Toegang tot internet in Andorra: Van bergsignalen tot Starlink-luchten
Andorra is een piepkleine bergachtige prinsdom dat zijn connectiviteit heeft getransformeerd: van het gebruik van lastige “berg-signalen” naar het omarmen van moderne netwerken met hoge snelheid. Ondanks het uitdagende terrein en een historisch geïsoleerde telecommarkt heeft Andorra nu volledige glasvezeldekking, robuuste mobiele netwerken en zelfs toegang tot geavanceerd satellietinternet. Dit rapport geeft een diepgaand overzicht van de internettoegang in Andorra – met informatie over de infrastructuur, dienstverleners, kwaliteit van mobiel internet, recente ontwikkelingen (zoals glasvezelupgrades en 5G), de opkomst van satellietopties zoals Starlink, overheidsinitiatieven voor digitale inclusie en hoe het internet in Andorra zich verhoudt tot dat van buurlanden Spanje en Frankrijk.
Overzicht van de internetinfrastructuur in Andorra
Andorra heeft een moderne breedbandinfrastructuur opgebouwd die vrijwel ieder hoekje van het ruige terrein beslaat. Vast breedbandinternet wordt vrijwel volledig geleverd via Fiber-to-the-Home (FTTH), met 100% van de woningen aangesloten op glasvezelkabel sinds begin jaren 2010 en.wikipedia.org psf.ad. Met deze prestatie was Andorra één van de eerste landen ter wereld die internet via glasvezel als “universele dienst” verklaarde – waardoor minimaal 100 Mbps in alle bewoonde gebieden werd gegarandeerd voor een basisprijs intercomms.net. De landelijke uitrol van glasvezel was voltooid in 2012 en de oude koperen ADSL-lijnen waren volledig uitgefaseerd in 2016 andorrainsiders.com. Tegenwoordig heeft elk dorp of gehucht, hoe afgelegen ook in de Pyreneeën, glasvezel – een prestatie waar veel grotere landen nog steeds mee worstelen. Andorra is internationaal verbonden via glasvezellijnen met Spanje en Frankrijk voor wereldwijde internettoegang en.wikipedia.org, en heeft zo redundante paden ondanks de ligging zonder zeegrens.
De mobiele netwerk-infrastructuur is net zo modern. Andorra Telecom (de nationale operator) heeft een uitgebreid 3G/4G-netwerk uitgebouwd, met 4G LTE-dekking op meer dan 98% van het grondgebied andorrapartner.com. Er wordt gezegd dat zelfs als je diep in de Pyreneeën gaat wandelen, je waarschijnlijk toch nog 4G-bereik hebt andorrapartner.com. Door het kleine oppervlakte (ca. 468 km²) en de gerichte investeringen heeft Andorra bijna-universele dekking met relatief weinig zendmasten. Andorra is ook begonnen met de uitrol van 5G (vijfde generatie mobiel internet). De eerste ingebruikname van 5G begon eind 2021, met als doel om 99% van de bevolking eind 2022 te dekken psf.ad. Toch is 5G in Andorra momenteel “non-standalone” (leunt nog op het 4G-netwerk), dus volwaardige 5G-mogelijkheden (met een eigen 5G-core en ultrasnelle/lage latency verbindingen) worden verwacht tegen 2025 psf.ad. Tot die tijd biedt het bestaande netwerk nog steeds snelle mobiele data en zal het stap voor stap overgaan op “echte” 5G naarmate apparatuur en standaarden volwassen worden.
Breedbandpenetratie in Andorra is hoog. In 2018 waren er ongeveer 34.624 vaste internetlijnen actief – allemaal via glasvezel en.wikipedia.org. Met een bevolking van circa 80.000 betekent dit dat bijna alle huishoudens en bedrijven breedband hebben. Evenzo is het aantal mobiele abonnementen hoger dan het aantal inwoners (met meer dan 81.000 mobiele lijnen in gebruik) en.wikipedia.org. Kortom, de Andorreeërs zijn uitstekend verbonden: vrijwel ieder huis kan supersnel internet krijgen en bijna iedereen beschikt over een mobiele telefoon met datatoegang. De combinatie van overal glasvezel en uitgebreide mobiele dekking biedt een solide basis voor digitale diensten in het hele land.
Belangrijke internetdienstverleners (ISP’s) in Andorra
Een uniek aspect van de telecomsector in Andorra is dat Andorra Telecom de enige ISP en telecomoperator is in het land psf.ad. Als staatsmonopolie exploiteert Andorra Telecom alle vaste breedbandsystemen, mobiele netwerken, vaste telefonie én zelfs betaaltelevisie in het Prinsdom en.wikipedia.org. Er zijn geen concurrerende lokale ISP’s – Andorra Telecom heeft exclusieve zeggenschap over de infrastructuur en diensten (mede mogelijk gemaakt door de niet-EU-status van Andorra, waardoor EU-liberalisatieregels niet gelden justlanded.com). Hoewel monopolies soms leiden tot hogere prijzen of minder innovatie, heeft Andorra Telecom zijn positie gebruikt om fors te investeren in netwerk-upgrades (zoals landelijke glasvezel) en biedt het in het algemeen betrouwbare, moderne service (zij het zonder prijsconcurrentie zoals elders).
Dekkingsgebieden: Met Andorra Telecom als enige aanbieder is de dekking in feite het hele land. Elke parochie (bestuurlijke streek), van Andorra la Vella tot afgelegen bergdorpen, wordt door dezelfde provider en hetzelfde netwerk bediend. Deze uniforme dekking is een voordeel – er zijn binnen Andorra geen “onderbediende” regio’s wat betreft vaste breedband psf.ad. Het netwerk wordt centraal beheerd, waardoor ook kleine gemeenschappen dezelfde glasvezeltoegang krijgen als stedelijke centra.
Pakketten voor internetdienstverlening: Het vaste internet van Andorra Telecom wordt geleverd via FTTH met eenvoudige snelheidspakketten voor particulieren. Alle abonnementen zijn symmetrisch (gelijke download- en upload-snelheden) en opvallend betaalbaar voor de geboden snelheid. De belangrijkste thuisinternetpakketten van de laatste jaren zijn:
- 300 Mbps glasvezel – circa €25 per maand (particulier) andorrapartner.com
- 700 Mbps glasvezel – circa €35 per maand (particulier) andorrapartner.com
- 1 Gbps glasvezel – circa €42 per maand (particulier) samenacouncil.org samenacouncil.org
Voor bedrijven of veeleisende gebruikers bood Andorra Telecom voorheen een 1 Gbps-abonnement voor een hogere prijs (~€69) voordat gigabit beschikbaar was voor huishoudens andorrapartner.com, maar sinds eind 2021 is het gigabit-niveau van €42/maand voor iedere thuisgebruiker opengezet samenacouncil.org. Alle pakketten zijn met onbeperkt dataverkeer (geen limieten) en lage latency (aangezien het glasvezelnetwerk lokaal is, is de ping bijna altijd enkele milliseconden binnen Andorra). Tabel 1 vat de belangrijkste pakketten van Andorra Telecom samen: <table> <tr><th>Abonnement</th><th>Download/Upload snelheid</th><th>Maandprijs (€/maand)</th><th>Doelgroep</th></tr> <tr><td>Fiber 300</td><td>300 Mbps symmetrisch</td><td>€25</td><td>Thuis (standaard)</td></tr> <tr><td>Fiber 700</td><td>700 Mbps symmetrisch</td><td>€35</td><td>Thuis (premium)</td></tr> <tr><td>Fiber 1 Gbps</td><td>1000 Mbps symmetrisch</td><td>€42</td><td>Thuis (ultra/voor grootverbruikers)</td></tr> </table>
Tabel 1: Andorra Telecom glasvezelpakketten voor particulieren andorrainsiders.com andorrainsiders.com.
Al deze pakketten worden geleverd inclusief installatie (Andorra Telecom levert de optische router/ONT). Omdat het netwerk volledig glasvezel is, levert zelfs het instapabonnement van 300 Mbps een zeer betrouwbare verbinding. Andorra had al vanaf 2017 landelijk 300 Mbps, een upgrade naar 700 Mbps in 2018, en nu gigabit – waarmee de snelle stijging van internetsnelheden zichtbaar is andorrapartner.com. Ter vergelijking: veel grotere landen dromen van landelijke gigabit; in Andorra is het realiteit.
Behalve vast internet biedt Andorra Telecom ook combinatiepakketten (bijv. vaste telefonie en digitale tv inbegrepen). Een bekend pakket rond 2013 was telefoon + internet 100 Mbps + TV rond €49 justlanded.com justlanded.com. Door het monopolie is “bundelen” standaard, maar je kunt ook alleen internet nemen als je wilt. Klantenservice en ondersteuning verloopt via Andorra Telecom (en meertalig). Er is één aanspreekpunt voor alle telecompakketten, wat simpel is voor de consument – maar je hebt geen alternatief als er serviceproblemen optreden.
Alternatieve ISP’s: In feite zijn er géén traditionele alternatieven binnen Andorra. Door het monopolie geen lokale kabelmaatschappijen, geen DSL-concurrenten, geen buitenlandse operators (zoals Orange of Telefónica) die diensten aanbieden. Het enige alternatieve internet is via mobiele data (zie volgende sectie) of satellietdiensten (daarover verderop meer). Samengevat: Andorra Telecom is de grootste (en enige) internetprovider en levert het hele spectrum aan communicatiediensten psf.ad. Het omvat alles: van thuisinternet tot zakelijke verbindingen, en van ouderwetse telefonie tot het nieuwste 5G-datanetwerk.
Beschikbaarheid en kwaliteit van mobiel internet
Mobiel internet is in Andorra overal aanwezig en van hoge kwaliteit dankzij het één-netwerkmodel en aanzienlijke investeringen. Andorra Telecom exploiteert het enige mobiele netwerk (GSM/UMTS/LTE en nu 5G) onder de merknaam Mobiland. Dit netwerk biedt 2G (historisch), 3G, 4G LTE en beginnend 5G in het hele land. Bezoekers en inwoners merken dat 4G/LTE bereik heeft over bijna het hele land (±98% dekking) andorrapartner.com, niet alleen in dorpen maar ook op skigebieden, bergwegen en valleien. Het LTE-netwerk biedt goede snelheden – vaak tientallen Mbps, afhankelijk van de locatie. Door het bergachtige terrein zijn er veel kleine cellen en strategisch geplaatste zendmasten op hoogtepunten (oorspronkelijk met straalverbindingen, nu meestal via glasvezel gekoppeld). De betrouwbaarheid van mobiel internet is uitstekend voor dit soort land met deze topografie, met sterke dekking zelfs op lastig bereikbare plekken.
In december 2021 begon Andorra Telecom met 5G-diensten op het netwerk en.wikipedia.org. De initiële 5G-dekking is waarschijnlijk opgebouwd bovenop bestaande 4G-sites (Non-Standalone 5G), en per medio 2022 verwachtte Andorra Telecom dat 5G eind 2022 99% van de inwoners zou bereiken psf.ad. Dat impliceert dat praktisch alle dorpen en belangrijke wegen een 5G-signaal zullen hebben. De volledige 5G-ervaring (Standalone 5G-core met geavanceerde functies) laat echter op zich wachten: Andorra gaf aan dat 5G rond 2025 pas op “volle capaciteit” actief zal worden psf.ad. Nu profiteren 5G-gebruikers van hogere snelheden en capaciteit (en het 5G-icoon op hun telefoon), maar sommige voordelen zoals ultra-lage latency zullen pas met een volgend netwerkcore beschikbaar zijn. 5G-toestellen raken in Andorra steeds meer ingeburgerd – in 2022 waren er al ca. 14.500 apparaten 5G-geschikt psf.ad, dat aantal groeit snel. Dit toont de sterke vraag naar mobiele data en de voortvarende aanpak van de operator.
Kwaliteit van mobiel internet is doorgaans hoog. Snelheden: Op 4G zien gebruikers meestal downloads tussen 20–100 Mbps, afhankelijk van locatie en drukte. Met 5G kan piek tot 1 Gbps (theoretisch) worden gehaald, maar in de praktijk zal de eerste generatie Andorrese 5G eerder 100–300 Mbps zijn. Latency: 4G-pings zijn doorgaans ~30–40 ms, 5G kan dat verlagen tot ~20 ms of minder (na implementatie van volwaardige 5G). Capaciteit: Omdat Andorra Telecom de enige aanbieder is, is het netwerk uitgelegd voor de lokale bevolking en veel toeristen (miljoenen per jaar). Tijdens drukke skiseizoenen kan het netwerk druk zijn, maar upgrades (zoals extra 5G-zendmasten, meer spectrum) blijven de vraag bijbenen. Opvallend: Andorra zette zijn 2G-netwerk uit in 2021 om frequenties vrij te maken voor 4G/5G en 3G wordt uitgefaseerd in 2026 linkedin.com.
Mobiele abonnementen en prijzen: Als monopolie biedt Andorra Telecom verschillende bundels aan, maar zonder concurrentie kunnen de prijzen per GB hoger liggen dan in omringende landen. Je hebt prepaid (voor toeristen of tijdelijk gebruik) en postpaid (contract) voor inwoners. Prepaid SIM’s (“Prepagament”) zijn verkrijgbaar bij Andorra Telecom of erkende winkels (met ID-controle) prepaid-data-sim-card.fandom.com prepaid-data-sim-card.fandom.com. Prepaid kan alleen via bundels, bijv. Tarifa S €10 voor 3 GB (30 dagen incl. belminuten) of Tarifa M €20 voor 12 GB prepaid-data-sim-card.fandom.com. Opwaarderen kan online of met vouchers; eSIM is beschikbaar prepaid-data-sim-card.fandom.com.
Voor postpaid (contract) plannen zijn er verschillende opties, van licht gebruik tot bundles met veel data. Bijvoorbeeld:
- Plan XS – €5,50/maand: ~200 MB data, 20 belminuten, 30 SMS andorrainsiders.com. (Eerder voor alleen berichten; isn’t erg bruikbaar.)
- Plan S – €16/maand: ~6 GB data (verbruik alleen in Andorra), 300 min nationale gesprekken, 30 min int’l, 100 SMS andorrainsiders.com.
- Plan M – €26/maand: ~30 GB data (binnenland), onbeperkt nationaal bellen, 300 min internationaal, 100 SMS andorrainsiders.com. Voor +€4 kun je deze 30 GB ook in Spanje, Frankrijk en Portugal gebruiken andorrainsiders.com.
- Plan L – €56/maand: ~100 GB data (lokaal), onbeperkt bellen/SMS andorrainsiders.com. Optie: +€10 voor 200 GB, +€12 om data EU-breed te gebruiken andorrainsiders.com. Geen werkelijk onbeperkte data is in Andorra beschikbaar.
Deze pakketten tonen dat mobiele data in Andorra limieten kent, en data gebruik over de grens vereist betalende optie. Reden: Andorra is geen EU-/EER-lid dus valt buiten “Roam Like at Home”-regels. Roaming is duur: buitenlandse EU-bezoekers met roaming op Andorra Telecom betalen flink, Andorrese SIM’s betalen extra voor roaming in de EU prepaid-data-sim-card.fandom.com prepaid-data-sim-card.fandom.com. De meeste Europese operators sluiten Andorra uit van gratis roaming door de hoge kosten prepaid-data-sim-card.fandom.com. Daarom wordt toeristen geadviseerd om lokaal een prepaid SIM te nemen of Wi-Fi te gebruiken. (Zie de sectie over gratis Wi-Fi door overheid en toerisme.)
Ondanks ietwat hoge prijzen voor grote databundels is de kwaliteit van mobiel internet zeer goed. Het netwerk raakt zelden overbelast, behalve soms tijdens piektijden onder toeristen, en de dekking is volledig. Streamen, navigatie, social media: allemaal prima ondersteund. Door het kleine land ben je zelf op bergwegen nooit ver van een zendmast. Een inwoner gebruikt meestal thuis glasvezel Wi-Fi voor zware databehoefte en onderweg een mobiel Plan M of L, ruim genoeg voor dagelijks gebruik. Reizigers profiteren vaak van prepaid-SIMs of gratis Wi-Fi om hoge roamingkosten te vermijden.
