar çoğunlukla pilot hatasından kaynaklanıyor). Bu oran, Ukrayna’nın erken fiber optik dronlarını fazlasıyla aşıyor; Ukrayna’da erken modeller 15 km menzilde ancak %10–30 başarı gösteriyordu. Bunun bir sebebi de teknik farklılıklar: Rusya daha gelişmiş iletişim teknolojileri kullanıyor—örneğin, 1490–1550 nanometre dalga boyunda fiber optik bağlantı (daha düşük sinyal zayıflaması), dijital IP kamera ve özel OpenIPC yazılımı ile birlikte daha güçlü vericiler uasvision.com uasvision.com. Böylece Rus fiber optik dronları uzun mesafede bile çok net kontrol sinyaline sahip oluyor. Öte yandan Ukrayna’da erken modeller genellikle Çin yapımı analog-dijital dönüştürücülerle bir dizi 1310 nm dalga boyu kullanıyordu (her km için 3 kat daha fazla sinyal kaybı), kamera ise analog FPV’ydi uasvision.com uasvision.com. Rusların bu yaklaşımı daha maliyetli olsa da çok üstün menzil ve görüntü kalitesi sağladı.

Ukrayna’nın Karşı Hamlesi: Rus tarafının avantajı netleşince, Ukrayna da fiber optik dronların geliştirilmesine hız verdi. Normalde insansız hava aracı teknolojisinde önde olan Ukraynalı yenilikçiler, bu başlıkta geriden gelmek zorunda kaldı. 2024 ortalarında, Ukrayna ordusu ve devlet destekli teknoloji inkübatörleri acil çağrı yaparak, ulusal dron üreticilerine fiber optik FPV aygıtların “son derece ihtiyaç duyulan” bir ürün haline geldiğini ve devletin büyük alım gerçekleştireceğini bildirdi. Kritik dönüm noktası, 2024 yazında Ukrayna özel kuvvetlerinin Kursk sızma operasyonunda Rus fiber optik dronlarına denk gelmesi oldu. Rus kaynaklarına göre Ukrayna elektronik harp birimleri Rusya’nın tüm insansız hava araçlarını etkisizleştirebiliyordu, yalnızca fiber optik olanlar hariç. Bu gerçek, Ukrayna Savunma Bakanlığı’nı fiber optik dron projelerini önceliklendirmeye itti.

2024 Aralık ayında, Ukrayna Savunma İnovasyon Dairesi üst düzey generaller için fiber optik kontrollü FPV dronların halka açık bir gösterimini yaptı. Onun üzerinde yerli model sergilendi; bazıları 3 kilogram patlayıcı taşıyabiliyor ve prototipler askeri yetkililere test uçuşunda gösterildi. 2025 başına gelindiğinde, onlarca Ukraynalı mühendislik ekibi devletin Brave1 inovasyon kümesi desteğiyle fiber optik dron veya bileşen geliştirmeye adanmıştı. Yerel fabrikaların üretim kapasitesi hızla arttı; yeterli parça gelirse ayda binlerce fiber optik dron üretebileceklerini iddia ediyorlar. Ukrayna Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhailo Fedorov, 2025 ortasında 15 firmanın fiber optik dron yerli üretimini başardığını açıkladı.

Ukrayna ön cephesinde 2024 sonundan itibaren az sayıda fiber optik dron kullanılmaya başlandı. Ulusal Muhafızlar 12. Özel Taburu’ndan (Azov Bölüğü) bir komutan, mevcutta %5’ten az insansız hava aracının fiber optik tipi olduğunu, bunun başlıca nedeninin üretim kapasitesiyle sınırlı olduğunu ifade etti. Ancak bu çok sınırlı sayıdaki dron bile büyük bir etki yaratıyor. Uluslararası Lejyon’dan bir dron pilotu (“George” kod adı), 2024 sonbaharında bir görevde, üzerinde 1.6 kg harp başlığı olan fiber optik dronla Rusya’nın şiddetli elektronik karıştırmasına rağmen başarıyla Rus askerlerinin saklandığı sığınağa girip onları etkisiz hale getirdiğini anlattı—böyle bir şeyi radyo ile kontrol edilen dronlarla başarmak mümkün değildi. Net video görüntüsü sayesinde ekibi, bunun “oldukça anlamlı” bir fark olduğunu anladı ve pilot “Bir defa fiber optik kullandıktan sonra, asla eski [kablosuz] modele dönmek istemedim” dedi. Bakhmut ve Donbas gibi yoğun elektronik harp yaşanan cephelerde fiber optik dronlar özellikle kritik. 2025 başına gelindiğinde, Ukrayna’nın seçkin insansız hava aracı birlikleri (ör. 92. Tugay’ın Akhilleus Hücum Birliği, Azov İHA Taburu) fiber optik FPV’yi öncelikli vuruş aracı olarak benimsedi, ancak tedariği hâlâ artırılmaktaydı.

Taktik Etki: Cephede fiber optik FPV dronlar çoğunlukla tek kullanımlık saldırı mühimmatı (loitering intihar dronu) ve yakın mesafe keşif-saldırı için kullanılır. Bu dronlar alçak irtifadan giderek, hedefleri tam hassasiyetle vurabiliyor; zırhlı araçlar, siper, hatta pencere veya bina kapılarından içeri dahi girebiliyor. Ukraynalı operatörler, fiber optik dronların klasik FPV’lerin erişemediği taktik sahneleri mümkün kıldığını belirtmektedir: “Fabrika içine girip keşif yapmanız veya anında saldırmanız gerektiğinde ya da ormanlık alanda kullanıldığında, inanılmaz başarılılar” diyor Akhilleus Dron Takımı Kaptanı. Fiber optik dronlar yoğun şehirlerde veya ormanlık arazide de kontrol edilebildiği için (kablosuz modellerde sinyal kaybı çok kolaydır), daha önce insansız hava aracının tehdit edemediği bölgeler—ormanlar, kapalı alanlar—artık güvende değildir. Bir Ukraynalı asker, eskiden ormanda rahatça ilerleyebildiklerini (radyo dalgaları ağaçlar tarafından engelleniyordu) ancak artık Rus fiber optik FPV’nin ormandan rahatça geçebildiğini anlatıyor.

En büyük etki ise belki de elektronik harbe karşı dirençte görülüyor. 2024’te her iki taraf da tankları ve mevzileri kablosuz FPV drone sürülerinin saldırısından korumak için çok pahalı karıştırıcı sistemlere yatırım yaptı. Ancak fiber optik dronlar bu karıştırıcıları neredeyse tamamen etkisiz bırakıyor. Ayrıca Ukrayna ve Rusya elektronik harp birimleri bazen kendi birliklerinin dronlarını da yanlışlıkla karıştırabiliyor, ancak fiber optik kontrolde bu sorun yok. 2025’e gelindiğinde kimi yorumcular fiber optik dronun cephenin belirli yerlerinde “savaşın bütününü yeniden şekillendiren anahtar bir silah” olduğunu vurguluyor. 2025 ilkbaharındaki cephe görüntülerinde, Ukrayna yollarında insansız hava aracı gölge örtüleri, tarlalarda terk edilmiş fiber optik kablolar görülüyor—bu, savaşın yeni bir dekor eşyası. Her iki taraf da, bu tür elektronik olarak karıştırılamayan dronların kilit bir yetenek olduğunu ve tıpkı topçu gibi rastgele hedefleri vurabilmenin anahtarını ellerinde tuttuklarını kabul ediyorlar.

Fiber Optik Dronların Sivil ve Savaş Dışı Kullanımı

Doğrudan çatışmaların ötesinde, Ukrayna’da fiber optik dronların bazı benzersiz sivil-dışı uygulamaları da ortaya çıkmıştır; bunlar çoğunlukla lojistik destek ve yüksek güvenilirliğe sahip bağlantının gerekli olduğu potansiyel sivil alanlara yöneliktir. Dikkat çeken örneklerden biri, fiber optik kontrollü insansız kara araçlarının (UGV) cephe hattındaki askerlere malzeme taşımak için kullanılmasıdır. 2025’te Ukrayna birlikleri bir dizi paletli küçük robot (adeta “mikro insansız tank”) kullanmaya başlamıştır; bu araçlar 100–150 kilogram cephane, gıda ve yakıtı ön saflara teslim edebilir ve fiber optik kablo ile uzaktan kumanda edilir. Söz konusu kara insansız araçları, geleneksel taşıma araçlarının düşman FPV dronlarının saldırısına uğrama riskini önemli ölçüde azaltmıştır. Bir asker esprili şekilde şöyle anlatıyor: “Dronlara dronlarla karşılık veriyoruz”—yani, Rusya’nın yüksekten uçan FPV dronları tarafından avlanan ikmal araçlarına karşı fiber optikli kara robotlarıyla malzeme taşıyoruz. Fiber optik bağlantı UGV’yi karıştırmaya, yönünü değiştirmeye karşı bağışık kılıyor; elektronik harbin yoğun olduğu bölgelerde bile çalışabiliyor. Her ne kadar insansız kara aracı düşman ateşiyle (ya da zaman zaman sokak köpekleriyle) imha edilebilse de, can kaybına yol açmıyor. Bu teknoloji, cephedeki personelin korunması ve ikmalin sürmesi açısından kritik olduğundan “hayat kurtaran bir inovasyon” olarak görülüyor.

Fiber optik bağlantılı dronlar, radyo iletişiminin mümkün olmadığı sivil sahalarda da başlı başına çok faydalı hale geliyor. Savaş öncesinde de kablolu robotlar ve insansız hava araçları tünel, maden ve boru hattı denetimlerinde kullanılıyordu—bu gibi ortamlarda kablolu uzaktan kumanda, kablosuzdan çok daha güvenilir. Savaş, bu tür sistemlerin gelişimini hızlandırdı. Örneğin, Ukraynalı girişimler şimdi büyük altı pervaneli “bomba taşıyıcı” dronları fiber optik kontrolle dönüştürüyor (bu tip dronlar daha yüksek taşıma kapasitesine sahip). Dronarium Air’in bir prototipi fiber optik kontrolü, kablo koparsa GPS ile otonom dönüş veya geri çağırma özelliğiyle birleştiriyor. Bu tür hata toleranslı çözümler, kriz ve endüstriyel denetimlerdeki sivil dronlarda çok değerli olabilir; kablo dolanması gibi durumlarda bile görev kaybolmaz.Cephede fiber optik kablo yaygınlığı, yaban hayatı tarafından beklenmedik bir “sivil” amaçla kullanıma yol açtı. Donbas’ta kuşların terkedilmiş dron kablolarını yuva yapımında kullandığı bildiriliyor. Azov Tugayı, Toretsk yakınında neredeyse tamamen fiber kablodan yapılmış kuş yuvaları bulmuştu; bu da malzemenin çevrede ne kadar yayıldığını ortaya koyuyor.Geleceğe bakıldığında, Ukrayna’nın fiber optik dronlar konusundaki bilgi birikiminin savaştan sonra sivil sektörlere kaydırılması muhtemeldir. Güvenli ve karıştırmaya dirençli fiber optik dronlar yoğun elektromanyetik müdahale ortamlarında altyapı bakımı, ayrıca iletişimin kötü niyetli şekilde kesilebildiği kolluk veya sınır güvenliği gibi alanlarda umut vadediyor. Ancak şu anda sivil faydalar daha çok dolaylı türden—savaş lojistiğini (“insani” yönüyle; personelin yiyecek-içecek erişimi) iyileştiriyor ve hayat kurtarıyor.

Fiber Optik Dronların Teknik Parametreleri ve Yetkinliği

Ukrayna’da fiber optik FPV dronlar genellikle modifiye ticari dört veya altı pervaneli dronlardan oluşur ve bir fiber optik makarası taşır. Gövdeleri çoğunlukla karbon fiber veya polimer malzemedir, standart yarış dron elektroniği ve birinci şahıs görüş (FPV) kamerası ile donatılmıştır. Temel teknik özellikler şunlardır:

• İletişim bağlantısı: İnce bir fiber optik kablo (çoğunlukla tek modlu fiber) uçuş sırasında makaradan açılır; makara genellikle dron gövdesi ile yük arasına monte edilir. Tipik kablo uzunlukları 5 km, 10 km, 15 km ve en uzun 20 km‘dir. Ukrayna tarafında etkin uygulama mesafesi yaklaşık 15 kilometre olup, 20 km’lik başarılı vakalar da bildirilmiştir; Rus ordusunun ise 30 km’lik makaraları olduğu iddia edilmektedir. Fiber kablo çok hafiftir (10 km kablo yaklaşık 0.9–1.2 kg), çok incedir (0.2–0.3 mm çapında); görünüşte kırılgan olsa da çok sağlamdır—standart askeri fiber çekme kuvveti 100,000 psi’yi aşabilir. Ancak, aşırı çekme ya da ani bükülme durumunda yine de kopabilir.
• Hız ve hareket kabiliyeti: Fiber optik FPV’ler, makara ve büyük pil taşıdığından klasik FPV’ye göre daha büyük ve ağırdır. Tipik azami hız 60 km/saat civarındadır ve temel manevraları yerine getirebilir. Büyük ağırlık nedeniyle daha yavaş hızlanır, manevra yeteneği düşer ve hafif silahlara karşı daha savunmasızdır. Pilotlar, makarayı taşımak için daha büyük gövde ve güçlü motor gereksiniminin daha da düşük ivmeye yol açıp aracı daha kolay hedef haline getirdiğini belirtir. Üst düzey radyo kumandalı yarış FPV’ler 150 km/saatten hızlı olabilir—fiber optik dronlar bu hıza ulaşamaz.
• Uçuş menzili: Gerçek harekât yarıçapı fiber kablo uzunluğuna bağlıdır. Ukrayna yapımı tipik makaralar 10 km uzunluktadır; 15–20 km’lik uzun makaralar mevcut, fakat teknik yetersizlik varsa arızalar artar. Pratikte 10 km fiber dronda vuruş başarı oranı %50 civarıdır; ilk nesil 15 km modellerde bu oran %30’un altındaydı, ancak iyi parçalarla düzelmektedir. Rusya’nın 20 km fiber optik dronları çok etkilidir (%80 isabet oranı). Şu fark dikkat çekicidir: Radyo kontrollü dronlar teorik olarak röle veya uydu ile yüzlerce km ulaşabilir; fiber optik ise sadece kablo uzunluğuyla kısıtlıdır ama görüş hattı gerekmez—kablo kopmadıkça dron dağ arkasında veya bina içinde yoluna devam edebilir.
• Yük kapasitesi: Erken fiber optik FPV’ler klasik intihar dronlarıyla benzer başlıklar taşır; genellikle küçük tanksavar el bombası ya da roket başlığı (0.5–1.5 kg patlayıcı) olurdu. Dronun kendi ağırlığı (gövde+pil+makara) 5–7 kg civarındadır ve toplam kalkış ağırlığı klasik FPV’den fazladır. Daha büyük fiber optik dronlar daha fazla yük taşıyabilir; Ukrayna BattleBorn şirketine göre ürünleri ~1.5 kg’dan 8 kg’a kadar patlayıcı ile donatılabiliyor (modele göre değişir). Örneğin, büyük altı pervaneli bir “bombardıman” dronu fiber optik kablo ile daha ağır bomba veya birden çok el bombası taşıyabilir. Fakat yük ne kadar ağır olursa uçuş süresi ve manevra kabiliyeti de o kadar azalır—pratikte hafif, hassas vuruş için tasarlanırlar. Kara araçlarında yük kapasitesi yüzlerce kg olabilir (paletli olduklarından), ancak çok yavaştırlar.
• Uçuş süresi: Fiber optik bağlantı doğrudan uçuş süresini etkilemez; temel faktör pil ve gövde ağırlığıdır. Tipik FPV intihar dronları 10–15 dakika uçabilir. Fiber optik modellerde aynı pil ile bu süre biraz daha kısadır (ağırlık ve direnç fazladır). Genellikle hızla taarruz görevinde kullanılırlar (5–10 km uçar, dalış yapıp hedefi vururlar). Halatlı gözlem dronları (karadan enerjiyle beslenen) ise çok uzun süre havada kalabilir; ancak bu “havada sabit bağlı” tipler sadece sabit gözlem için uygundur ve savaşta hareketli görevlerde tercih edilmez.
• Video/veri aktarımı: Fiber optik bağlantı yüksek bant genişliği ve düşük gecikmeli video sağlar. Operatorler “hedef görüntüsünü son ana kadar net şekilde gördüklerini” aktarıyor; analog radyo FPV bağlantısında hedefe yaklaşınca genellikle görüntüde parazit veya kesinti olur. Fiber optik HD videoyu gecikmesiz aktarabilir, hassas vuruşlar için büyük avantajdır. Rus ordusunun fiber optik geçişinin ana nedeni de budur: Otonom yapay zekâ navigasyonu (makine görüşü) hâlâ güvenilmez; net video ile insan operatör çok daha büyük avantaj sağlar kyivindependent.com.
• Kontrol sistemi: Her iki taraf da fiber optik dron kontrol sistemi geliştirmiştir. Birçok model hazır ticari uçuş denetleyici (COTS) üstüne özel yazılım ile kablolu veri iletimi sağlar. Kontrol sinyali genellikle Ethernet veya seri port üzerinden fiberden gönderilir. Rusya IP ağı entegre ediyor (dönüştürücü+OpenIPC yazılımı+IP kamera) uasvision.com—drone bir fiber ağ düğümü gibi çalışıp kontrol/video iletişimi yapıyor. Ukrayna ise ilk başta basit bir çözümle analog FPV sinyali fiberden aktarıyordu (Çin analog-dijital konvertörü ile) uasvision.com. Gelecekte, fiber optik dronlar için standartize kontrol birimleri, sağlam kablo konnektörleri ve tak-çalıştır makaralar geliştirilebilir.
• Maliyet: Savaşın başında fiber optik dron parçaları çok pahalıydı. 2023 ortasında bir Çin fiber makara+fırlatma modülü 2,500 ABD dolarına mal oluyordu ve fiber optik dronlar kısa süreli lüks harcama ürünüydü. 2024 sonunda, Çin fabrikalarının büyük hacimli üretimiyle (Rusya büyük partiler aldı) fiyatlar hızla düştü. 2025’te 10 km’lik bir fiber kablo+bağlantı modülü 500 dolar civarına kadar indi (düşmeye devam ediyor). Komple bir fiber optik FPV dron, 1000–1500 dolar aralığında ve üst düzey klasik FPV’den sadece birkaç yüz dolar daha pahalı. Ukraynalı bir komutan, 10 km’lik versiyonun gerçek üretim maliyetinin yaklaşık 1,200 dolar olduğunu belirtiyor. Yerli üretimle fiyat daha da düşebilir; Ukraynalı üreticiler kendi makaralarıyla her bir fiber optik dronun kablosuz modele göre yalnızca 70–140 dolar daha pahalı olacağını (toplam 500–800 dolar) öngörüyor. Kara fiber optik UGV biraz daha pahalı; örneğin beş adet “Porsuk” UGV’lik bir parti (toplam 35 kg taşıma kapasitesi) 1.2 milyon Ukrayna grivnası (yaklaşık 32,000 dolar) tutuyor.

Tipik Fiber Optik Dron Parametre Özeti: Orta hacimli bir fiber optik FPV dron, yaklaşık 12–13 inç pervaneli, tam yüklü halde yaklaşık 10 kg (1 kg başlık ve 1 kg fiber kablo dahil), azami hız yaklaşık 60 km/s, pratik menzil 5–10 km (10 km fiber kablo, araziye bağlı) ve maliyeti yaklaşık 1,000 Amerikan Dolarıdır. 1080p HD gerçek zamanlı video desteği sunar ve neredeyse hiç radyo parazitinden etkilenmez. Üst modelde menzil 15–20 km’ye, taşıma kapasitesi ~5–8 kg’a çıkabilir; ancak bu modeller daha büyük ve daha pahalıdır.

Fiber Optik İletişimin Taktiksel Avantajları

Ukrayna’daki elektronik harp ortamında fiber optik kontrolün büyük taktik avantajları şunlardır:

• Radyo karıştırıcılarından etkilenmeme: En büyük avantaj, radyo frekansı parazitine neredeyse tamamen bağışıklık sağlamasıdır. Klasik radyo sinyaline dayalı ve kolayca karıştırılabilen dronlardan farklı olarak, fiber optik dron ile operatörü daima kablolu bağlantı halindedir. Henüz hiçbir elektronik harp sistemi fiber içindeki sinyali karıştıramıyor. Ukrayna ve Rusya, çok sayıda elektronik harp ekipmanı (araç üstü karıştırıcı, anti-dron tabancası vs.) konuşlandırıyor ve klasik dronlar hızla etkisizleştirilebiliyor; fiber optik dronlarda ise karıştırma neredeyse mümkün değil. Bir Ukraynalı dron komutanının dediği gibi: “Elektronik harp yöntemleri… fiber optik dronlar üzerinde neredeyse hiç etkili değil.” Uygulamada bulundu ki, Ukrayna elektronik harpçileri düşman dronlarını kolayca düşürebiliyor, ama fiber optik olanları asla. Böylece fiber optik dronlar, her iki tarafın ağır koruduğu kritik bölgelerin “elektronik bariyerini” zahmetsizce aşabiliyor. Örneğin Hlyboke muharebesinde bir fiber optik dron yoğun karıştırmaya rağmen hedefini doğrudan vurdu, kablosuz hiçbir dron bunu başaramadı.
• Radyo frekans dedektörlerinden gizlenme: Fiber optik dron çok daha düşük elektronik iz bırakıyor; çünkü hiçbir radyo frekans sinyali yaymıyor. Dron ve operatörü elektromanyetik radyasyon üretmediği için, radyo tarayıcıları, yöneltici detektörler veya anti-dron gözlem sistemleri fiber optik dronu tespit edemiyor. Pek çok Ukrayna/NATO dron tespit sistemi “kontrol sinyalini” ya da “video iletimini” gözetleyerek çalışır; fiber optik ise gerçek anlamda “radyo sessizliğinde” bir uçuştur. War Zone’un yazdığı gibi “Kablolu FPV dronların bir diğer büyük avantajı, yakalanabilir herhangi bir radyasyon yansımasına sahip olmamaları. Bu elektronik emisyonlar… [düşman] üçgenlemeyle operatöre ölümcül sonuç doğurabiliyor. Kablolu FPV’de bu zaaf yok.” Özetle, fiber optik dron operatörü işini çok daha güvenli yapar; çünkü klasik radyo dronlarda Ruslar radyo sinyalinden yeri tespit edip topçu ateşi açabiliyordu—fiber optikte bu tehdit tamamen ortadan kalkıyor.
• Yüksek bant genişliği, sabit bağlantı: Fiber optik yüksek veri hızı ve düşük gecikmeyle HD görüntü aktarımı, son ana kadar hassas kontrol sunar. Operatör, dronun tüm yolculuğunu birinci şahıs görüşüyle izleyebilir ve dalış sırasında bile görüntü kopmaz (kablosuz modelde tipik olarak parazit olur ya da görüntü donar). Uzmanlara göre, kablo yüksek kalitede görüntüyü “patlama anına kadar” kopmadan aktarır. Bu, vuruş başarısını önemli ölçüde artırır; pilot hareketli ya da küçük hedefleri kolayca kilitleyebilir ve keşif yapabilir—görev iptal ya da son dakikada rota değişimi anında yapılabilir (AI otonom dronda bu çok riskli). Kısacası, kablo kopmadığı sürece fiber optik “mükemmel video ve kontrol kanalı”dır.
• Kablosuz görüş hattı kısıtı yok: Fiber optik dronlar, klasik radyo dronların giremediği yerlere ulaşabilir. Geleneksel FPV’de operatör tepe arkasında veya dron binaların içine, derin ormana girdiğinde sinyal hemen kopar. Arazi, bina hatta Dünya’nın eğriliği klasik radyo bağlantısını kısıtlar. Fiber optik ise görüş hattı ihtiyacını tamamen ortadan kaldırır; kablo dronun ardından bükülüp “sığınağa, yer altına, ormana” girebilir—yeter ki kopmasın. Ukraynalı askerler, eskiye göre derin ormanda FPV’den kaçabildiklerini (“radyo sinyali ormandan geçmez”), fiber optik dronlarınsa bu bariyeri kaldırdığını vurguluyor: “Kablosuz FPV ile ormanın içinde ilerlemek çok zordur… çünkü sinyal kaybolur.” Fiber optik modellerde bu engel yok. Bu sayede pek çok “doğal güvenli bölge” artık hedeftir. Bunun farkında olan iki taraf; Rusya fiber optik dronlarla Kursk orman yollarında devriye atıyor, Ukrayna özel kuvvetleri fiber optik dronla düşman mevzi ve sığınak keşfi yapıp saldırı düzenliyor.
• Arazi ve sinyal engellerini aşma: Amaçlı radyo karışmasının ötesinde, fiber optik, uzun mesafe ve yer seviyesinde uçuşlarda sinyal kaybı sorununu da çözer. FPV dronlar genellikle tespitten sakınmak için alçaktan uçar, bu durumda anten düşükte kalır ve hedeften hemen önce bağlantı kopar. War Zone şöyle der: “Dron yere çok yakınken radyo bağlantısını sürdürmek çok zordur”; arazi dalgaları, binalar sinyalin kopmasına neden olur. Fiber optik ise drone serbestçe yerden seyrettirip, engelleri atlatmayı sağlar ve radyo bağlantısı ihtiyacı ortadan kalkar. Bu, tanksavar FPV’nin yere yakın ve açıkta hedefe saldırmasını, hem gizli hem kontrollü saldırı yapmasını mümkün kılar.
• Üretim ve tedarik avantajı: İlginç bir şekilde, fiber optik çözüm bazı tedarik sorunlarını da hafifletir. Fiber optik dronlarda radyo vericisi ve alıcısına gerek yoktur; radyo modülleri ise ihracat kısıtlamaları nedeniyle bazen kıt bulunur. Radyo biriminden tasarruf, tedarik listesini kısaltır. Ukraynalı geliştiriciler, radyo yongası sıkıntısı olduğunda fiber optik alternatife geçti ve üretim aksamadı. Ayrıca, fiber optik dronların elektronik karıştırma ortamında etkinliği yüksek olduğu için, fiilen daha az sortiyle aynı sonuç alınabiliyor, pahalı birim maliyeti kısmîlikle telafi oluyor.

Sonuç olarak fiber optik dronlar, karıştırmaya karşı dirençli saldırı kapasitesi sunar; elektronik harp savunmasını delip herhangi bir sığınağa vurabilir. Ukrayna medyasının dediği gibi: “Karıştırmaya dayanıklı FPV dron üretmek ve Rusya’nın elektronik harp sistemlerini aşmak mümkündür. Bu bizim kozuumuz.” Şimdiye kadar bu özgüven geçerliliğini koruyor—her iki taraf da fiber optik güdümlü dronlara karşı etkin bir elektronik karşı önlem geliştirebilmiş değildir.

Fiber Optik Dronların Sınırlamaları ve Zorlukları

Fiber optik dronlar birçok avantaja sahip olsa da, belirgin dezavantajlar ve sınırlamalar da barındırıyor. Şu anda, daha çok özel niş alanlarda kullanılıyorlar ve henüz tamamen radyo kontrollü dronların yerini alamıyorlar. Başlıca zorluklar şunlardır:

• Çekili kablonun fiziksel zayıflığı: Fiber optik kablonun kendisi potansiyel bir “Aşil tendonu”dur. Kablo, çevredeki engellere takılmaya veya kopmaya oldukça açıktır. Şehir muharebe alanları moloz, ağaç ve elektrik telleriyle doludur; bunların hepsi sarkık kablolar için tuzaktır. Kablo sertçe çekilirse veya kesilirse, dron anında iletişimi kaybeder. Geçmişte, kazara kopma veya düşman tarafından bilerek kablonun kesilmesi sonucunda kayıplar yaşanmıştır. Örneğin, bir Rus quadcopter dronu aslında Kasıtlı olarak Ukrayna dronunun fiber kablosunun üzerinden uçmuş ve pervaneyle kabloyu keserek dronun düşmesine sebep olmuştur. Operatörler bu zayıf noktayı her zaman akılda tutmalı—keskin dönüşlerden kaçınmak, kablonun engellere dolanmasını önlemek için belirli bir yükseklik tutmak gerekir. Riski azaltmak için, fiber optik dron taktiklerinde genellikle daha yüksekte uçmak ve (kablonun olabildiğince havada asılı kalmasını, zemine temasın azalmasını sağlamak amacıyla) neredeyse dik açıyla hedefe dalış yapmak öngörülür. Yine de, çekili kablo uçuş sırasında sürekli dikkat edilmesi ve kaçınılması gereken bir risk olmaya devam eder.
• Hareketlilik ve hız kısıtlaması:“Bağlı olma” özelliği performansa kısıtlama getirir. Kablo sürüklenme direnci yaratır ve ekstrem manevraları etkiler. Daha da önemlisi, dronun tasarımı kablo makarasının ağırlığını ve hacmini taşımaya uygun olmalı ve bu da aracı daha hantal yapar. Belirtildiği gibi, fiber optik dronlar daha büyük gövde ve bataryalar kullanır; bu da onların daha yavaş ve daha az çevik olmasına yol açar. Bir komutan, fiber dronların standart mikro FPV dronlardan daha kolay küçük çaplı silahlarla vurulabildiğini belirtmiştir; çünkü hacmi büyük ve çevikliği azdır. FPV dronların yüksek manevra kabiliyeti (ani zikzak, dalış gibi) kısmen kaybolur. Ayrıca, makaranın gevşemesi durumunda hafif kontrol gecikmeleri meydana gelebilir (kablosun gecikmesi son derece düşük olmasına rağmen)—asıl darboğaz dronun ataletidir. Operatörlerin uçuş stilini buna göre ayarlaması gerekir; acemi kullanıcılar genellikle kablo özelliğini göz ardı ettiklerinde dronu kaybederler.
• Mesafe kısıtlaması: Bazı radyo veya uydu kontrollü dronlarla karşılaştırıldığında fiber optik dronlar yalnızca nispeten kısa mesafeli görevler için uygundur; maksimum mesafe kablo uzunluğuyla (genellikle 5–15 km) sınırlıdır. Çoğu ön cephe taktik ihtiyacını karşılasa da, fiber optik dronlar ancak çok yakın cepheden kaldırılırsa uzun menzilli vuruş yapabilir, aksi takdirde arka planda stratejik hedeflere erişemez. Radyo röle ağı veya uydu bağlantılı radyo dronları ise onlarca hatta yüzlerce kilometre ötedeki hedefleri vurabiliyor. Örneğin, Ukrayna Rusya’nın iç bölgelerindeki hava üslerine uzun menzilli dron saldırıları gerçekleştirmiştir (muhtemelen uydu veya GPS güdümlü dronlar kullanarak); bu, fiber optik dronlar için fiziksel olarak imkânsız bir durumdur. Bu nedenle Ukraynalı uzmanlar, fiber optik FPV’nin “sadece belirli bir niş piyasada yer alacağını, milyon üretim seviyesine çıkamayacağını” özetliyor. Bölgesel hava üstünlüğü (yaklaşık 10 km’lik alanda) gibi görevlerde çok iyiler; uzun uçuş süresi veya stratejik etkili görevler için ise uygun değiller. Uzun menzilli keşif ve taarruz için hâlâ geleneksel dronlara ihtiyaç vardır.
• Lojistik yük: Kablo makarası taşımak lojistik ve konuşlanmayı daha karmaşık hâle getirir. Askerlerin kırılgan fiber optik makarası taşımaları ve buna dikkat etmeleri gerekir. Savaş ortamında, atılan kablolar her yere saçılır ve güneşte yansıyarak kalkış noktasının ortaya çıkmasına yol açabilir. Ukraynalı operatörler, atış mevzileri çevresinde biriken fiber kablo kırıklarının parıltısının, dronun konuşlandığı yerin düşman tarafından tespit edilmesini kolaylaştırdığını belirtiyorlar. Bu nedenle, timlerin “daha sık olarak yer değiştirmesi” ve kablo atıklarının konumu ifşa etmemesi için dikkatli olması gerekir. Kalan makaraların temizliği de oldukça zahmetlidir—her görev sonunda birkaç kilometrelik ince fiberin temizlenmesi veya gizlenmesi büyük bir zorluktur.
• Üretim zorlukları: Başlangıçta, birçok Ukraynalı üretici sadece Çin’den ithal fiber kablo kitini monte ediyordu, özelleştirme ve optimizasyon yeteneği yoktu. Bu güvenilirlik sorunlarına yol açtı—örneğin, uygun olmayan entegrasyon halinde hâlâ radyo frekansı sinyal sızıntısı olabiliyor veya kötü makaralama yapısında kablo kopabiliyordu. Deneyim arttıkça, kaliteli üreticiler sürekli iyileştirme yaptığı için tek atış başarı oranı %50 civarına ve daha üstüne çıkmış durumda. Yine de, kaliteli fiber iletişim modülü ve hassas makara üretimi kolay değildir. Kablo düzgünce sarılmalı, dolaşma veya kırılma olmamalı. Sektördekilere göre, “Fiber makara ve iletişim kartı montajı aslında basit değildir”—yüksek hassasiyetli ekipman ve tecrübeli mühendisler gerekir; fakat “yatırım varsa yapılabilir.” Ukrayna Smart Electronics Group gibi şirketler fiber optik dron konseptini erken dönemde önerse de, o zamanlar maliyet ve karmaşıklık nedeniyle askeri tarafından kabul edilmemiştir. Günümüzde devlet desteğiyle üretim teknolojisi hızla gelişiyor; yine de talep arzı geçiyor. Ukraynalı komutan “Yas” Mayıs 2025’te, kaliteli fiber optik dron üreticilerinin uzun bekleme listeleri olduğunu, kendi birimlerinin 2-3 ay beklemek zorunda kaldıklarını, ya da düşük kaliteli alternatiflere başvurduklarını belirtiyor. Şimdilik bu darboğaz, Ukrayna’nın fiber dronlarını hâlâ kıt ekipman haline getiriyor.
• Basit FPV’ye göre maliyet yüksek: Fiyatlar kademeli olarak düşse de, fiber optik dronun birim maliyeti hâlâ radyo kontrollü el yapımı dronlardan daha fazladır. 2023 ortasında, kimse tek kullanımlık bir drona 2500 dolar ödemek istemiyordu. 2025’te fiber optik dronlar yaklaşık 1000 dolar, temel FPV ise sadece birkaç yüz dolara mal oluyor. Bu da, gönüllülerin desteklediği dron birimlerinin ne zaman fiber dron almaya değecek durumda olduklarını iyi analiz etmeleri gerektiği anlamına geliyor. Genellikle, yalnızca hedef çok değerliyse veya klasik radyo FPV’ler parazit nedeniyle kullanılamıyorsa tercih edilmekte. Yerli üretimin yaygınlaşmasıyla gelecekte maliyetlerin eşitleneceği öngörülse de, hâlâ yüksek fiyat yaygınlaşmanın önünde engeldir.
• Yük kapasitesi dengesi: Bir kısmı kaldırma kuvvetiyle kabloyu taşımaya ayrıldığı için fiber optik dron daha az yük taşıyabiliyor. Örneğin, fiber dron 1 kilo harp başlığı taşıyorsa, aynı boyutta radyo FPV 2 kilo taşıyabilir. Bu da ortalama olarak patlayıcı gücünün biraz daha düşük olduğu anlamına gelir. Bunun dışında, fiber FPV dronlar henüz büyük çaplı sürü taktiklerinde (yani 10’larca küçük FPV’nin aynı anda dalga şeklinde saldırması) yaygınlaşmamıştır—bunda yüksek fiyat ve karmaşık kullanım da etkili. Daha çok tek atış hassas vurgu için kullanılır. Eğer görevde ağır patlayıcı taşınacaksa, fiber ağırlığı dikkate alınarak zemin robotu veya topçu gibi silahlar daha uygun olur.
• Öğrenme eğrisi: Birimler fiber optik dronlara özgü yeni taktikleri öğrenmek zorunda. Kablo sürükleyerek uçuş, makara yönetimi ve saldırı anında kablo dolanmasını önlemek özel eğitim gerektirir. Ukraynalı operatörler “bu teknolojiyi henüz yeni yeni keşfetmekte ve öğrenmekte”; daha fazla deneyimle mevcut birçok sorunun aşılması bekleniyor. Örneğin, özenli rota planlaması kablonun engellere takılma riskini ciddi oranda azaltabilir (hedefe yaklaşmadan önce her zaman ağaçların üzerinde uçmak gibi). Zamanla insani hata kaynaklı kayıpların azalacağı; fiber optik dronların pratik sonuçlarının da iyileşeceği öngörülüyor.

Sonuç olarak fiber optik dronlar, yüksek verimliliğe sahip ancak oldukça uzmanlaşmış teçhizatlardır. Bir Ukrayna Ulusal Muhafız bölük komutanı ideal yapının karma birlik olması gerektiğini şöyle özetledi: “Çok sayıda farklı bantta standart radyo FPV dron, makine görüşlü dron ve fiber optik dron; her türün kendine özgü görevi ve değeri olmalı.” Fiber optik dron özellikle elektronik parazit veya çok düşük görüşte zırhlı araçların hassas vurulması gibi savunma görevlerinde çok başarılı; alternatif sistemlerin çalışmadığı yerde eşsiz yetenek sunabiliyor. Ancak menzil, ağırlık, tespit edilebilirlik, maliyet ve kablo yönetimi gibi sınırlamalar nedeniyle, diğer tip dronlara güçlü bir ek olarak kalacak, tamamen onların yerini alamayacaktır. Medyada da vurgulandığı gibi, fiber optik FPV dronlar insansız hava aracı savaşının belirli bir niş alanında önemli rol oynayacaktır ama tüm savaşa hükmetmeyecektir.

Başlıca Üreticiler ve Geliştiriciler

Ukrayna ve diğer ülkelerden çok sayıda aktör, fiber optik dron teknolojisinin gelişimini birlikte yönlendiriyor:

Ukraynalı Üreticiler/Ekipler: Ukrayna dron endüstrisi, savunma sanayi şirketlerinden gönüllü mühendislere ve askeri teknoloji birimlerine kadar çeşitlilik gösterir. Başlıca temsilciler şunlardır:

• Vyriy Drone: Ukrayna merkezli özel bir girişim, Oleksii Babenko tarafından ortaklaşa kuruldu. Vyriy, FPV dron üretiminde öncü olarak görülüyor ve 2023’te tamamen yerli parçalarla monte edilen Ukrayna’nın ilk FPV quadcopter’ini geliştirdi (ilk etapta fiber optik değil). CEO Babenko, kamuya açık şekilde performans verileri paylaşan ve fiber dronların iyileştirilmesini savunan önemli isimlerden. uasvision.com sitesinde defalarca Ukrayna ile Rusya arasındaki teknik farklara değinmiş, isabet oranını yükseltmek için daha kaliteli fiber vericiler ve kalın fiber kullanımını savunmuştur uasvision.com. Ayrıca maliyeti azaltmak amacıyla yerli kablo makarası üretimine de odaklanıyor.
• BattleBorn: Kiev merkezli bir dron üreticisi (Business Insider’da haberleri çıkmıştır). Ürünleri arasında fiber FPV de dâhil birçok model var. CEO’su (“Max” kod adı), “bu [fiber] dronlara karşı neredeyse savunma yöntemi yok” diyerek şirketin sıklıkla ve etkin biçimde yüksek değerli hedefleri yok ettiğini vurguluyor. COO’su (“Alex”), şirketin dronlarının azami menzilinin 10 km’ye ulaştığını, hedeflerinin 15 km’ye çıkmak olduğunu ve 3–8 kg bomba kapasitesine sahip olduklarını aktarıyor. BattleBorn, hızlı tasarım değişikliği ve üretimle ön plana çıkan tipik askeri sanayi temsilcisi.
• Dronarium (ve WARMAKS): Dronarium Air, Ukraynalı bir dron geliştirme ekibi. 18 Mart 2024’te ilk fiber optik dron prototipini geliştirmişlerdir—bu, Rusya’nın ilk kullanımlarına hızlı bir tepkidir. Warmaks ile ortaklaşa ağır altı rotorlu fiber kumandalı dronlar da geliştiriyorlar (kablo kontrolü kesildiğinde otonom moda geçebiliyorlar). Dronarium’un ilk prototiplerinin Ukrayna’daki geniş AR-GE’yi tetiklediği kuvvetle muhtemel.
• Smart Electronics Group: Vladyslav Oleksiienko tarafından kurulan ekip, 2023 başında orduya fiber dron önerisi sunduğunu ileri sürüyor; ancak o dönemde ilgi görmemiş. Bugün ise Oleksiienko hâlâ bu alanda çalışıyor; ürünlerinin pazar segmentasyonu (standart model ve özel amaçlı dronlar) hakkında öngörüler sunuyor. Bu tip şirketler genellikle Brave1 tarafından desteklenerek testlerinden geçirilip askeri tedarik zincirine sokuluyor.
• 3DTech ve diğer girişimler: 3DTech adlı şirketin, Ukrayna askeri istihbaratına (GUR) fiber FPV teslim ettiği ve bazı ürün fotoğrafları gösterdiği rapor edilmiştir. Ayrıca “Ukrayna savaş kuşu”, Kamik-A, Raptor Engineering, Baykuş (OWAD), Ptashka Drones gibi birçok küçük-orta ölçekli şirket de Brave1 kataloğunda bulunuyor ve farklı kablo uzunluğu, fiyat, yerli veya Çin malı fiber gibi çeşitli konfigürasyonlarda ürün sunuyor. 2025 ortası itibariyle 25’ten fazla Ukrayna mühendislik ekibi fiber optik dron geliştirmekte ve bunların yaklaşık 10’u kitlesel üretime geçiş yaptı. Ekosistemi canlı ve devlet destekli olan sektör, Rusya ile aradaki farkı hızla azaltıyor.
• Askeri birlikler ve Aerorozvidka: Ukrayna Ordusu da bünyesindeki yenilikçi timleriyle bu teknolojiyi etkin kullanıyor. Azov 12. Tugayı’ndaki İnsansız Sistemler Taburu gibi birimler, ileri düzey teknik bilgiye sahip askerlerle mevcut dronları ön saflarda optimize edebiliyor. Azov Taburu komutanı, üyelerinden birinin fiber FPV dronu birimde gerçek ekipman hâline getirdiğini aktarıyor—bu, aşağıdan yukarıya tipik bir inovasyonu temsil ediyor. Cephedeki bu örnekler ve üreticilere verilen geri bildirimler, fiber dron ekipmanlarının sürekli iyileştirilmesinin ana itici gücü konumunda.

Rus Üreticiler/Geliştiriciler: Rusya’daki ilgili geliştirmeler daha çok gönüllü mühendisler ve Çinli tedarikçilerle işbirliği şeklinde yürütülmektedir:

• Aleksey Chadayev ve Ushkuinik: Chadayev, siyaset bilimciden gönüllüye dönüşmüş bir isim olup “Ushkuinik” askeri teknoloji hızlandırıcısını kurmuştur. Projesi, Knyaz Vandal Novgorodsky adlı fiber FPV drone’ları ve muhtemelen başka modeller de üretmektedir kyivindependent.com. Bu, 2023’te önde gelen askeri blog yazarlarının drone savaşında atılım çağrılarına cevaben, Rusya’da insansız hava aracı teknolojisinde sıçrama hedefleyen yarı organize bir inovasyon dalgası olduğunu gösteriyor. Chadayev’in projesinin başarısı, Rus ordusunun katı ve yeniliğe kapalı imajını kırdı.
• Gönüllü Birlikler (Rubicon, Sudny Den): Kendileri üretici olmamakla birlikte, Rusya’nın insansız hava aracı taburları savaş anında fiber drone kullanımında ustalaşmışlardır. Bu cephedeki tecrübe, adeta Ar-Ge rolü görmüş; Kursk ve Donetsk’teki deneme/yanılma ile taktikler geliştirilmiş, daha iyi tasarımlar için geri dönüş verilmiş olabilir. Muhtemelen savaş alanında, insansız hava araçlarını doğrudan montaj kitlerinden kendileri monte ediyorlar.
• Çinli Tedarikçiler: Çinli şirketler hem bileşen hem de fiber tedarikçisi olarak önemli rol oynuyor. Rus kuruluşları, Çinli üreticilerden büyük miktarlarda fiber kablo makaraları ve elektronik sipariş ediyor; söz konusu Çinli şirketler, aylık siparişlerin hızla arttığını belirtiyor. Bir Ukraynalı üretici, bir Çin fabrikasının yedi ay boyunca Rusya’ya fiber makara ürettiğini tespit etti—şimdi Ukrayna da oradan tedarik etmeye başladı. Aslen telekom ya da endüstriye yönelik olan Çin fiber teknolojisi, iki tarafça da drone için dönüştürüldü. Çinli tedarikçiler her alıcıya satmaya hazır; Ukraynalı sektördeki uzmanlar, onların bu yeni trendin “en büyük faydalanıcıları” olduğunu söylüyor. Bu; fiber optik kablo, optik/alıcı-verici modüller ve muhtemelen hazır drone kitlerini kapsıyor. Tedarikçiler isimlerini saklıyor (muhtemelen yaptırımlardan kaçınmak için) ama onların varlığı sayesinde Rusya hızlıca kapasite artırabildi ve şimdi Ukrayna’nın da gelişimini hızlandırıyorlar.
• Batılı Gönüllü ve Destekçiler: Uluslararası cephede şaşırtıcı bir katkı eski ABD Deniz Piyadesi Troy Smothers‘dan geldi. Smothers, Drone Reaper adlı bir şirkete sahip; Rusya’nın fiber drone’larını basında görüp yaklaşık 360 dolarlık hazır parçalarla kendi basit fiber drone’unu geliştirdi ve Ukrayna’ya demonstrasyon için götürdü. 2023 sonundan itibaren birçok Ukrayna birliğine fiber FPV drone’larının nasıl monte edileceğini ve kullanılacağını öğretti—yerli programlara adeta can suyu oldu. Forbes/NDTV’ye göre, Smothers’ın tasarım ve eğitimi Ukrayna’nın hızlı yurt içi üretim hattı kurmasında katalizör oldu. Fiber drone ile düzenlenen başarılı bir saldırı videosu yayılınca Ukraynalı askerlerin telefonları adeta “kilitlendi” businessinsider.com businessinsider.com. Bu, uluslararası gönüllülerin Ukrayna inovasyonunu hızlandırmasının bir örneği. Ayrıca NATO ülkeleri, Ukrayna’ya insansız hava aracı teknolojisi ve anti-drone eğitiminde de güçlü destek verdi; fiber drone konusunda çok detay bilinmese de Ukrayna, Rusya’nın fiber drone tedarik zincirini vurdu—örneğin Rusya’nın fiber kablo fabrikaları bombalandı. Bu, Batı istihbaratının ve silahlarının (Ukrayna’nın uzun menzilli saldırılarında kullanılan) fiber drone karşıtı aksiyonlara dolaylı katkısını gösteriyor.

Özetle, Ukrayna şu anda canlı bir yerli fiber drone endüstrisine sahip ve bu; yerli teknik yetenek, hükümet inisiyatifleri (Brave1, savunma bakanlığı sunumları) ve yurtdışı yardımları (Smothers gibi gönüllüler, olası bağış fonları) bir araya getiriyor. 2025 ortasına kadar bu sektör, orduya yapılandırılmış bir biçimde tedarik sağlama yolunda—birden fazla model satın alma sistemine girdi ve yukarıda bahsedilen sözleşmeler hazırlanıyor. Rusya tarafında ise ilk avantaj, gönüllü mühendislerin yaratıcılığı ve kolayca erişilen Çin ürünlerinden geliyor; bunlar savaş alanında aktif şekilde uygulanıyor, Ukrayna ise kapasitesini artırmaya devam ediyor. Her iki taraf da küresel tedarik zincirlerine (Çin fiberi) bağımlı; bu da yerel inovasyon gibi görünen sürecin bile eninde sonunda uluslararası bir karakter taşıdığını gösteriyor.

Jeopolitik Etki ve Savunma Stratejileri

Fiber drone’ların Ukrayna’daki yükselişi, savaş ve uluslararası güvenlik için daha geniş sonuçlar doğurdu:

• İnsansız Hava Savaş Paradigmasının Değişimi: Ukrayna cephesinde yaygın elektronik karıştırmanın kullanımı—bu, insansız hava araçlarının elektronik harbe karşı karşıya geldiği nadir savaşlardan biri—bu yenilikçi yaklaşımın doğmasına neden oldu. Artık dünyanın tüm orduları yakından izliyor. Fiber drone’lar (bazı kaynaklarda FOG-D olarak anılıyor), Batı silah envanterinde neredeyse hiç yok; çünkü Batılı ordular, genellikle isyancılara karşı verdikleri savaşlarda bu tür geniş kapsamlı karıştırma ile karşılaşmadı. Ancak bu teknolojinin verimliliği göz önüne alındığında, NATO orduları da yüksek yoğunlukta elektronik harp tehdidi içeren çatışmalarda benzer sistemlere yönelecektir. Ukrayna bir insansız hava aracı inovasyonu deneme alanı, fiber kontrollü sistemler ise sonuçlarından biri. Gelecekteki insansız savaş doktrinlerinin de yerinde olarak bu yaklaşımı entegre etmesi muhtemel—örneğin şehir savaşında karıştırmaya dayanıklı fiberli taarruz drone’ları kullanmak gibi.
• Karşı Önlemler ve Savunma: Şimdilik, Ukrayna ve Rusya’nın fiber drone’lara karşı elektronik dışında etkili bir savunma yöntemi yok. Bu, karşı-karşı önlemlerde bir mini silahlanma yarışı doğurdu. Ukraynalı geliştiriciler (Brave1 üzerinden) düşman fiber drone’larıyla nasıl mücadele edileceğini test ediyor—“kule, ağ atıcı, av tüfeği gibi sistemlerle fiziksel olarak FPV drone’u yok etmek ve hatta… lazerle felç bırakmak”. Temel olarak, elektronik sinyal karıştırma işe yaramadığı için, fiziksel imha veya başka kitaplarla iletişimi kesmek (örneğin, lazerle fiber kabloyu yakmak ya da drone kamerasını kör etmek) ön planda. Bu, kinetik veya yönlendirilmiş enerji (elektronik yerine) temelli anti-drone sistemlerine (C-UAS) yatırımı hızlandıracak. Batılı şirketler (örn. Spotter Global), FOG-D gibi drone’ları tespit için yer radarlarını ve optik sensörleri uyarlamaya başladı—kablosuz sinyal yaymayan minik fiber drone’ları tespit için. Bu çatışma, pasif savunma‘nın (siper ağları, araç üzeri fiziksel koruma) yeniden önem kazandığını gösteriyor—Ukrayna, önde birkaç kilometrelik yollara ağ kamuflajı asarak düşük irtifa fiber FPV’leri engellemeye çalışıyor. Jeopolitik açıdan her ülke, düşük teknolojili (ağ gibi) ve yüksek teknolojili (lazer gibi) savunma kombinasyonlarını öğreniyor.
• Uluslararası Tedarik ve Yaptırımlar: Çinli tedarikçilerin her iki tarafa malzeme sağlaması, yeni bir ihracat kontrolü sorusu doğuruyor. Fiber optik kablo ve bileşenleri ikili kullanımlı ürünler olduğu için genelde kontrolsüz. Ancak büyük etkili askeri sonuçlar doğurduğu için bu konuda yeni kısıtlamalar gündeme gelebilir. Batı, Rusya’nın fiber drone projesini yavaşlatmak istiyorsa, Çinli şirketlere baskı uygulayabilir ya da Ukrayna’ya alternatif ürünler sağlayabilir—böylece fonların düşman tedarikçiye gitmesi engellenir. Bu gelişmeler, küresel tedarik zincirinin bazen karşıt taraflara istemeden silah taşıdığını gösteriyor—bu da jeopolitik bir cambaz ipi demek, özellikle Çin resmi olarak tarafsız görünürken özel şirketlerinin savaştan menfaat elde etmesiyle. Aynı zamanda Batı’nın Ukrayna’ya desteğinin daha sağlam fiber sistemler ya da gelişmiş optik teknolojiler sunacak şekilde genişleme ihtimali de var (tabii ilgili hükümetler bu yönde isterse).
• Daha Kapsamlı Savunma Yaklaşımı—Ortak Operasyonlar: Fiber drone’ların başarısı o kadar yüksek ki, kimi Ukraynalı askerler bunu “savaşı çevirecek son umut” olarak nitelendiriyor. Belki biraz abartı var, ancak insansız hava araçlarının artık topçu gibi klasik silahlar kadar kilit rol oynadığını gösteriyor. Komutanlar, artık insansız hava aracı stratejisini operasyon seviyesine entegre etmek zorunda. Rusya’nın bazı bölgelerde (Kursk, ardından Donetsk) fiber drone’ları toplu şekilde konuşlandırması, topluca hareket etme (örneğin bir bölgedeki Ukrayna ikmalini kesme) amacı taşıyor. Ukrayna da fiber drone sürüleriyle geniş çaplı taarruzlar yapabilir ya da elektronik karıştırmanın yoğun olduğu bölgelerde zırhlı saldırıları püskürtebilir. Teknoloji, birleşik harekât konseptine dâhil oldu: kablosuz ve fiber drone’lar, elektronik harp, topçu, piyade hep birlikte çalışıyor. Özellikle Ukrayna, konvoy ikmali için insansız araçlarla riskli alanlarda malzeme taşırken de bu modeli kullanıyor—böylece Rusya’nın FPV pusularına karşı sürücüleri koruyor. Temelde, “”karıştırılamaz”” drone’ların varlığı, savaş taraflarının taktik ve stratejilerini sürekli evriltmek zorunda bırakıyor: biri lojistik hattını koruyup birlikleri dağıtıyor, diğeri fiber drone’larla elektronik harp cihazlarını ve zırhı vurup taarruza zemin hazırlıyor.
• Psikolojik ve İnsani Yön: Düşman elinde neredeyse durdurulamaz insansız hava aracı bulunduğunda oluşan psikolojik baskı ve etkisi asla küçümsenmemeli. Kursk cephesinde fiber drone tehdidiyle karşılaşan Ukraynalı askerler, hareket etmeyi “”Rus ruletinden bile tehlikeli”” olarak tanımlıyor; çünkü vurulma olasılığı çok yüksek. Bu korku direkt olarak asker davranışlarını ve sivil moralgücü etkiliyor. Tersine, Ukrayna askerleri “”karıştırma alanına girebilen”” bu silahı kullanınca moralleri yükseliyor. İnsani cephede ise yüksek riskli bazı görevleri (mesela ikmal taşımak) fiber drone’larla yapmak personel kaybını azaltarak, savaş acısını kısmen düşürüyor. Ancak, savaş alanındaki öldürücülük de artıyor: önceden “”güvenli”” olan bölgeler (mesela orman arkası hastaneler) bile artık tehdit altında; eskiden “”ölüm bölgesi”” olan yerler fiber sayesinde “”canlanıyor”” ve sivil varlığı hâlâ yoğunsa risk de artacak.
• Küresel Yayılım: Fiber drone tasarımları Ukrayna/Rusya dışına yayılırsa, ileride devlet dışı aktörler ya da başka devletler de kullanabilir. Mesela, kaynakları bol silahlı örgütler fiber drone’ları kendi çatışmalarında hükümetlerin elektronik karıştırma üstünlüğünü dengelemek için kullanabilir. Teknoloji, ağ forumlarında ve sosyal medyada hızla yayılıyor—hatta fiber kabloyla yapılmış kuş yuvası örnekleri bile viral oluyor. Uluslararası toplum, silah kontrolünü gözden geçirmek ya da en azından “”elektronik karıştırmanın artık çare olmadığı yeni nesil insansız hava savaşı””na hazırlanmak durumunda kalabilir. Ukrayna’nın müttefiklerinin, ona üstünlük kazandıracak fiber iletişim kitleri sunmak ya da yerli üretim hattı kurmada yardımcı olmak için yol aradığı da bir gerçek (Batılı fiber sarım makinesi yardımı bilgisi mevcut).

Özetle, Ukrayna’da fiber drone’ların yükselişi, modern savaşın dinamik doğasını gözler önüne seriyor: her inovasyon (kapsamlı karıştırma) yeni bir karşı adımı (kablolu drone) tetikliyor, bu da yeni tepkileri (lazerle karşı önleme gibi) doğuruyor. Bu döngü, askeri inovasyonu rekor hızda ileri götürüyor. Uluslararası planda, bu çatışma aslında tüm ülkelerin göz önünde bulundurması gereken yeni bir kapasitenin doğuşunu sergiledi—hem faydalanmak hem de savunmak için. Ukrayna özelinde, bu alandaki yardım (eğitim, teknoloji transferi ya da bileşen temini) askeri yardımın bir parçası oldu—tıpkı hava savunma ya da topçu desteği gibi.

Karşılaştırma: Fiber Optik Drone vs. Radyo Kontrollü Drone vs. Uydu Bağlantılı Drone

Ukrayna ordusu şu anda çeşitli kontrol yöntemlerine sahip insansız hava araçları (drone) kullanıyor. Her birinin avantajları ve sınırlamaları mevcut. Aşağıdaki tabloda, Ukrayna savaşı bağlamında fiber optik kontrollü insansız hava araçları, geleneksel radyo kontrollü insansız hava araçları ve uydu bağlantılı büyük insansız hava araçları karşılaştırılıyor:

Özellik	Fiber Optik Drone (Kablolu)	Radyo Kontrollü Drone	Uydu Bağlantılı Drone
İletişim Mesafesi	Kablo uzunluğuyla sınırlıdır (yaygın makara 5-15 km, maksimum yaklaşık 20-30 km). Yüksek güvenilirlikte etkin menzil yaklaşık 10 km. Fazlası, kablonun kopması ya da sinyal kaybı riski oluşturur.	Görüş alanı ve sinyal rölesiyle sınırlı. Küçük FPV genellikle birkaç kilometre; büyük askeri drone’lar (uydu bağlantısı olmayan TB2 gibi): yaklaşık 150km görüş alanında. Röle ile FPV menzili 20+ km’ye çıkarılabilir fakat ağ kurulumu gerekir.	Teorik olarak küresel menzil (görüş hattı gerekmez), uydu bağlantısı ve yakıt yeterliyse. SATCOM’lu Bayraktar TB2 ya da Starlink kullanan deniz drone’ları yüzlerce km uzaktan kontrol edilebilir. Uzaklık daha çok dayanıklılığa bağlı, kontrol zincirine değil.
Enterferans (Karmaşa) Dayanımı	Radyo frekansı sıkışmasından etkilenmez — Radyo kullanılmaz, geleneksel elektronik harp ile bağlantı kesilemez. Sadece fiziksel olarak fiber optiğin kesilmesi veya zarar görmesiyle kontrol sonlanabilir.	Yüksek oranda karıştırılabilir ve yanıltılabilir. RF bağlantısı, düşman elektronik harp sinyaliyle bozulabilir. Düşman iletişim frekansını karıştırırsa kontrol ve görüntü aktarımı aynı anda kaybedilir. Şifrelenmemişse ele geçirilebilir.	Savaş alanındaki lokal enterferansa karşı daha dirençli — Yükselen/düşen bağlantı uydu şifreli bantlarda. Fakat stratejik seviye elektronik harp (uydu karıştırması, GPS karıştırması) ve siber saldırılara karşı korunmasız. GPS bağımlı drone’lar GPS karışınca yön bulamaz.
Tespit Edilebilirlik	Düşük elektronik iz. Radyo yayını yoktur, RF tespit cihazları tarafından yakalanmaz. Ancak görsel, akustik veya radar ile yakalanabilir. Güneşte fiber optik kablonun kuyruğu kalkış noktasını açığa vurabilir.	Radyo yayını ile tespit edilebilir. Yaygın bantlarda (2.4 GHz, 5.8 GHz vb.) çalışan drone’lar, RF tarayıcı ve anti-drone sistemleriyle bulunabilir. Radyo ve video vericisi varlığı açığa çıkarır.	Belli bir elektronik imza taşır. Yüksek güçlü uydu RF (L bandı vd.), kara tespitini zorlaştırır, ama istihbarat uyduları yakalayabilir. Büyük insansız hava araçlarının radar yansıtma alanı çok daha yüksektir, hava savunmaya daha kolay yakalanır.
Elektronik Harp Dayanıklılığı	Yüksek. RF karıştırma ve kandırmadan etkilenmez. Arazi radyo sinyalini keserse de kabloyla drone orman/şehir üzerinden uçabilir. Yüksek elektronik harp bölgelerinde özgürce hareket edebilir.	Düşük-Orta. Operatörler frekans atlaması, yayılma ve yükselticiyle korumaya çalışsa da güçlü elektronik harp bağlantıyı yine de kesebilir. Arazi-şehir de bağlantı kaybı yapar. Üst düzeyde modelde koruma anteni var, temel FPV’lerde genelde yok.	Orta. Bağlantılar şifrelenebilir ve dar bantta kullanılır, yere göre daha az karıştırılır. Fakat güçlü elektronik harp bilineni karıştırabilir (uydu, bilinen bant). Genel olarak yakın mesafe RF’den daha dayanıklıdır ama tamamen güvenli değildir (Ruslar Starlink’i bozmaya çalıştı).
Kullanılabilir Yük/Sınıf	Makara ağırdır, genellikle küçük harp başlığı taşır. Tipik yük 0.5–3 kg. Daha büyük fiber drone’lar (8+ kg taşımalı) pahalı ve büyük. Şasi tipik olarak orta sınıf quadcopter (10-13 inç pervane).	Mikro quadcopter’den (DJI Mavic, 0.2kg altı taşıma) büyük oktakoopter’e (5–10 kg yük) kadar çeşitler. FPV intihar drone’ları genellikle 0.3–1 kg patlayıcı taşır (RPG başlığı vb.). Kablo yok, aynı gövdede daha çok yük taşır.	Büyük platformlar. Bayraktar TB2 yaklaşık 55 kg güdümlü mühimmat taşıyabilir, diğer UCAV’lar onlarca/yüzlerce kg taşıyabilir. Genellikle özel füze/bomba için, küçük el bombası tarzı bırakmaz. Bu yüzden taktik cephede az, daha çok stratejik hedefte kullanılır.
Hareket Kabiliyeti	Düşer. Kablo ağırlığı daha büyük motor, telin az sürüklemesi, hızlanma ve maksimum hız (yaklaşık 60km/s) düşer. Engelden dönebilir ama kablo dolanabilir, ani manevra kısıtlıdır.	Küçük drone’da çok yüksek manevra kabiliyeti. FPV yarış drone’ları çok hızlıdır (saatte 100+ km), quadcopter dar yerlerden kolay geçer, kablo derdi yok. Büyük modellerde manevra düşük, ama tamamen özgürdür.	Düşük. MALE (orta irtifa) drone’lar (TB2 gibi) uçak tarzı döner—geniş dönüş, yavaş yön değiştirme. Yüksek irtifa, ani kaçınma mümkün değil. Genel olarak düşük irtifa manevrasına uygun değildir. (Küçük yük taşımalı uydu drone’ları da olsa, Ukrayna’da büyük olanları baskın.)
Görev Kullanımı	Yüksek elektronik harp ve çekişmeli bölgeler: Elektronik harp sistemli tank, komuta merkezi gibi sert hedeflere saldırı; karıştırılmış binalara/ormanlığa sızma. Kısa menzilli, yüksek güvenilirlikli saldırı ve iletişim kesik istihbarat için uygundur. Kara robotlarına riskli görevlerde de eklenebilir.	Genel ve kitlesel kullanım: İstihbarat, topçu ayarı, bomba bırakma, kamikaze saldırı, orta seviye elektronik harp için uygundur. Savaş alanını toplu kaplar. Güçlü karıştırmada taktiksel kaçış ya da başka çözüm gerektirir. Kolay ve yaygın olduğu için günlük ana platform.	Uzun menzil ve stratejik hedefler: Derin saldırı (ör. arka hat havaalanı), operasyonel seviye istihbarat (sınır gözetleme, cephe gerisinde düşman hareketi). Fiber/radyo erişemeyeceği yerde görev yapar. Cephede hava savunma ve elektronik harp tehdidinden dolayı, daha az görünür (ilk dönem TB2’lerin kaybı sonrası başlıca gözetlemeye kaydı), daha çok baskın hava savunmanın olduğu yerde kullanılır.
Maliyet ve Erişilebilirlik	Fiyat düşse de hala düşük değil: Adet fiyatı yaklaşık 1.000–2.000 dolar. Özel parça gerekir (fiber makara yaklaşık 500 dolar). Yüksek talep ve üretim kapasitesinin artmasına rağmen Ukrayna’da halen kıt. Yapımı, DIY kablosuz FPV’den daha zordur (fiber optik donanım eklemek gerek).	Ucuz ve yaygın: Küçük FPV kitleri birkaç yüz dolar, ticari drone’lar 1–3 bin dolar. Ticari tedarik kolay. Gönüllüler kitlesel montaj yapabilir. Ukrayna’da ayda on binlerce temel FPV üretilip kullanılıyor. Fiyat/performans ana platform ama kolay kaybedilmezliğiyle dezavantajlı.	Pahalı ve nadir: Bayraktar TB2 her bir adedi milyonlarca dolara, ayrıca yer kontrol istasyonu gerekir. Sadece devlet alımı ya da müttefik bağışı ile tedarik. Filosu kısıtlı (Ukrayna TB2 en çok 20–30 adet). FPV gibi harcanamaz. Yüksek eğitim ve bakım ihtiyacı var.

Tabloda görüldüğü üzere, fiber optik drone’lar kendilerine özgü avantajlara sahip: Karıştırılmış savaş alanında çok iyi performans verirler fakat menzil ve esneklikle sınırlıdırlar. Radyo kontrollü drone’lar hâlâ vazgeçilmezdir; kullanımı kolay ve kitlesel üretilebilir (karşı önlemler verimini düşürse de). Uydu bağlantılı drone’lar ise bütünüyle farklı bir savaş düzeyine hitap eder—stratejik derinlik sunar, taktik cephe desteği değil. Başlangıçtaki başarı ve kayıplardan sonra (ör. 2022 ortasından itibaren Ukrayna TB2’si artık saldırı yerine daha çok gözetlemeye kaydı, çünkü Rus hava savunması ve elektronik karıştırma arttı) Ukrayna’da cephede nadiren görünürler.

Dikkat çekici olan şu ki, bu türler birbirini dışlamaz. Ukrayna hibrit modelleri aktif olarak geliştiriyor—örneğin; radyo kontrollü drone’larda makine görüşü AI kullanarak terminal aşamada otonom saldırı ile karıştırmadan kaçınmak, ya da ağır drone’larda fiber ve radyo kontrol arasında geçiş yapabilmek gibi. Her bir yaklaşımın (fiber, radyo, uydu) kendi rolü var ve genel eğilim katmanlı insansız sistem stratejisine evriliyor: Ana ağırlık radyolu drone, “yoğun karışma” için fiber, uzak/ötesigörüş görevi için uydu bağlantılı drone.

Sonuç

Ukrayna’nın fiber optik drone’ları, yoğun elektronik harp ortamına olağanüstü bir uyum gösterisine imza attı. Sürekli inovasyonun öne çıktığı bir savaşta, böylesine “temele dönüş” gibi duran bir çözüm—bir makara cam fiber hat—bile büyük fark yarattı ve drone’ların normalde karıştırmayla “kör edilen” veya kontrolden çıkan hedefleri hassas şekilde vurmasını sağladı. Askeri açıdan, fiber optik FPV kendini sahada ispatladı: Pahalı karıştırma sistemlerinin tehdidini ortadan kaldırdı, drone savaşını eskiden yasaklı bölgelere taşıdı. Modern savaşta hava hâkimiyeti artık alçağa ve küçük drone’lara kadar indi—elektromanyetik spektrumun kontrolü de bu noktada kritik oldu. Hem Rusya hem Ukrayna, fiber optik drone’u rutine aldı; üretim kapasitesi arttıkça ileride daha büyük grup kullanımları bekleniyor (şimdilik az ama artacak). Cephe komutanları drone’u artık topçu ve zırhlı gibi vazgeçilmez görmeye başladı. Ukraynalı ve Rus yetkililer FPV patlayıcı drone’un yaygınlaşmasını, topçunun ateşteki ağırlığına eş değer buldu.

Stratejik bakışla fiber optik drone yarışı, yerel sanayiyi ve uluslararası işbirliğini ateşledi. Ukrayna sadece birkaç ayda sayısız teknoloji girişimini, gönüllü uzmanı ve yurtdışı ortağı harekete geçirdi, savunma sektöründe büyük esneklik gösterdi. Rusya da şaşırtıcı biçimde bu alanda hızlı adapte oldu; bu, taraflardan hiçbirinin drone teknolojisini tekeline geçiremeyeceği anlamına geliyor—teknolojinin hızla evrildiği bir alan bu. Dünya genelinde izleniyor; NATO orduları bu deneyimlerden faydalanacak—hem saldırı hem savunmada: Gelecekte güçlü düşmana karşı elektromanyetik spektrum rekabeti bekleniyor ve esnek hibrit çözümler (karıştırmaya dayanıklı radyo, fiber ve otonom görev) gerekli hale gelecek.

Ukrayna’nın dış destekçileri için, drone inovasyonunu desteklemek geleneksel donanım kadar önemli. Bu bilgi transferinin hızıyla da anlaşılıyor—örneğin Amerikalı gönüllülerin tasarım paylaşımı ya da Ukrayna Dijital Dönüşüm Bakanlığı’nın Batı fonuyla drone projelerini genişletmesi gibi. Tanklar ve savaş uçakları manşetleri kaplasa da, belki de savaşın seyrini aslında görünmez fiber kuyruğuyla vızıldayan küçük quadcopter’lar belirliyor.

Önümüzdeki aylarda geliştirme ve karşı önlemlerin hızla evrileceğini göreceğiz. Ukrayna şimdiden sonraki dalga için çalışıyor: Daha güçlü makine görüsü ile yarı-otonom saldırı (drone’un kesintisiz bağlantı olmadan hedefi bulup vurması) ve yerli fiber parça üretiminin artırılması (dışa bağımlılıktan kurtulmak için). Rus mühendisler de karşılık verecek; muhtemelen daha uzun menzilli fiber drone’lar ya da daha yaratıcı taktikler deneyecekler—örneğin bir drone ile diğerinin fiber kablosunu kesmek (böyle bir olay oldu bile). Kedi fare oyunu sürecek. Ama sonucu ne olursa olsun, bir gerçek var ki Ukrayna Savaşı’nın mirası, fiber optik drone çağının başlaması olacak: Drone savaşına yeni bir bölüm eklendi. Ukraynalı bir askerin fiber trendine yaptığı şu esprili yorum bunu özetliyor: “Herkes bunların yüksek maliyetten yaygınlaşamayacağını sanıyordu, ama şimdi fiyatlar düşüyor”; yani, her birimin birkaç tane bu karıştırılamayan “gözü” olması an meselesi.

Sonuç olarak, eksiksiz bir drone kuvveti farklı tür drone’un ayrı ayrı avantajlarını bir araya getirerek dengeyi sağlayacaktır. Fiber drone, radyo drone ve uydu drone’u birbirini tamamlar. Ukrayna’nın tecrübesi gösteriyor ki, asıl güç tek bir teknolojiyi her şeyin yerine koymakta değil, entegrasyonda—her göreve en uygun aracı seçmekte. Fiber drone’lar, Ukrayna’nın kritik dönemeçlerinde önemli bir boşluk doldurdu. Gelecek için, bu drone’lar Ukrayna cephaneliğinde uzmanlaşıp belirleyici olmaya devam edecek ve savaş ortamında inovasyonun canlı bir örneği olarak dünyaya ilham olacak.Kaynaklar:

• Altman, Howard. “Ukrayna Fiber Optik Drone Savaşı’nın İç Yüzü” The War Zone, 28 Mayıs 2025.
• Trevithick, Joseph ve Rogoway, Tyler. “Rus Ordusu’nun Fiber Kontrollü Kamikaze Drone’ları Ukrayna’da” The War Zone, 8 Mart 2024.
• Farrell, Francis. “Rusya Fiber Optik Drone’larla Savaşı Kuşatınca, Ukrayna Hızla Yetişiyor” Kyiv Independent, 20 Mayıs 2025.
• RFE/RL (Ukraynaca Servisi). “Fiber Optik Drone: Ukrayna Savaşında Yeni Favori” 12 Mart 2025.
• RFE/RL (Ukraynaca Servisi). “Fiber Drone’lar Sürücülerin Yerini Aldı, Cepheye Kritik Lojistik Sağlıyor” 15 Mayıs 2025.
• UAS Vision. “Ukrayna ve Rusya Fiber Optik Drone’larının Hassasiyet Karşılaştırması” 29 Nisan 2025 uasvision.com.
• NDTV. “Kuşlar Ukrayna FPV Drone’larında Fiber Optik ile Yuva Yapıyor” 8 Haziran 2025.
• Business Insider. “Ukrayna’da Karıştırılamaz Fiber Optik Drone Geliştirme Yarışı” 7 Şubat 2025 businessinsider.com.
• Ukrainska Pravda (Ekonomichna Pravda). “Tamamen Karıştırılamaz Silah: Ukrayna’nın Fiber Drone Üretimi Nasıl Büyüyor?” 13 Ocak 2025.
• Spotter Global (Jamie Mortensen). “Yeni Nesil Gizli Fiber Optik Kontrollü Drone’lar ve Tespit Yöntemleri” 25 Nisan 2024.