امروز در فضا / ۲۸ ژوئن ۲۰۲۵ ۰:۰۰
امروز در فضا / ۲۸ ژوئن ۲۰۲۵ ساعت ۰:۰۰
گزارش جامع سردبیر ارشد هوافضا
فهرست مطالب
۱. اخبار مهم
– استارشیپ اسپیس‌ایکس: انفجارها، تنش‌های زیست‌محیطی و گسترش استارلینک
– آرتمیس ناسا SLS: ناهنجاری بوستر و ابهام بودجه‌ای
– ایستگاه فضایی بین‌المللی: مأموریت اکسیوم-۴، بازگشت هند و خدمه چندملیتی
۲. برجسته‌های علمی
– آتش‌توپ‌های شهاب‌سنگی و خطرات سیارکی
– مریخ: آتشفشان‌های پنهان، آب باستانی و اکتشافات جدید
– سیارات فراخورشیدی و شراره‌های ستاره‌ای: کشفیات تلسکوپ جیمز وب
۳. رصدخانه‌های نجومی: روبین، جیمز وب و نقشه‌برداری کیهانی
– رصدخانه ورا روبین: نخستین تصاویر و اسرار کیهانی
– تلسکوپ فضایی جیمز وب: جهان اولیه و سیارات فراخورشیدی
– کهکشان آندرومدا: شگفتی‌های چندطولی‌موج
۴. مشاهده زمین و فناوری ماهواره‌ای
– پایش بلایا: سیل‌ها، طوفان‌ها و نظارت زیست‌محیطی
– ارتباطات ماهواره‌ای: خرید و ادغام، امنیت کوانتومی و اینترنت اشیا
– دفاع و امنیت: رادار SAR، پایش قطب شمال و زیرساخت نظامی
۵. سیاست، صنعت و چشم‌انداز
– سیاست فضایی: AUKUS، دفاع سیاره‌ای و آینده ناسا
– پروازهای تجاری: راکت لب، ایزار ایرواسپیس و سایر موارد
– تحرکات صنعتی: خرید و ادغام ماهواره‌ای و اعتماد سرمایه‌گذاران
۶. رویدادهای آسمانی و مشارکت عمومی
– بارش شهابی، شفق‌های قطبی و مقارنه‌های نادر
– آموزش و ترویج نجوم
۷. درگذشتگان و داستان‌های انسانی
۸. جمع‌بندی و آینده‌نگری
اخبار مهم
استارشیپ اسپیس‌ایکس: انفجارها، تنش‌های زیست‌محیطی و گسترش استارلینک
اسپیس‌ایکس همچنان با ترکیبی از پیروزی‌ها و شکست‌ها در صدر اخبار است. برنامه استارشیپ، محور جاه‌طلبی‌های مریخی ایلان ماسک، شاهد انفجار دیگری در حین آزمایش روشن کردن موتور ثابت در استاربیس تگزاس بود. این حادثه، هرچند عقب‌ماندگی محسوب می‌شود، اما نشانگر فلسفه تکرار سریع اسپیس‌ایکس است. این شرکت تا کنون ۹ پرواز آزمایشی استارشیپ را کامل کرده و مجوزهای قانونی افزایش یافته و رکورد پرتاب‌ها در سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ ثبت شده است (منبع).
تنش‌های زیست‌محیطی و سیاسی
عواقب انفجار استارشیپ باعث ایجاد تنش‌های زیست‌محیطی و دیپلماتیک شده است. مکزیک در حال تحقیق درباره اتهام آلودگی زیست‌محیطی ناشی از بقایای موشک اسپیس‌ایکس است و رئیس‌جمهور کلودیا شینباوم تهدید به اقدام قانونی و اشاره به آسیب به حیات وحش و احتمال نقض قوانین بین‌المللی کرده است. اسپیس‌ایکس این ادعاها را رد و تأکید دارد مواد آنان بی‌خطر بوده و بقایا جمع‌آوری می‌شود (منبع; منبع).
در همین حال، سقوط جرثقیل در حین پاکسازی بقایا در استاربیس باعث نگرانی درباره شفافیت شده؛ چون هم اسپیس‌ایکس و هم شهر تازه‌تأسیس استاربیس (تحت مدیریت مدیران اسپیس‌ایکس) درباره این حادثه سکوت کرده‌اند (منبع; منبع).
استارلینک: گسترش و چالش‌ها
صورت فلکی استارلینک اسپیس‌ایکس به تقریباً ۷۰۰۰ ماهواره رسیده و تبدیل به اصلی‌ترین منبع درآمد شرکت شده است. با این حال افزایش فعالیت‌های خورشیدی باعث بازگشت مداری بیش از ۵۸۳ ماهواره بین ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ شده و نگرانی‌هایی زیست‌محیطی و ایمنی ایجاد کرده است (منبع). در شمال غربی اقیانوس آرام، افزایش تقاضا باعث اعمال هزینه اضافی ۱۰۰۰ دلاری برای کاربران جدید استارلینک شده و این محبوبیت و اشباع اینترنت ماهواره‌ای را برجسته می‌کند (منبع).
جمع‌بندی
– انفجار استارشیپ برنامه مریخ را به تعویق انداخته اما توسعه سریع را نشان می‌دهد.
– پیامدهای زیست‌محیطی بقایای استارشیپ، مکزیک را به اقدام قانونی سوق داده است.
– گسترش سریع استارلینک با چالش‌های فنی (فعالیت خورشیدی) و بازاری (هزینه اضافی) روبه‌روست.
آرتمیس ناسا SLS: ناهنجاری بوستر و ابهام بودجه‌ای
ناسا و نورثروپ گرومن آزمایش موتور سوخت جامد “افزایش عمر بوستر با فناوری منسوخ” (BOLE) برای برنامه آرتمیس را انجام دادند. این آزمایش که برای تأیید بوستر نسل آینده SLS انجام شد، با انفجار شدید نازل به پایان رسید. باوجود این ناهنجاری، داده‌های ارزشمندی برای بهبود طراحی به دست آمد (منبع; منبع; منبع; منبع).
بادهای مخالف بودجه‌ای و سیاسی
برنامه آرتمیس ناسا با تهدیدهای موجودیتی ناشی از کاهش بودجه پیشنهادی دولت آمریکا مواجه است؛ شامل کاهش ۶ میلیارد دلاری و احتمال اخراج نیروها. برنامه دولت ترامپ ممکن است ۵۵ مأموریت سیاره‌ای فعال را تعطیل کند، ازجمله جونو و نیو هورایزنز و رهبری فضایی ایالات متحده را به خطر بیندازد (منبع; منبع; منبع).
جمع‌بندی
– ناهنجاری در تست بوستر SLS بیانگر چالش‌های فنی است.
– کاهش بودجه‌ها آرتمیس، علم سیاره‌ای و رهبری فضایی آمریکا را به خطر می‌اندازد.
ایستگاه فضایی بین‌المللی: اکسیوم-۴، بازگشت هند و خدمه چندملیتی
مأموریت اکسیوم-۴ با پرتاب توسط اسپیس‌ایکس، چند موفقیت تاریخی را رقم زد:
– نخستین فضانورد هندی، گروهبان شوبهانو شوکلا، به ایستگاه فضایی رسید و پس از ۴۱ سال وقفه، بازگشت هند به پرواز سرنشین‌دار را رقم زد (منبع; منبع; منبع).
– ایستگاه فضایی برای نخستین بار پذیرای فضانوردان لهستان و مجارستان شد که نمونه‌ای از بین‌المللی شدن بخش خصوصی فضایی است (منبع; منبع).
– خدمه Ax-4 به رهبری پگی ویتسون، بیش از ۶۰ آزمایش میکروگرانشی و برنامه‌های آموزشی اجرا خواهند کرد (منبع; منبع).
جمع‌بندی
– مأموریت اکسیوم-۴ جایگاه ایستگاه فضایی را به‌عنوان بستری برای همکاری‌های بین‌المللی و بخش خصوصی تثبیت می‌کند.
– هند، لهستان و مجارستان به موفقیت‌های جدیدی در پرواز فضایی سرنشین‌دار دست یافتند.
برجسته‌های علمی
آتش‌توپ‌های شهاب‌سنگی و خطرات سیارکی
رخداد آتش‌توپ شهاب‌سنگی جنوب‌شرقی آمریکا
یک آتش‌توپ تماشایی از آسمان جنوب‌شرقی آمریکا عبور کرد و با صدای انفجار و افتادن یک قطعه شهاب‌سنگ به خانه‌ای در جورجیا همراه بود. ناسا تأیید کرد جسم مورد نظر، تکه‌ای سه فوتی از یک سیارک و با سرعت ۳۰ هزار مایل در ساعت بود (منبع; منبع; منبع; منبع; منبع; منبع; منبع; منبع).
سیارک 2024 YR4: خطر برخورد با ماه
سیارک 2024 YR4 که در دسامبر ۲۰۲۴ کشف شد، دیگر برای زمین تهدیدی محسوب نمی‌شود؛ اما ۴ درصد احتمال برخورد با ماه در دسامبر ۲۰۳۲ را دارد. چنین برخوردی می‌تواند بقایایی به سوی زمین پرتاب کند که برای ماهواره‌ها (از جمله استارلینک) خطرناک و سبب بارش شهابی شود (منبع; منبع; منبع; منبع). این رویداد نبود پروتکل بین‌المللی برای مقابله با تهدید سیارکی را برجسته می‌کند (منبع).
جمع‌بندی
– رویداد شهاب‌سنگی نیازهای همیشگی دفاع سیاره‌ای را برجسته می‌کند.
– ریسک قمری سیارک 2024 YR4 می‌تواند ماهواره‌ها را تهدید و بارش شهابی ایجاد کند.
مریخ: آتشفشان‌های پنهان، آب باستانی و اکتشافات جدید
آتشفشان پنهان نزدیک مریخ‌نورد پرزروِرَنس
ناسا کشف یک آتشفشان پنهان در نزدیکی دهانه جِزِرو را تأیید کرد که نشان می‌دهد آتشفشان‌ها در مریخ بیش از آنچه قبلاً تصور می‌شد، رایج هستند. این می‌تواند درک ما از زمین‌شناسی و قابلیت سکونت مریخ را بازنگری کند (منبع).
کنجکاوی ناسا: آب باستانی و «تارعنکبوتی‌ها»
جدیدترین تصاویر کنجکاوی ناسا شبکه‌های معدنی «باکس‌ورک» (boxwork)—نشانه‌ای از جریان آب زیرسطحی باستانی—و نخستین تصاویر نزدیک از ساختارهای «تارعنکبوتی» را آشکار کرد که سرنخ‌های جدید درباره گذشته آبی مریخ و امکان حیات ارائه می‌دهد (منبع; منبع).
مدارگرد اودیسه: آتشفشان آرسیا مونز
مدارگرد اودیسه ناسا تصویر شگفت‌انگیزی از آتشفشان آرسیا مونز، به ارتفاع ۱۲ مایل، در حال شکافتن ابرهای صبح‌گاهی ثبت کرد که به فهم جو و زمین‌شناسی مریخ کمک می‌کند (منبع).
جمع‌بندی
– کاوش مریخ آتشفشان‌های پنهان و نشانه‌های آب باستانی را آشکار می‌کند.
– این یافته‌ها می‌تواند مأموریت‌های انسانی آینده و جستجوی حیات را غنی کند.
سیارات فراخورشیدی و شراره‌های ستاره‌ای: کشفیات جیمز وب
کشف سیارات فراخورشیدی
تلسکوپ جیمز وب برای نخستین بار یک سیاره فراخورشیدی هم‌اندازه زحل (TWA 7b) را به طور مستقیم تصویربرداری کرد که کوچک‌ترین سیاره تصویربرداری شده مستقیم تاکنون است و نخستین باری است که سیاره در تعامل با قرص پیش‌سیاره‌ای خود دیده می‌شود (منبع; منبع; منبع).
شراره‌های ستاره‌ای و قابلیت سکونت
مطالعاتی با جیمز وب و هابل نشان می‌دهد شراره‌های قرمز کوتوله‌هایی مانند TRAPPIST-1 می‌تواند به سرعت جو سیارات فراخورشیدی را تغییر یا نابود کند و جستجو برای حیات را دشوارتر سازد (منبع; منبع; منبع).
جمع‌بندی
– جیمز وب تصویربرداری مستقیم سیارات فراخورشیدی و مطالعه شکل‌گیری سیارات را پیش می‌برد.
– شراره‌های ستاره‌ای چالش‌هایی برای قابلیت سکونت و بقای جو سیارات فراخورشیدی ایجاد می‌کنند.
رصدخانه‌های نجومی: روبین، جیمز وب و نقشه‌برداری کیهانی
رصدخانه ورا روبین: نخستین تصاویر و اسرار کیهانی
رصدخانه ورا روبین در شیلی نخستین تصاویر خود را با بزرگترین دوربین دیجیتال جهان (LSSTCam) منتشر کرده که میلیون‌ها کهکشان و هزاران سیارک را ثبت کرده است (منبع; منبع; منبع; منبع; منبع). این رصدخانه هر شب ۲۰ ترابایت داده تولید و طی ده سال آینده نقشه کل آسمان نیمکره جنوبی را تهیه خواهد کرد (منبع).
وعده‌های علمی
روبین به معماهای اصلی کیهان همچون ماهیت ماده تاریک، تنش هابل و منشأ اولین ستاره‌ها خواهد پرداخت (منبع).
جمع‌بندی
– تصاویر نخست روبین آغازگر عصر جدیدی در پایش‌های عمیق آسمان و نجوم مبتنی بر داده است.
– رصدخانه، فهم ما از تکامل کیهان را به revolution خواهد رساند.
تلسکوپ فضایی جیمز وب: جهان اولیه و سیارات فراخورشیدی
جیمز وب بزرگترین نقشه کیهانی را با ثبت بیش از ۸۰۰هزار کهکشان فراهم و تاریخ جهان را تا ۱۳.۵ میلیارد سال پیش نشان داده است (منبع). کشفیات شامل:
– کهکشان‌های کوتوله‌ای که به عصر تاریک پایان دادند (منبع; منبع).
– قدیمی‌ترین کهکشان رصد شده (MoM-z14)، تنها ۲۸۰ میلیون سال پس از مه‌بانگ (منبع).
– شواهدی که نظریه مه‌بانگ را به چالش می‌کشد؛ چون کهکشان‌های تکامل یافته خیلی زود ظاهر شده‌اند (منبع).
جمع‌بندی
– جیمز وب تاریخ اولیه جهان را بازنویسی و مدل‌های کیهان‌شناسی را به چالش می‌کشد.
کهکشان آندرومدا: شگفتی‌های چندطولی‌موج
تلسکوپ‌های ناسا و ESA تصویر ترکیبی کهکشان آندرومدا (M31) در طول موج‌های X، فرابنفش، اپتیکی، فروسرخ و رادیویی ایجاد کرده که جزئیات و فرایندهای پرانرژی آن را آشکار می‌کند (منبع; منبع). همچنین رصدخانه چاندرا ناسا ویدئوی صوت‌پردازی این داده‌ها را منتشر کرده است (منبع).
جمع‌بندی
– پروژه‌های چندطولی‌موج و صوت‌پردازی راه‌های جدیدی برای تجربه و فهم همسایه کهکشانی ما ارائه می‌دهند.
مشاهده زمین و فناوری ماهواره‌ای
پایش بلایا: سیل‌ها، طوفان‌ها و نظارت زیست‌محیطی
سیل‌ها در برزیل
تصاویر ماهواره‌ای سنتینل-۱ کپرنیکوس سیل گسترده‌ای را در ریوگرانده دو سول برزیل نمایان ساخت و به امدادرسانی و بازیابی کمک کرد (منبع; منبع; منبع).
بحران پیش‌بینی طوفان
ایالات متحده دسترسی به داده‌های حیاتی ماهواره‌ای مایکروویو از برنامه ماهواره‌ای هواشناسی دفاعی را تا ۳۰ ژوئن از دست خواهد داد که به شدت توانایی تشخیص و پیش‌بینی طوفان را کاهش می‌دهد (منبع; منبع; منبع).
شناسایی نشت نفت
ماهواره‌های مجهز به رادار روزنه ترکیبی (SAR) برای تشخیص نشت نفت در دریای خزر مورداستفاده قرار می‌گیرند و نظارت زیست‌محیطی مطمئنی فراهم می‌کنند (منبع).
جمع‌بندی
– داده‌های ماهواره‌ای برای امدادرسانی به بلایا ضروری است، اما توانایی پیش‌بینی طوفان آمریکا با خلا داده‌ای مواجه است.
ارتباطات ماهواره‌ای: خرید و ادغام، امنیت کوانتومی و اینترنت اشیا
ادغام و خریدهای عمده
ادغام‌های مهمی در صنعت ماهواره (مانند Viasat-Inmarsat و Eutelsat-OneWeb) بازار ارتباطات را دگرگون نموده و هدف ایجاد ناوگان‌های چندمداری برای رقابت با استارلینک و کویپر است (منبع).
صورتفلکی‌های ایمن کوانتومی و IoT
– WISeKey قصد دارد تا ۲۰۲۷ صورتفلکی ۱۰۰ ماهواره‌ای ایمن کوانتومی برای IoT راه‌اندازی کند (منبع).
– ماهواره QUICK³ اروپا ارتباطات کوانتومی غیرقابل نفوذ را آزمایش می‌کند (منبع).
– Kinéis صورتفلکی ۲۵ ماهواره IoT پرتاب و هدف درآمدی ۱۰۰ میلیون یورویی تا ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند (منبع).
– چاینا موبایل تراشه‌های IoT ماهواره‌ای مبتنی بر RISC-V معرفی کرد که ادغام هوش مصنوعی را تسریع می‌کند (منبع).
جمع‌بندی
– صنعت ماهواره با سرعت درگیر ادغام‌ها، امنیت کوانتومی و نوآوری‌های اینترنت اشیا است.
دفاع و امنیت: رادار SAR، پایش قطب و زیرساخت نظامی
– وزارت دفاع فنلاند برنامه خرید ماهواره‌های Iceye SAR را برای پایش خودمختار دارد (منبع).
– ماهواره بیفراست با پرتاب فضاپیمای اسپیس‌ایکس برای پایش قطب شمال و گرینلند توسط دانمارک و سوئد مورداستفاده قرار خواهد گرفت (منبع).
– تصاویر ماهواره‌ای ساخت بزرگترین هاب نظامی زیرزمینی جهان را در نزدیکی پکن چین آشکار کرد (منبع).
جمع‌بندی
– ماهواره‌های SAR و مبتنی بر هوش مصنوعی، توان بازدارندگی و امنیت ملی را افزایش می‌دهند.
سیاست، صنعت و چشم‌انداز
سیاست فضایی: AUKUS، دفاع سیاره‌ای و آینده ناسا
– کارشناسان خواستار افزوده شدن حوزه فضا به‌عنوان رکن سوم امنیت استراتژیک در AUKUS با تمرکز بر تاب‌آوری ماهواره‌ها و زیرساخت پرتاب هستند (منبع).
– فقدان پروتکل بین‌المللی درباره تهدید سیارکی همچنان دغدغه است (منبع).
– ناسا دستخوش بحران داخلی و کاهش بودجه و تغییرات مدیریتی است (منبع).
جمع‌بندی
– حوزه فضا به عنوان بعد راهبردی امنیت و سیاست عمومی اهمیت روزافزون می‌یابد.
پرتاب‌های تجاری: راکت لب، ایزار ایرواسپیس و بیشتر
– راکت لب با پرتاب‌های سریع و انعطاف عملیاتی و افزایش سهام، نقش خود در بازار پرتاب را تقویت می‌کند (منبع; منبع).
– ایزار ایرواسپیس ۱۵۰ میلیون یورو سرمایه برای گسترش خدمات پرتاب ماهواره‌ای جذب کرد و خود را مهره کلیدی اروپا می‌داند (منبع; منبع).
– گام‌اسپیس قرارداد ۱۹.۵ میلیون یورویی ساخت ۱۸ ماهواره برای شرکت اروپایی دریافت کرد (منبع).
جمع‌بندی
– پرتاب‌های تجاری رونق دارد و بازیگران جدید و قدیمی سریع رشد می‌کنند.
تحرکات صنعتی: خرید و ادغام ماهواره‌ای و اعتماد سرمایه‌گذاران
– میلیاردر ران بارون اعلام کرد هیچگاه سهام اسپیس‌ایکس خود را نخواهد فروخت که بازتاب اعتماد سرمایه‌گذاران به رشد شرکت است (منبع).
جمع‌بندی
– خوش‌بینی سرمایه‌گذاران برای شرکت‌های خصوصی پیشتاز فضایی چشمگیر است.
رویدادهای آسمانی و مشارکت عمومی
بارش شهابی، شفق‌های قطبی و مقارنه‌های نادر
– بارش شهابی بوتید امشب به اوج خود می‌رسد و فرصت نمایش‌هایی تماشایی را فراهم می‌کند (منبع; منبع).
– یک مقارنه‌ی نادر ماه، مریخ و ستاره رگولوس در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۵ رخ می‌دهد (منبع).
– شفق‌های قطبی ممکن است در ۱۵ ایالت آمریکا با طوفان ژئومغناطیسی دیده شود (منبع; منبع).
جمع‌بندی
– ماه ژوئن فرصت فراوانی برای تماشای آسمان و رویدادهای آسمانی دارد.
ترویج و آموزش نجوم
– ناسا سوفیا رابرتز را بابت فعالیتش به عنوان تولیدکننده ویدئوی علمی تقدیر کرد (منبع).
– پرتاب‌های ناسا همچنان آزمایش‌های دانش‌آموزی را حمل می‌کنند و جوانان را در علم فضا درگیر می‌سازند (منبع).
درگذشتگان و داستان‌های انسانی
– سر فرانسیس گراهام-اسمیت، پیشگام رادیونجومی و منجم سلطنتی سابق در ۱۰۲ سالگی درگذشت (منبع).
– دانشمند سابق مریخ ناسا به کلاهبرداری یک میلیون پوندی اعتراف کرد که نمایانگر چالش‌های انسانی پشت اکتشافات فضایی است (منبع).
جمع‌بندی و آینده‌نگری
نکات کلیدی
– اسپیس‌ایکس همچنان مرزهای شتاب پرتاب و گسترش ماهواره را جابه‌جا می‌کند، اما با چالش‌های فنی، زیست‌محیطی و قانونی روبه‌روست.
– برنامه آرتمیس ناسا سر دوراهی است؛ پیشرفت فنی با ابهام سیاسی و مالی کمرنگ می‌شود.
– همکاری بین‌المللی شکوفا شده؛ مأموریت اکسیوم-۴ و افزایش تنوع خدمه ایستگاه فضایی، نشانه آن است.
– رصدخانه‌های نجومی چون روبین و جیمز وب، درک ما از کیهان را—از نخستین کهکشان‌ها تا منظومه‌های فراخورشیدی—دگرگون می‌کنند.
– ماهواره‌های پایش زمین حیاتی برای پاسخ به بلایا هستند؛ اما خلا داده‌ای مانند بحران پیش‌بینی طوفان نگرانی ایجاد می‌کند.
– ارتباطات ماهواره‌ای وارد عصر جدیدی شده و امنیت کوانتومی، IoT و صورتفلکی‌های چندمداری صنعت را سامان می‌دهند.
– دفاع سیاره‌ای و نبود پروتکل‌های بین‌المللی جزو دغدغه‌های جدی در برابر خطرات سیارکی باقی‌مانده است.
چشم‌انداز
ماه‌های پیش رو برای موارد زیر حساس خواهد بود:
– تداوم یا توقف برنامه آرتمیس و SLS در میانه بحث‌های بودجه‌ای
– پروازهای آزمایشی بعدی استارشیپ و بازبینی‌های قانونی
– تأثیر فقدان داده‌های ماهواره‌ای بر نتایج فصل طوفان‌ها
– اکتشافات جدید از روبین، جیمز وب و مأموریت‌های مریخ
– تعیین مسیر سیاست‌گذاری فضایی بین‌المللی و رقابت تجاری
هر چه دست بشر به دوردست‌های فضا گسترده‌تر می‌شود، تعامل علم، فناوری، سیاست و جامعه شدت خواهد یافت. برای فصل بعدی سفر کیهانی ما همراه باشید.
برای مطالعه بیشتر و جزئیات منابع، به پیوندهای تعبیه شده در سراسر این مقاله مراجعه کنید.
منابع امروز بیشتر
… (ادامه محتوای منابع به همین سبک، به دلیل طول محتوا امکان درج کامل همه عناوین منابع وجود ندارد؛ در صورت نیاز ادامه نیز ترجمه می‌شود.)
