Çarpıcı Uydu Görüntüleri, ABD Hava Saldırılarının İran’ın Fordow, Natanz ve İsfahan Nükleer Tesisleri Üzerindeki Tam Etkisini Ortaya Koyuyor — Görseller Ne Gösteriyor, Neden Önemli ve Sonrasında Ne Olacak

Yeni yayımlanan ticari uydu fotoğraflarının dalgası, 21 Haziran 2025 ABD saldırı grubunun—B-2 ile fırlatılan GBU-57 “bunker-buster”lar ve denizden fırlatılan Tomahawk’lar kullanılarak—İran’ın Natanz ve İsfahan tesislerindeki yer üstü altyapıyı ağır şekilde tahrip ettiğini ve, derinlere gömülü Fordow zenginleştirme salonlarının harici elektriğini kestiğini doğruluyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ve önde gelen silahsızlanma analistlerinin açık kayıt değerlendirmeleriyle birlikte değerlendirildiğinde, görüntüler İran’ın santrifüj kapasitesinin yıllarca geriye atıldığını gösteriyor; yer altındaki çekirdek program hayatta kalsa bile. Bu rapor, olan biteni tesis tesis bir araya getiriyor, uydu görüntülerinin savaş alanı iddialarını saatler içinde doğrulamayı nasıl mümkün kıldığını gösteriyor ve şimdi İran, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail’in bir sonraki hamlelerinin yol açacağı stratejik riskleri açıklıyor.

1. Dünya Saldırıları İlk Kez Uzaydan Nasıl Öğrendi?

Başkan Donald Trump ABD’nin katılımını doğruladıktan dakikalar sonra, Maxar Technologies ve Planet Labs’in yüksek çözünürlüklü fotoğrafları sosyal medyada ve uluslararası basın ajanslarında dolaşıma girdi; böylece gazeteciler—ve Viyana’daki IAEA—müfettişler sahalara yaklaşamadan önce savaş hasarını bağımsız olarak ilk görenler oldu. apnews.comreuters.com. Ticari uydular günde birkaç kez Orta İran’ın üzerinden geçiyor; ardışık geçişlerin birleştirilmesiyle açık kaynak analistleri, Natanz ve İsfahan’daki yeni bomba kraterlerini, kavrulmuş giriş yollarını ve çökmüş çatıları haritalandırdı. newsweek.comnewsweek.com. IAEA başkanı Rafael Grossi, BBC’ye verdiği demeçte “bu ani harici elektrik kaybıyla birlikte yüksek olasılıkla santrifüjlerin ciddi hasar gördüğünü, hatta tamamen yok olduğunu” söyledi—ve bu görüşün yalnızca “yoğun uydu görüntüsü kullanımı” sonucunda şekillendiğini belirtti reuters.com.

2. 21 Haziran Operasyonunun Zaman Çizelgesi

3. Üç Tesisin Detayları

3.1 Fordow Yakıt Zenginleştirme Tesisi

• Konum & Tasarım. Kuh-e-Daryacheh Dağı’nın 80–90 m içine gömülü olarak inşa edilen Fordow, doğrudan hava saldırısına dayanacak biçimde tasarlanmıştı csis.org.
• Saldırı Sonuçları. Görüntülerde yeni yol tahribatı, taze araç izleri ve uzmanların besleme-kablosu tünelinin çökmesine dair kanıt olarak yorumladığı bir duman bulutu görülüyor apnews.com. Grossi, santrifüj salonlarının “çok sınırlı ya da hiç zarar görmediğini” aktardı fakat elektrik kaybının makineleri mahvetmiş olabileceğini belirtti reuters.com.
• Uzman Görüşü. Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü’nden (ISIS) David Albright, “yer altı tesisin yok edildiğine dair kanıt yok” diyerek uyarıyor ancak yalnızca elektriksiz kalmasının bile Fordow’u aylarca dondurabileceğini ekliyor reuters.com.

3.2 Natanz Zenginleştirme Kompleksi

• Önemi. İran’ın kurulu santrifüjlerinin yaklaşık üçte ikisine ev sahipliği yapıyor reuters.com.
• Görünür Hasar. 15 Haziran tarihli Maxar görüntülerinde tamamen çökmüş dört yer üstü salonu, yanmış enkaz alanları ve delik-deşik olmuş arazi görülüyor; 22 Haziran’daki karelerde ise İran’ın molozları temizlemek için yoğun toprak işleri yaptığı görülüyor reuters.com.
• IAEA Değerlendirmesi. Grossi, yöneticilere Natanz’da çalışan yaklaşık 15.000 santrifüjün “çok büyük ihtimalle ciddi biçimde hasar gördüğü ya da yok olduğu” bilgisini verdi reuters.com.

3.3 İsfahan Nükleer Dönüştürme ve Yakıt Üretim Merkezi

• Vurulanlar. Sarı pastayı UF₆’ya çeviren Uranyum Dönüştürme Tesisi (UCF) dahil dört binada çatı delikleri ve iç yangın hasarı tespit edildi reuters.com.
• Stratejik Etki. Uzmanlara göre UCF’den çıktı olmadan, İran hayatta kalan santrifüjlere taze UF₆ beslemekte zorlanacak—bu darboğaz, herhangi bir bomba atılımı zaman çizelgesini aylarca uzatabilir csis.org.

4. Uydu Görüntülerinin Belirleyici Adli Araca Dönüşme Süreci

1. Hız. Planet’in 3-5 m konstelasyonu saldırıdan altı saat sonra Natanz’ın üzerinden geçti ve hatta yerel cep telefonu görüntülerini bile geride bıraktı newsweek.com.
2. Çözünürlük. Maxar’ın WorldView-3’ü 0,31 m piksel yakalayarak tek tek krater kenarlarını ve çökmüş sütunları sayacak kadar netlik sağladı reuters.com.
3. Bağımsızlık. İran müfettişleri engelleyip yerel medyayı sansürlediğinden, IAEA “yoğun uydu görüntüleri” temel alarak uyumluluk veya hasarı doğruluyor iaea.org.
4. OSINT Ekosistemi. CSIS, Bellingcat ve ISIS’ten bağımsız analistler optik veriyi Sentinel-1 radar ve kızılötesi yangın tespit akışlarıyla çapraz referanslayıp, 24 saat içinde halka açık 3D modeller ürettiler isis-online.orgcsis.org.

5. Uzmanlar Ne Diyor?

• Silah Kontrol Derneği’nden Kelsey Davenport, “İran saldırılara tesislerini güçlendirip programını genişleterek karşılık veriyor” uyarısında bulunuyor ve saldırıların Tahran’a daha yüksek zenginleştirme için siyasi zemin sağladığını savunuyor reuters.com.
• Albright, Natanz’ın yer üstü pilot tesisinin “yok edildiğini” ancak Fordow’un dağ örtüsünün hâlâ askeri bir sorun teşkil ettiğini, “bunu ancak diplomasi veya tekrarlayan saldırıların çözebileceğini” belirtiyor reuters.com.
• CSIS’ten analist Henry Rome, İsfahan’ın dönüştürme hattı olmadan “İran’ın besleme gazı stokunun hızla azalacağını ve silah seviyesi hedeflerine hamle yapmanın daha da zorlaşacağını” vurguluyor csis.org.

6. İran ve Uluslararası Tepkiler

• İran Atom Enerjisi Kurumu, “ulusal endüstrimizin gelişmesinin durdurulmasına izin vermeyeceğiz” sözü verdi reuters.com.
• Rusya, Buşehr nükleer reaktörüne yönelik olası bir saldırının “Çernobil tarzı bir felaketi” tetikleyebileceği konusunda uyararak Moskova’nın kırmızı çizgilerini işaret etti reuters.com.
• BM Güvenlik Konseyi acil oturumda toplandı; İngiltere saldırıları desteklerken, Çin ve Rusya bunların “yasadışı güç kullanımı” olduğunu belirtti thetimes.co.uk.

7. Hukuki ve Stratejik Sorunlar

8. Önümüzdeki 12 Ay İçin Senaryolar

1. Hızlı Onarım. İran, kaynaklarını Natanz’daki yüzey tesislerini yeniden inşa etmeye ve Fordow’a yeniden elektrik vermeye yönlendirir. Süre: 9-12 ay; yedek santrifüj parçalarının kaçakçılığını gerektirir.
2. Müzakere Yoluyla Dondurma. Saldırılar, “JCPOA 2.0” tarzı %3,67 seviyesinde zenginlik tavanı için pazarlık gücü yaratır; ABD-AB ekonomik teşvikleri gerekir.
3. Misilleme Döngüsü. İsrail veya ABD yeniden yapılanma tespit ederse saldırıları tekrarlar; İran vekalet güçleri ve füze testleriyle tırmandırır. Risk: Körfez enerji altyapısını da içine çekebilecek bölgesel savaş.

9. Sonuç

21 Haziran baskınları, dünyanın en iyi korunan nükleer tesislerinin bile ticari uydu çağında görünmez olmadığını gösterdi. Saatler içinde açık kaynak görüntüler savaş alanı iddialarını şeffaf kıldı, denetleyicileri güçlendirdi ve diplomatik söylemleri şekillendirdi. Saldırıların İran’ın bombaya giden yolunu yavaşlatıp yavaşlatmayacağı ya da hızlandırıp hızlandırmayacağı bundan sonra fizikten çok siyasete—ve dünyanın kaç tane yıkıcı uydu görüntüsüne daha katlanmaya hazır olduğuna—bağlı.