Op 12 december 2025 staat de zeldzame interstellaire komeet 3I/ATLAS (ook geschreven als 3I/Atlas) opnieuw in de schijnwerpers om twee redenen: een nieuw vrijgegeven röntgenbeeld van ESA’s XMM-Newton en verse beelden van de Gemini North-telescoop waarop de komeet opvallend groener oogt—terwijl het object op weg is naar zijn dichtste nadering tot de aarde op 19 december(nog steeds zeer ver weg, en geen bedreiging). [1]
Wat is er vandaag nieuw: 3I/ATLAS straalt in röntgenstraling en wordt groener in zichtbaar licht
De berichtgeving van vandaag (12/12/2025) draait om één simpel thema: nu 3I/ATLAS van de zon weg beweegt, vangen wetenschappers hem op in meer golflengten—en het gedrag van de komeet verandert snel genoeg om zelfs op week-tot-week vergelijkingen zichtbaar te zijn.
De belangrijkste ontwikkelingen van vandaag zijn onder andere:
- ESA heeft een röntgenbeeld vrijgegeven waarop 3I/ATLAS oplicht in laag-energetische röntgenstraling na een lange observatie door XMM-Newton. [2]
- Gemini North heeft nieuwe kleurenbeelden vrijgegeven (opgenomen op 26 november) waaruit blijkt dat de coma nu een zwakke groenachtige gloedheeft—een teken dat de komeet gas uitstoot dat licht uitzendt op groene golflengten. [3]
- Meerdere media benadrukken ook dat de beste kijkgeometrie voor waarnemers rond 19 december is, wanneer 3I/ATLAS zijn minimale afstand tot de aarde bereikt—maar nog steeds ver voorbij de maan, en zelfs verder dan de afstand zon–aarde. [4]
ESA’s XMM-Newton legt komeet 3I/ATLAS vast in röntgenlicht—en het is meer dan alleen een mooie detectie
Het meest opvallende “nieuwe” item met datum 12 december is de aankondiging van ESA dat de XMM-Newton röntgen-ruimtetelescoop de interstellaire komeet 3I/ATLAS op 3 december ongeveer 20 uur heeft waargenomen, toen de komeet ongeveer 282–285 miljoen kilometer van het ruimtevaartuig verwijderd was. ESA zegt dat XMM-Newton gebruik maakte van zijn EPIC-pn camera, zijn meest gevoelige röntgenbeeldvormer. [5]
Waarom gloeien kometen überhaupt in röntgenstraling?
ESA legt uit dat astronomen verwachtten de gloed: wanneer gas dat van een komeet afstroomt in wisselwerking treedt met de zonnewind, kunnen de botsingen röntgenstraling produceren (een proces dat vaak wordt geassocieerd met ladingsoverdracht door de zonnewind). [6]
Waarom dit specifiek belangrijk is voor een interstellaire komeet
ESA wijst op een belangrijk voordeel: röntgenwaarnemingen kunnen uniek gevoelig zijn voor gassen die moeilijk te meten zijn met optische/UV-instrumenten, waaronder moleculair waterstof (H₂) en stikstof (N₂). Dat is belangrijk omdat discussies rond de eerste interstellaire bezoeker 1I/‘Oumuamua ideeën omvatten over ongewone “exotische ijzen” zoals stikstof of waterstof—hypothesen die niet meer getest kunnen worden op ‘Oumuamua omdat die al lang weg is, maar die wel onderzocht kunnen worden met 3I/ATLAS zolang deze nog bereikbaar is voor moderne observatoria. [7]
ESA merkt ook op dat andere faciliteiten—zoals JWST en NASA’s SPHEREx—al gassen hebben gedetecteerd zoals waterdamp, kooldioxide en koolmonoxide, en dat röntgendata deze metingen aanvullen door het scala aan detecteerbare soorten uit te breiden. [8]
Nieuwe beelden van Gemini North laten zien dat 3I/ATLAS groener wordt—dit is wat dat betekent
Aan de zichtbaar-lichtkant van het nieuws van vandaag heeft Gemini North (Maunakea, Hawaï) 3I/ATLAS vastgelegd op 26 november 2025 met behulp van de Gemini Multi‑Object Spectrograph (GMOS)—nadat de komeet weer tevoorschijn kwam van achter de zon. [9]
De beelden—vandaag vrijgegeven in meerdere artikelen—tonen een zwakke groenachtige gloed rond de coma. Phys.org meldt dat de kleur afkomstig is van gasemissie, waarbij specifiek diatomisch koolstof (C₂) wordt genoemd als bron van het groene licht, een fenomeen dat ook wordt gezien bij veel “gewone” kometen in het zonnestelsel wanneer ze actief worden. [10]
Een kleurverandering kan veranderende chemie betekenen—of veranderende activiteit
Een subtiel maar belangrijk punt in de berichtgeving van vandaag: eerdere Gemini-beelden lieten zien dat 3I/ATLAS roder leek, terwijl het nieuwe beeld groener oogt, wat suggereert dat de uitstootmix (of relatieve sterkte van emissies) verandert naarmate de zonnewarmte doordringt in verse lagen ijs en stof. [11]
Wetenschappers van Gemini/NOIRLab wijzen ook op een bekend komeetgedrag dat waarnemers alert houdt: thermische vertraging kan ervoor zorgen dat kometen “laat reageren” op zonneverwarming, waardoor soms nieuwe emissiekenmerken of zelfs uitbarstingen ontstaan na het perihelium in plaats van bij het perihelium. [12]
Hoe dicht zal komeet 3I/ATLAS naderen—en is hij zichtbaar zonder telescoop?
Laten we de koppen over de “dichte nadering” vertalen naar de praktische realiteit.
Datum van dichtste nadering: 19 december 2025
De officiële FAQ van NASA vermeldt dat op 19 dec. 2025, 3I/ATLAS ongeveer 1,8 astronomische eenheden van de aarde zal zijn—ongeveer 270 miljoen kilometer (170 miljoen mijl)—en benadrukt dat er geen gevaar is voor een inslag. [13]
NASA’s waarnemingsgids voor december herhaalt dat het geen bedreiging vormt en geeft de afstand in een andere intuïtieve vergelijking: meer dan 700 keer verder dan de maan bij de dichtste nadering. [14]
Zal hij met het blote oog zichtbaar zijn?
Nee—de huidige algemene waarnemingsadviezen zijn eensluidend: je hebt optische hulpmiddelen nodig.
- NASA suggereert dat je waarschijnlijk een telescoop met een opening van minstens ~30 cm nodig hebt voor een realistische kans. [15]
- El País (Engelse editie) zegt eveneens dat hij niet met het blote oog zichtbaar zal zijn, en raadt verrekijker of een telescoop aan en benadrukt donkere luchten; het merkt op dat sommige waarnemers hem als een “lichtpunt” kunnen zien met bescheiden optiek onder goede omstandigheden. [16]
Waar te kijken (algemene richtlijn)
NASA’s “What’s Up” geeft aan dat vroege ochtendwaarnemers oost tot noordoost in de uren voor zonsopgang moeten kijken, waarbij de komeet verschijnt nabij Regulus (in Leo) rond het moment van de dichtste nadering. [17]
El País geeft een specifiek voorbeeld voor Europa: vanuit het vasteland van Spanje wijst het op laat in de nacht van 18–19 dec waarbij de komeet tegen de ochtend een hogere stand bereikt (de lokale tijd verschilt per locatie). [18]
Praktische tips die aansluiten bij het huidige deskundige advies:
- Geef prioriteit aan donkere luchten (plattelandslocaties, minimale lichtvervuiling). [19]
- Plan voor waarnemen vóór zonsopgang en geef je ogen de tijd om zich aan te passen, gebruik daarna een zoekkaart of sterrenkunde-app om Regulus/Leo te identificeren. [20]
- Als je toegang hebt tot een lokaal observatorium-evenement, is dat misschien je beste kans—zowel qua opening als qua ervaring. [21]
Wat is 3I/ATLAS precies—en waarom is het wetenschappelijk bijzonder?
3I/ATLAS is het derde bevestigde interstellaire object dat ooit is waargenomen terwijl het door het zonnestelsel trok—na 1I/‘Oumuamua (2017) en 2I/Borisov (2019). NASA legt uit dat het zich op een hyperbolisch traject bevindt, wat betekent dat het te snel beweegt om door de zon te worden vastgehouden en niet zal terugkeren in een gesloten baan. [22]
Volgens NASA:
- Perihelium: rond 30 okt. 2025, op ongeveer 1,4 AE (net buiten/bij de baan van Mars). [23]
- Snelheid: ongeveer 221.000 km/u bij ontdekking, oplopend tot ongeveer 246.000 km/u bij perihelium (zoals verwacht onder invloed van de zwaartekracht van de zon), daarna afnemend bij het verlaten. [24]
- Grootte (nog onzeker): Hubble-beperkingen plaatsen de diameter van de kern ergens tussen ongeveer 440 meter en 5,6 kilometer (volgens de door NASA aangehaalde Hubble-waarnemingen). [25]
NASA merkt ook op dat de komeet waarschijnlijk miljoenen of miljarden jaren tussen de sterren heeft gedwaald voordat hij arriveerde, en dat zijn inkomende richting grofweg overeenkomt met het gebied van Sagittarius aan de hemel (de richting van het centrale deel van de Melkweg). [26]
Waaruit het mogelijk bestaat: CO₂-rijk, nikkelsignaturen—en waarom röntgenstralen helpen
Een belangrijk punt in de berichtgeving van vandaag is dat 3I/ATLAS eruitziet als een komeet, maar mogelijk niet “typisch” is qua samenstelling.
El País meldt dat onderzoekers grote hoeveelheden gas in de coma hebben geïdentificeerd, met name kooldioxide, plus geïoniseerd nikkel—en citeert astronomen die opmerken dat het niet per se zo is dat deze ingrediënten nooit voorkomen in kometen van het zonnestelsel, maar dat de relatieve verhoudingen kunnen verschillen. [27]
In hetzelfde rapport wijst El País ook op:
- straal- en stofactiviteit nabij het perihelium (eind okt.), gekoppeld aan interne verhitting en het vrijkomen van vluchtige stoffen,
- en op ALMA-gebaseerd onderzoek dat verrijkte detecties suggereert van methanol en waterstofcyanide in de coma (met expliciete waarschuwingen dat “astrobiologisch potentieel” niet hetzelfde is als leven). [28]
De XMM-Newton-update van ESA voegt een aanvullend perspectief toe: omdat röntgenwaarnemingen kunnen helpen bij het detecteren van gassen die moeilijk waarneembaar zijn met optische/UV-instrumenten, kunnen ze concurrerende ideeën versterken (of verzwakken) over de vraag of interstellaire bezoekers ongebruikelijke voorraden vluchtige stoffen kunnen bevatten—vooral in waterstof- of stikstofgerelateerde verbindingen. [29]
Hubble (en een vloot ruimtevaartuigen) volgen 3I/ATLAS nog steeds—omdat het venster kort is
Hoewel het grootste nieuws van vandaag de röntgenfoto is, is het vermeldenswaard dat 3I/ATLAS wordt gevolgd door een brede multi-missiecampagne.
NASA meldt dat Hubble 3I/ATLAS opnieuw heeft waargenomen op 30 november met behulp van Wide Field Camera 3, toen de komeet ongeveer 286 miljoen kilometer van de aarde verwijderd was; de volgmethode zorgt ervoor dat achtergrondsterren als strepen verschijnen. [30]
En NASA’s bredere “meerdere lenzen”-campagne beschrijft een werkelijk Solarsysteem-brede inspanning—die Marsmissies, heliophysica-ruimtevaartuigen die dichtbij de Zon kunnen kijken, en diepteruimte-sondes omvat—omdat zodra 3I/ATLAS vertrekt, het voorgoed weg is. [31]Wat er na december gebeurt: 3I/ATLAS beweegt verder richting de baan van Jupiter
Na het observatievenster in december beweegt de komeet verder naar buiten. NASA’s campagnesamenvatting vermeldt dat 3I/ATLAS in het voorjaar van 2026 de baan van Jupiter zal passeren terwijl het het zonnestelsel verlaat. [32]
Die tijdlijn is waarom de nieuwe röntgen- en optische releases van vandaag belangrijk zijn: ze maken deel uit van een gezamenlijke poging om maximale wetenschap te halen—chemie, stofgedrag, uitgassingsfysica en aanwijzingen over het ontstaan—voordat de interstellaire bezoeker buiten bereik verdwijnt.
References
1. www.esa.int, 2. www.esa.int, 3. phys.org, 4. science.nasa.gov, 5. www.esa.int, 6. www.esa.int, 7. www.esa.int, 8. www.esa.int, 9. phys.org, 10. phys.org, 11. phys.org, 12. phys.org, 13. science.nasa.gov, 14. science.nasa.gov, 15. science.nasa.gov, 16. english.elpais.com, 17. science.nasa.gov, 18. english.elpais.com, 19. science.nasa.gov, 20. science.nasa.gov, 21. science.nasa.gov, 22. science.nasa.gov, 23. science.nasa.gov, 24. science.nasa.gov, 25. science.nasa.gov, 26. science.nasa.gov, 27. english.elpais.com, 28. english.elpais.com, 29. www.esa.int, 30. science.nasa.gov, 31. science.nasa.gov, 32. science.nasa.gov
