پهپادهای فیبر نوری اوکراین: تکامل، کاربردها و تأثیرات

معرفی و پیش‌زمینه

پهپادهای هدایت‌شونده با فیبر نوری—پهپادهایی که ارتباط آن‌ها از طریق کابل فیبر نوری فیزیکی و نه امواج رادیویی برقرار می‌شود—در جنگ اوکراین و روسیه به تکنولوژی متحول‌کننده‌ای تبدیل شده‌اند. هرچند سلاح‌های هدایت‌شونده سیمی ایده جدیدی نیستند (مانند موشک ضدتانک TOW آمریکا و Spike اسرائیل که ده‌ها سال است در خدمتند)، اما استفاده از کشیدنِ فیبر نوری در پهپاد، نوآوری شتاب‌گرفته‌ای است که به دلیل نیاز میدانی پدید آمد. پیش از جنگ، این نوع “پهپادهای کنترل سیمی” ناممکن یا غیرضروری به‌نظر می‌رسید، اما کاربرد گسترده جنگ الکترونیک توسط ارتش روسیه به سرعت این تصور را تغییر داد. در سال ۲۰۲۳، نمونه‌های اولیه پهپادهای متصل به فیبر نوری در هر دو سوی جبهه ظاهر شد و تا سال ۲۰۲۴ این فناوری به طور عملیاتی وارد میدان جنگ شده است. این گزارش به تفصیل سیر توسعه پهپاد فیبر نوری، کاربردهای نظامی و غیرنظامی آن در اوکراین، پارامترهای فنی، شیوه‌های تاکتیکی، مزایای ارتباطی، توان مقابله با جنگ الکترونیک، مهم‌ترین تولیدکنندگان و مقایسه آن با انواع دیگر پهپادها را شرح می‌دهد.

کاربردهای نظامی پهپاد فیبر نوری در میدان نبرد اوکراین

استفاده روسیه: روسیه نخستین طرفی بود که پهپادهای فیبر نوری با دید اول شخص (FPV) را در این جنگ به شکل گسترده به کار گرفت. نخستین نمونه شناسایی‌شده پهپاد “ولادیمیر پرینس نووگورود” بود که توسط تیم داوطلب فناوری روسی (Ushkuinik) به رهبری Aleksey Chadaev ساخته شد kyivindependent.com. این پهپاد در اوت ۲۰۲۴ در منطقه کورسک روسیه مستقر شد تا با نفوذ نیروهای اوکراینی مقابله کند و در حمله به نیروها و کاروان‌های تدارکاتی اوکراین موفقیت چشمگیری به دست آورد. ارتش روسیه با استفاده از این “پهپادهای انتحاری سیم‌دار FPV” مسیرهای تدارکاتی نیروهای اوکراینی را به شدت رصد و هدف قرار داد به‌طوری که لجستیک جبهه کورسک تقریباً از کار افتاد. یکی از امدادگران اوکراینی گفت: “تدارکات ما کاملاً فروپاشید؛ پهپادهای فیبر نوری همه مسیرها را زیر نظر دارند و مهمات و آذوقه اصلاً نمی‌توانند برسند.” از اواخر ۲۰۲۴ تا اوایل ۲۰۲۵، روس‌ها یگان‌های پهپادی نخبه تشکیل دادند (مانند گروه‌هایی با اسم رمز “روبیکون” و “روز قیامت”) که در کار با FPV فیبر نوری تخصص داشتند و به جبهه شرق اوکراین (دونتسک) جهت تقویت عملیات در نواحی کلیدی نظیر پوکروفسک و تورتسک منتقل شدند. بنا به گزارش‌ها، پهپادهای فیبر نوری روسی هنگام ناامن کردن منطقه مرزی کورسک و وادار کردن نیروهای اوکراینی به عقب‌نشینی نقشی حیاتی داشته‌اند، به گونه‌ای که حرکت در آنجا بسیار پرخطر شد.

پهپادهای فیبر نوری روسی معمولاً FPV چهارملخه هستند که مواد منفجره (معمولاً سرجنگی RPG تغییر یافته یا بمب کوچک) حمل می‌کنند و یک حلقه کابل فیبر نوری بزرگ را به دنبال خود می‌کشند. یکی از مدل‌های یادشده که بازیابی شد، حلقه فیبر نوری به طول حدود ۱۰/۸ کیلومتر (حدود ۷ مایل) داشت. مدل‌های روسی شعاع عملیات تا ۲۰–۳۰ کیلومتر و قابلیت اطمینان بالایی نشان دادند: اطلاعات اوکراینی نشان می‌دهد میزان موفقیت پهپادهای فیبر نوری روسی در فاصله ۲۰ کیلومتری حدود ۸۰٪ است (بیشتر شکست‌ها ناشی از خطای اپراتور است). این آمار بسیار بالاتر از مدل‌های اولیه اوکراینی است که موفقیتشان در ۱۵ کیلومتر فقط ۱۰–۳۰٪ بود. یکی از دلایل فنی این است که روس‌ها فناوری پیشرفته‌تری برای ارتباط به‌کار گرفتند—مثل لینک فیبر نوری با طول موج ۱۴۹۰–۱۵۵۰ نانومتر (با تضعیف سیگنال کمتر)، دوربین دیجیتال IP و نرم‌افزار سفارشی OpenIPC و فرستنده قدرتمندتر uasvision.com uasvision.com. در نتیجه پهپادهای روسی کنترل آشکارتری در فاصله بلندتر ارائه می‌دهند. در مقابل، مدل‌های اولیه اوکراینی اغلب از مجموعه‌ای سیستم تبدیل آنالوگ به دیجیتال ساخت چین استفاده می‌کردند و طول موج ۱۳۱۰ نانومتر (با تضعیف سیگنال سه برابر بیشتر در هر کیلومتر) و دوربین FPV آنالوگ داشتند uasvision.com uasvision.com. راهکار روسی هرچند هزینه بیشتری دارد، اما برد و کیفیت تصویر را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

پاسخ اوکراین: زمانی که برتری روسیه مشهود شد، اوکراین نیز با شتاب به توسعه پهپاد فیبر نوری پرداخت. درحالی‌که مبتکران اوکراینی در زمینه‌های دیگر پهپادی پیشتاز بودند، اینجا نقش تعقیب‌کننده را پیدا کردند. در اواسط ۲۰۲۴، ارتش اوکراین و شتاب‌دهنده‌های فناوری دولتی سیگنال اضطراری صادر کردند و به تولیدکنندگان داخلی پهپاد اعلام کردند که FPV فیبر نوری “فوریت مطلق” یافته و دولت آماده خرید انبوه است. نقطه عطف زمانی بود که نیروهای ویژه اوکراین در تابستان ۲۰۲۴ هنگام نفوذ به کورسک با پهپاد فیبر نوری روسی مواجه شدند. بنا به گزارش‌های روسی، یگان‌های جنگ الکترونیک اوکراین قادر بودند همه پهپادهای روسی را مختل کنند، با استثنای تنها نوع فیبر نوری. این واقعیت وزارت دفاع اوکراین را بر آن داشت تا پروژه پهپاد فیبر نوری را در اولویت قرار دهد.

دسامبر ۲۰۲۴، آژانس نوآوری دفاعی اوکراین نمایشی عمومی از پهپاد FPV کنترل فیبر نوری برای افسران ارشد برگزار کرد. بیش از ده مدل داخلی به نمایش درآمد که برخی توان حمل ۳ کیلوگرم مواد منفجره داشتند و آزمایش پرواز برای نمایندگان ارتش انجام شد. تا اوایل ۲۰۲۵، ده‌ها تیم مهندسی اوکراینی با کمک خوشه نوآوری دولتی Brave1 بر توسعه پهپاد یا اجزای فیبر نوری متمرکز شدند. کارخانه‌های داخلی به سرعت ظرفیت تولید را افزایش دادند و اعلام کردند با تامین قطعات کافی هر ماه می‌توانند هزاران دستگاه بسازند. وزیر تحول دیجیتال اوکراین Mykhailo Fedorov در ۲۰۲۵ اعلام کرد که ۱۵ شرکت به تولید بومی پهپاد فیبر نوری رسیده‌اند.

یگان‌های خط مقدم اوکراین از اواخر ۲۰۲۴ به تعداد اندک پهپاد فیبر نوری مجهز شدند. یکی از فرماندهان تیپ دوازدهم ویژه گارد ملی (گردان آزوف) گفت که فعلاً فقط کمتر از ۵٪ پهپادها فیبر نوری هستند که علت اصلی آن ظرفیت تولید است. با این حال همان تعداد اندک تاثیر اساسی داشته‌اند. یکی از اپراتورهای سپاه بین‌المللی با اسم رمز “جورج” شرح داد در عملیاتی در پاییز ۲۰۲۴ با پهپاد فیبر نوری حامل ۱/۶ کیلوگرم سرجنگی، با موفقیت از میان جنگ الکترونیک سنگین روسیه عبور کرد و به پناهگاه زیرزمینی روس‌ها نفوذ و همه را از بین برد—کاری که با پهپاد رادیویی غیرممکن بود. با وضوح تصویری بی‌نقص، تیم او دریافتند این “دستاورد فوق‌العاده مهمی” است—می‌گوید: “پس از یک بار کار با فیبر نوری، دیگر حاضر به استفاده از [پهپاد بی‌سیم] عادی نیستم.” در خطوط مقدم فوق پر تداخل الکترونیکی مانند باخموت و دونباس، پهپاد فیبر نوری اهمیت مضاعفی یافته است. تا اوایل ۲۰۲۵، یگان‌های برگزیده پهپادی اوکراین (مانند گروهان ضربتی آشیل تیپ ۹۲، واحد پهپادی آزوف) FPV فیبر نوری را به سلاح منتخب عملیاتشان تبدیل کردند و هرچند عرضه هنوز رو به گسترش است.

تاثیر تاکتیکی: در خط مقدم، FPV فیبر نوری عمدتاً به عنوان مهمات تهاجمی یک‌بارمصرف (پهپاد انتحاری پرسه‌زن) و یا وسیله شناسایی و حمله نزدیک استفاده می‌شود. این پهپادها در ارتفاع کم پرواز می‌کنند و می‌توانند اهدافی مانند خودروهای زرهی، سنگر یا حتی داخل پنجره یا ورودی ساختمان را با دقت بزنند. اپراتور اوکراینی می‌گوید: “این پهپادها سناریوهایی را ممکن کردند که برای FPVهای عادی تقریباً غیرممکن بود؛ مثلاً پرواز درون سوله و حمله سریع یا عملیات در منطقه جنگلی.” فرمانده تیم پهپاد آشیل توضیح می‌دهد: با اینکه ارتباط بی‌سیم در مناطق شهری یا جنگلی به‌سرعت قطع می‌شود، فیبر نوری کنترل پایدار را حتی در این محیط‌ها حفظ می‌کند—در نتیجه مکان‌هایی که قبلاً در امان پهپاد بودند (جنگل، ساختمان) اکنون هم ناامن‌اند. سرباز اوکراینی می‌گوید: “پیشترها می‌شد با خیال راحت از میان جنگل رفت (چون سیگنال پهپاد بی‌سیم قطع می‌شد)، اما حالا پهپاد فیبر نوری روس‌ها آزادانه وارد جنگل می‌شود.”

شاید مهم‌ترین تاثیر در حوزه ضدجنگ الکترونیک باشد. در سال ۲۰۲۴، هر دو طرف میلیاردها هزینه سیستم‌های اخلالگر کردند تا تانک‌ها و مواضع خود را از حمله پهپاد گروهی بی‌سیم محافظت کنند. اما پهپاد فیبر نوری تقریباً این اخلالگرها را بلااستفاده می‌کند. افزون بر این، یگان‌های جنگ الکترونیک روسیه و اوکراین گاهی پهپادهای طرف خودی را نیز به اشتباه اخلال می‌کنند (اپراتورهای متعدد در یک منطقه)، اما پهپاد سیمی این مشکل را ندارد. تا سال ۲۰۲۵، برخی تحلیل‌گران از پهپاد فیبر نوری به‌عنوان سلاح کلیدی بخشی از جبهه یاد می‌کنند که “کل سبک عملیات را از نو تعریف کرده است”. تصاویر بهار ۲۰۲۵ خطوط مقدم نشان می‌دهد بزرگراه‌های اوکراین مملو از تورهای ضدپهپاد است و در دشت‌ها فیبرهای بلااستفاده به چشم می‌خورند که نشانه تازه‌ای در میدان نبرد است. هر دو طرف بر این باورند که پهپاد غیرقابل اخلال، توانی کلیدی همچون توپخانه است که سرنوشت اهداف را تعیین می‌کند.

کاربردهای غیرنظامی و غیرجنگی پهپاد فیبر نوری

علاوه‌بر نقش مستقیم در نبرد، پهپاد فیبر نوری در اوکراین دارای کاربردهای غیرجنگی منحصربه‌فردی نیز بوده، به‌ویژه در حوزه پشتیبانی لجستیک و کاربردهای بالقوه غیرنظامی با نیاز به ارتباط مطمئن. یک نمونه جالب خودروی زمینی بدون سرنشین کنترل‌شونده با فیبر نوری (UGV) بود که اقلام مورد نیاز را به سربازان خط مقدم می‌رساند. در ۲۰۲۵، ارتش اوکراین گروهی از ربات‌های شنی‌دار کوچک (به نام “تانک مینیاتوری”) را مستقر کرد که قادرند ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم مهمات، غذا یا سوخت را تا خط مقدم منتقل کرده و از راه دور توسط کابل فیبر نوری هدایت می‌شوند. این UGVها به طور چشمگیری ریسک هدف قرار گرفتن راننده‌ها را توسط FPV افزایش‌یافته روسی کاهش می‌دهند. یک سرباز با شوخی گفت: “ما با پهپادها به جنگ پهپاد رفته‌ایم”، یعنی با ربات زمینی فیبر نوری از شکار کاروان توسط FPV هوایی روسیه در امان هستند. فیبر نوری سبب می‌شود UGV ضدجنگ الکترونیک و غیرقابل هک باشد و حتی در جبهه‌های فوق پر تداخل نیز بدون مزاحمت حرکت کند. در شرایطی که ربات زمینی هدف قرار گیرد یا حتی توسط سگ‌های وحشی از بین برود، لااقل تلفات انسانی به دنبال ندارد. این فناوری در حفظ نیروهای خط مقدم و تداوم تدارکات نقش حیاتی داشته و نوآوری نجات‌بخشی تلقی می‌شود.

فیبر نوری متصل نه تنها در محیط‌های غیرقابل اتصال با بی‌سیم کاربردی ذاتی دارد؛ بلکه حتی پیش از جنگ نیز ربات‌ها و پهپادهای متصل برای بازرسی تونل‌ها، معادن و لوله‌ها به کار می‌رفتند—محیط‌هایی که کنترل سیمی بسیار امن‌تر از بی‌سیم است. جنگ باعث جهش سریع‌تر این سیستم‌ها شد. به‌عنوان‌نمونه شرکت‌های اوکراینی اکنون پهپادهای شش‌ملخه بزرگ خود (“بمب‌افکن”) را به فیبر نوری مجهز می‌کنند تا برای عملیات خاص استفاده شود (این پهپادها بار بیشتری حمل می‌کنند). نمونه شرکت Dronarium Air با کنترل فیبر نوری عرضه شد و در صورت قطع کابل، به طور خودکار به مسیر GPS یا بازگشت به خانه سوییچ می‌کند. چنین سیستم‌های پشتیبان به‌ویژه برای پهپادهای غیرنظامی (در مناطق بحران یا بازرسی صنعتی) ارزشمند است و باعث می‌شود مأموریت با وجود گره خوردن یا پاره شدن کابل، از دست نرود.گسترش کابل‌های فیبر نوری در جنگ، حتی به “کاربری غیرنظامی” غیرمنتظره‌ای منجر شد: مورد استفاده حیوانات وحشی! گفته می‌شود پرندگان دونباس فیبرهای دور ریخته شده پهپاد را برای ساخت لانه بافته‌اند. گردان آزوف در اطراف تورتسک یک لانه پرنده دید که تقریباً فقط از فیبر نوری ساخته شده بود و این نشان‌دهنده میزان نفوذ این ماده در محیط است.در آینده، تخصص فنی کسب شده در فناوری پهپاد فیبر نوری در اوکراین می‌تواند پس از جنگ به صادرات غیرنظامی تبدیل شود. پهپادهای امن و ضدتداخل برای نگهداری زیرساخت‌ها در محیط‌های پر تداخل و یا در مأموریت‌های امنیتی و مرزبانی که احتمال اختلال عمدی وجود دارد، کاربرد فراوانی خواهند داشت. اما هم‌اکنون بزرگ‌ترین منفعت غیرنظامی غیرمستقیم است—ارتقای لجستیک نظامی (در بعد انسان‌دوستانه، مانند رساندن غذای امن‌تر به سربازان) و نجات جان انسان‌ها.

مشخصات فنی و قابلیت‌های پهپاد فیبر نوری

پهپادهای FPV فیبر نوری در اوکراین معمولاً پهپادهای چهار یا شش ملخه تجاری اصلاح‌شده هستند که یک حلقه کابل فیبر نوری به آن‌ها افزوده می‌شود. شاسی بیشتر از فیبر کربن یا پلیمر است و تجهیزات معمول پهپادهای سریع و دوربین FPV روی آن نصب می‌شود. مهم‌ترین مشخصات به شرح زیر است:

• لینک ارتباطی: یک فیبر نوری بسیار نازک (اغلب سینگل مود) هنگام پرواز از قرقره خود باز می‌شود و قرقره معمولاً میان بدنه پهپاد و بار نصب شده است. رایج‌ترین کابل‌ها ۵، ۱۰، ۱۵ و در بیشترین حالت ۲۰ کیلومتر طول دارند. نمونه‌های موفق اوکراینی تا ۱۵ کیلومتر هم عمل می‌کنند و گزارش‌هایی هم از رسیدن به ۲۰ کیلومتر وجود دارد؛ روس‌ها حلقه‌های ۳۰ کیلومتری روی برخی نمونه‌ها دارند. فیبر نوری بسیار سبک (۱۰ کیلومتر کابل حدود ۰/۹–۱/۲ کیلوگرم)، بسیار باریک (قطر ۰/۲–۰/۳ میلی‌متر) اما از ظاهر مقاوم‌تر است—فیبر نوری استاندارد نظامی بیش از ۱۰۰,۰۰۰ psi توان کششی دارد. با این حال اگر بیش از حد کشیده یا به‌طور ناگهانی خم شود امکان پاره شدن دارد.
• سرعت و مانورپذیری: FPV فیبر نوری به دلیل داشتن قرقره و باتری بزرگ‌تر از FPV معمولی سنگین‌تر است. حداکثر سرعت طراحی‌شده حدود ۶۰ کیلومتر/ساعت است و حرکات مانوری مرسوم را انجام می‌دهد. البته وزن زیاد باعث کاهش شتاب و کم شدن چابکی و افزایش آسیب‌پذیری دربرابر تیراندازی می‌شود. خلبان‌ها می‌گویند باید از شاسی بزرگ‌تر و موتور قوی‌تر برای تحمل قرقره استفاده کنند که شتاب را باز هم پایین آورده و هدف را آسان‌تر می‌کند. FPVهای مسابقه‌ای بی‌سیم تا ۱۵۰ کیلومتر/ساعت می‌روند اما فیبر نوری معمولاً به این سرعت نمی‌رسد.
• برد پرواز: برد مؤثر به‌طور کامل به طول کابل بستگی دارد. قرقره رایج تولید اوکراین ۱۰ کیلومتری است؛ حلقه‌های بلندتر (۱۵–۲۰ کیلومتر) اگر کیفیت خوبی نداشته باشند، نرخ خرابی بالاست. عملاً پهپاد فیبر نوری ۱۰ کیلومتری حدود ۵۰٪ موفقیت دارد؛ مدل‌های ابتدایی ۱۵ کیلومتری زیر <۳۰٪ موفق هستند تا با قطعات بهتر ارتقا یابند. پهپاد روسی با کابل ۲۰ کیلومتر بسیار موفق هستند (≈ ۸۰٪ موفقیت). تفاوت آنجاست که در پهپاد رادیویی نیاز به دید مستقیم هست اما پهپاد فیبر نوری می‌تواند پشت کوه یا داخل ساختمان با مارپیچ حرکت کند اگر کابل قطع نشود. در نهایت: پهپاد رادیویی با رله یا ماهواره در نظریه صدها کیلومتر می‌رود، پهپاد فیبر نوری فقط به طول کابل محدود است.
• بارگذاری: سرجنگی FPVهای اولیه فیبر نوری مشابه FPV انتحاری معمولی است و غالباً نارنجک یا سرجنگی ضد زره کوچک (~۰/۵–۱/۵ کیلوگرم مواد منفجره) حمل می‌کنند. وزن پهپاد (بدنه + باتری + قرقره) ۵–۷ کیلوگرم است و وزن شروع پرواز بالاتر است. برخی نمونه‌های بزرگ‌تر بارگذاری بیشتری دارند—شرکت BattleBorn اوکراین مدعی بارگذاری ~۱/۵ تا ۸ کیلوگرم روی نمونه‌های مختلف است. مثلاً یک “بمب‌افکن” شش ملخه بزرگ با فیبر نوری می‌تواند بمب سنگین یا چند نارنجک ببرد. البته هرچه وزن بیشتر، بُرد و چابکی کمتر می‌شود، پس در عمل بار سبک و هدف‌گیری دقیق ترجیح داده می‌شود. پلتفرم زمینی با فیبر نوری می‌تواند صدها کیلوگرم بار بکشد اما بسیار کند است.
• زمان پرواز: فیبر نوری بر زمان پرواز اثر زیادی ندارد و محدودیت اصلی باتری و وزن بدنه است. FPV خودکشی معمولی ۱۰–۱۵ دقیقه پرواز می‌کند؛ نمونه‌های فیبر نوری سنگین‌تر با همان باتری‌ها کمی کمتر پرواز می‌کنند. معمولاً مأموریت حمله‌ای سریع (۵–۱۰ کیلومتر و سپس حمله شیرجه‌ای) اجرا می‌شود. نمونه‌های دیده‌بانی آویزان به کابل (برق از زمین) پرواز بسیار طولانی دارند اما در کاربرد جنگی تاکتیکی رایج نیستند.
• تصویر/داده: فیبر نوری انتقال تصویر با کیفیت بالا، پهنای باند زیاد و تاخیر بسیار اندک را ممکن می‌کند. اپراتورها می‌گویند “تا آخرین لحظه هدف را شفاف می‌بینند” اما FPV رادیویی معمولاً نزدیک هدف تصویرش قطع می‌شود. انتقال ویدئو با کیفیت HD و تقریباً بی‌تاخیر مزیت اصلی است که باعث هدف‌گیری بسیار دقیق می‌شود و علت اصلی انتخاب روس‌ها هم همین است: ناوبری AI هنوز قابل اعتماد نیست و هدایت انسانی با تصویر واضح برتری دارد. kyivindependent.com.
• سیستم کنترل: هر دو طرف سیستم کنترل مستقل فیبر نوری توسعه دادند. بسیاری از آن‌ها از کنترلر پرواز تجاری با میان‌افزار سفارشی پشتیبان انتقال داده کابل دار استفاده می‌کنند. اغلب کنترل‌ها از طریق اترنت یا سریال از راه فیبر نوری است. گزارش شده روس‌ها شبکه IP (مبدل + نرم‌افزار OpenIPC و دوربین IP) را uasvision.com به کار گرفته‌اند تا پهپاد را به گره شبکه فیبر نوری تبدیل کنند. طرف اوکراینی ابتدا راه حل ساده‌ای با انتقال سیگنال آنالوگ FPV روی فیبر نوری با مبدل دیجیتال–آنالوگ چینی پیاده کرد uasvision.com. احتمالاً در آینده واحد کنترلی استاندارد با کانکتور مقاوم و قرقره قابل تعویض عرضه می‌شود.
• قیمت: در آغاز جنگ قطعات بسیار گران بودند. اواسط ۲۰۲۳ یک حلقه فیبر ۱۰ کیلومتره چینی به همراه ماژول پرتاب تا ۲۵۰۰ دلار قیمت داشت و فیبر نوری را به مصرفی پرهزینه بدل می‌کرد. تا پایان ۲۰۲۴ تولید انبوه چین (پس از خریدهای عمده روسیه) قیمت را به شدت کاهش داد. در ۲۰۲۵ یک مجموعه فیبر ۱۰ کیلومتری با ماژول ارتباطی حدود ۵۰۰ دلار است و همچنان ارزان‌تر می‌شود. FPV کامل فیبر نوری اکنون حدود ۱۰۰۰–۱۵۰۰ دلار (فقط کمی بیشتر از نسخه بی‌سیم) هزینه دارد. یکی از فرماندهان اوکراینی قیمت نسخه ۱۰ کیلومتری را ۱۲۰۰ دلار گزارش کرده است. انتظار می‌رود تولید داخلی بهای آن را باز هم پایین بیاورد و سازندگان پیش‌بینی می‌کنند اگر قرقره و مونتاژ داخلی باشد فقط ۷۰–۱۴۰ دلار از نسخه بی‌سیم گران‌تر است (جمعاً ۵۰۰–۸۰۰ دلار). UGV زمینی فیبر نوری اندکی گران‌تر است—مثلاً پنج دستگاه “گورکن” (وزن کلی ۳۵ کیلوگرم) در یک بسته ۱/۲ میلیون گریونا اوکراین (حدود ۳۲,۰۰۰ دلار) قیمت دارد.

خلاصه مشخصات نمونه رایج فیبر نوری: یک FPV فیبر نوری متوسط نمونه که با ملخ‌های ۱۲–۱۳ اینچی، وزن کامل حدود ۱۰ کیلوگرم (شامل ۱ کیلوگرم سرجنگی و ۱ کیلوگرم کابل)، سرعت ماکزیمم تقریباً ۶۰ کیلومتر/ساعت و برد عملیاتی ۵–۱۰ کیلومتر (به تناسب کابل و زمین) با قیمت در حدود ۱۰۰۰ دلار. انتقال تصویر زنده فول اچ‌دی ۱۰۸۰p داشته و تقریباً نسبت به اختلال رادیویی مصون است. مدل‌های رده‌بالا برد را تا ۱۵–۲۰ کیلومتر یا ظرفیت بار را ~۵–۸ کیلوگرم می‌رسانند، ولی جثه بزرگ‌تر و قیمت بالاتری دارند.

مزایای تاکتیکی ارتباط فیبر نوری

کنترل فیبر نوری در محیط جنگ الکترونیک اوکراین مزیت‌های تاکتیکی عظیمی دارد:

• ایمنی نسبت به اخلال رادیویی: مهم‌ترین مزیت، مصونیت تقریباً کامل از تداخل امواج رادیویی است. برخلاف پهپادهای معمول که به سیگنال بی‌سیم وابسته‌اند و به راحتی هدف قرار می‌گیرند، پهپاد فیبر نوری همیشه ارتباط سیمی با اپراتور خود دارد. هیچ‌گونه سامانه جنگ الکترونیکی فعلاً قادر به اخلال سیگنال ارسالی در داخل فیبر نیست. اوکراین و روسیه سامانه‌های متعددی (اخلالگر خودرویی، تفنگ ضدپهپاد و…) دارند که برای پهپادهای سنتی بسیار موثر است اما روی فیبر نوری کاملاً بی‌اثر است. به قول یکی از فرماندهان پهپادی اوکراین: “جنگ الکترونیک… روی پهپاد فیبر نوری عملاً جواب نمی‌دهد.” در آزمایش‌ها، کارشناس جنگ الکترونیک اوکراینی می‌گوید همه پهپادهای دشمن را می‌توان سرنگون کرد جز فیبر نوری. این امکان حمله بدون مانع را زیر سپرهای جنگ الکترونیک خطوط مقدم می‌دهد. در نبرد هورلیفکا، یک پهپاد فیبر نوری با گذر از اخلال‌های سنگین به دقت به هدف اصابت کرد که برای هیچ پهپاد بی‌سیمی ممکن نبود.
• غیرقابل ردیابی با حسگرهای فرکانس رادیویی: پهپاد فیبر نوری سیگنال الکترونیکی بسیار پنهانی دارد؛ زیرا هیچ انرژی موج رادیویی از آن ساطع نمی‌شود. خود پهپاد و اپراتورش فاقد تابش الکترومغناطیسی‌اند، در نتیجه اسکنرها و سامانه‌های رهگیری RF قادر به شناسایی آن نیستند. اکثر سامانه‌های رصد پهپاد که توسط اوکراین یا ناتو استفاده می‌شود برای تشخیص سیگنال کنترل هستند؛ اما پهپاد فیبر نوری عین “پرواز سیاه” است. همان‌طور که سایت War Zone آورده: “مزیت دیگر پهپاد سیمی دقیقاً این است که تابش شناسایی‌پذیری ندارد. چنین نشتی الکترونیکی… می‌تواند به شناسایی محل و حتی هدف گرفتن اپراتور منجر شود. اما در FPV سیمی این ضعف وجود ندارد.” اپراتور با خیال راحت می‌تواند پهپاد را هدایت کند بدون نگرانی از مکان‌یابی دشمن—ویژگی حیاتی برای اوکراینی‌ها، زیرا روس‌ها با رصد RF گاهی محل پرتاب را توپخانه‌باران می‌کنند. پهپاد فیبر نوری این تهدید را به کلی رفع می‌کند.
• پهنای باند بالا، ارتباط پایدار: فیبر نوری انتقال داده سریع و تاخیر کم می‌دهد، به طور زنده تصویر HD و کنترل بدون وقفه را تا لحظه اصابت امکان‌پذیر می‌کند (پهپاد بی‌سیم معمولاً در پایان دچار نویز تصویر یا قطع ارتباط است). برخی کارشناسان می‌گویند فیبر “تصویر دقیق را حتی تا لحظه انفجار” برمی‌گرداند. این باعث افزایش نرخ اصابت است—خلبان می‌تواند هدف کوچک یا متحرک را به‌سادگی نشانه‌گیری کند. حتی در مأموریت‌های شناسایی و نفوذ به ساختمان هم مزیت دارد، زیرا در پهپادهای AI گاهی ریسک بالاتر است. تا زمانی که کابل پاره نشود، فیبر نوری “کانال کاملاً پایدار کنترل و ویدئو” است.
• عبور از محدودیت دید بی‌سیم: با فیبر نوری، پهپاد وارد محیط‌هایی می‌شود که برای پهپادهای بی‌سیم مشکل است. FPV قدیمی کافی است اپراتور پشت تپه یا پهپاد داخل ساختمان یا جنگل برود تا سیگنال قطع شود؛ زمین، ساختمان و حتی انحنای زمین همه باعث قطع ارتباط می‌شود. اما فیبر کلاً نیاز به دید و ارتباط مستقیم را حذف می‌کند—کابل می‌تواند پشت سر و دور پیچ‌ها، در زیرزمین یا جنگل حرکت کند تا زمانی که قطع نشود. به گفته سرباز اوکراینی: “پیشتر ورود به عمق جنگل ساده بود (چون سیگنال RF رد نمی‌شد)، اما فیبر نوری این وضعیت را تغییر داد: “پهپاد بی‌سیم به سختی داخل جنگل می‌رود چون سیگنال قطع می‌شود”؛ اما نمونه فیبر بدون مشکل وارد شد. همین امکان باعث شد مناطقی که سابقاً امن بودند قابل حمله شوند. هم روس‌ها و هم اوکراینی‌ها از این مزیت استفاده کردند—پهپاد روس در کورسک مسیر جنگلی را زیر نظر گرفت و کماندوهای اوکراینی نیز برای شناسایی سنگر یا پناهگاه زیرزمینی ابتدا از فیبر بهره بردند و بعد حمله کردند.
• غلبه بر محدودیت‌های جغرافیایی سیگنال: جدا از اخلال عمدی، فیبر نوری مشکل قطع ارتباط در پرواز بلند برد و ارتفاع پایین را رفع می‌کند. به خاطر نزدیکی بیشتر به زمین گاهی سیگنال بی‌سیم در پرواز کم ارتفاع پیش از رسیدن به هدف قطع می‌شود و به قول War Zone “در پرواز نزدیک زمین حفظ ارتباط مشکل است”؛ عوارض زمین و ساختمان سریعاً ارتباط را قطع می‌کند. اما فیبر نوری به پهپاد اجازه می‌دهد به راحتی نزدیک زمین و پشت موانع حرکت کند بدون دغدغه قطع ارتباط. این امکان حمله جسورانه FPVهای ضدزره را فراهم می‌کند: پرواز کم ارتفاع، دوری از چشم دشمن و عدم نگرانی بابت از دست دادن کنترل.
• مزیت تولید و زنجیره تأمین: جالب اینجاست که راهکار فیبر نوری حتی بخشی از معضل تأمین قطعات را حل می‌کند. پهپادهای فیبر نوری نیاز به گیرنده-فرستنده رادیویی ندارند و این قطعات گاهی به خاطر تحریم کم‌یاب هستند. حذف RF لیست خرید را ساده می‌کند. مهندسان اوکراینی می‌گویند هنگام کمبود تراشه بی‌سیم سراغ فیبر رفتند؛ چون هیچ وابستگی به ماژول RF ندارند، تولید دچار مشکل نشد. همچنین با وجود اینکه پهپاد فیبر نوری کمی گران‌تر است، اما چون در محیط تداخل کارایی بیشتری دارد، تعداد اعزام موردنیاز کاهش می‌یابد و این هزینه اضافی را جبران می‌کند.

در مجموع، پهپاد فیبر نوری راهکار حمله ضد تداخل را فراهم کرده و خطوط دفاعی جنگ الکترونیک را در هم می‌شکند تا به هر پناهگاهی نفوذ کند. همان طور که رسانه‌های اوکراینی می‌گویند: “ما قطعاً می‌توانیم FPV ضدتداخل بسازیم که از هر سامانه جنگ الکترونیک روسیه عبور کند. این همان برگ برنده ماست!” و تا امروز این اعتماد به نفس قابل دفاع بوده است—هنوز هیچ سوی راهکار الکترونیکی مؤثر علیه پهپاد فیبر نوری ارائه نداده است.

محدودیت‌ها و چالش‌های پهپاد فیبر نوری

اگرچه پهپادهای فیبر نوری دارای مزایای فراوانی هستند، اما معایب و محدودیت‌های قابل توجهی نیز دارند. این پهپادها در حال حاضر عمدتاً در حوزه‌های خاصی به کار گرفته می‌شوند و هنوز نمی‌توانند پهپادهای رادیویی را به طور کامل جایگزین کنند. مهم‌ترین چالش‌ها عبارت‌اند از:

• آسیب‌پذیری فیزیکی کابل: خود کابل فیبر نوری پاشنه آشیل بالقوه است. این کابل به راحتی می‌تواند به موانع محیطی گیر کند یا بریده شود. در میدان جنگ شهری که مملو از آوار، درختان و خطوط برق است، کابل عقب‌کشیده پهپاد می‌تواند گرفتار این موانع شود. اگر کابل کشیده یا بریده شود، پهپاد فوراً ارتباط را از دست می‌دهد. مواردی گزارش شده که کابل به طور تصادفی یا حتی عمداً توسط دشمن قطع شده و منجر به خسارت شده است. مثلا، در یک مورد، یک پهپاد چهار ملخه روسی عمداً از روی کابل فیبر نوری پهپاد اوکراینی پرواز کرد و کابل را با ملخ‌های خود قطع کرد و موجب سقوط پهپاد شد. اپراتورها باید دائماً این نقطه ضعف را به یاد داشته باشند — از چرخش ناگهانی در گوشه‌ها پرهیز کنند و ارتفاعی را حفظ کنند که کابل به موانع گیر نکند. برای کاهش خطر، تاکتیک رایج، پرواز در ارتفاع بالاتر و سپس شیرجه تقریباً عمودی به سمت هدف است (تا کابل در هوا معلق باشد و تماس آن با سطح زمین کمینه باشد). با این وجود، وجود کابل همواره یک ریسک است که باید در طول پرواز مدام مورد توجه و اجتناب قرار گیرد.
• محدودیت در چابکی و سرعت: ویژگیِ “موصول بودن” عملکرد را محدود می‌کند. کابل عقب‌کِش موجب افزایش مقاومت هوا و تأثیر منفی بر مانورهای شدید می‌شود. از همه مهم‌تر، طراحی پهپاد باید وزن و حجم قرقره کابل را هم تحمل کند که کل سیستم را سنگین‌تر و کندتر می‌سازد. همان‌طور که ذکر شد، پهپاد فیبر نوری از بدنه و باتری بزرگ‌تری استفاده می‌کند که باعث می‌شود سرعتش کمتر و مانورپذیری‌اش پایین‌تر باشد. یکی از فرماندهان گفته بود، پهپاد فیبر نوری نسبت به پهپاد مینی FPV مرسوم راحت‌تر با سلاح سبک سرنگون می‌شود، چرا که بدنه بزرگ‌تری دارد و کمتر قادر به انجام مانورهای فرار است. مانورپذیری فوق‌العاده FPV (مارپیچ و شیرجه‌های شدید) تا حدی از دست می‌رود. همچنین، اگر در زمان باز شدن کابل از قرقره شُل شود، ممکن است تأخیر بسیار جزئی در کنترل رخ ‌دهد، هرچند خود فیبر نوری تأخیر بسیار کمی دارد — گلوگاه اصلی، اینرسی پهپاد است. خلبان باید شیوه پرواز خود را تطبیق دهد و عدم مهارت در کنترل خصوصیات کابل به‌راحتی می‌تواند منجر به از دست رفتن پهپاد شود.
• محدودیت برد: در مقایسه با برخی پهپادهای رادیویی یا مجهز به کنترل ماهواره‌ای، پهپاد فیبر نوری صرفاً مأموریت‌های کوتاه فاصله انجام می‌دهد و بیشینه برد آن طول کابل است (معمولاً ۵ تا ۱۵ کیلومتر). هرچند این مقدار اغلب پاسخگوی نیازهای خطوط مقدم است اما به این معناست که این پهپادها نمی‌توانند به عمق زیادی در منطقه دشمن نفوذ یا حمله کنند، مگر اینکه از نزدیک‌ترین خط مقدم پرواز کنند. در مقابل، پهپادهای رادیویی یا ماهواره‌ای با تکیه بر شبکه رله می‌توانند اهدافی را ده‌ها یا حتی صدها کیلومتر دورتر هدف قرار دهند. برای مثال، اوکراین از پهپادهای دوربرد (احتمالاً مجهز به ماهواره یا هدایت GPS) برای حمله به پایگاه هوایی روسیه در عمق خاک این کشور استفاده کرد — امری که از لحاظ فیزیکی هرگز برای پهپاد فیبر نوری ممکن نیست. لذا کارشناسان اوکراینی نتیجه می‌گیرند که FPV فیبر نوری «تنها سهم بازار محدود و خاصی را اشغال خواهد کرد و به سطح تولید میلیونی نمی‌رسد». این پهپادها در کنترل موضعی آسمان (تا محدوده ۱۰ کیلومتری) عالی عمل می‌کنند اما برای مأموریت‌های طولانی یا راهبردی مناسب نیستند. نیروها هنوز برای عملیات‌های شناسایی و تهاجم دوربرد به پهپادهای سنتی متکی‌اند.
• بار لجستیکی: حمل قرقره کابل لجستیک و استقرار نیروها را پیچیده‌تر می‌کند. سربازان باید قرقره‌های ظریف فیبر نوری را حمل و با احتیاط زیادی کار کنند. در عمل، کابل‌های رهاشده در همه‌جا پراکنده می‌شوند و بازتاب نور آن‌ها زیر آفتاب به‌راحتی می‌تواند محل پرتاب پهپاد را لو دهد. اپراتورهای اوکراینی اشاره کردند که تجمع قطعات فیبر نوری در اطراف محل استقرار، دشمن را نسبت به محل استقرار پهپاد حساس می‌سازد. بنابراین تیم‌های عملیاتی باید «مکرراً محل خود را تغییر دهند» تا از شناسایی و هدف قرار گرفتن بر اثر روآمدن کابل‌های رهاشده پرهیز کنند. جمع‌آوری کابل باقی‌مانده پس از هر مأموریت نیز بسیار دشوار است — باید چندین کیلومتر فیبر باریک را جمع‌آوری یا پنهان کنند.
• دشواری ساخت: در ابتدا، بسیاری از تولیدکنندگان اوکراینی فقط کیت‌های کابل فیبر نوری چینی وارد می‌کردند و قابلیت بهینه‌سازی مستقل نداشتند. همین امر مشکلاتی مانند نشت سیگنال رادیویی یا پارگی کابل ناشی از ساخت نامناسب قرقره را در پی داشت. با افزایش تجربه، تولیدکنندگان باکیفیت‌تر مستمر بهبود می‌یابند و نرخ موفقیت تهاجم به حوالی ۵۰٪ افزایش یافته است. با این حال، ساخت ماژول ارتباط فیبر نوری و قرقره دقیق کار آسانی نیست. کابل باید کاملاً هموار آزاد شود و از گره و پارگی دور بماند. کارشناسان صنعت معتقدند «مونتاژ قرقره فیبر نوری و برد مخابراتی در واقع اصلاً ساده نیست» — تجهیزات دقیق و مهندس با تجربه می‌خواهد، اما «با سرمایه‌گذاری، دستیابی به آن ممکن است». شرکت‌هایی نظیر Smart Electronics Group طرح‌های اولیه ارائه دادند اما مشکلات هزینه و پیچیدگی در ابتدا مانع پذیرش نظامی شد. اکنون با حمایت دولت، روند تولید بسیار پیشرفت کرده اما تقاضا همچنان بیشتر از عرضه است. فرمانده اوکراینی «Yas» در مه ۲۰۲۵ اشاره کرد که تولیدکنندگان مرغوب فیبر نوری لیست انتظار بلندمدت دارند و یگانش معمولاً باید ۲–۳ ماه برای تحویل منتظر بماند یا ناچار به خرید محصولات کم‌کیفیت شود. این گلوگاه یک نقطه ضعف فعلی در تجهیز یگان‌های اوکراینی به پهپاد فیبر نوری محسوب می‌گردد.
• هزینه بالاتر نسبت به FPV ساده: با وجود کاهش تدریجی قیمت، پهپاد فیبر نوری همچنان قیمت بالاتری نسبت به پهپادهای رادیویی دست‌ساز دارد. در اواسط ۲۰۲۳ تقریباً کسی حاضر نبود برای یک پهپاد یکبارمصرف ۲۵۰۰ دلار پرداخت کند. تا ۲۰۲۵، قیمت هر پهپاد فیبر نوری تقریباً ۱۰۰۰ دلار و برای نمونه‌های FPV معمولی فقط چند صد دلار است. این بدان معنی است که واحدهای پهپادی که عمدتاً با کمک‌های مردمی تأمین می‌شوند، باید خوب سبک‌سنگین کنند چه زمانی خرید پهپاد فیبر نوری می‌صرفد. معمولاً فقط در اهداف ارزشمند یا مواقعی که پهپادهای رادیویی عادی به دلیل پارازیت کارایی ندارند، سراغ فیبر نوری می‌روند. با افزایش تولید بومی، انتظار می‌رود قیمت‌ها سرانجام برابر شود ولی فعلاً قیمت بالا خود عامل محدودکننده گسترش این نوع پهپاد است.
• موازنه بارگذاری: چون بخشی از نیروی لیفت صرف حمل کابل می‌شود، ظرفیت حمل بار کاهش می‌یابد. مثلاً ممکن است پهپاد فیبر نوری فقط یک کیلوگرم مهمات حمل کند و پهپاد رادیویی با همان ابعاد، دو کیلوگرم. یعنی قدرت انفجار هر حمله کمی کمتر است. بعلاوه، FPV فیبر نوری هنوز در حمله‌های گروهی (حمله ده‌ها FPV کوچک به‌طور هم‌زمان) کاربرد فراگیر نیافته — دلیل بخشی قیمت بالاتر و پیچیدگی عملیات است. غالباً فقط برای حمله دقیق تک هدف استفاده می‌شوند. اگر نیاز به حمل مواد انفجاری سنگین باشد، با توجه به وزن کابل، به‌کارگیری ربات‌های زمینی یا توپخانه منطقی‌تر است.
• منحنی یادگیری: نیروها باید تاکتیک‌های جدید پهپادهای فیبر نوری را فراگیرند. کنترل پهپاد با کابل و مدیریت قرقره و جلوگیری از گیر کردن کابل هنگام حمله، همگی نیازمند تمرین ویژه است. اپراتورهای اوکراینی «تازه شروع به کشف و تسلط بر این فن‌آوری کرده‌اند» و با افزایش تجربه، بسیاری از مشکلات فعلی قابل رفع است. مثلاً با برنامه‌ریزی دقیق مسیر می‌توان خطر گیر کردن کابل را به حداقل رساند (مانند پرواز دائمی بالای سطح تاج درختان پیش از رسیدن به هدف). هرقدر اپراتورها خبره‌تر شوند، شکست ناشی از خطای انسانی کمتر و کارآمدی عملیاتی افزایش خواهد یافت.

در مجموع، پهپاد فیبر نوری ابزاری کارآمد اما بسیار تخصصی به شمار می‌رود. یک فرمانده گروهان نگهبانی ملی اوکراین جمع‌بندی کرد که ترکیب ایده‌آل، ترکیب انواع است — «تعداد زیادی FPV استاندارد رادیویی با فرکانس‌های مختلف، پهپادهای دارای توانایی بینایی ماشینی و نمونه‌های فیبر نوری، که هر کدام ارزش و مأموریت ویژه خود را دارند». این پهپادها در دفاع خاص، به ویژه در شرایط پارازیت شدید یا دید بسیار ضعیف برای انهدام دقیق خودرو زرهی فوق‌العاده ظاهر شده‌اند و وقتی انواع دیگر نامؤثر باشند، مزیت منحصربه‌فرد می‌دهند. اما محدودیت‌هایی چون برد، وزن، آشکار بودن، هزینه و مدیریت کابل سبب می‌شود این پهپادها مکمل قوی برای سایر انواع باشند نه جانشین کامل. همان‌طور که رسانه‌ها گزارش داده‌اند، FPVهای فیبر نوری در حوزه خاصی در جنگ پهپادی نقش کلیدی خواهند داشت، اما رهبر میدان نخواهند شد.

تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان اصلی

شرکت‌ها و فعالان گوناگون در اوکراین و کشورهای دیگر با هم باعث پیشرفت پهپاد فیبر نوری شدند:

شرکت‌ها/تیم‌های اوکراینی: صنعت پهپاد اوکراین شامل شرکت‌های نظامی رسمی، مهندسان داوطلب و گروه‌های فناوری نظامی است. نمایندگان اصلی عبارت‌اند از:

• Vyriy Drone: شرکت خصوصی بومی اوکراینی به همت Oleksii Babenko. این شرکت در خط مقدم تولید FPV، اولین کوادکوپتر FPV کاملاً مونتاژ شده با قطعات بومی (در ابتدا بدون فیبر نوری) را در سال ۲۰۲۳ تولید کرد. مدیرعامل Babenko یکی از چهره‌های فعال شفاف‌سازی عملکرد و درخواست برای بهبود پهپادهای فیبر نوری است و بارها در uasvision.com تفاوت تکنیکی با روسیه را شرح داده و بر ضرورت استفاده از سیم‌های ضخیم‌تر و فرستنده‌های پیشرفته‌تر برای افزایش دقت تأکید کرده uasvision.com. همچنین پیگیر تولید داخلی قرقره فیبر نوری برای کاهش هزینه است.
• BattleBorn: تولیدکننده پهپاد کی‌یفی (با گزارش‌هایی در Business Insider)، تولیدکننده انواع پهپاد از جمله FPV فیبر نوری. مدیرعامل (با نام مستعار «Max») معتقد است: «تقریباً راهی برای دفاع در برابر این پهپادهای [فیبر نوری] وجود ندارد» و مدعی است مرتباً تجهیزات ارزشمند را منهدم می‌کند. مدیر عملیاتی («Alex») خبر داده برد پهپاد شرکت تا ۱۰ کیلومتر و هدف آینده ۱۵ کیلومتر با بارگذاری ۳ تا ۸ کیلوگرم است. BattleBorn نماینده شرکت‌های طراحی تکراری سریع و پاسخ سریع به نیاز نیروهای مسلح است.
• Dronarium (و WARMAKS): تیم توسعه پهپاد در اوکراین، تا ۱۸ مارس ۲۰۲۴ نمونه اولیه پهپاد فیبر نوری را معرفی کرد و به سرعت به استفاده اولیه روس‌ها واکنش نشان داد. همچنین با Warmaks برای تولید پهپاد سنگین هگزاکوپتر با کنترل فیبر (که در صورت قطع کابل به مد خودکار سوییچ می‌کند) همکاری داشته‌اند. نمونه اولیه آنها احتمالاً الهام‌بخش توسعه گسترده‌تر در اوکراین شد.
• Smart Electronics Group: با مشارکت Vladyslav Oleksiienko، این گروه طبق ادعای خود اوایل ۲۰۲۳ پیشنهاد ساخت پهپاد فیبر نوری را به ارتش داد اما ابتدا مورد استقبال قرار نگرفت. اکنون Oleksiienko همچنان فعال است و درباره بازار محصولات (مدل‌های استاندارد و خاص نظامی) تحلیل می‌دهد. این نوع شرکت‌ها معمولاً با پشتیبانی پروژه Brave1 همکاری و پس از تست، محصول را به نظام ارتش ارائه می‌کنند.
• شرکت‌هایی مثل 3DTech: بنا بر گزارش‌ها، شرکت 3DTech به اداره اطلاعات ارتش اوکراین (GUR) پهپادهای FPV فیبر نوری تحویل داده و تصاویری از محصول عرضه کرده است. همچنین شمار زیادی شرکت کوچک و متوسط از جمله «پرنده جنگی اوکراین»، Kamik-A، Raptor Engineering، جغد (OWAD)، Ptashka Drones و … در فهرست پروژه Brave1 آمده‌اند که هر یک پهپادهایی با طول کابل، قیمت یا پیکربندی فیبر (داخلی یا چینی) متفاوت عرضه می‌کنند. تا اواسط ۲۰۲۵، بیش از ۲۵ تیم مهندسی اوکراینی در توسعه پهپاد فیبر نوری فعال بوده‌اند و حدود ۱۰ تیم وارد تولید انبوه شده‌اند. این زیست‌بوم صنعتی پویا و با حمایت دولت به سرعت فاصله با روسیه را کاهش می‌دهد.
• یگان‌های نظامی و Aerorozvidka: ارتش اوکراین نیز کاملاً از تیم‌های نوآور داخلی بهره می‌برد. واحد پهپادی تیپ دوازدهم آزوف نمونه‌ای از نیروهای فنی ارتش است که قطعات را در خط مقدم بهینه و اصلاح می‌کنند. فرمانده این تیپ اشاره کرده یکی از اعضا امکان واقعی کردن FPV فیبر نوری برای واحد را ایجاد کرده — نمونه‌ای از نوآوری از پایین به بالا. تجربه خطوط مقدم و بازخورد عملی پرسنل نقش کلیدی در بهبود مستمر تجهیزات دارند.

تولیدکنندگان/توسعه‌دهندگان روسی: توسعه روسیه عمدتاً مبتنی بر مهندسان داوطلب مردمی و همکاری با تأمین‌کنندگان چینی است:

• آلکسی چادایف و اوشکویینیک: چادایف فردی است که از دانشمند علوم سیاسی به داوطلب تبدیل شد و شتاب‌دهنده فناوری نظامی “اوشکویینیک” را تأسیس کرد. پروژه او پهپاد فیبر نوری FPV با نام کنیاز واندال نوفگورودسکی را تولید کرده است و احتمالاً مدل‌های دیگری نیز وجود دارد. kyivindependent.com. این نشان‌دهنده وجود نوعی نیروی محرک نیمه‌سازمان‌یافته برای نوآوری در داخل روسیه است که هدف آن رهبری انقلاب پهپادها است، فرایندی که با درخواست‌های وبلاگ‌نویس‌های نظامی معروف روسیه برای دستیابی به برتری در “جنگ پهپادها” در سال ۲۰۲۳ الهام گرفته است. موفقیت پروژه چادایف تصویر کلیشه‌ای ایستای ارتش روسیه را خدشه‌دار کرد.
• نیروهای داوطلب (روبیکن، سودنی دن): اینها خود سازنده نیستند، اما به عنوان گردان‌های پهپادی روسیه، کاربری پهپادهای فیبر نوری را در نبرد واقعی بهبود دادند. این تجربیات عملاً نقش تحقیق و توسعه (R&D) را ایفا کرد – با آزمون و خطا در کورسک و دونتسک، تاکتیک‌ها را توسعه دادند و احتمالاً بازخوردی برای طراحی بهتر ارائه کردند. بسیار محتمل است که آنها مستقیماً در میدان نبرد نیز پهپادها را از کیت‌های مونتاژ سرهم کنند.
• تأمین‌کنندگان چینی: شرکت‌های چینی به عنوان تأمین‌کنندگان اصلی قطعات و فیبر نوری نقش مهمی ایفا می‌کنند. نهادهای روسی پیوسته حجم زیادی از قرقره‌های فیبر نوری و محصولات الکترونیکی مرتبط را از تولیدکنندگان چینی سفارش می‌دهند و این شرکت‌ها گزارش می‌دهند که سفارش ماهانه در حال افزایش است. یکی از سازندگان اوکراینی متوجه شد کارخانه‌ای در چین به مدت هفت ماه متوالی برای روسیه قرقره فیبر نوری تولید کرده است – اکنون اوکراین نیز از همانجا خرید می‌کند. در واقع، فناوری فیبر نوری ساخت چین (که در اصل برای مخابرات یا صنعت بود) حالا توسط هر دو طرف برای کاربرد پهپادی تغییر کاربری داده شده است. به نظر می‌رسد تولیدکنندگان چینی حاضرند به هر خریداری محصول بفروشند؛ صاحب‌نظران اوکراینی آن‌ها را “بزرگ‌ترین بهره‌مند این روند جدید” می‌نامند. این شامل کابل فیبر نوری، ماژول‌های فیبر نوری و حتی احتمالاً کیت‌های آماده پهپاد می‌شود. این تأمین‌کنندگان در منابع رسمی نام برده نشده‌اند (احتمالاً برای دوری از تحریم)، اما حضورشان امکان افزایش سریع ظرفیت تولید روسیه را فراهم کرده و اکنون به اوکراین نیز کمک می‌کند تا فاصله را کم کند.
• داوطلبان و حامیان غربی: در زمینه حمایت بین‌المللی، یک مشارکت غیرمنتظره از تفنگدار سابق نیروی دریایی آمریکا، تروی اسموترز بوده است. اسموترز که صاحب شرکت Drone Reaper است، از طریق رسانه‌ها با پهپاد فیبر نوری روسیه آشنا شد. سپس با حدود ۳۶۰ دلار قطعات آماده، یک پهپاد فیبر نوری ساده ساخت و آن را به اوکراین برای نمایش آورد. از اواخر سال ۲۰۲۳ او در سراسر اوکراین سفر کرد و به نیروها آموزش داد تا چگونه پهپاد فیبر نوری FPV را مونتاژ و استفاده کنند و به پروژه‌های اوکراینی انرژی جدیدی بخشید. طبق گزارش فوربس/NDTV طرح و آموزش‌های او سبب شد که اوکراین سریعاً بتواند تولید بومی را راه‌اندازی کند. زمانی که ویدیوی موفقیت‌آمیز حمله با پهپاد فیبر نوری در اینترنت پخش شد، تلفن سربازان اوکراینی “از شدت تماس منفجر شد” businessinsider.com businessinsider.com. این نمونه‌ای از حمایت داوطلبان بین‌المللی برای تسریع نوآوری اوکراین است. افزون بر این، کشورهای ناتو حمایت گسترده‌ای در زمینه فناوری پهپادی و آموزش ضدپهپاد به اوکراین ارائه داده‌اند، هرچند جزییات اختصاصی برای پهپاد فیبر نوری معدود است. مشخص است که اوکراین برای زنجیره تأمین پهپاد فیبر نوری روسیه اقدام کرده — به عنوان مثال، ارتش اوکراین پیش‌تر کارخانه فیبر نوری روسیه را بمباران کرد تا ظرفیت تولید را مختل کند. این نشان می‌دهد که اطلاعات و تسلیحات غربی (که اوکراین از آن‌ها برای حملات راه دور استفاده می‌کند)، به طور غیرمستقیم در مقابله با پهپاد فیبر نوری درگیر است و با هدف قرار دادن منبع، مداخله می‌کنند.

به طور کلی، اوکراین اکنون صاحب یک صنعت پررونق بومی پهپاد فیبر نوری است که حاصل همکاری میان متخصصان داخلی، ابتکارات دولت (Brave1، نمایشگاه وزارت دفاع) و مساعدت خارجی (مانند داوطلبانی همچون اسموترز و احتمالاً تأمین مالی سازمان‌های خیریه) است. تا میانه سال ۲۰۲۵، این صنعت می‌تواند ساختارمندتر به ارتش اوکراین خدمات دهد — مدل‌های مختلف وارد نظام تأمین و خرید شده و قراردادهای آن در حال تنظیم است. طرف روسیه با خلاقیت مهندسان داوطلب و دسترسی وسیع به قطعات چینی، در ابتدا برتری داشت و این را در میدان نبرد هم ثابت کرد، در حالی که ظرفیت تولید اوکراین هنوز در حال گسترش است. هر دو طرف به زنجیره تأمین جهانی (یعنی فیبر نوری چینی) وابسته‌اند و این ویژگی بین‌المللی بودن نوآوری به ظاهر بومی را برجسته می‌کند.

تأثیرات ژئوپلتیک و راهبردهای دفاعی

ظهور پهپاد فیبر نوری در اوکراین، معانی گسترده‌تری در جنگ و امنیت بین‌الملل به همراه دارد:

• تغییر الگوی جنگ پهپادی: استفاده وسیع از جنگ الکترونیک در میدان اوکراین — که یکی از معدود نمونه‌های واقعی تقابل پهپادها با جنگ الکترونیک است — سبب تولد این راهکار نوآورانه شد. اکنون ارتش‌های جهان به دقت آن را رصد می‌کنند. پهپاد هدایت‌شونده با فیبر نوری (گاهی FOG-D نامیده می‌شود) به ندرت در زرادخانه غرب دیده می‌شود، چراکه غرب در مواجهه با شورشیان چنین سطحی از جنگ الکترونیک را تجربه نکرده است. اما به دلیل کارآمدی بالا، احتمال بسیار زیاد وجود دارد که ارتش‌های ناتو در صورت مواجهه با جنگ شدید الکترونیکی در آینده، به دنبال سیستم‌های مشابه بروند. اوکراین عملاً آزمایشگاه نوآوری پهپادی جهان شده و کنترل با فیبر نوری یکی از دستاوردهاست. قابل پیش‌بینی است که در آینده دکترین سیستم‌های بدون سرنشین جنگی اجتناب‌ناپذیر این ایده را در خود خواهد گنجاند — برای مثال، استفاده از پهپادهای تهاجمی ویژه فیبر نوری در نبرد شهری برای مقابله با پارازیت.
• تدابیر مقابله‌ای و پاسخ: تاکنون علاوه بر نابودی فیزیکی، اوکراین و روسیه فعلاً راهکار کارآمدی برای مقابله با پهپاد فیبر نوری ندارند. این منجر به یک “رقابت تسلیحاتی کوچک” در زمینه مقابله و مقابله به مثل شده است. توسعه‌دهندگان اوکراینی (از طریق Brave1) اکنون شیوه‌های مقابله با پهپاد فیبر نوری دشمن را آزمایش می‌کنند — “با استفاده از برجک، تورانداز، تفنگ ساچمه‌ای و حتی لیزر برای آسیب‌رسانی یا مختل‌کردن پهپاد FPV”. در اصل، وقتی خرید سیگنال کافی نیست، باید از سرنگونی فیزیکی یا قطع زنجیره ارتباطی (مثلاً سوزاندن فیبر با لیزر یا کور کردن دوربین) استفاده کرد. این موجب سرمایه‌گذاری بر سامانه‌های ضد پهپاد (C-UAS) بر پایه انرژی حرکتی یا انرژی جهت‌دار (به جای مقابله الکترونیکی) می‌شود. شرکت‌های غربی (مانند Spotter Global) هم توسعه رادار و سنسورهای اپتیکی برای کشف این نوع پهپادها را شروع کرده‌اند. این نبرد نشان می‌دهد دفاع منفعل (نظیر پوشاندن سنگرها با تور استتار یا ایجاد موانع فیزیکی برای خودروها) دوباره اهمیت یافته — حتی ارتش اوکراین در چند کیلومتری خط مقدم، تورهای بزرگ روی جاده‌ها نصب کرده تا از پهپادهای فیبر نوری کم‌ارتفاع در امان بمانند. در سطح ژئوپلتیک، کشورها به ترکیب تدابیر ساده (تور) و پیشرفته (لیزر) برای مقابل تهدید جدید می‌اندیشند.
• تأمین بین‌المللی و تحریم‌ها: فروش محصولات چینی به هر دو طرف جنگ، مسأله نوین کنترل صادرات را پیش کشیده است. کابل و قطعات فیبر نوری قابلیت دوگانه دارند و عمدتاً مشمول کنترل صادرات نیستند؛ اما با توجه به نقش آن‌ها در ایجاد تلفات عظیم توسط پهپادهای جنگی، احتمال دارد توجه بیشتری را جذب کنند. اگر غرب بخواهد پیشرفت روسیه در پهپاد فیبر نوری را کُند کند، شاید بر شرکت‌های چینی فشار بیاورد یا برای اوکراین محصولات جایگزین تأمین کند تا از ارسال پول به تأمین‌کنندگان دشمن جلوگیری شود. این نشان می‌دهد که زنجیره تجارت جهانی گاهی ناخواسته به هر دو سوی منازعه خدمت‌رسانی می‌کند — این یک ژئوپلتیک بر روی سیم است، به‌ویژه با توجه به اینکه چین خود را بی‌طرف می‌داند اما شرکت‌هایش از جنگ سود می‌برند. در همین حال، کمک غرب احتمالاً تا تأمین سیستم‌های فیبر نوری بادوام‌تر یا فناوری‌های نوری پیشرفته به اوکراین گسترده خواهد شد تا برتری تکنولوژیک باقی بماند (در صورتی که دولت‌های غرب مایل به انجام آن باشند).
• نگرش فراگیرتر دفاعی — نبرد هماهنگ: اثرگذاری پهپاد فیبر نوری چنان چشمگیر است که برخی سربازان اوکراینی آن را “آخرین امید برای تغییر سرنوشت جنگ” می‌خوانند. شاید کمی اغراق باشد، اما نشان از اهمیت کلیدی پهپادها دارد — حیاتی تقریباً هم‌پایه توپخانه و تسلیحات کلاسیک. فرماندهان باید تاکتیک‌های پهپادی را در سطح عملیات ادغام کنند. به طور مثال، روسیه تمرکز پهپاد فیبر نوری را در بخش‌هایی مانند کورسک و بعد دونتسک نشان داد، که نشانه قصد انجام حمله‌های هماهنگ است (مثلاً قطع تدارکات دشمن در بخش خاص). اوکراین هم می‌تواند خوشه‌هایی از پهپاد فیبر نوری را در حملات بزرگ اعزام کند یا برای مقابله با زرهی در مناطق با پارازیت شدید استفاده کند. این فناوری حالا به بخشی از سامانه نبرد هماهنگ تبدیل شده: پهپادهای بی‌سیم و فیبر نوری، جنگ الکترونیک، توپخانه و پیاده‌نظام هم‌افزا کار می‌کنند. کاربرد این ایده را در حمل‌ونقل ملزومات با کاروان‌های خودکار ــ که ریسک برای رانندگان را کاهش می‌دهد و تلفات کمین FPV روسیه را محدود می‌سازد ــ هم می‌بینیم. در کل، تاکتیک‌ها و راهبردها دائماً برای مقابله با “پهپاد غیرقابل پارازیت” تغییر می‌کند: یک طرف خطوط تدارک را تقویت و نیروها را پراکنده می‌کند، طرف دیگر با پهپاد فیبر نوری راه را باز کرده، تجهیزات الکترونیکی دشمن و زرهی را می‌زند و سپس حمله عمده را آغاز می‌کند.
• سطح روانی و انسانی: فشار روانی داشتن پهپادهایی تقریباً مهارناپذیر برای طرف مقابل اصلاً کم‌اهمیت نیست. یگان‌های اوکراینی در کورسک که از حمله پهپاد فیبر نوری می‌ترسند، تردد را “بدتر از رولت روسی” توصیف می‌کنند، چون احتمال اصابت بسیار بالاست. این ترس مستقیماً روی رفتار پرسنل و روحیه غیرنظامیان تأثیر می‌گذارد. برعکس، دسترسی اوکراین به “سلاح نفوذکننده منطقه پارازیت” انگیزه ارتش را تقویت کرد. در وجه انسانی، جایگزینی بخشی از مأموریت‌های پرخطر (مثل لجستیک) با پهپاد فیبر نوری می‌تواند جان‌ها را حفظ کند و از فجایع جنگی بکاهد. با این حال، توان کشندگی میدان نیز افزایش یافته: مناطق قبلاً امن (مثلاً پشت بیمارستان در جنگل) اکنون در تیررس هستند و عرصه‌هایی که قبلاً “منطقه مرگ” بودند، به خاطر فیبر نوری “زنده” شده‌اند، که اگر غیرنظامیان هنوز حضور داشته باشند، خطر به شدت بالا می‌رود.
• گسترش جهانی: اگر طراحی پهپاد فیبر نوری فراتر از اوکراین/روسیه انتشار یابد، احتمال دارد گروه‌های غیردولتی یا کشورهای دیگر هم استفاده کنند. برای نمونه، گروه‌های شبه‌نظامی با منابع کافی می‌توانند از پهپاد فیبر نوری برای مقابله با برتری پارازیت ارتش‌های رسمی استفاده کنند. فناوری مربوطه توسط انجمن‌ها و رسانه‌های اجتماعی در حال انتشار است — حتی نمونه ساخت لانه پرنده با کابل فیبر نوری هم در اینترنت دست‌به‌دست شده است. جامعه جهانی ممکن است نیازمند تنظیم مقررات سلاح یا حداقل آماده‌سازی برای مرحله جدیدی از “جنگ پهپادی فراتر از پارازیت الکترونیکی همه‌کاره” باشد. متحدان اوکراین احتمالاً سعی می‌کنند برتری این کشور را نگه دارند — مثلاً از طریق تأمین کیت‌های ارتباط فیبر نوری پیشرفته یا انتقال ماشین‌آلات ساخت داخلی (طبق برخی اطلاعات ویدیوی ارائه شده توسط غرب درباره ماشین فیبرپیچی).

در جمع‌بندی، ظهور پهپاد فیبر نوری در اوکراین، بر ماهیت پویا و نوآورانه جنگ مدرن تأکید می‌کند: هر نوآوری (مانند جَمینگ گسترده) پاسخی (پهپاد سیم‌دار) برمی‌انگیزد و در پی آن مقابله جدید (مانند ضد پهپاد لیزری) شکل می‌گیرد. این چرخه، نوآوری در صنعت نظامی را با سرعتی چشمگیر پیش می‌برد. در سطح بین‌المللی، این بحران قابلیتی جدید را نشان داده که همه کشورها باید هم در استفاده و هم در دفاع از آن برنامه داشته باشند. برای اوکراین، حمایت از این حوزه (چه آموزش، چه انتقال فناوری و چه تأمین قطعات) اکنون بخشی اساسی از سیاست کمک نظامی متحدان شده، درست مانند سامانه ضدهوایی یا توپخانه.

مقایسه: پهپادهای فیبر نوری vs. پهپادهای کنترل رادیویی vs. پهپادهای با لینک ماهواره‌ای

ارتش اوکراین هم‌اکنون چندین نوع پهپاد با روش‌های کنترل مختلف را به‌کار گرفته است. هر روش مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد. جدول زیر پهپادهای هدایت شونده با فیبر نوری، پهپادهای کنترل رادیویی سنتی و پهپادهای لینک ماهواره‌ای (مانند پهپادهای بزرگ) را در بستر جنگ اوکراین مقایسه می‌کند:

ویژگی	پهپاد فیبر نوری (سیمی)	پهپاد کنترل رادیویی	پهپاد لینک ماهواره‌ای
برد ارتباطی	محدود به طول کابل (معمولاً ۵ تا ۱۵ کیلومتر، حداکثر حدود ۲۰–۳۰ کیلومتر). برد موثر با اطمینان بالا حدود ۱۰ کیلومتر است. در فاصله بیشتر خطر پاره شدن کابل یا از دست رفتن سیگنال زیاد می‌شود.	محدود به برد دید مستقیم و توسعه با رله سیگنال. FPV کوچک معمولاً چند کیلومتر؛ پهپاد نظامی بزرگ (بدون ارتباط ماهواره‌ای مانند TB2): حدود ۱۵۰ کیلومتر (دید مستقیم). رله می‌تواند FPV را تا ۲۰+ کیلومتر ارتقا دهد اما به شبکه نیاز است.	در تئوری برد جهانی (ماورای دید)، هر زمان اتصال ماهواره و سوخت کافی باشد. مثلاً Bayraktar TB2 با SATCOM یا پهپاد دریایی با Starlink قابلیت کنترل تا صدها کیلومتر را دارند. برد معمولاً محدودیت سوخت دارد نه کنترل.
مقاومت در برابر اختلال	در برابر تداخل فرکانس رادیویی مصون است — بی‌نیاز از امواج رادیویی، جنگ الکترونیک سنتی نمی‌تواند ارتباط را قطع کند. تنها با بریدن فیزیکی کابل یا آسیب رساندن به فیبر می‌توان کنترل را متوقف کرد.	کاملاً آسیب‌پذیر در برابر اختلال و فریبکاری. ارتباط رادیویی به راحتی توسط جنگ الکترونیک دشمن مختل می‌شود. در صورت پارازیت روی فرکانس ارتباطی، کنترل و ویدیو را همزمان از دست خواهید داد. اگر رمز نشده باشد به راحتی قابل هک است.	به اختلال محلی در میدان نبرد مقاومت خوبی نشان می‌دهد — لینک بالا و پایین با فرکانس رمزنگاری شده ماهواره. اما در برابر جنگ الکترونیک در سطح راهبردی (اختلال ماهواره، اختلال GPS) آسیب پذیر است و حملات سایبری هم می‌تواند ارتباطات ماهواره‌ای را مختل کند. پهپاد وابسته به GPS در اختلال GPS ریسک نابودی یافته است.
قابلیت شناسایی	مشخصات الکترونیکی پایین. فاقد ارسال رادیویی، غیر قابل شناسایی با دستگاه‌های ردیاب فرکانس. فقط با دیدن چشمی، آکوستیک یا رادار قابل شناسایی است. رد فیبر در آفتاب ممکن است محل پرتاب را لو بدهد.	قابل ردیابی از طریق امواج رادیویی. استفاده از فرکانس‌های رایج (۲/۴ و ۵/۸ گیگاهرتز) باعث می‌شود دستگاه با اسکنر فرکانس و سیستم ضد پهپاد قابل شناسایی باشد. فرستنده ویدیوی پهپاد محل آن را لو می‌دهد.	ویژگی رادیویی نسبی دارد. انتقال پرقدرت ماهواره‌ای (باند L و…) شناسایی آن را برای کارشناسان محلی دشوار می‌کند، اما ماهواره‌های جاسوسی می‌توانند سیگنال را برداشت کنند. سطح مقطع راداری پهپاد بزرگ به‌مراتب بیشتر از FPV کوچک بوده و شکار آن برای سامانه ضدهوایی آسان‌تر است.
مقاومت در برابر جنگ الکترونیک	بسیار بالا. مصون از اختلال رادیویی و فریبکاری. حتی اگر زمین مانع رادیو شود، کابل ارتباط با پهپاد را حفظ می‌کند و پرواز از روی جنگل یا ساختمان ممکن است. در مناطق سنگین جنگ الکترونیک آزادانه پرواز می‌کند.	کم تا متوسط. اپراتور سعی می‌کند از پرش فرکانسی، پخش گسترده یا تقویت‌کننده استفاده کند اما جنگ الکترونیک قوی پهپاد را از کار می‌اندازد. همچنین ساختمان یا زمین باعث قطع ارتباط می‌شود. مدل‌های سطح بالا آنتن ضد اختلال دارند اما FPVهای ابتدایی ندارند.	متوسط. لینک بالا و پایین پهپاد می‌تواند رمز شود و با پرتو باریک ارسال شود که کنترل آن را نسبت به ارتباط محلی سخت‌تر می‌کند. اما جنگ الکترونیک سطح بالا قادر است علیه ماهواره یا فرکانس‌های شناخته شده عمل کند. مقاومت در برابر اختلال خیلی بهتر از کنترل رادیویی است ولی کاملاً ایمن نیست (مثلاً روسیه تلاش کرده Starlink را مختل کند).
باربری و اندازه	خود کابل وزنی دارد، بنابراین معمولاً مجهز به سر جنگی کوچک می‌شود. بار رایج ۰/۵ تا ۳ کیلوگرم. مدل بزرگ‌تر با بار ۸+ کیلوگرم بسیار گران و در ابعاد بزرگ ساخته می‌شود. اغلب با فریم کوادکوپتر متوسط (۱۰–۱۳ اینچی).	از مینی کواد (مانند DJI Mavic با زیر ۰/۲ کیلو بار) تا اوکتا روتور بزرگ (۵ تا ۱۰ کیلوگرم بار). FPV انتحاری معمولاً ۰/۳ تا ۱ کیلوگرم مواد منفجره (سرجنگی آر‌پی‌جی) حمل می‌کند. چون کابل ندارد، مدل مشابه با بار بزرگ‌تر امکان‌پذیر است.	پلتفرم بزرگ. Bayraktar TB2 حدود ۵۵ کیلوگرم مهمات هوشمند حمل می‌کند. دیگر UCAVها تا ده‌ها و صدها کیلوگرم. صرفاً برای موشک و بمب‌های تخصصی نه نارنجک دستی کوچک. به همین دلیل در خطوط مقدم نادر است و بیشتر برای اهداف راهبردی به‌کار می‌رود.
مانورپذیری	مانورپذیری پایین. به‌دلیل وزن کابل موتور قوی‌تر نیاز است، کابل کمی مقاومت ایجاد می‌کند و شتاب و سرعت (حدود ۶۰ کیلومتر/ساعت) کمتر است. از مانع عبور می‌کند اما کابل دور اجسام گیرکرده و مانور تیز دشوار است.	مانورپذیری بسیار بالا در مدل کوچک. FPVهای مسابقه‌ای بسیار سریع (بیش از ۱۰۰ کیلومتر/ساعت)، کوادکوپترها به راحتی از فضاهای تنگ عبور می‌کنند و دغدغه کابل ندارند. مدل بزرگ‌تر (بال‌ثابت) مانورپذیری کمتری دارد اما همچنان بدون محدودیت است.	مانورپذیری پایین. پهپادهایی از نوع MALE مانند TB2 مثل هواپیما پرواز می‌کنند — شعاع چرخش بزرگ و تغییر مسیر کند. ارتفاع بالا و مانور پایین. معمولاً برای مانور کم‌ارتفاع مناسب نیستند. (گرچه ماهواره‌برهای کوچک وجود دارند اما عمدتاً در اوکراین مدل بزرگ استفاده می‌شود.)
موارد استفاده	مناطق پرجنگ الکترونیک و منفعت: حمله به اهداف محافظت‌شده (تانک با سیستم جنگ الکترونیک، قرارگاه فرماندهی)، ورود به ساختمان یا جنگل دارای پارازیت، حملات کوتاه‌برد و اطمینان‌پذیر یا شناسایی در قطع ارتباط. در ماموریت‌های تدارکات ربات زمینی با ریسک بالا هم کاربرد دارد.	کاربری عمومی و گسترده: شناسایی، اصلاح آتش توپخانه، پرتاب بمب، حمله انتحاری، مناسب برای محیط جنگ الکترونیک متوسط. امکان استفاده گسترده در میدان نبرد. در اختلال قوی نیاز به تاکتیک دارد. بخاطر سهولت و فراوانی، به پهپاد رایج ارتقاء یافته است.	اهداف بلند و راهبردی: حمله به عمق (پایگاه هوایی عقب)، شناسایی عملیاتی (مرز، تحرکات دشمن پشت‌خط). پوشش شناسایی و حمله که فیبر یا رادیو نمی‌تواند به آن برسد. در خط مقدم به‌دلیل وجود پدافند و پارازیت نادر شده (TB2 با از دست دادن زیاد در اوایل جنگ به شناسایی صرف محدود شد).
قیمت و دسترسی‌پذیری	درحال کاهش اما نه بسیار ارزان: هر دستگاه حدود ۱۰۰۰–۲۰۰۰ دلار هزینه دارد. قطعات خاص (کابل فیبر حدود ۵۰۰ دلار) لازم است. به‌دلیل تقاضا و تلاش برای تولید، کمبود جدی در اوکراین وجود دارد. ساخت آن دشوارتر از FPV بی سیم DIY است (نیاز به سخت‌افزار اتصال فیبر).	ارزان و فراوان: FPV کوچک چندصد دلار و مدل تجاری ۱–۳ هزار دلار. قابلیت خرید تجاری آسان. گروه‌های داوطلب به راحتی تولید انبوه دارند. در اوکراین ماهانه صدها هزار FPV پایه ساخته می‌شود. از بابت قیمت و نرخ جایگزینی عمده اما مصرف بالا است.	بسیار گران و کمیاب: Bayraktar TB2 چند میلیون دلار بوده و یک ایستگاه کنترل زمینی هم نیاز دارد. فقط دولت یا اهداکنندگان خارجی تامین می‌کنند. ناوگان محدود (اوکراین حدود ۲۰–۳۰ فروند TB2 دارد). مصرف پذیر مانند FPV نیست. آموزش و نگهداری تخصصی عالی لازم دارد.

همان‌طور که جدول نشان می‌دهد پهپاد فیبر نوری ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد: در میدان نبرد متداخل عالی عمل می‌کند ولی محدودیت فاصله و چابکی دارد. پهپاد رادیویی همچنان حیاتی است چون آسان و انبوه است (اگرچه روش‌های ضد آن اثرگذاری‌اش را کاهش می‌دهد). پهپاد لینک ماهواره‌ای یک بعد کاملاً متفاوت را پوشش می‌دهد — برای عمق راهبردی نه کمک مستقیم به خطوط مقدم — پس از موفقیت و تلفات اولیه (از میانه ۲۰۲۲ TB2 عمدتاً به شناسایی محدود شد به‌خاطر تقویت پدافند و اختلال روسیه) کمتر دیده می‌شود.

قابل توجه اینکه این روش‌ها الزاما ناسازگار هم نیستند. اوکراین در حال آزمایش مدل‌های ترکیبی است — مثلاً ترکیب پهپاد رادیویی با هوش مصنوعی بینایی ماشین که در مرحله نهایی به‌صورت خودمختار به هدف حمله کند و از پارازیت بگریزد یا پهپاد سنگین بتواند بین کنترل فیبری و رادیویی سوئیچ کند. هر روش (فیبر، رادیو، ماهواره) جایگاه خاص خود را دارد و مسیر کلی به سمت یک استراتژی سیستم بی‌سرنشین طبقه‌بندی‌شده رفته است: رادیویی در محور، ماموریت‌های “ضد اختلال قوی” با فیبر، ماموریت دور یا ماورای دید با ماهواره.

نتیجه‌گیری

پهپاد فیبر نوری اوکراینی پاسخی درخشان به محیط نبرد الکترونیک سنگین است. در جنگی که پیوسته با نوآوری رقم می‌خورد، این راهکار به ظاهر «بازگشت به پایه» — یک قرقره فیبر شیشه‌ای — تأثیر شگرفی داشته و امکان هدف‌گیری دقیق برای اهدافی فراهم کرده که قبلاً با پارازیت کور یا از کنترل خارج می‌شدند. در بعد نظامی، FPV فیبرنوری کارآیی خود را در میدان اثبات کرده است: تهدید سامانه‌های ضدپارازیت گران‌قیمت را حذف نموده و میدان نبرد پهپادی را به مناطقی گسترش داده که پیشتر ممنوع بود. سیادت هوایی به پنجه‌ پهپاد کوچک و پایین‌ترین ارتفاع رسیده — کنترل طیف الکترومغناطیس در این سطح هم حیاتی است. هر دو طرف روس و اوکراین آن را در ساختار معمول جا داده‌اند و با رشد ظرفیت تولید شاید بزودی دسته‌های بزرگ‌تری بکار گرفته شود (فعلاً به‌خاطر کمبود، غالباً به طور محدود به‌کار می‌رود). فرماندهان خطوط مقدم پهپاد را هم ارز توپخانه و زرهی ضروری می‌دانند؛ برخی مقام‌های روس و اوکراینی حتی گفته‌اند رواج پهپاد انفجاری FPV شبیه انقلابی است که توپخانه در قدرت آتش ایجاد کرد.

در سطح راهبردی، رقابت بر سر پهپاد فیبر نوری صنعت داخلی و همکاری بین‌المللی را بسیار برانگیخته است. اوکراین طی چند ماه ده‌ها استارت‌آپ فناورانه، کارشناسان داوطلب و شرکای خارجی را یکپارچه بسیج کرد و چابکی شگرف صنعت دفاعی خود را نمایش داد. روسیه هم با سرعت غیرمنتظره نوآوری، خود را همگام نگه داشت؛ این یعنی هیچ طرفی برای همیشه مالکیت انحصاری فناوری پهپادی را نخواهد داشت — این عرصه‌ای است با تحول سریع. توجه جهانی بالا گرفته؛ احتمال زیاد است ارتش‌های ناتو هم تجربه‌های به‌دست‌آمده را چه در بعد هجومی و چه دفاعی به‌کار ببرند: انتظار می‌رود در جنگ آتی با دشمن قوی، رقابت بر سر طیف الکترومغناطیسی به نقطه کانونی بدل شود و راهکارهای ترکیبی (مانند ارتباط بی‌سیم مقاوم به پارازیت، فیبرنوری و کنترل خودمختار) ضرورت یابد.

برای حامیان بین‌المللی اوکراین، حمایت از نوآوری پهپادی به اندازه تامین سخت‌افزار کلاسیک اهمیت دارد. این موضوع را در سرعت انتقال دانش می‌توان دید — از جمله داوطلبان آمریکایی که طرح‌ها را به اشتراک می‌گذارند یا وزارت تحول دیجیتال اوکراین که با کمک مالی غرب برنامه‌های پهپادی را بسط می‌دهد. حتی اگر تانک یا جنگنده به صدر اخبار بیایند، همین کوادکوپترهای کوچک با فیبر نامرئی ممکن است سرنوشت نبردهای کلیدی را تغییر دهند.

در ماه‌های آینده می‌توانیم انتظار داشته باشیم که راهکارها و تدابیر ضد آن همچنان پیشرفت کند. اوکراین مشغول طراحی نسل بعدی است: بینایی ماشین قوی‌تر برای حمله نیمه خودکار (تا پهپاد بدون ارتباط دائمی بتواند هدف را خودمختار قفل و منهدم کند) و افزایش تولید قطعات فیبر داخلی برای گریز از وابستگی خارجی. مهندسان روس هم منفعل نمی‌مانند؛ آن‌ها شاید سعی کنند پهپاد فیبری با برد بالاتر بسازند یا تدابیر خلاقانه‌ای چون پهپادی که کابل فیبر پهپاد دیگر را قطع کند (قبلاً یک بار این رخ داده است) به‌کار ببرند. این بازی موش و گربه ادامه دارد. اما نتیجه هر چه باشد، یک نکته مسلم است: میراث جنگ اوکراین آغاز عصر پهپاد فیبر نوری است و فصل جدیدی به جنگ پهپادی افزود. همانطور که یک سرباز اوکراینی با طنز درباره روند فیبر نوری گفت: «همه فکر می‌کردند این پهپادها به‌خاطر قیمت بالا رایج نمی‌شوند، اما حالا قیمت‌شان پایین آمده» — یعنی تنها مساله زمان است تا هر یگان چند “چشم هوایی غیرقابل اختلال” در اختیار داشته باشد.در نهایت، یک نیروی پهپادی متعادل باید از مزایای هر سه نوع پهپاد بهره ببرد. فیبر نوری، کنترل رادیویی و ماهواره‌ای همگی مکمل یکدیگر هستند. تجربه اوکراین نشان داد که برتری واقعی در کنار زدن همه راهکارهای دیگر با یک فناوری نیست بلکه در یکپارچه‌سازی و انتخاب مناسب‌ترین ابزار برای هر ماموریت است. پهپاد فیبر نوری در بزنگاه مهم، کمبود حیاتی اوکراین را جبران کرد. به آینده هم که نگاه کنیم، این پهپادها احتمالاً همچنان یکی از سلاح‌های تخصصی ولی تعیین‌کننده اوکراین می‌مانند و نمونه‌ای زنده از نوآوری در شرایط جنگی را به جهان نشان می‌دهند.منابع:

• Altman, Howard. «درون نبرد پهپاد فیبر نوری اوکراین» The War Zone، ۲۸ مه ۲۰۲۵.
• Trevithick, Joseph, و Rogoway, Tyler. «ارتش روسیه از پهپاد انتحاری سیمی در اوکراین استفاده می‌کند» The War Zone، ۸ مارس ۲۰۲۴.
• Farrell, Francis. «با گسترش پهپاد فیبر نوری روس‌ها، اوکراین سرعت می‌گیرد» Kyiv Independent، ۲۰ مه ۲۰۲۵.
• RFE/RL (سرویس اوکراینی). «پهپاد فیبر نوری: محبوب جدید در جنگ اوکراین» ۱۲ مارس ۲۰۲۵.
• RFE/RL (سرویس اوکراینی). «پهپاد فیبر نوری جای خلبان را در تامین فوری خط مقدم گرفت» ۱۵ مه ۲۰۲۵.
• UAS Vision. «مقایسه دقت پهپاد فیبر نوری اوکراینی و روسی» ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ uasvision.com .
• NDTV. «پرندگان لانه خود را با فیبر پهپاد اوکراینی می‌سازند» ۸ ژوئن ۲۰۲۵.
• Business Insider. «درون رقابت تولید پهپاد فیبر نوری غیرقابل اختلال در اوکراین» ۷ فوریه ۲۰۲۵ businessinsider.com .
• Ukrainska Pravda (Ekonomichna Pravda). «سلاحی کاملاً غیرقابل اختلال: چگونه اوکراین تولید پهپاد فیبر نوری را پیش می‌برد» ۱۳ ژانویه ۲۰۲۵.
• Spotter Global (Jamie Mortensen). «پهپاد هدایت شونده فیبر نوری خفاش و روش‌های کشف آن» ۲۵ آوریل ۲۰۲۴.