Rewolucja dostępu do Internetu w RPA: Szokująca prawda o łączności w 2025 roku

Od wolnego dial-upu do boomu światłowodów i 5G

Infrastruktura internetowa RPA przeszła dramatyczną transformację w ciągu ostatniej dekady, przechodząc z miedzianych linii telefonicznych na ultraszybkie światłowody i bezprzewodowe 5G. Stały szerokopasmowy internet jest dziś zdominowany przez światłowód, podczas gdy stare połączenia ADSL (DSL po miedzi) znikają. Telkom – były monopolista – miał w szczytowym momencie (ok. 2015) ponad 1 milion abonentów ADSL, ale do końca 2024 r. mniej niż 36 000 pozostało na liniach miedzianych mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Ten spadek liczby użytkowników DSL o 96% odzwierciedla migrację klientów do światłowodu i szerokopasmowego internetu bezprzewodowego. Abonamenty światłowodowe do domu (FTTH) wzrosły z 1,49 mln w 2023 do 2,47 mln w 2024 roku newsletter.en.creamermedia.com – to skok napędzany agresywnymi wdrożeniami ze strony Openserve Telkomu, Vumatel i innych operatorów sieci światłowodowych. Duże miasta cieszą się dziś szerokim pokryciem sieci światłowodowej, oferując szybki i nielimitowany internet domom i firmom.

Tymczasem internet mobilny rządzi niepodzielnie wśród większości mieszkańców RPA. Ponad 69% użytkowników internetu korzysta z sieci za pośrednictwem urządzeń mobilnych, podczas gdy tylko ok. 13% gospodarstw domowych ma stałe połączenie internetowe w domu freedomhouse.org. Wszyscy czterej operatorzy sieci komórkowych (Vodacom, MTN, Telkom Mobile i Cell C) zapewniają szerokie pokrycie 3G/4G – 99% populacji ma zasięg 3G i 4G LTE newsletter.en.creamermedia.com. Mobilny internet szerokopasmowy jest często jedyną opcją w townshipach i na terenach wiejskich, gdzie kładzenie światłowodu jest kosztowne. Inicjatywy publicznego Wi-Fi również uzupełniają luki: programy rządowe, takie jak SA Connect, zainstalowały tysiące hotspotów Wi-Fi w szkołach, bibliotekach, przychodniach i miejscach publicznych, aby zapewnić tani internet społecznościom niedoinwestowanym gov.za gov.za. W największych miastach władze uruchomiły własne projekty darmowego Wi-Fi (np. “Project Isizwe” w Tshwane czy publiczne Wi-Fi w Kapsztadzie) oferując użytkownikom dzienne limity bezpłatnych danych. Wszystkie te działania podkreślają szeroką zmianę w kierunku łączności bezprzewodowej, sprawiając, że dostęp do internetu jest bardziej powszechny niż kiedykolwiek – penetracja internetu w RPA osiągnęła około 75% ludności na początku 2024 roku datareportal.com freedomhouse.org.

Cyfrowy podział miasto–wieś: dwa światy online

Mimo ogólnego postępu miejsce zamieszkania w RPA w dużej mierze determinuje Twoje doświadczenie internetowe. Obszary miejskie cieszą się o wiele lepszą łącznością niż regiony wiejskie. W takich miastach jak Johannesburg, Kapsztad czy Durban dostępnych jest wiele szybkich opcji – światłowód dociera do wielu dzielnic, 4G jest powszechne, a sygnały 5G coraz częstsze. Dla kontrastu – wiele mniejszych miast i wiosek polega na podstawowych połączeniach 3G czy nawet 2G, a niektóre odległe obszary pozostają całkowicie poza zasięgiem newsletter.en.creamermedia.com. Skutkuje to wyraźną przepaścią cyfrową między miastem a wsią. W całej Afryce w 2024 roku ok. 57% mieszkańców miast korzystało z internetu, podczas gdy na wsiach tylko 23% ecofinagency.com ecofinagency.com. RPA odzwierciedla ten trend: podczas gdy niemal 75% gospodarstw domowych w kraju ma jakiś dostęp do internetu gov.za freedomhouse.org, dostęp wiejskich gospodarstw domowych znacznie odstaje od miast. Użytkownicy wiejscy doświadczają także zwykle niższych prędkości – często utknęli na 3G lub satelicie – podczas gdy mieszkańcy miast korzystają ze światłowodu lub 4G/5G.

Wdrażanie infrastruktury zdecydowanie preferuje miasta. Prywatni operatorzy telekomunikacyjni koncentrują inwestycje w światłowód i 5G tam, gdzie zagęszczenie ludności i dochody są najwyższe (sam region Gauteng, obejmujący Johannesburg i Pretorię, to ~25% populacji kraju i najlepsze pokrycie szerokopasmowe). Rozbudowa sieci na terenach wiejskich przebiega wolniej ze względu na wysokie koszty i niższe zyski. Aby zmniejszyć tę przepaść, rządowy program SA Connect (Faza 2 ruszyła pod koniec 2023 r.) zakłada podłączenie ponad 5,5 mln wiejskich gospodarstw domowych do 2026 r. dzięki subsydiowanym połączeniom światłowodowym i hotspotom Wi-Fi gov.za gov.za. Podobnie operatorzy sieci komórkowych wykorzystują pasmo niskie (np. 700 MHz 4G/5G) do objęcia szerszych obszarów wiejskich; na przykład Rain i Vodacom rozpoczęły wdrożenia 4G/5G na 700 MHz, by dotrzeć do farm i małych miasteczek mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Cyfrowa przepaść powoli się zmniejsza – dane spisowe pokazują, że udział gospodarstw domowych w RPA bez dostępu do internetu spadł z 64,8% w 2011 r. do 21,1% w 2022 r. gov.za gov.za – jednak w 2025 r. wciąż utrzymuje się znaczna luka w dostępie do sieci pomiędzy społecznościami miejskimi i wiejskimi.

Dostępność cenowa i prędkość: jak szybki i jak drogi jest internet w RPA?

Prędkości internetu w RPA stale rosną, a ceny (za jednostkę danych lub prędkości) ogólnie spadają, lecz dla wielu osób dostępność cenowa wciąż jest wyzwaniem. Na początku 2024 r. mediana prędkości pobierania w sieciach mobilnych wynosiła około 50 Mbps (wzrost o 35% r/r), a mediana stałego internetu szerokopasmowego ok. 46 Mbps (wzrost o ~14%) datareportal.com datareportal.com. Na połączeniach 5G można osiągnąć setki megabitów – test prędkości na nowym routerze Rain 5G wykazał 401 Mbps przy pobieraniu gadget.co.za. Pakiety światłowodowe do domu zwykle oferują 25–100 Mbps dla użytkowników domowych, a w największych miastach są dostępne opcje premium nawet do 1 Gbps. To ogromna zmiana w porównaniu do 10 lat temu, gdy normą było ADSL 4 Mbps.

Ceny danych internetowych są jednak wysokie względem dochodów najbiedniejszych mieszkańców RPA. Dane mobilne są tańsze niż w wielu innych krajach Afryki, lecz wciąż droższe (w kategoriach bezwzględnych) niż w krajach rozwiniętych. W 2024 r. podstawowy pakiet danych/głosowy kosztował około 0,7–0,9% miesięcznego dochodu narodowego brutto per capita (spełniając światowe kryteria dostępności cenowej), a podstawowy plan internetu stacjonarnego (5 GB transferu) to około 3,3% dochodu per capita datahub.itu.int. W praktyce 1 GB danych mobilnych potrafi kosztować ok. 85 randów (∼5 USD) w taryfach prepaid, choć duże pakiety obniżają cenę za gigabajt. Dla przykładu: pakiety 20 GB danych mobilnych kosztują ok. 299 randów (16 USD) u największych operatorów. Światłowód i domowy internet 5G “nielimitowany” ma zwykle lepszy stosunek ceny do wartości: wielu ISP oferuje internet światłowodowy bez limitu 10 Mbps za ok. 400 randów (22 USD) i 50–100 Mbps za 600–800 randów (33–44 USD) miesięcznie. Oferta Rain na internet bezprzewodowy 5G jest bardzo konkurencyjna: ich podstawowy pakiet 5G bez limitu kosztuje ok. 649 randów miesięcznie (prędkości do 30 Mbps), natomiast plan Rain 5G Premium za 1 095 randów daje nielimitowaną prędkość, a także darmowe rozmowy i dane dla dwóch telefonów rain.co.za gadget.co.za. Takie plany często są tańsze niż tradycyjny światłowód tam, gdzie zasięg sieci Rain jest obecny.

Pomimo tych opcji wielu ubogich mieszkańców RPA wciąż uważa dostęp do internetu za drogi. Zdecydowana większość użytkowników polega na przedpłaconych pakietach danych komórkowych i musi ostrożnie gospodarować swoim limitem. W odpowiedzi na to, w 2020 roku Komisja ds. Konkurencji wymusiła obniżki cen danych (“#DataMustFall”). Vodacom i MTN zareagowały, obniżając stawki i przekazując darmowe pakiety danych codziennie najuboższym. Do 2025 r. ceny danych komórkowych za 1 GB spadły jeszcze bardziej, a usługi “zero-rated” (darmowy dostęp do wybranych stron internetowych) stały się dostępne, jednak ** luka w przystępności cenowej pozostaje** – osoby żyjące w ubóstwie wciąż mają problem z zakupem wystarczająco dużych pakietów danych co miesiąc. Inicjatywy rządowe, takie jak publiczne Wi-Fi programu SA Connect, mają zapewnić dostęp w ultraniskiej cenie (nawet 5 randów za gigabajt oraz 249 randów miesięcznie za nielimitowany internet w sieciach subsydiowanych) gov.za. Również biblioteki i ośrodki społecznościowe zapewniają darmowe Wi-Fi. Nadal jednak w ubogich gospodarstwach na wsiach i w townshipach nawet smartfon z pakietem danych bywa luksusem. Dobrą wiadomością jest to, że wartość dostępu do internetu się poprawia: koszyki cenowe za usługi ICT w RPA plasują się korzystnie na tle wielu innych krajów regionu – na przykład dane mobilne są bardziej przystępne (w relacji do dochodu) niż w większości państw Afryki Subsaharyjskiej datahub.itu.int – a prędkości wciąż rosną w miarę rozbudowy infrastruktury.

Poznaj głównych graczy: ISP i telekomunikacyjni giganci łączący RPA

Rynek dostępu do internetu w Afryce Południowej kształtowany jest przez mieszankę dawnych monopolistów i nowych, innowacyjnych firm. Oto kluczowi dostawcy i ich oferta:

• Telkom (Openserve) – „Dziedzictwo przeradza się w innowację.” Telkom był dawnym państwowym monopolistą w sieciach stacjonarnych i wciąż zarządza ogromnym krajowym szkieletem oraz centralami. Poprzez hurtową spółkę Openserve udostępnia infrastrukturę miedzianą (obecnie niemal całkowicie wycofaną) i światłowodową dziesiątkom ISP. Telkom sprzedaje własne usługi detaliczne – DSL (praktycznie już nieistniejące) oraz światłowód do domu (FTTH), a także bezprzewodowy internet stacjonarny LTE. Prowadzi także Telkom Mobile (dawniej „8ta”) z ok. 16 mln użytkowników i umowami roamingowymi przedłużającymi zasięg. Telkom intensywnie wycofuje technologię miedzianą – do marca 2024 tylko ok. 10% linii szerokopasmowych działało jeszcze na miedzi, reszta to światłowody mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Z ok. 667 000 gospodarstw domowych podłączonych do światłowodu i 1,34 mln w zasięgu tej technologii mybroadband.co.za, Telkom/Openserve to jeden z liderów FTTH obok Vumatel. Telkom oferuje też tanie pakiety danych mobilnych i przedpłacone plany FreeMe, by być konkurencyjnym w sektorze bezprzewodowym. Pomimo ostatnich problemów finansowych, Telkom pozostaje kluczowym graczem we wprowadzaniu światłowodu do townshipów i mniejszych miast.
• Vodacom – „Lider rynku mobilnego.” Będący częścią brytyjskiego Vodafone, Vodacom to największy operator komórkowy w RPA (ponad 45 mln klientów, ok. 42% rynku en.wikipedia.org). Zapewnia ogólnokrajowy zasięg 2G/3G/4G i jako pierwszy wdrożył 5G w 2020 roku mybroadband.co.za. Na początku 2025 roku sieć 5G Vodacom obejmuje ok. 52% populacji mybroadband.co.za, ze szczególnym naciskiem na miasta i przedmieścia. Vodacom intensywnie inwestuje (ponad 12 mld randów zaplanowanych na rok fiskalny 2026), by rozbudować 5G i poprawić pokrycie terenów wiejskich mybroadband.co.za. Pod względem prędkości i jakości Vodacom często zajmuje pierwsze miejsca – osiąga najlepsze wyniki pobierania w 5G opensignal.com mybroadband.co.za. Poza sektorem mobilnym Vodacom wszedł w światłowód, współpracując z operatorami sieci światłowodowych (sprzedając pakiety FTTH), oraz w branżę finansową (pieniądz mobilny, ubezpieczenia), wykorzystując masową bazę użytkowników. Jego oferta danych jest szeroka: od godzinnych i dziennych pakietów po duże pakiety “Night Owl” (w nocy). Vodacom napędza adopcję 5G i ogłosił ambitne plany pokrycia jeszcze większej części terenów wiejskich siecią 4G/5G do 2030 roku techpoint.africa. Jednakże firma mierzy się z ostatnio problemami (odpływ klientów przez rejestrację kart SIM i rosnącą konkurencję) mybroadband.co.za.
• MTN – „Afrykańska potęga i drugi operator mobilny RPA.” MTN South Africa obsługuje ok. 35 mln użytkowników (udział 34% rynku) i konkuruje bezpośrednio z Vodacom. 5G uruchomił tuż po Vodacom i osiągnął 45% pokrycia populacji do połowy 2025 roku mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Choć wdrożenia 5G MTN nieco zwolniły w 2024 roku, firma stale inwestuje miliardy (ponad 3 mld randów w 2025), unowocześniając sieć mybroadband.co.za. Sieć MTN słynie z szerokiego zasięgu i wysokiej jakości – często wygrywa pod względem dostępności 5G (udział czasu, w którym użytkownicy są w zasięgu 5G); według metryk MTN notuje ok. 8,7% czasu na 5G (nieco więcej niż Vodacom) nperf.com. MTN również oferuje światłowód do domu dzięki partnerstwu (m.in. jako MTN Supersonic) i ma oferty LTE dla internetu domowego. Ceny danych MTN są zbliżone do cen Vodacom, a obie firmy wzajemnie reagują promocjami. MTN wyróżnia się dodatkami jak „MTN Mobile Money” (MoMo) czy pakiety muzyczne. W skali Afryki MTN to gigant, ale w RPA pozostaje drugim największym ISP mobilnym, starając się zmniejszyć dystans do Vodacom w liczbie użytkowników i pokryciu 5G.
• Rain – „Dane bez ograniczeń – sieć tylko do transmisji danych.” Rain to stosunkowo nowy gracz (od 2018), który zbudował stacjonarną sieć 4G/5G do domów i firm, zamiast klasycznej sieci głosowej. Na początku Rain koncentrował się na nieograniczonych pakietach 4G w atrakcyjnej cenie, zdobywając użytkowników o dużych potrzebach. Później wdrożył 5G w metropoliach i był jednym z pierwszych na świecie z niezależnym 5G do domu. Do 2025 r. sieć 4G/5G Rain obejmuje fragmenty wszystkich większych miast i wielu miasteczek, choć na razie nie jest ogólnokrajowa. Rain nie oferuje 2G/3G ani głosu – ma model konwergentny rainOne, który łączy nielimitowany domowy WiFi 5G z telefonią VoIP i kartami SIM do użytku mobilnego rain.co.za. Ceny przewyższają konkurencję: np. 649 randów/mies. za nielimitowane 5G (do 30 Mb/s) lub 849 randów za 60 Mb/s rain.co.za. Najwyższy pakiet „Rain Home Unlimited” za 1 095 randów pozwala korzystać z pełnej prędkości 5G (często 200+ Mb/s) plus darmowe rozmowy i dane na dwóch kartach SIM gadget.co.za. Te agresywne oferty zmusiły konkurencję do wprowadzenia własnych 5G do domu. Strategia Rain celuje w gospodarstwa domowe w miastach i na przedmieściach, które nie mają światłowodu lub chcą alternatywy plug-and-play. Firma rozwija zasięg oraz inwestuje w pasmo 700 MHz w 2025 r., by dotrzeć do obszarów wiejskich mybroadband.co.za, a nawet planuje uruchomienie mobilnych usług, by można było korzystać z kart SIM Rain w całym kraju. Choć mniejszy od dwóch gigantów, Rain rozruszał rynek innowacyjną ofertą nielimitowanych danych.
• Cell C – „Nowy start (#3 operator mobilny w RPA).” Cell C był kiedyś mocnym konkurentem, ale ostatnie lata to finansowe trudności i kurcząca się baza aktywnych użytkowników (ok. 12–13 mln). W ostatnich latach Cell C przeszedł na model umów roamingowych – zamknął większość własnej infrastruktury, a teraz korzysta z sieci MTN i Vodacom do obsługi ruchu klientów. To obniżyło koszty, ale opóźniło wdrażanie nowych technologii. W efekcie Cell C opóźnił wdrożenie 5G – do 2025 roku nie miał własnej sieci 5G. Firma zapowiada uruchomienie 5G do połowy 2025, zapewne dzięki współpracy z partnerami mybroadband.co.za. Cell C stawia na wartość i niską cenę (głównie prepaid), a także działa jako operator hurtowy dla wielu MVNO (wirtualnych operatorów mobilnych) w kraju. Nowa strategia i wsparcie Blue Label Telecoms mają ustabilizować biznes. Choć dziś to już nie innowacyjny lider, Cell C wciąż ma swoją niszę – szczególnie wśród odbiorców szukających tanich ofert, a ewentualne wejście w 5G może zwiększyć konkurencję na rynku szybkiego internetu.

Oprócz opisanych firm na rynku działa setki dostawców Internetu (ISP), zwłaszcza w segmencie internetu stacjonarnego. Firmy takie jak Afrihost, MWEB, Cool Ideas czy Vox oferują światłowód i łącza bezprzewodowe (często korzystając z infrastruktury Openserve lub Vumatel). Są także wyspecjalizowani dostawcy dla wsi i sieci społeczne bazujące na TV white space czy mesh Wi-Fi w trudnych lokalizacjach. Ogólnie rzecz biorąc, mieszkańcy RPA mają coraz większy wybór: od wielkich telekomów po lokalne firmy światłowodowe – rosnąca konkurencja napędza ceny i innowacje w jakości usług.

Internet z nieba: satelitarna łączność nabiera tempa

Dla tych, którzy mieszkają daleko poza zasięgiem światłowodów lub wież komórkowych, internet satelitarny staje się przełomową technologią. Tradycyjnie, szerokopasmowy internet satelitarny w RPA oznaczał drogie, wolne łącza VSAT używane przez farmy, lodże lub firmy w odległych rejonach. Dostawcy tacy jak YahClick (przez satelity geostacjonarne) oferują wiejski internet satelitarny od lat, ale z umiarkowanymi prędkościami (często 2–20 Mbps) i wysokimi opóźnieniami. Jednak pojawienie się konstelacji satelitów na niskiej orbicie (LEO) – w szczególności Starlinka od SpaceX – zapowiada radykalną poprawę internetu satelitarnego: prędkość i opóźnienia jak światłowód. Starlink dostarcza 50–150 Mbps pobierania i ~20 Mbps wysyłania oraz opóźnienia poniżej 50 ms praktycznie wszędzie tam, gdzie jest czyste niebo. Usługa ta już zdobyła popularność w innych krajach Afryki: w Zimbabwe Starlink ruszył pod koniec 2024 roku i w ciągu jednego kwartału pozyskał niemal 20 000 abonentów, zwiększając liczbę subskrypcji internetu satelitarnego o ponad 500% w trzy miesiące cleantechnica.com cleantechnica.com. To rekordowe zainteresowanie w Zimbabwe (gdzie Starlink kosztuje 30–50 dolarów miesięcznie) pokazuje ogromne, niewykorzystane zapotrzebowanie na lepszy internet wiejski cleantechnica.com.

Jednak w RPA wdrożenie Starlinka zostało wstrzymane przez przepisy regulacyjne. Niezależny Urząd ds. Komunikacji RPA (ICASA) wymaga, by operatorzy telekomunikacyjni byli co najmniej w 30% własnością osób historycznie pokrzywdzonych (czarnoskórych mieszkańców RPA). Starlink (SpaceX), niechętny do oddania udziałów, do połowy 2025 r. nie uzyskał licencji ecofinagency.com connectingafrica.com. Korzystanie ze Starlinka w RPA było technicznie nielegalne – ICASA już pod koniec 2023 roku ostrzegała przed „nielegalnym importem i sprzedażą” zestawów Starlink connectingafrica.com. Pomimo to, niektórzy entuzjaści zdołali nabyć urządzenia Starlink (może rejestrując je w sąsiednim Mozambiku czy Namibii) – co skłoniło ICASA w maju 2025 do rozprawienia się z nieautoryzowanym użytkowaniem connectingafrica.com connectingafrica.com. Sytuacja jednak może się zmienić. W maju 2025 r. rząd RPA zaproponował nową politykę, która pozwoliłaby międzynarodowym operatorom takim jak Starlink spełniać wymogi upodmiotowienia poprzez lokalne inwestycje zamiast udziałów. Urzędnicy podkreślają, że nie jest to „specjalny układ” dla firmy Elona Muska, ale jeśli polityka ta zostanie przyjęta, to ostatecznie otworzy drogę dla wejścia Starlinka ecofinagency.com ecofinagency.com. Konsultacje społeczne nad tym projektem trwają, a na stronie Starlinka przy RPA nadal widnieje status „nieznany” do czasu uzyskania zgody regulatora ecofinagency.com.

Tymczasem inne opcje satelitarne obsługują mieszkańców RPA potrzebujących łączności. Viasat (który przejął dostawcę Inmarsat) oraz sieć Hughes mają partnerów w RPA oferujących plany VSAT, najczęściej dla firm lub zastosowań o krytycznym znaczeniu. Lokalny ISP Vox na przykład sprzedaje YahClick Ka-band, a firmy takie jak MorClick i GlobalTT zapewniają łącza satelitarne w całej Afryce. Te tradycyjne usługi satelitarne zazwyczaj mają surowe limity danych i wysokie koszty (setki dolarów za kilka, kilkanaście GB). Starlink natomiast zapewnia nielimitowane dane i przejrzyste ceny (ok. 90–100 dolarów miesięcznie zagranicą, z jednorazowym koszt sprzętu ok. 600 dolarów). Jego relatywnie przystępna cena i wydajność mogą być przełomowe dla odległych szkół, farm oraz społeczności od Karoo po Wild Coast, które nigdy nie miały szybkiego internetu. Nawet dla awaryjnego backupu w miastach (podczas awarii/przecięć kabli czy przerw w dostawie prądu) łącza satelitarne są atrakcyjne.

W perspektywie RPA może również doczekać się nowych graczy satelitarnych: na horyzoncie jest konstelacja Project Kuiper Amazona, a OneWeb (wspierany przez Wielką Brytanię i indyjską Bharti) we współpracy z Airtel Africa i innymi wdraża LEO-broadband w Afryce. Jeśli licencjonowanie Starlinka się rozstrzygnie, RPA prawdopodobnie dołączy do ~19 krajów afrykańskich już korzystających z tej technologii connectingafrica.com. Scenariuszy zastosowań jest wiele – od podłączania rezerwatów przyrody i wiejskich klinik po mobilne klasy i wsparcie ratownictwa. Internet satelitarny nie będzie najtańszą opcją, ale oferuje coś bezcennego: zasięg dosłownie wszędzie. W tak dużym i zróżnicowanym kraju jak RPA powszechność może wreszcie zamknąć ostatnie luki w dostępie do sieci.

Inicjatywy rządowe i regulacje: w kierunku powszechnego dostępu

Rząd RPA dostrzega, że dostęp do internetu jest kluczowy dla wzrostu gospodarczego i włączenia społecznego, dlatego wdrożył kilka programów mających na celu zwiększenie zasięgu i przystępności usług. Flagowym projektem jest SA Connect, wieloetapowy narodowy program rozwoju szerokopasmowego rozpoczęty w 2013 roku, obecnie realizowany w Fazie 2 (2023–2026). Faza 1 SA Connect objęła podłączenie niemal 1000 obiektów publicznych (szkoły, kliniki itd.) oraz pilotażowe hotspoty Wi-Fi. W ramach Fazy 2 celem jest podłączenie ponad 5,5 miliona gospodarstw domowych, 32 000 hotspotów Wi-Fi, 18 000 szkół, 5 700 klinik i aż 8 200 tradycyjnych centrów władzy plemiennej do 2026 roku gov.za gov.za. Realizacja zakłada współpracę publiczno-prywatną: rząd finansuje infrastrukturę w rejonach słabo obsługiwanych i współpracuje z operatorami telekomunikacyjnymi przy wdrażaniu rozwiązań ostatniej mili. Ważnym wydarzeniem był listopad 2023 r. w Eastern Cape, gdzie cztery wiejskie wioski otrzymały pierwszy raz szybki internet – ponad 500 gospodarstw podłączonych, a lokalna młodzież przeszkolona z utrzymania sieci i umiejętności IT gov.za gov.za. SA Connect stawia także na przystępność cenową, negocjując wspólne zakupy pasma i sieci współdzielonych, by obniżyć koszty. W ramach tego programu niektóre społeczności mogą korzystać z nielimitowanego internetu za 249 randów/miesiąc, a nawet już od 5 randów za 1 GB gov.za, co jest dużo tańsze niż średnie ceny rynkowe.

Na polu regulacyjnym ICASA (Niezależny Urząd ds. Komunikacji RPA) aktywnie wspiera nowe usługi. W marcu 2022 roku, po latach opóźnień, ICASA przeprowadziła udaną aukcję pasma wysokiego popytu (700 MHz, 2.6 GHz, 3.5 GHz) kluczowego dla rozwoju 4G i 5G. Uwolnienie tych częstotliwości umożliwiło szybki rozwój sieci 5G w latach 2023–2024 przez Vodacom i MTN, a także pozwoliło nowemu operatorowi (Rain) pozyskać niskie pasmo dla większego zasięgu mybroadband.co.za. ICASA monitoruje również konkurencję rynkową i jakość usług. W 2023 roku nakazała operatorom poprawić odporność sieci po tym, jak poważne przerwy w dostawach prądu (rolling blackouts) doprowadziły do zaniku zasięgu – firmy zainwestowały w zasilanie awaryjne, a gdy przerwy w dostawach prądu zmalały pod koniec 2024 r., telekomy mogły ograniczyć wydatki na generatory i akumulatory o ponad 90% newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com. Regulator publikuje coroczny raport „State of ICT” z cennymi danymi: ostatni wykazał wzrost przychodów sektora internetowego o około 12% w 2024 r. do 232,7 miliarda randów newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com, co odzwierciedla boom na transmisję danych. Raport wskazuje też, gdzie wciąż występują luki w zasięgu i podkreśla konieczność dalszych inwestycji, zwłaszcza w regionach słabo obsługiwanych newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com.

Co kluczowe, rząd aktualizuje polityki, aby dostosować je do nowych technologii i inwestorów. Przykładem jest projekt polityki z maja 2025 r., który zakłada możliwość „inwestycji równoważnych kapitałowi” w celu spełnienia wymogów licencyjnych (powszechnie postrzegany jako rozwiązanie umożliwiające wejście Starlink) ecofinagency.com ecofinagency.com. Innym przykładem jest Prezydencka Komisja ds. Czwartej Rewolucji Przemysłowej, która naciska na powszechny dostęp do szerokopasmowego internetu jako fundament innowacji cyfrowych. Regulatorzy w RPA pracują również nad obniżeniem kosztów rozbudowy infrastruktury – np. poprzez usprawnienie procedur zatwierdzania układania światłowodów czy budowy wież komórkowych na gruntach miejskich. Dodatkowo, Agencja ds. Powszechnego Dostępu i Usług Telekomunikacyjnych (USAASA) zarządza funduszami na dopłaty do usług telekomunikacyjnych na obszarach niedostatecznie objętych zasięgiem, choć w przeszłości skuteczność tej instytucji była kwestionowana.

Podsumowując, działania rządu i ICASA w latach 2023–2025 miały jeden cel: zmniejszanie przepaści cyfrowej. Inwestując w łączność na terenach wiejskich, łagodząc restrykcyjne przepisy (bez rezygnacji z idei transformacji) oraz egzekwując od operatorów odpowiednią jakość i zasięg, RPA konsekwentnie zmierza ku powszechnemu dostępowi do internetu. Trend jest pozytywny – wskaźniki penetracji internetu i rozwoju infrastruktury cyfrowej stale rosną – jednak, by dotrzeć do najbardziej odizolowanych i wykluczonych społeczności, potrzebna będzie nieprzerwana wola polityczna i mądre decyzje regulacyjne.

Trendy 2023–2025: Nowa codzienność internetu w RPA

Okres 2023–2025 był kluczowy dla dostępu do internetu w RPA, charakteryzował się dynamicznym wzrostem i znaczącymi zmianami:

• Wybuch popularności światłowodów: Internet światłowodowy stał się powszechny. Liczba subskrypcji „fiber-to-home” wzrosła aż o 65% tylko między 2023 a 2024 rokiem newsletter.en.creamermedia.com. Konkurujące sieci światłowodowe (Openserve, Vumatel, Frogfoot i in.) dynamicznie rozwijały się w dzielnicach podmiejskich, mniejszych miastach, a nawet niektórych townshipach. Ta światłowodowa gorączka stopniowo wypiera dominację internetu mobilnego w miastach – wiele rodzin rezygnuje z limitowanych pakietów danych na rzecz nielimitowanego światłowodu. Po latach stagnacji w 2024 r. także łączna liczba abonentów stałego internetu (światłowód + DSL) w końcu zaczęła rosnąć mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Trend jest jasny: światłowód to przyszłość internetu stacjonarnego, a DSL odejdzie do historii (Telkom planuje zamknąć wszystkie pozostałe centrale miedziane do 2025 r.).
• Sieci mobilne przesiadają się na 5G – i rozszerzają zasięg: W 2023 r. 5G przestało być niszowe – objęło już prawie połowę populacji. Po wyczekiwanej aukcji pasma, Vodacom i MTN szybko rozbudowały 5G z poniżej 10% populacji w 2020 r. do ~50% pod koniec 2024 r. newsletter.en.creamermedia.com mybroadband.co.za. Skupiali się głównie na metropoliach i większych miastach, ale uruchamiali 5G także w niektórych townshipach i ośrodkach wiejskich. Do 2025 r. ponad połowa mieszkańców RPA mieszka w zasięgu 5G mybroadband.co.za mybroadband.co.za, co umożliwia ultraszybki internet domowy przez radio. Jednak tempo rozwoju 5G zwolniło na początku 2025 r., gdy „najłatwiejsze” lokalizacje były już pokryte; operatorzy skupili się na punktowych wdrożeniach tam, gdzie jest wysokie zapotrzebowanie lub potrzeba odciążenia sieci mybroadband.co.za mybroadband.co.za. Równolegle 4G LTE osiągnęło praktycznie pełne pokrycie ludności (~99%) newsletter.en.creamermedia.com. Warto dodać, że MTN i Vodacom zaczęli refarmingować pasmo 3G do 4G w niektórych lokalizacjach wraz ze spadkiem użycia 3G. Kolejna zmiana: Cell C, od lat działając głównie w 4G, wreszcie uruchomi 5G w 2025 r. mybroadband.co.za, a Rain przekształci się z operatora stacjonarnego 5G w mobilny, co zwiększy konkurencję.
• Zmniejszanie luk w dostępie (powoli): Końcówka pandemii i kolejne lata ożywiły wysiłki na rzecz łączenia niepołączonych. Dane ze spisów i badań potwierdzają znaczny postęp – w 2022 r. ok. 79% mieszkańców RPA miało jakiś dostęp do internetu, w porównaniu z 66% w 2018 r. gov.za freedomhouse.org. Ten wzrost wynika głównie z rozbudowy zasięgu 4G i tańszych smartfonów. Nadal jednak ok. 15 milionów ludzi pozostaje offline (głównie na obszarach biednych, wiejskich) datareportal.com datareportal.com. Od 2023 roku zarówno rząd (SA Connect – Faza 2), jak i sektor prywatny, z nową energią próbują dotrzeć do wsi. Vodacom zapowiedział inwestycje dedykowane stacjom bazowym na terenach wiejskich i wykorzystuje zasilanie słoneczne, by rozszerzać zasięg w sposób zrównoważony. MTN podaje, że w ciągu roku podwoiło ruch 5G, bo coraz więcej osób kupuje telefony 5G – przyrost dotyczy już nie tylko najbogatszych mybroadband.co.za. Trend jest taki, że przepaść cyfrowa powoli się zmniejsza – internet mobilny na wsi staje się coraz popularniejszy, powstaje też więcej sieci społecznościowych, choć wyzwania pozostają realne również po 2025 r.
• Internet (nieznacznie) bardziej przystępny cenowo: Średnia cena za 1 GB danych spada, głównie dzięki konkurencji i presji regulatorów. W 2023 r. nielimitowane oferty LTE/5G od Rain i pakiety LTE od Telkom wymusiły na dużych operatorach wprowadzenie własnych „nieograniczonych” ofert internetu bezprzewodowego. Vodacom i MTN oferują już domowy internet 5G z dużymi lub nieograniczonymi pakietami danych – pięć lat temu takie opcje praktycznie nie istniały. Koszty wejścia na poziomie podstawowym (w relacji do dochodu) poprawiły się na tyle, że RPA spełnia obecnie kryterium ONZ dotyczące przystępności internetu (≤2% miesięcznego dochodu za 1,5 GB danych mobilnych) datahub.itu.int. Jednak nierówności dochodowe powodują, że dla wielu rodzin nawet obniżone ceny są nadal zbyt wysokie. Dobrym trendem jest pojawienie się darmowych lub dotowanych opcji dostępu: w 2025 r. funkcjonują już tysiące darmowych hotspotów Wi-Fi finansowanych przez rząd, a operatorzy komórkowi udostępniają bez opłat coraz więcej treści (np. edukacyjnych czy dotyczących zatrudnienia). Efekt netto jest stopniowy: dostęp do internetu staje się powoli standardową usługą, a nie tylko luksusem.
• Wyzwania: przerwy w dostawie prądu i wandalizm: Unikalnym trendem w RPA jest to, jak szeroko rozumiane problemy infrastrukturalne przekładają się na internet. Chroniczne wyłączenia prądu („load shedding”) w latach 2022–2023 mocno uderzyły w łączność – wieże komórkowe przestawały działać, gdy wyczerpały się akumulatory, a domowe routery nie działały bez zasilania. Pod koniec 2024 r. sytuacja się poprawiła, bo przerwy w dostawie prądu stały się rzadsze, dając sektorowi telekomunikacyjnemu oddech newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com. Operatorzy inwestowali w większe akumulatory, generatory, a nawet odnawialne źródła energii, by utrzymać sieci przy życiu. Według ICASA firmy telekomunikacyjne w 2023 r. wydały ponad 3,5 mld randów na zasilanie rezerwowe; w 2024 r., gdy awarii było mniej, obniżono wydatki do 385 mln newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com. Kolejne wyzwanie to kradzieże kabli i wandalizm infrastruktury telekomunikacyjnej – tylko w 2024 r. operatorzy stracili z tego powodu ponad 283 mln randów newsletter.en.creamermedia.com. Kradzieże kabli miedzianych maleją wraz z odchodzeniem od tej technologii, lecz obecnie celem są kable światłowodowe i urządzenia na wieżach. Problem ten spowalnia rozbudowę infrastruktury i zwiększa koszty operacyjne. Zmiana trendu jest jednak widoczna: dzięki lepszemu zabezpieczeniu, zaangażowaniu społeczności i przechodzeniu z miedzi na światłowód czy bezprzewodowe sieci (o niższej wartości złomowej) stopniowo maleje skala strat.

Podsumowując, era 2023–2025 to czas dynamicznego wzrostu i poprawy dostępu do internetu w RPA. Kraj przeżywa cyfrową rewolucję: światłowód dociera nawet do dzielnic, które nigdy wcześniej nie miały dostępu, 5G zapewnia prędkości nowej generacji, a nawet satelity mają umożliwić łączność w najtrudniej dostępnych miejscach. „Szokująca prawda” jest taka, że łącza w RPA absolutnie nie stoją w miejscu – postęp przyspiesza. Wyzwaniom takim jak koszty czy dostępność na wsi przeciwdziała innowacja i nowa polityka. Dzięki współpracy rządu, biznesu i nowych technologii kraj jest na dobrej drodze do zamknięcia przepaści cyfrowej i zapewnienia wszystkim – od Sandton po małą wioskę w Limpopo – możliwości korzystania z sieci oraz uczestniczenia w cyfrowej erze. Rewolucja jest faktem – i zmienia życie: dla wielu internet w 2025 r. jest już nie tylko szybszy, ale wreszcie dostępny.

Źródła:

1. ICASA „State of ICT Sector” – najważniejsze dane (2024): gwałtowny wzrost liczby subskrypcji światłowodu do 2,7 mln, spadek DSL do 241 tys., 116 mln kart SIM, zasięg 5G ~46% newsletter.en.creamermedia.com newsletter.en.creamermedia.com.
2. MyBroadband o wycofywaniu DSL przez Telkom – liczba abonentów DSL Telkomu spadła poniżej 36 tys. na koniec 2024 r. (ze 77 tys. rok wcześniej), podczas gdy liczba połączeń światłowodowych wzrosła do 667 tys. (1,34 mln domów objętych zasięgiem) mybroadband.co.za mybroadband.co.za.
3. DataReportal Digital 2024 Republika Południowej Afryki – penetracja internetu ~74,7% (45,3 mln użytkowników), 118,6 mln połączeń mobilnych (195% populacji), mediana prędkości mobilnej ~49,7 Mbps datareportal.com datareportal.com.
4. Freedom House „Freedom on the Net 2024: South Africa” – 75% gospodarstw domowych ma jakiś dostęp do internetu (w tym mobilny), 69,6% użytkowników korzysta z urządzeń mobilnych, tylko 13% domów posiada stały internet, dane o medianie prędkości mobilnej i stacjonarnej freedomhouse.org freedomhouse.org.
5. Ecofin Agency (czerwiec 2025) o cyfrowej luce w Afryce – wskazuje na miejskie vs wiejskie korzystanie z internetu (57% vs 23% online w 2024 r.), podkreślając lukę miejską-wiejską w RPA ecofinagency.com ecofinagency.com.
6. Briefing rządu na temat SA Connect (marzec 2024) – plany podłączenia 80% gospodarstw domowych w 3 lata, cele dla etapu 2 (5,5 mln gospodarstw, 32 tys. hotspotów Wi-Fi, tysiące szkół i klinik do 2026 r.), zrealizowane wskaźniki (79% kraju z dostępem do internetu w 2022 r.) gov.za gov.za.
7. MyBroadband (czerwiec 2025) „Spowolnienie 5G w RPA” – zasięg 5G Vodacom 51,7% populacji (marzec 2025), MTN 45%, tempo wdrażania i inwestycje, podejście Rain i Telkom mybroadband.co.za mybroadband.co.za.
8. Cleantechnica (maj 2025) o Starlink w Afryce – przykład Zimbabwe: Starlink zwiększył liczbę subskrypcji internetu satelitarnego o 514% w IV kw. 2024, ok. 20 tys. użytkowników w 3 miesiące, cena Starlink $30–$50 vs lokalny światłowód $100+ cleantechnica.com cleantechnica.com.
9. Ecofin Agency (maj 2025) – projekt polityki RPA umożliwiający wejście Starlink przez inne formy inwestycji niż 30% udziałów BEE, wypowiedzi ministra Solly’ego Malatsi, obecny status Starlink: „nieznany” w RPA do czasu rozstrzygnięcia licencjonowania ecofinagency.com ecofinagency.com.
10. Connecting Africa (maj 2025) – stanowisko ICASA wobec nielegalnego używania Starlinka, dochodzenie w sprawie nielicencjonowanych połączeń Starlink, lista krajów afrykańskich z dostępnym Starlinkiem, potwierdzenie wymogu licencji na świadczenie usług w RPA connectingafrica.com connectingafrica.com.
11. Dane ITU/ONZ o przystępności cenowej – koszyk cenowy ICT w RPA (2022–24): stały internet ok. 3,3% DNB per capita, mobilny 1,6% za 1,5 GB, co wskazuje na lepszą przystępność niż średnia dla Afryki datahub.itu.int.
12. Informacje produktowe Rain 5G – oferty unlimited 5G i ceny (R649 za 30 Mbps, R1095 za nielimitowaną prędkość + karty SIM na telefon) rain.co.za gadget.co.za.