LIM Center, Aleje Jerozolimskie 65/79, 00-697 Warsaw, Poland
+48 (22) 364 58 00
[email protected]

Szokująca prawda o dostępie do internetu w Burkina Faso – od białych plam do marzeń o Starlink

Szokująca prawda o dostępie do internetu w Burkina Faso – od białych plam do marzeń o Starlink

0
The Shocking Truth About Internet Access in Burkina Faso – From White Zones to Starlink Dreams

Aktualny stan dostępu do internetu w Burkina Faso

Krajobraz cyfrowy Burkina Faso charakteryzuje się niską penetracją internetu i silnym uzależnieniem od sieci mobilnych. Na rok 2023 tylko około 17–20% populacji korzysta z internetu, co jest znacznie poniżej afrykańskiej średniej (~39%) pulse.internetsociety.org oraz światowej (~66%) datareportal.com. W liczbach bezwzględnych oznacza to około 4,7 miliona aktywnych użytkowników internetu w kraju o populacji ~23 mln digitalmagazine.bf. Oznacza to, że zaledwie co piąty mieszkaniec Burkina Faso korzystał z internetu w ciągu ostatnich 3 miesięcy, co podkreśla ogromne wykluczenie cyfrowe.

Dostęp mobilny vs. stacjonarny: Dostęp do internetu w Burkina Faso jest w zdecydowanej większości oparty na sieciach mobilnych. Pod koniec 2023 roku odnotowano ok. 17 milionów subskrypcji internetu mobilnego – co daje około 77% pokrycia populacji pod względem dostępu digitalmagazine.bf. Jednak „subskrypcja” nie zawsze oznacza aktywne korzystanie (wiele osób posiada karty SIM z dostępem do internetu, których rzadko używa). Dla porównania, internet stacjonarny (domowy/biurowy) jest ekstremalnie ograniczony: aktywnych było tylko około 84 807 subskrypcji w III kwartale 2023 digitalmagazine.bf. Połączenia stacjonarne – głównie nowe światłowody w dużych miastach – rosną bardzo szybko (wzrost o 140% względem 2022) digitalmagazine.bf, ale ciągle stanowią bardzo niewielki procent całego dostępu do internetu. Dla zdecydowanej większości mieszkańców Burkina Faso internet oznacza telefon komórkowy (najczęściej korzystający z transmisji danych 3G/4G), a nie domową linię szerokopasmową.

Różnice miejskie–wiejskie: Występuje wyraźna przepaść między miastem a wsią w zakresie łączności. Miasta takie jak Wagadugu i Bobo-Dioulasso mają znacznie lepszy zasięg i wyższy odsetek użytkowników internetu niż wsie. Ogólnokrajowo, około 85% populacji znajduje się w zasięgu przynajmniej podstawowego sygnału komórkowego, lecz w odległych regionach zasięg drastycznie spada – mobilny internet 3G dociera jedynie do ~64% kraju, a 4G/LTE obejmuje zaledwie 46% developingtelecoms.com. Pozostałe miejsca (określane jako „białe strefy”) praktycznie nie mają sygnału w ogóle. W 2022 roku zidentyfikowano około 1 700 lokalizacji jako białe strefy z brakiem dostępu do telefonii i internetu, głównie w rzadko zaludnionych lub dotkniętych konfliktem regionach developingtelecoms.com. Tylko 183 z nich zostały do 2022 roku podłączone w ramach specjalnych programów developingtelecoms.com. W rezultacie penetracja internetu w miastach może być wielokrotnie wyższa niż krajowe 20%, podczas gdy na wielu wsiach jest bliska zeru. Kluczowym problemem jest elektryczność – Burkina Faso cierpi z powodu niskiej elektryfikacji, a „brak dostępu do prądu pogłębia wykluczenie cyfrowe, zwłaszcza na wsi” etcluster.org. Mówiąc wprost: jeżeli wioski nie mają prądu do ładowania telefonów ani zasilania stacji bazowych, dostęp do internetu pozostaje odległym marzeniem.

Główne wskaźniki (2023–24): (Burkina Faso wobec wybranych punktów odniesienia)

  • Penetracja użytkowników internetu: ~20% populacji digitalmagazine.bf (Średnia Afryka ~39% pulse.internetsociety.org; Świat ~66% datareportal.com)
  • Penetracja subskrypcji mobilnych: 116% (czyli więcej kart SIM niż mieszkańców, z powodu używania wielu kart przez jedną osobę) developingtelecoms.com
  • Subskrypcje internetu mobilnego: ~18 milionów (ok. 77% populacji ma potencjalny dostęp do internetu przez kartę SIM) digitalmagazine.bf
  • Aktywni użytkownicy internetu: ~4,7 mln (20% penetracji – wielu mających dostęp nie korzysta regularnie) digitalmagazine.bf
  • Subskrypcje internetu stacjonarnego: ~85 tysięcy (≪1% populacji – skrajnie mało) digitalmagazine.bf
  • Miejski zasięg 4G: Wysoki w dużych miastach (większość obszarów miejskich ma 4G/LTE kilku operatorów)
  • Zasięg na terenach wiejskich: Wiele terenów wiejskich ma tylko 2G lub brak jakiegokolwiek zasięgu; szacuje się, że 15% populacji nie ma sygnału komórkowego developingtelecoms.com.

Dane te pokazują, że choć zasięg infrastruktury (sieci mobilne, posiadanie karty SIM) obejmuje większość obywateli, rzeczywiste korzystanie z internetu pozostaje bardzo niskie. Różnica ta wynika z kwestii kosztów, umiejętności korzystania i dostępu do prądu (omówionych niżej).

Wyzwania infrastrukturalne – luki, koszty i problemy energetyczne

Burkina Faso boryka się z poważnymi wyzwaniami infrastrukturalnymi, które ograniczają upowszechnienie internetu. Pierwszym z nich jest zasięg: wspomniane „białe strefy” bez jakiegokolwiek sygnału obrazują problem z rozprzestrzenieniem sieci na cały kraj. Około 15% mieszkańców Burkina Faso żyje na terenach bez sygnału telekomunikacyjnego developingtelecoms.com. Nawet w miejscach z zasięgiem jest on często ograniczony do 2G lub bardzo niestabilny. Budowa infrastruktury do odległych wiosek jest kosztowna i mało opłacalna dla operatorów, dlatego państwo wspomaga te inwestycje dotacjami (więcej o tym później).

Kolejną ogromną przeszkodą jest dostęp do elektryczności i zasilania. Rozległe obszary wiejskie Burkina Faso nie mają dostępu do sieci energetycznej. Wieże telekomunikacyjne w tych rejonach muszą być zasilane panelami słonecznymi lub generatorami diesla – to drogie i zawodne rozwiązanie. Samym mieszkańcom trudno jest nawet naładować telefon, jeśli wieś nie ma regularnego dostępu do prądu. Ta bariera energetyczna bezpośrednio przekłada się na barierę w dostępie do internetu, co podkreślają agencje rozwojowe: brak prądu pogłębia wykluczenie cyfrowe na wsiach etcluster.org. W praktyce nawet tania oferta na internet 3G nie ma sensu, jeśli telefon jest rozładowany lub stacja bazowa nie ma zasilania.

Przystępność cenowa usług internetowych, choć stanowi problem w tak nisko dochodowym kraju, w ostatnich latach uległa poprawie. Ceny mobilnych pakietów danych w Burkina Faso należą obecnie do najbardziej przystępnych w Afryce Zachodniej w stosunku do dochodów pulse.internetsociety.org. Przykładowo, podstawowy pakiet internetu mobilnego (1 GB danych) może kosztować mniej niż 1% przeciętnych miesięcznych dochodów pulse.internetsociety.org, co odpowiada celowi ONZ w zakresie przystępności. Jednak koszt urządzeń wciąż stanowi barierę – smartfony, komputery, a nawet telefony obsługujące 4G pozostają drogie dla gospodarstw o niskich dochodach. Wiele osób nadal korzysta z prostych telefonów komórkowych, które nie mają dostępu do nowoczesnego internetu poza prostymi usługami SMS.

Mniej oczywistym, ale kluczowym wyzwaniem jest bezpieczeństwo i stabilność infrastruktury. Burkina Faso doświadczyła w ostatnich latach niestabilności politycznej i konfliktów, a infrastruktura telekomunikacyjna nie została oszczędzona. Akty wandalizmu oraz ataki bojowników w niektórych regionach (szczególnie na północy i wschodzie, gdzie działają grupy dżihadystyczne) doprowadziły do zniszczenia lub wyłączenia dziesiątek wież developingtelecoms.com. Do sierpnia 2023 roku 681 stacji telekomunikacyjnych było poza zasięgiem lub niedostępnych z przyczyn bezpieczeństwa – to wzrost z 632 rok wcześniej developingtelecoms.com. Każda uszkodzona wieża oznacza, że całe społeczności tracą łączność. Dodatkowo, technicy nie zawsze mogą bezpiecznie dotrzeć do wież w strefach konfliktu lub ich naprawić, co prowadzi do przedłużających się awarii. To wyzwanie związane z bezpieczeństwem stanowi dodatkową trudność w rozbudowie i utrzymaniu sieci.

Wreszcie, jako kraj śródlądowy, międzynarodowa przepustowość Burkina Faso jest ograniczona przez zależność od podmorskich kabli światłowodowych wyprowadzanych w sąsiednich krajach nadmorskich (Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej itd.). Cały międzynarodowy ruch internetowy musi przechodzić przez kilka kluczowych tras światłowodowych. „Różnorodność połączeń” oceniana jest jako słaba – istnieje mniej niż 3 niezależne połączenia międzynarodowe, co czyni kraj podatnym na przerwy spowodowane przerwaniem kabli w regionie pulse.internetsociety.org. (Na przykład poważne uszkodzenie podmorskich kabli w 2023 roku wywołało zakłócenia internetu w całej Afryce Zachodniej, podkreślając zależność Burkina Faso od bramek internetowych sąsiadów.) To ograniczenie międzynarodowej infrastruktury utrzymuje też wysokie hurtowe koszty przepustowości, co wpływa na jakość i cenę usług detalicznych.

Podsumowując, wyzwania związane z łącznością w Burkina Faso są wielowymiarowe: braki w zasięgu geograficznym, problemy z elektryfikacją i dostępem do energii, koszt urządzeń oraz zagrożenia bezpieczeństwa – wszystko to sprawia, że dostęp do internetu jest nieosiągalny dla większości mieszkańców kraju.

Polityka rządu i ramy regulacyjne

Rząd Burkina Faso rozumie te wyzwania i w ostatnich latach wdrożył polityki oraz inicjatywy mające na celu poprawę łączności. Sektor telekomunikacyjny nadzoruje krajowy regulator ARCEP (Autorité de Régulation des Communications Électroniques et des Postes), który reguluje operatorów, zarządza widmem i egzekwuje standardy usług. Ogólnie rzecz biorąc, Burkina Faso ma zliberalizowany rynek telekomunikacyjny z wieloma prywatnymi operatorami (po reformach z lat 2000.), ale rząd nadal odgrywa aktywną rolę w rozszerzaniu zasięgu na niedoinwestowane obszary.

Jednym z głównych narzędzi polityki jest Fundusz Uniwersalnego Dostępu i Usług (FASU), zarządzany przez państwo fundusz finansowany ze składek od firm telekomunikacyjnych. FASU służy subwencjonowaniu rozbudowy sieci na nieopłacalnych, wiejskich „białych plamach”. Pod koniec 2022 roku Minister Transformacji Cyfrowej ogłosił ambitny plan, aby w ciągu trzech lat wprowadzić usługi mobilne i internetowe do 1 000 odległych społeczności developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Plan ten zakłada bezpośrednie inwestycje środków publicznych w budowę wież i infrastruktury tam, gdzie firmy telekomunikacyjne zwykle nie inwestowałyby. Około 6,2 miliarda CFA (~10,5 mln USD) zostało już wydane na podłączenie do sieci 183 wcześniej wykluczonych wiosek do 2022 roku developingtelecoms.com.

Na bazie tych działań rząd w 2025 roku ogłosił jeszcze większą inwestycję: w 2025 roku planowane jest uruchomienie 800 nowych wież telekomunikacyjnych w celu uzupełnienia braków w zasięgu developingtelecoms.com. Spośród nich 250 obiektów zostanie zbudowanych w ramach wspieranego przez Bank Światowy Projektu Przyspieszenia Transformacji Cyfrowej (PACT Digital), a pozostałe 550 wież zostanie sfinansowanych przez FASU developingtelecoms.com. Celem jest znaczne poprawienie zasięgu do 2027 roku i zbliżenie się do uniwersalnego dostępu. Warto jednak zauważyć, że urzędnicy podali niewiele szczegółów o dotychczasowych postępach i nie jest jasne, czy projekty są realizowane zgodnie z planem developingtelecoms.com. Ponadto, plany te stoją w obliczu trwających zagrożeń dla bezpieczeństwa – rząd nie wyjaśnił jeszcze, jak zamierza ochronić nową infrastrukturę przed wandalizmem, który nękał istniejące wieże developingtelecoms.com.

Jeśli chodzi o ramy prawne, Burkina Faso aktualizuje swoje prawo, aby nadążyć za rozwojem cyfrowym. W 2021 roku uchwalono nowe prawo przeciwdziałające cyberprzestępczości, a w grudniu 2024 roku ARCEP zakończył kompleksową aktualizację przepisów cyfrowych przy wsparciu międzynarodowym jonesday.com. Obejmowało to audyt istniejącego ustawodawstwa i przygotowanie nowych regulacji zgodnych z dobrymi praktykami. Choć szczegóły są techniczne, celem jest unowocześnienie środowiska prawnego sektora telekomunikacyjnego/ICT – od licencjonowania, zarządzania widmem, ochrony konsumentów po regulacje usług cyfrowych. Bardziej solidne ramy prawne powinny teoretycznie wspierać inwestycje i poprawiać jakość usług, jeśli będą właściwie egzekwowane.

Podejście rządu do wolności internetu i wyłączeń sieci również zasługuje na uwagę. W przeciwieństwie do niektórych sąsiadujących państw, Burkina Faso nie stosowała wyłączeń internetu w ostatnim roku pomimo napiętej sytuacji bezpieczeństwa – odnotowano 0 przypadków odcięcia internetu w ciągu ostatnich 12 miesięcy pulse.internetsociety.org. To pozytywny sygnał stabilności dostępu (użytkownicy nie są odcinani decyzją władz), choć sytuacja ta może się zmienić zależnie od wydarzeń. Władze jednak prowadzą działania kontrolne w innych kwestiach: na przykład wprowadzono projekt ustawy mający ograniczyć liczbę kart SIM na osobę, co ma zahamować oszustwa i poprawić nadzór bezpieczeństwa developingtelecoms.com. I choć rząd zasadniczo otwiera rynek na konkurencję, jest ostrożny w pełnej deregulacji (co widać na przykładzie podejścia do internetu satelitarnego, omówionego później).

Podsumowując, rząd Burkina Faso aktywnie angażuje się w rozszerzanie łączności, wykorzystując fundusze uniwersalnego dostępu i projekty do rozbudowy sieci wiejskiej oraz aktualizując ramy regulacyjne, by wesprzeć konkurencyjny i bezpieczny sektor telekomunikacyjny. Polityki są dobrze przemyślane – docelowo mają objąć cały kraj szerokopasmowym internetem do 2030 roku – jednak realizacja napotyka trudności finansowe, logistyczne i związane z bezpieczeństwem.

Kluczowi gracze: Międzynarodowi i lokalni dostawcy internetu

Mimo wyzwań, mieszanka międzynarodowych gigantów telekomunikacyjnych i lokalnych dostawców napędza usługi internetowe w Burkina Faso. Rynek można ogólnie podzielić na operatorów sieci komórkowych oraz dostawców usług internetowych (ISP) (częściowo się pokrywających):

  • Orange Burkina Faso: Orange – francuski koncern – to czołowy dostawca usług mobilnych i internetu w kraju. Dysponuje około 50% udziałem w rynku internetu pulse.internetsociety.org i posiada prawie 9 milionów abonentów internetu mobilnego (III kwartał 2023) digitalmagazine.bf. Orange oferuje mobilne usługi 2G/3G/4G w całym kraju oraz internet stacjonarny (w tym światłowód w miastach). Jego dominacja wynika z reputacji lepszego zasięgu i jakości sieci, choć firma mierzyła się ze skargami klientów na przerwy w dostawie i ceny usług.
  • Moov Africa (Onatel): Moov to marka Maroc Telecom (operator marokański), będący w zasadzie sprywatyzowanym byłym państwowym operatorem Onatel. Posiada dużą część rynku mobilnego, z około 6,94 miliona abonentów internetu mobilnego digitalmagazine.bf (około 40% udziału). Moov/Onatel jest właścicielem głównej infrastruktury szkieletowej i odziedziczył wiele linii miedzianych oraz starszych sieci. Oferuje DSL i częściowo szerokopasmowy internet światłowodowy oprócz usług mobilnych. Dzięki wsparciu Maroc Telecom Moov ma dostęp do kapitału, ale konkuruje ostro z Orange.
  • Telecel Faso: Telecel to trzeci operator komórkowy, mniejszy lokalny gracz z około 1,8 miliona użytkowników danych digitalmagazine.bf (~10% udziału). Działa głównie w miastach i częściowo na wsi, ale opóźnienia w rozbudowie sieci i problemy finansowe spowodowały kontynuujący się spadek liczby klientów digitalmagazine.bf. Telecel nie oferuje znaczących rozwiązań szerokopasmowych stacjonarnych, choć testował pewne bezprzewodowe rozwiązania szerokopasmowe. Ich ofertę często wyróżniają niższe ceny, ale jakość sieci jest postrzegana jako niższa niż w Orange i Moov.
  • GVA (Canalbox): Group Vivendi Africa (GVA), właściciel marki Canal+ Canalbox, to nowy i wpływowy gracz, koncentrujący się na internetu światłowodowym do domu w dużych miastach. GVA uruchomiła światłowód w Wagadugu i Bobo-Dioulasso, notując ogromny wzrost. Pod koniec 2023 r. GVA była największym dostawcą internetu światłowodowego z 40 835 abonentami, co daje wzrost aż o 279% rok do roku digitalmagazine.bf. Usługa Canalbox (nielimitowany szybki internet) szybko przyciąga rozrastającą się miejską klasę średnią i firmy. Sukces GVA wskazuje na duże, niespełnione do tej pory zapotrzebowanie na szybki internet domowy – choć dostępne wyłącznie dla mieszkańców miast. (Ważne: GVA jest wyłącznie dostawcą ISP, nie prowadzi usług mobilnych.)
  • FasoNet (Onatel): FasoNet to stacjonarna marka Onatel/Moov, historyczny główny dostawca internetu dla firm i instytucji państwowych. Według danych o udziałach w ruchu internetowym, „FasoNet” ma około 23% udziału w rynku internetu pulse.internetsociety.org. Wynika to prawdopodobnie z obsługi klientów biznesowych, linii dzierżawionych, ADSL i częściowo światłowodów obsługiwanych przez Onatel. Liczba abonentów światłowodu Onatel wyniosła 13 050 we wrześniu 2023 digitalmagazine.bf (trzeci największy dostawca światłowodu po GVA i Orange). FasoNet/Onatel korzysta z posiadania większości infrastruktury telekomunikacyjnej kraju (światłowody szkieletowe, połączenia międzynarodowe), ale w usługach detalicznych spotyka silną konkurencję.
  • Pozostali ISP i inicjatywy: Istnieje kilka mniejszych dostawców, jak VTS (ok. 600 użytkowników światłowodu digitalmagazine.bf), oraz kilku operatorów satelitarnych obsługujących NGO i firmy w trudno dostępnych rejonach. Rząd zarządza także ANPTIC (Narodowa Agencja ds. Promocji ICT), która ma marginalny <1% udziału w rynku pulse.internetsociety.org – zapewne prowadząc projekty e-government i społecznościowe telecentra. Cały rynek ISP internetu stałego rośnie z bardzo niskiego poziomu początkowego, a Orange, GVA i Onatel przejmują niemal cały wzrost popytu na domowy szerokopasmowy internet.

Konkurencja i dynamika rynku: Konkurencja rynkowa w Burkina Faso jest oceniana jako słaba do umiarkowanej – według raportu Internet Society, stopień konkurencyjności dla użytkowników końcowych oceniono tam jako „zły” pulse.internetsociety.org. Praktycznie dwa duże podmioty (Orange i Maroc Telecom przez Moov/Onatel) dominują rynek i były już karane grzywnami za złą jakość usług oraz domniemaną zmowę kartelową. Jednak wejście GVA Canalbox do internetu stacjonarnego i obecność Telecel jako trzeciego operatora komórkowego wywierają nieco presji konkurencyjnej, szczególnie cenowej. W ostatnich latach w Burkina Faso pojawiły się bojkoty konsumenckie i protesty przeciwko wysokim kosztom internetu mobilnego oraz złej jakości usług – co świadczy o frustracji klientów i wymusza korekty u operatorów. Regulator ARCEP czasem interweniował – nakładając kary na Orange, Moov i Telecel za niedotrzymywanie parametrów jakościowych i żądając poprawy developingtelecoms.com. Wszystko to potwierdza, że choć graczy jest kilku, konsumenci mają ograniczony wybór, a rynek wciąż dojrzewa do prawdziwej konkurencji.

Internet satelitarny: Nowa granica (Starlink i inni)

Jednym z najgłośniejszych trendów w globalnej łączności jest internet satelitarny, zwłaszcza konstelacje na niskiej orbicie (LEO) jak Starlink Elona Muska. Dla kraju takiego jak Burkina Faso – z rozległymi obszarami wiejskimi i nierówną infrastrukturą – satelitarne łącze szerokopasmowe może być przełomem, dostarczając szybki internet w dowolne miejsce bez budowy wież lub prowadzenia światłowodu. Jednak wprowadzenie internetu satelitarnego w Burkina Faso przebiega wolno i natrafia na przeszkody regulacyjne.

Na początku 2024 r. Starlink nie działa jeszcze w Burkina Faso, a wręcz sprzedaż urządzeń Starlink jest oficjalnie zakazana przez rząd ecofinagency.com. Burkina Faso należy do kilku krajów afrykańskich (w tym Wybrzeże Kości Słoniowej, DR Konga, Mali, Senegalu, Zimbabwe i RPA), które wprowadziły zakazy bądź ograniczenia dla urządzeń Starlink do czasu uzyskania odpowiednich licencji ecofinagency.com. Oznacza to, że choć satelity Starlink technicznie pokrywają większość Afryki, firma nie zawarła jeszcze umowy ani nie uzyskała licencji od władz Burkina, więc regulatorzy ostrzegają klientów przed korzystaniem z tej usługi. Zakaz ten pokazuje nacisk rządu na przestrzeganie przepisów (i prawdopodobnie ochronę lokalnych rynków telekomunikacyjnych), zanim dopuści zagranicznych operatorów satelitarnych do swobodnego działania.

Jednak plany uruchomienia Starlink są na horyzoncie. Według branżowych analiz Burkina Faso miało uzyskać dostęp do Starlink prawdopodobnie w 2024 lub 2025 roku blog.telegeography.com, pod warunkiem uzyskania akceptacji rządowej. Starlink faktycznie szybko powiększył dostępność w Afryce w ciągu ostatnich dwóch lat – na początku 2025 działał już w 18 krajach afrykańskich africa.businessinsider.com – więc to prawdopodobnie kwestia czasu, aż Burkina Faso zostanie podłączona. Także kraje sąsiednie jak Niger już otworzyły rynek (Niger udzielił Starlink licencji pod koniec 2024 roku, traktując to jako klucz do łączenia odległych społeczności). Po uruchomieniu Starlink może stanowić szybką, ale drogą opcję dla tych, których stać na sprzęt (~400 USD za antenę) i miesięczny abonament ok. 50–100 USD. To poza zasięgiem przeciętnego mieszkańca Burkina, ale może zmienić zasady gry dla firm, NGO i zamożniejszych użytkowników w rejonach wiejskich lub słabo obsługiwanych – wypełniając luki, gdzie nigdy nie pojawi się światłowód czy stabilna sieć komórkowa.

Oprócz Starlink, Burkina Faso ma doświadczenie z starszymi rozwiązaniami satelitarnymi internetu. Terminale VSAT (wykorzystujące satelity geostacjonarne) od dawna są używane przez banki, urzędy państwowe oraz organizacje pomocowe do łączenia odległych miejsc. Tradycyjny szerokopasmowy internet satelitarny jest jednak kosztowny i oferuje ograniczoną przepustowość. Ostatnio inne firmy, takie jak Viasat i Eutelsat (Konnect), również przyglądają się afrykańskim rynkom z nowymi ofertami satelitarnymi. Rząd Burkina Faso we współpracy z międzynarodowymi darczyńcami (np. z rządem Luksemburga, powiązanym z operatorem satelitarnym SES) wdrożył częściowe rozwiązania satelitarne dla potrzeb humanitarnych etcluster.org – na przykład do podłączania centrów ICT w regionach konfliktowych, gdzie sieci naziemne nie działają.

Warto zauważyć, że mimo iż internet satelitarny może ominąć lokalne ograniczenia infrastrukturalne, wymaga zgody regulacyjnej w każdym kraju. Władze mają zrozumiałe obawy dotyczące suwerenności, bezpieczeństwa (nienadzorowana komunikacja) i konkurencji (ochrona obecnych operatorów telekomunikacyjnych). Zakaz nieautoryzowanego sprzętu Starlink pokazuje, że Burkina Faso ostrożnie równoważy te obawy z obietnicą nowych technologii.

Podsumowując, internet satelitarny to zarówno ogromna szansa, jak i dylemat regulacyjny dla Burkina Faso. Technologia ta może przeskoczyć infrastrukturę naziemną i podłączyć najbardziej oddalone zakątki kraju (miejsca, gdzie obecnie nie ma „ani jednej kreski” zasięgu). Firmy takie jak Starlink stoją u progu wejścia na rynek – a kiedy to zrobią, Burkina Faso może wejść w nową erę łączności dla szkół, przychodni i społeczności na prowincji. Jednak adaptacja będzie prawdopodobnie powolna i ograniczona przez koszty, a rząd nadal będzie miał ścisłą kontrolę nad rozwojem tego sektora.

Porównanie Burkina Faso: sąsiedzi i międzynarodowe standardy

Aby lepiej zrozumieć dostęp do internetu w Burkina Faso, warto porównać sytuację z sąsiadami i innymi krajami o podobnych warunkach. Kraj pozostaje w tyle za wieloma zachodnioafrykańskimi sąsiadami pod względem łączności, choć jest na porównywalnym poziomie z niektórymi krajami Sahelu w najbliższym otoczeniu.

  • Wybrzeże Kości Słoniowej (Côte d’Ivoire): Około 45% mieszkańców Wybrzeża Kości Słoniowej korzystało z internetu w 2023 r. datareportal.com, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w Burkina Faso. Kraj dużo inwestuje w infrastrukturę telekomunikacyjną i korzysta na położeniu przybrzeżnym, będącym punktem dostępowym dla podmorskich kabli światłowodowych. Centra miejskie mają szeroki dostęp do 4G, a nawet pilotażowe projekty 5G. Rozwijana jest także sieć światłowodowa, która łączy domy m.in. w Abidżanie. Wszystko to sprawia, że Wybrzeże Kości Słoniowej należy do najlepiej skomunikowanych cyfrowo gospodarek w regionie.
  • Ghana: Południowy sąsiad Burkina Faso – Ghana – jest liderem łączności w Afryce Zachodniej. Penetracja internetu w Ghanie szacowana jest na ok. 70% w 2025 r. statista.com, co jest niezwykle wysokim wynikiem na tle kontynentu. Swoje sukcesy Ghana zawdzięcza konkurencyjnemu rynkowi telekomunikacyjnemu, rozległemu zasięgowi 3G/4G (również na obszarach wiejskich) oraz intensywnemu wdrażaniu szerokopasmowego internetu. Wyższy poziom alfabetyzmu i urbanizacji dodatkowo sprzyja korzystaniu z sieci. Różnica między Ghaną a Burkina Faso pokazuje, jak polityka i warunki rynkowe mogą diametralnie wpływać na poziom cyfryzacji.
  • Mali i Niger: Obaj sąsiedzi mierzą się z podobnymi wyzwaniami co Burkina Faso (brak dostępu do morza, rozległe obszary wiejskie, problemy z bezpieczeństwem). Penetracja internetu w Mali jest na zbliżonym poziomie do Burkina Faso, wynosząc ok. 20% lub mniej (aktualne dane są rozbieżne, a konflikt wpływa na łączność w części tego kraju). Niger ma jeden z najniższych wskaźników korzystania z internetu na świecie – w ostatnich latach szacuje się go na ok. 5–10% populacji etcluster.org. Ogromna pustynia i bardzo niska elektryfikacja utrudniają szerokie wprowadzenie internetu. Burkina Faso wypada nieco lepiej niż Niger, ale cała trójka krajów Sahelu znacząco odstaje od średniej afrykańskiej.
  • Nigeria: Najludniejszy kraj Afryki – Nigeria – ma ok. 40% populacji online (wg niektórych prognoz 50–60% penetracji w 2023 r.). Sama liczba użytkowników internetu w Nigerii jest najwyższa w Afryce, jednak procentowo pokazuje, że nawet w największych gospodarkach jeszcze nie połowa ludzi ma dostęp do internetu. Wynik Burkina Faso – 20% – wydaje się skromny, ale jeszcze niedawno Nigeria była na podobnym poziomie, co pokazuje potencjał do nadrobienia, jeśli zostaną poczynione odpowiednie inwestycje.
  • Średnia światowa: Około 66% populacji świata będzie online w 2024 r. datareportal.com. Kraje wiodące (Europa, Ameryka Północna, części Azji) mają ponad 90% penetracji internetu. Nawet w Afryce są wyjątki, jak Maroko (~92%) oraz małe kraje typu Republika Zielonego Przylądka (~73%), co pokazuje możliwości rozwoju statista.com. Wynik Burkina Faso (~20%) wyraźnie lokuje kraj na jednym z końcowych miejsc w globalnym rankingu i podkreśla pilną potrzebę rozwoju – trzeba potroić lub nawet poczwórnie zwiększyć liczbę internautów, by osiągnąć aktualną średnią światową.

Podsumowując, Burkina Faso pozostaje w tyle zarówno za regionem, jak i światem pod względem dostępu do internetu, zwłaszcza w porównaniu z gospodarkami nadbrzeżnymi i bardziej rozwiniętymi. Jednak, biorąc pod uwagę warunki ekonomiczne i geograficzne (podobne do Mali i Nigru), Burkina Faso plasuje się zgodnie z przewidywaniami. Pozostaje nadzieja, że trwające projekty oraz nowe technologie (światłowody, rozwój 4G, internet satelitarny) pozwolą zmniejszyć tę lukę w nadchodzących latach, możliwe także przez przeskok rozwojowy.

Szanse i bariery dla szerszej łączności

Patrząc w przyszłość, Burkina Faso stoi na rozdrożu jeśli chodzi o rozwój cyfrowy. Pojawia się wiele obiecujących możliwości przyspieszenia dostępu do internetu, ale utrzymują się też przeszkody, które mogą ograniczyć postęp. Oto analiza najważniejszych czynników:

Szanse napędzające rozwój łączności:

  • Inicjatywy rządu i darczyńców: Zaangażowanie na rzecz budowy 800 nowych wież i podłączenia 1 000 odległych obszarów do 2027 r. developingtelecoms.com developingtelecoms.com to ogromna szansa rozwojowa. Jeżeli się uda, radykalnie wzrośnie procent populacji w zasięgu sieci komórkowych. Międzynarodowi partnerzy (Bank Światowy, itp.) oraz Fundusz Usług Powszechnych zapewniają finansowanie. Te inwestycje mogą zamknąć lukę zasięgową i umożliwić milionom osób dostęp do sygnału.
  • Rozwój 4G (i w przyszłości 5G): Burkina Faso szybko przechodzi ze starszych technologii (2G/3G) na sieci 4G LTE. W samym 2023 r. liczba abonamentów na 4G wzrosła o 79% digitalmagazine.bf dzięki ekspansji LTE przez operatorów. Szybszy internet i lepsza jakość zachęca do intensywniejszego korzystania i przyciąga nowych użytkowników (im szybszy i stabilniejszy internet, tym chętniej ludzie z niego korzystają). Choć 5G jeszcze nie ruszyło, już dziś rozwój zaplecza światłowodowego i centrów danych ułatwi przyszłe wdrożenia 5G w miastach, gdy przyjdzie na to czas.
  • Rozwój światłowodów: Fala abonamentów światłowodowych do domu (np. dzięki GVA Canalbox) tworzy grupę użytkowników z szybkim internetem w miastach. Sprzyja to lokalnemu rozwojowi treści i usług internetowych, bo krytyczna masa użytkowników napędza rynek. Zwiększa także presję na operatorów mobilnych, by poprawiali własne oferty, bo konsumenci widzą, jak działa prawdziwe szerokopasmowe łącze. Rosnąca krajowa sieć światłowodowa (w tym połączenia ze światłowodami krajów sąsiednich) z czasem obniży koszty transmisji i poprawi odporność infrastruktury.
  • Spadek cen i dostępność: Koszty mobilnego internetu w Burkina Faso maleją, czyniąc kraj jednym z najtańszych rynków danych w Afryce pulse.internetsociety.org. Na rynku pojawiają się też coraz tańsze smartfony podstawowe. Gdy ceny sprzętu i pakietów danych będą spadać, więcej osób uzyska dostęp do sieci. Są dowody, że nawet biedniejsi mieszkańcy wsi kupują dane, jeśli są one wystarczająco tanie, a internet daje faktyczne korzyści (np. komunikacja, bankowość mobilna, rozrywka).
  • Młoda, chętna do innowacji populacja: Burkina Faso ma młodych mieszkańców (mediana wieku ok. 17 lat). To pokolenie digital natives, które chętnie korzysta z mediów społecznościowych, usług online i smartfonów. Stanowią ogromną bazę potencjalnych użytkowników internetu, jeśli do gry wejdzie odpowiednia infrastruktura i dostępność cenowa. Już dziś serwisy takie jak Facebook mają miliony burkińskich kont (często używanych dorywczo). Ta ukryta potrzeba może przełożyć się na regularne użytkowanie wraz z ekspansją zasięgu.
  • Internet satelitarny i innowacyjne technologie: Pojawienie się satelitów LEO (Starlink) oraz potencjalnie innych innowacji (np. lokalne ośrodki Wi-Fi, balony lub drony dla pokrycia siecią) to elementy mogące diametralnie poprawić sytuację. Jeśli Burkina Faso wykorzysta te technologie, można będzie pominąć typowe opóźnienia infrastrukturalne. Przykładowo, podłączenie szkół czy ośrodków zdrowia przez satelitę jest szybsze niż czekanie na światłowód czy radiolinię. Otwartość rządu na pilotaże (np. wykorzystywanie satelitów w komunikacji kryzysowej) sugeruje gotowość do korzystania z innowacji tam, gdzie to uzasadnione.

Bariery i utrzymujące się wyzwania:

  • Bieda i niska alfabetyzacja: Podstawowych czynników społeczno-ekonomicznych nie można pominąć. Duża część mieszkańców Burkina Faso żyje w ubóstwie i ma ograniczoną edukację formalną. Nawet jeśli usługa internetu istnieje, wielu ludzi nie stać na smartfony lub komputery, a część osób – szczególnie starszych – nie ma umiejętności czytania lub cyfrowych, by korzystać z usług online. Ta bariera kapitału ludzkiego sprawia, że samo budowanie sieci nie wystarcza – potrzebne są programy edukacji cyfrowej, lokalne treści oraz usługi pokazujące realne korzyści dla biedniejszych mieszkańców wsi (np. informacje rolnicze, bankowość mobilna).
  • Infrastruktura energetyczna: Jak wspomniano, dostęp do energii elektrycznej pozostaje niski (zwłaszcza na wsiach). Dopóki wskaźnik elektryfikacji nie wzrośnie (a prąd nie dotrze do wiosek i będzie stabilniejszy w miastach), rozwój internetu będzie ograniczony. Przerwy w dostawach prądu czy całkowity brak dostępu oznaczają brak łączności. Sektor telekomunikacyjny będzie musiał inwestować w panele słoneczne i systemy awaryjne zarówno dla masztów sieci, jak i lokalnych punktów ładowania, aby zminimalizować skutki tych braków.
  • Bezpieczeństwo i stabilność polityczna: Trwający kryzys bezpieczeństwa spowodowany atakami ekstremistów stwarza poważną barierę. Nie tylko niszczone są elementy infrastruktury developingtelecoms.com, ale też uwaga oraz środki rządowe muszą być przekierowywane. W regionach niestabilnych firmy nie chcą inwestować w nowe lokalizacje, a nawet utrzymanie starych punktów jest ryzykowne. Niestabilność polityczna (np. zamachy stanu w 2022 r.) także może blokować reformy regulacyjne i zniechęcać inwestorów. Tylko stabilne otoczenie sprzyja długoterminowym projektom telekomunikacyjnym.
  • Bariery regulacyjne: Choć rząd jest aktywny, wciąż istnieją bariery administracyjne i regulacyjne, które opóźniają postęp. Przykładem jest opóźnienie wydawania licencji na nowe technologie, takie jak Starlink, co pokazuje ostrożne podejście, które – choć zrozumiałe – sprawia, że społeczeństwo musi dłużej czekać na dostępne już technicznie usługi ecofinagency.com. Również przydział częstotliwości dla przyszłego rozwoju (np. 5G) czy usprawnienia w wydawaniu pozwoleń na budowę masztów mogą stać się wąskim gardłem, jeśli nie będą odpowiednio zarządzane. Utrzymanie równowagi między kontrolą a innowacyjnością będzie stałym wyzwaniem dla regulatorów.
  • Konkurencja i inwestycje: Obecna struktura rynku może ograniczyć tempo ekspansji. Dwóch największych operatorów (Orange i Moov) być może nie ma bodźców, by aktywnie konkurować o mało rentowne obszary wiejskie bez dodatkowego nacisku. Telecel, mniejszy gracz, ma ograniczone możliwości kapitałowe na samodzielną rozbudowę zasięgu. Potrzebne są dalsze inwestycje – być może pojawienie się nowych graczy lub partnerstw publiczno-prywatnych – by rozszerzyć łączność. Jeśli rynek pozostanie półduopolistyczny, poprawa cen i jakości może się zatrzymać po zrealizowaniu pierwszej rundy rozbudowy (wspieranej przez rząd/darczyńców).
  • Utrzymanie i jakość usług: Zapewnienie, by istniejące połączenia gwarantowały faktycznie użyteczny internet, to kolejne wyzwanie. Wielu użytkowników narzeka na wolne łącza i przerwy w dostępie. Średnia prędkość pobierania w Burkina Faso w 2023 r. wynosiła ok. 35,7 Mbps dla internetu mobilnego i 43,2 Mbps dla stacjonarnego pulse.internetsociety.org, co brzmi nieźle na papierze, ale różnice między miastami a wsiami są ogromne. Na wsiach realna prędkość może być tylko ułamkiem tych wartości, a czasami nie ma połączenia w ogóle. Przeciążenia sieci miejskich i ograniczona przepustowość międzynarodowa dodatkowo pogarszają jakość. Bez ciągłych inwestycji i konserwacji, doświadczenie użytkownika może być rozczarowujące, co zniechęci do korzystania z sieci.

Perspektywy: Pomimo barier, ogólna trajektoria rozwoju Burkina Faso to stopniowa poprawa łączności. Lata 2023–2025 przyniosły pozytywny impuls: skoordynowana polityka, projekty infrastrukturalne i pilotaże technologiczne jednocześnie rozwijają sektor. Jeśli uda się utrzymać pokój i stabilność oraz zrealizować zapowiedziane plany (maszty, światłowody, być może Starlink), to do końca dekady Burkina Faso znacznie zwiększy poziom penetracji internetu. Optymistycznie można szacować, że kraj przejdzie od ~20% do 40–50% użytkowników internetu do 2030 r. – czyli dogoni dzisiejszych liderów regionu. To zmieni krajobraz społeczno-gospodarczy, otwierając nowe możliwości w edukacji, e-commerce, e-administracji i wielu innych dziedzinach.

Jednakże „ostatnia mila” łączności – dotarcie do najtrudniej dostępnych populacji – prawdopodobnie pozostanie największym wyzwaniem. Połączenie ubóstwa, odległej geografii i braku bezpieczeństwa oznacza, że bez trwałego wysiłku i innowacji część społeczeństwa może pozostać offline, podczas gdy reszta będzie dynamicznie się rozwijać. Cyfrowa przepaść w Burkina Faso może się pogłębić, jeśli miasta będą się cieszyć światłowodem i 5G, podczas gdy niektóre wiejskie społeczności wciąż będą miały trudności nawet z 2G. Zlikwidowanie tej luki wymaga nie tylko technologii, ale także podejść opartych na społecznościach, polityk inkluzywnych, a być może także współpracy regionalnej (bo internet nie zna granic).

Podsumowując, przyszłość internetu w Burkina Faso balansuje między wielkimi nadziejami a twardą rzeczywistością. Obecna sytuacja jest trzeźwiąca – tylko jedna piąta obywateli online, z wyraźnymi nierównościami – lecz realizowane inicjatywy i nowe technologie dają duże nadzieje. Nadchodzące lata będą kluczowe, by przekonać się, czy „marzenia o Starlinku” oraz ogólnokrajowe cele rozwoju internetu szerokopasmowego się spełnią, wprowadzając Burkina Faso pewnie w epokę cyfrową. Świat patrzy, jak ten odporny naród podejmuje się potężnego zadania połączenia swoich obywateli — wieś po wsi i użytkownik po użytkowniku.

Źródła:

Tags: , ,

LIM Center, Aleje Jerozolimskie 65/79, 00-697 Warsaw, Poland

+48 (22) 364 58 00

© 2025 TS2 SPACE Sp. z o.o.

This site uses cookies to deliver services in accordance with the Privacy Policy. You can specify the conditions for storage or access to cookies in your browser.