De 10 beste gevechtsvliegtuigen die in 2025 het luchtruim domineren

Een Israëlische F-35I stealth-jager stijgt op tijdens een Red Flag-oefening (2023). De F-35 Lightning II straaljagers, onder andere, vertegenwoordigen de voorhoede van luchtoverwicht in 2025.

Moderne gevechtsvliegtuigen combineren stealth, superwendbaarheid, geavanceerde avionica en grote vuurkracht om luchtoverwicht te garanderen. Van vijfde generatie stealth-jagers tot verbeterde legendes van de vierde generatie, deze toestellen vormen de top van militaire technologie in 2025 aviationa2z.com. Hieronder lichten we de 10 beste jagers uit die in 2025 het luchtruim domineren, waarbij we hun oorsprong, capaciteiten en de kenmerken die elk toestel tot een geduchte aanwezigheid maken, vergelijken. Een beknopte vergelijkende tabel wordt voorzien voor een snel overzicht, gevolgd door gedetailleerde secties per vliegtuig.

Snelle Vergelijkingstabel van de 10 Beste Jagers (2025)

*(De eerste geschatte levering van de F-15EX vond plaats in 2021–2022; de initiële operationele eenheid in 2024.)

1. Lockheed Martin F-35 Lightning II (VS) – Multirole stealth-meesterschap

De F-35 Lightning II is een multirole stealth-jager van de vijfde generatie, ontwikkeld door Lockheed Martin (met internationale partners). Hij vloog voor het eerst in 2006 en trad in dienst halverwege de jaren 2010 en.wikipedia.org. Ontworpen voor lucht-lucht- en lucht-grondmissies, wordt de F-35 met één motor geleverd in drie varianten (A, B, C) voor de Amerikaanse luchtmacht, het Korps Mariniers en de marine. Het toestel beschikt over een volledig stealth ontwerp, interne wapenruimen en geavanceerde sensorenfusie, waardoor hij moeilijk te detecteren is en de piloot ongeëvenaarde situationele bewustwording biedt aerotime.aero. De Pratt & Whitney F135-motor van de F-35 (de krachtigste jager-motor ter wereld) geeft hem een topsnelheid van ongeveer Mach 1,6 (≈1.975 km/u) aviationa2z.com. Zijn gevechtsradius met interne brandstof overschrijdt de 1.090 km voor de F-35A lockheedmartin.com, waardoor aanvallen diep in vijandelijk gebied mogelijk zijn. De stealth-capaciteiten en de AESA AN/APG-81-radar, naast het Electro-Optical Targeting System (EOTS), stellen de F-35 in staat doelen te volgen en aan te vallen voordat hij zelf wordt opgemerkt. Geavanceerde wapens zoals de AIM-120 AMRAAM en precisiegeleide bommen worden intern (om stealth te behouden) of extern in “beast mode” gedragen wanneer stealth minder kritisch is.

Ondanks de aanvankelijke kritiek op de kosten (aanvankelijke stuksprijs rond de $100 miljoen, nu ongeveer $80–85 miljoen voor de F-35A aviationa2z.com) en op ontwikkelingsproblemen, is de F-35 uitgegroeid tot de meest verspreide 5e generatie jachtvliegtuig. In 2025 zijn er meer dan 1.000 F-35’s geleverd aan 17 landen aviationa2z.com, en vormen zij de ruggengraat van veel geallieerde luchtmachten. Door de wereldwijde productie en adoptie (meer dan 3.000 toestellen gepland) zijn de kosten gedaald en worden er doorlopend verbeteringen doorgevoerd. De F-35 is in de afgelopen jaren ook in gevecht gebruikt: de Israëlische luchtmacht gebruikte hem als eerste in gevechtsoperaties in 2018 en Amerikaanse F-35’s voerden aanvallen uit op ISIS in 2019 en.wikipedia.org. In Israëlische dienst hebben de F-35I “Adir” zelfs vijandelijke drones onderschept defensenews.com. Dankzij de combinatie van stealth, datanetwerken en multirole-flexibiliteit wordt de F-35 Lightning II vaak beschouwd als het beste gevechtsvliegtuig ter wereld in 2025: een unieke platform dat heerst in luchtgevechten, gronddoelen aanvalt en fungeert als informatieknooppunt in netcentrische oorlogsvoering aviationa2z.com.

2. Lockheed Martin F-22 Raptor (VS) – Stealth Luchtsuperioriteit Jager

De F-22 Raptor blijft een legendarisch gevechtsvliegtuig en de gouden standaard op het gebied van lucht-superioriteit, zelfs na twee decennia dienst aviationa2z.com. Ontwikkeld door Lockheed Martin samen met Boeing als het eerste Amerikaanse gevechtstoestel van de vijfde generatie, vloog de tweemotorige F-22 voor het eerst in 1997 en kwam in 2005 in dienst en.wikipedia.org. Hij werd ontworpen om de lucht te domineren met onovertroffen stealth, snelheid en wendbaarheid. De romp en coatings van de F-22 zorgen voor een uiterst lage radardoorsnede – naar verluidt zo klein als een “knikker” op radar aerotime.aero – waarmee het de meest stealthy jager ooit gebouwd is aerotime.aero. Aangedreven door twee Pratt & Whitney F119 turbofans met 2D stuwstraalbesturing, kan de Raptor supercruisen op Mach 1,8 (supersonisch vliegen zonder naverbrander) en bereikt hij een topsnelheid van ongeveer Mach 2,25 aviationa2z.com. Hij heeft een uitstekende wendbaarheid (stuw/gewichtsverhouding >1 en vectorstuwkracht), wat een voordeel geeft in dogfights. Het gevechtsbereik van de F-22 is ongeveer 800+ km (kan tot ~1.600 zeemijl ferryen met externe tanks) aerotime.aero, genoeg voor patrouilles en diepte-aanvallen met lucht-tot-lucht bijtanken.

Qua avionica heeft de Raptor een AESA AN/APG-77 radar en geavanceerde sensorfusie, evenals beveiligde datalinks (hoewel de interne datalink van F-22 tot F-22 beperkt was uit stealthoverwegingen). Hij heeft intern zes AIM-120 AMRAAM raketten en twee AIM-9 Sidewinders voor luchtgevechten, en kan JDAMs of kleine diameter GBU’s dragen voor aanvallen indien nodig. De stuksprijs van de F-22 was zeer hoog (ca. $150 miljoen “flyaway” aviationa2z.com), en er werden slechts 195 F-22’s gebouwd voordat het programma in 2011 werd stopgezet wegens het budget en het exportverbod aerotime.aero. Ondanks dat wordt het breed erkend als het meest dominante lucht-lucht jachtvliegtuig. In operationeel gebruik zijn F-22’s nooit verslagen in gesimuleerde luchtgevechten, en hun aanwezigheid alleen al werkt afschrikwekkend. De Raptors zijn beperkt ingezet tijdens grondaanvallen in Syrië – vooral tussen 2014 en 2015, waarbij ze ISIS-aanvallen uitvoerden en no-fly zones oplegden onder geavanceerde luchtafweer zonder schade te lijden aviationa2z.com. Piloten zeggen vaak dat F-22’s bij oefeningen kunnen aanvallen “voordat de vijand weet dat ze er zijn”. De enige echte nadelen zijn het complexe onderhoud en de verouderende elektronica. De USAF heeft upgrade-programma’s lopen om betere datalinks, verbeterde elektronische oorlogsvoering en nieuwe raketten (zoals de AIM-260 JATM) te integreren, zodat de Raptor dodelijk blijft tot in de jaren 2030 aviationa2z.com. Ook in 2025 blijft de F-22 vrijwel onaantastbaar in luchtdominantie, opererend naast nieuwere jagers zoals de F-35 om de Amerikaanse lucht-superioriteit te waarborgen.

3. Chengdu J-20 “Mighty Dragon” (China) – China’s Stealth Lucht-superioriteit Jager

De Chengdu J-20 Mighty Dragon uit China is snel opgeklommen tot een van de elite-jachtvliegtuigen ter wereld, en toont de luchtvaartdoorbraak van het land. Het is een tweemotorig stealthjachtvliegtuig van de vijfde generatie dat in 2011 voor het eerst vloog en in 2017 operationeel werd bij de PLA Air Force commons.wikimedia.org. De J-20 is een groot gevechtsvliegtuig (meer dan 20 meter lang) ontworpen voor luchtoverwicht en langeafstandsmissies. Het ontwerp legt de nadruk op frontale stealth – schuin neusprofiel, frame-loze cockpit, geïntegreerde romp en beweegbare canard-delta configuratie, allemaal bedoeld om de radardoorsnede van voren te minimaliseren aviationa2z.com aviationa2z.com. Hoewel hij waarschijnlijk minder stealthy is vanaf de zijkant of achterkant dan een F-22, is hij vanaf de voorkant nog steeds erg moeilijk te detecteren. Aanvankelijk werden de eerste J-20’s aangedreven door Russische AL-31F-motoren, maar nu wordt de productie uitgerust met Chinese WS-10C motoren en is er een krachtigere WS-15 in ontwikkeling met vectorstuwkracht aviationa2z.com. Met de huidige motoren kan de J-20 supercruisen rond Mach 1,7+; zijn topsnelheid wordt geschat op Mach 2,0 aerotime.aero. Dankzij een grote interne brandstofcapaciteit heeft hij een enorm bereik: ongeveer 3.000 zeemijl (≈5.550 km ferrybereik) aerotime.aero, wat China de mogelijkheid geeft om macht uit te oefenen tot aan de westelijke Stille Oceaan. Het gevechtsbereik wordt geschat op ruim 1.500 km, essentieel voor het bestrijken van gebieden zoals de Zuid-Chinese Zee of de Straat van Taiwan.

De J-20 beschikt over een AESA-radar en geavanceerde elektronica, hoewel details daarover geheim zijn. Hij heeft waarschijnlijk IRST (infrarood zoek- en volgvermogens) voor passieve detectie en een datalink voor samenwerking met andere platforms (en mogelijk in de toekomst met stealth drones). Zijn interne wapenruim kan langeafstandsluchtraketten zoals de PL-15 herbergen (geschat bereik meer dan 200 km) en IR PL-10 raketten met hoge hoekcapaciteit, waarmee hij een grote first-shot capaciteit heeft. Opvallend is ook dat de J-20 grote antischeeps- of kruisraketten intern kan meenemen, waardoor hij een dubbele bedreiging vormt voor zowel gevechtsvliegtuigen als oorlogsschepen. Door prioriteit te geven aan productie in China zijn er nu al meer dan 200 J-20’s operationeel – meer dan het totale aantal geproduceerde F-22’s aviationa2z.com – en de maandelijkse productie blijft hoog aerotime.aero. China behoudt de J-20 uitsluitend voor eigen gebruik (geen export), en zet het toestel in om de Amerikaanse luchtsuperioriteit in Azië uit te dagen aviationa2z.com. Hoewel hij nog niet in gevecht is ingezet, is de J-20 wel actief in vredesoperaties, zoals patrouilles nabij Taiwan en ontmoetingen met Amerikaanse verkenningsvliegtuigen boven de Oost-Chinese Zee. Volgens berichten verraste hij in 2022 een Amerikaanse F-35 door plotseling naast diens vleugel te verschijnen, een teken van China’s groeiende vertrouwen in dit toestel. De Mighty Dragon markeert de volwassenwording van China: een stealthjacht ontworpen om de F-22 en F-35 te weerstaan, met groot bereik en geavanceerde bewapening, en daarmee verandert hij fundamenteel het machts-evenwicht in de luchten boven de westelijke Stille Oceaan aviationa2z.com.

4. Soechoi Su-57 “Felon” (Rusland) – 5e generatie jager met supermanoeuvreerbaarheid

De Soechoi Su-57 van Rusland, NAVO-codenaam “Felon”, is een multi-role jager van de vijfde generatie en het antwoord van het Kremlin op de F-22/F-35. De Su-57 maakte zijn eerste vlucht in 2010 en bereikte zijn initiële operationele inzet eind 2020 en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Als eerste Russische stealthjager balanceert het ontwerp van de Su-57 lage detecteerbaarheid met klassieke Russische sterktes op het gebied van wendbaarheid. Het toestel beschikt over stealth-elementen: afgeplat rompontwerp, interne wapenruimen, schuinstaande stabilisatoren en composietmaterialen, vooral bedoeld om het radarfrontoppervlak te verkleinen aviationa2z.com. Volgens westerse maatstaven is de stealth echter beperkt; experts stellen vast dat de Su-57 algemeen minder onopvallend is dan de F-22/F-35, vooral vanaf zij- en achterkant 19fortyfive.com 19fortyfive.com. Soechoi heeft prioriteit gegeven aan supermanoeuvreerbaarheid: de Su-57 is uitgerust met AL-41F1 motoren met vectorduwkracht, wat zorgt voor extreme wendbaarheid en het uitvoeren van post-stall manoeuvres (zoals scherpe bochten en de beroemde “kobramanoeuvre”). Het toestel bereikt een topsnelheid van Mach 2 (≈2.470 km/u) en kan met nabranders ongeveer Mach 1,6 supercruisen aviationa2z.com. Het gevechtsbereik wordt geschat op circa 1.500–2.000 km, verlengd door bijtanken in de lucht. Qua avionica beschikt de Su-57 over de multiband AESA-radar Sh121 (met zijwaartse radars in de “wangen” voor brede dekking) en een geavanceerde IRST voor passieve volgdoelen. De sensorfusie en cockpittechnologie betekenen een sprong voorwaarts voor Rusland, met HUD en een op de helm gemonteerd vizier voor het afvuren van raketten onder hoge hoeken.

De Su-57 vervoert een krachtige wapenlading: tot vier langeafstandslucht-luchtraketten R-77M (AA-12) of de toekomstige R-37M intern, plus twee korteafstandsraketten in zijwaartse ruimten. Ook kan hij antischeeps- of lucht-grondraketten en geleide bommen intern of extern (ten koste van stealth) vervoeren. Een belangrijk voordeel is de prijs: een geraamde stuksprijs van 40–50 miljoen dollar, ongeveer een derde van een F-35 aviationa2z.com; maar dat onderstreept de economische beperkingen en sancties waar Rusland mee te maken heeft. Eind 2024 zijn er slechts ongeveer 20 operationele Su-57’s 19fortyfive.com 19fortyfive.com, veel minder dan oorspronkelijk gepland, door financiële en productiemoeilijkheden. Desondanks heeft Rusland de Su-57 ingezet voor beperkte gevechtsrollen: het toestel voerde naar verluidt in 2018 enkele luchtaanvallen uit in Syrië (met langeafstandswapens) en wordt tijdens het conflict in Oekraïne voornamelijk gebruikt als langeafstandsraketdrager vanuit beschermd luchtruim 19fortyfive.com. Moskou houdt de Felons uit high threat-omgevingen om verliezen en nieuwsgierige blikken te voorkomen. Ondanks het lage aantal is de Su-57 een technologisch significante stap voor Rusland – door stealthkenmerken te combineren met extreme manoeuvreerbaarheid 19fortyfive.com. De aanwezigheid ervan onderstreept Rusland’s wil om een rol te blijven spelen in geavanceerde luchtgevechten. Toekomstige upgrades (zoals de nieuwe Izdeliye 30-motoren voor meer vermogen en betrouwbaarheid) en export naar partners zoals India (of anderen, als de relaties dat toelaten) kunnen de impact verder vergroten. In 2025 is de Su-57 “Felon” een dodelijke machine op papier, en hoewel hij nog niet op hoog niveau is ingezet, onderstreept het toestel dat Rusland in staat is een vijfde generatie jager te presenteren als uitdaging voor de westerse luchtheerschappij.

5. Boeing F-15EX Eagle II (VS) – Next-gen “Eagle”, zwaarbewapend

De F-15EX Eagle II is de nieuwste evolutie van de beroemde F-15 Eagle, een vierde generatie luchtgevechtsjager die oorspronkelijk in de jaren 70 werd geïntroduceerd en nu opnieuw is uitgevonden met 21e eeuwse technologie. De eerste levering vond plaats in 2021; de F-15EX wordt sinds 2022 tot 2024 ingevoerd bij de Amerikaanse luchtmacht als vervanger van de verouderde F-15C/D aviationa2z.com. Uiterlijk lijkt hij op zijn voorganger, maar onderhuids beschikt de F-15EX over state-of-the-art avionica en een enorme wapenlast. Hij heeft een nieuwe APG-82 AESA-radar, een geavanceerde digitale cockpit met grote schermen, moderne fly-by-wire besturing en het EPAWSS elektronische oorlogssysteem voor verhoogde overlevingskansen aviationa2z.com. Opvallend is dat de Eagle II de dubbele Pratt & Whitney F100 motoren (of als optie GE F110) behoudt, die enorme stuwkracht bieden en vliegsnelheden tot Mach 2,5 mogelijk maken – een van de snelste gevechtsvliegtuigen ter wereld aviationa2z.com. Het operationele bereik is ook uitstekend: met conformale brandstoftanks kan hij meer dan 2.100 nm (≈3.900 km) afleggen aerotime.aero en heeft hij een gevechtsradius ruim boven de 1.000 km, wat hem grote autonomie geeft voor nationale defensie of escorte van aanvalsmissies.

Waar de F-15EX vooral excelleert is de wapenlastcapaciteit. Hij staat bekend als de “rakettruck”, in staat tot wel 22 lucht-luchtraketten (met de nieuwe wapenrekken) of een combinatie van bommen en raketten tot bijna 13,6 ton munitie aviationa2z.com. Dit is de grootste wapenlast van elk vliegtuig in productie aviationa2z.com. Voor luchtgevechten kan hij meer AMRAAMs of de toekomstige AIM-260-raketten meenemen dan welke stealthjager dan ook en vormt zo het ideale “arsenaalvliegtuig” ter begeleiding van F-35’s of F-22’s (die de doelen aanwijzen) aerotime.aero. Hij kan ook grote ladingen lucht-grondwapens meenemen (JDAM, SDB, antischeepsraketten, enz.), waardoor hij ook een aanvalsrol kan vervullen. Hoewel de F-15EX geen stealth biedt, compenseert hij dat met snelheid, hoogte en elektronische tegenmaatregelen: hij sluipt niet, hij forceert zijn wil met overmacht en trekt zich daarna snel terug aerotime.aero. De Amerikaanse luchtmacht wil ten minste 144 F-15EX’s aanschaffen (voor circa 87 miljoen dollar per stuk aviationa2z.com) om de vloot te vernieuwen aviationa2z.com, zodat de Eagle-lijn blijft vliegen tot in de jaren 2050. De eerste exemplaren vliegen al (de eerste F-15EX arriveerde in 2021 en medio 2024 zijn er nog acht geleverd, met meer in productie aerotime.aero). De F-15EX is nog niet ingezet in daadwerkelijke gevechten, maar zijn voorganger, de F-15C/E, heeft een ongeëvenaard lucht-lucht record (100+ kills, 0 verliezen) en vocht in conflicten van Desert Storm tot de War on Terror. Dit erfgoed, samen met moderne capaciteiten, maken van de Eagle II een krachtig afschrikmiddel. In oorlogsscenario’s kunnen F-15EX’s samen met stealthvliegtuigen vliegen, raketten vanuit afstand lanceren of defensieve luchtverdedigingsopdrachten uitvoeren dankzij het enorme aantal wapens. In 2025 bewijst de F-15EX dat een geüpdatete klassieker nog steeds kan domineren: het is zelfs het meest bewapende operationele gevechtsvliegtuig ter wereld en het snelste toestel binnen de Amerikaanse vloot, zodat de USAF missies aankan waar stealth niet nodig is, maar brute kracht wel aerotime.aero.

6. Soechoj Su-35S “Flanker-E” (Rusland) – Superwendbare jachtvliegtuig van de generatie 4++

De Soechoj Su-35S wordt vaak beschouwd als het toppunt van het ontwerp van niet-stealth jachtvliegtuigen: een diep gemoderniseerde afgeleide van de Su-27 Flanker, met geavanceerde avionica en indrukwekkende wendbaarheid. De Su-35S, aangeduid als een “generatie 4++” jachtvliegtuig, maakte zijn eerste vlucht in 2008 en kwam halverwege de jaren 2010 (rond 2014) in dienst bij Rusland. Het blijft een belangrijk lucht-superioriteitswapen voor Rusland en is ook in dienst bij China en Egypte aviationa2z.com. De Su-35S wordt aangedreven door twee AL-41F1S-turbofan motoren met 3D stuwkrachtvectoring-nozzles, wat hem uitzonderlijke wendbaarheid geeft. Hij kan extreme post-stall manoeuvres uitvoeren, zoals de beroemde “Pugachov’s Cobra” en de “Kulbit”, die nuttig zijn om raketten te ontwijken of luchtgevechten van dichtbij te winnen aviationa2z.com. Met elk een motor die 14,5 ton stuwkracht levert, kan de Su-35S een topsnelheid van Mach 2,25 (≈2.500+ km/u) halen en heeft hij een stuwkracht-gewichtsverhouding groter dan 1, zelfs bij belading aviationa2z.com. Zijn klimvermogen en acceleratie behoren tot de beste van elk jachtvliegtuig. Het bereik is ook indrukwekkend: dankzij de enorme interne brandstoftanks heeft de Su-35 een ferry-bereik van meer dan 3.500 km (ongeveer 1.900 nm) aerotime.aero en kan hij lange afstanden patrouilleren; zijn gevechtsradius (met lucht-lucht lading) bedraagt zo’n 1.500 km, wat erg nuttig is voor een land zo uitgestrekt als Rusland.

Wat avionica betreft, is de Su-35S uitgerust met de Irbis-E passieve elektronische scan (PESA) radar, die, hoewel niet AESA, extreem krachtig is: hij kan een doel ter grootte van een jager op tot 400 km afstand detecteren onder optimale omstandigheden aviationa2z.com. Deze langeafstandsradar, gecombineerd met een infrarood-zoek- en volg (IRST) systeem, geeft de Su-35 de mogelijkheid om zelfs meer stealthy doelen te volgen via radar- of hittesignatuur. De cockpit is gemoderniseerd met digitale displays en HOTAS-bediening, hoewel de Russische avionica qua interface iets achterloopt op zijn westerse tegenhangers. De Su-35 heeft een formidabele wapenlast op zijn 12 externe ophangpunten — tot wel 8.000 kg aan bewapening aviationa2z.com. Dit kan lucht-luchtraketten R-77 en R-27, ultralangeafstand R-37M raketten (voor AWACS/killermissies) en een verscheidenheid aan lucht-grond munitie, antischeepsraketten en raketten omvatten. In essentie is het een echte multirole-jager, hoewel zijn hoofdontwerp gericht is op lucht-superioriteit. Met een geschatte eenheidsprijs van ongeveer $85 miljoen aerotime.aero, is de Su-35S duur voor een niet-stealth vliegtuig, maar aanzienlijk goedkoper dan vijfde generatie toestellen. Rusland heeft ongeveer 100 Su-35S in dienst aviationa2z.com en heeft er enkele geëxporteerd (China opereert met 24, Egypte is bezig ze te ontvangen). Opvallend is dat de Su-35 in gevecht is ingezet in Syrië, waar ze luchtdekking gaven en gronddoelen aanvielen, en actief deelnemen aan het conflict 2022–2023 in Oekraïne, waar ze verschillende BVR kills tegen Oekraïense vliegtuigen zijn toegeschreven dankzij hun krachtige sensoren en raketten (hoewel er ook een Su-35 volgens berichten is neergehaald door Oekraïense verdediging). In oefensituaties heeft de Su-35 bewezen zelfs F-15’s en Eurofighters te kunnen uitdagen in dogfights dankzij zijn wendbaarheid. De combinatie van snelheid, bereik, wendbaarheid en vuurkracht maakt hem mogelijk de capabelste vierde generatie jager in actieve dienst. Hoewel hij zich niet kan verbergen als een stealth jet, blijft de Su-35S “Super Flanker” in bekwame handen en met ondersteuning een legitieme dreiging, zelfs voor modernere ontwerpen aviationa2z.com, wat garandeert dat Rusland en zijn afnemers beschikken over een scherpe speerpunt in de lucht.

7. Dassault Rafale (Frankrijk) – “Omnirol” jager met meesterschap in elektronische oorlogvoering

De Dassault Rafale is het primaire jachtvliegtuig van Frankrijk, bekend om zijn veelzijdigheid (“omnirol-capaciteit”) en geavanceerde elektronica. Ontwikkeld aan het einde van de Koude Oorlog als vervanging van verschillende Franse vliegtuigen, maakte de Rafale zijn eerste vlucht in 1986 en kwam begin jaren 2000 in dienst (2001 voor de marineversie F1, 2004 voor de luchtmachversie). Dit tweemotorige 4.5-generatie gevechtsvliegtuig heeft een deltavleugel met nauw gekoppelde canards, wat hem uitzonderlijke wendbaarheid en lift geeft. Hij kan een topsnelheid van Mach 1,8 halen (ongeveer 2.000 km/u) en kan supercruise op lage supersonische snelheden in lucht-lucht configuratie aviationa2z.com. Het gevechtsbereik van de Rafale is uitstekend: met externe tanks kan hij diepe aanvalsmissies uitvoeren op meer dan 1.850 km afstand en beschikt hij over bijtankcapaciteit voor nog groter bereik aerotime.aero. Een belangrijk aspect van het ontwerp is de hoge flexibiliteit qua laadvermogen: hij heeft 14 hardpoints (bij de Rafale B/C) en kan ongeveer 9,5 ton aan wapens/brandstof meenemen, waarmee gemengde ladingen (lucht-lucht raketten, bommen, pods, enz.) voor verschillende missies in één sortie mogelijk zijn.

Waar de Rafale echt in uitblinkt is de avionica en sensorfusie. Hij beschikt over de Thales RBE2 AA AESA radar (in de nieuwste F3R/F4 varianten), wat uitstekende multi-target tracking en sterke weerstand tegen elektronische storingen biedt. Het was ook een van de eerste jagers met een geïntegreerd infrarood zoek- en volg (OSF) systeem en volledige sensorfusie voor een coherent tactisch overzicht. Het onderscheidende kenmerk van de Rafale is het SPECTRA elektronische oorlogspakket, een boord­system dat vijandelijke radars en raketten kan detecteren, storen of misleiden. SPECTRA geeft de Rafale een mate van overlevingskans die dicht bij stealth ligt: sommigen zeggen dat hij “elektronisch stealthy” is, in staat om vijandelijke sensoren te verwarren en de kans om geraakt te worden te verminderen aviationa2z.com. Zo kan de Rafale ook in hoog-risico-omgevingen opereren, ondanks dat hij geen stealth-structuur bezit. Wat bewapening betreft, draagt de Rafale langeafstandslucht-lucht raketten MBDA Meteor (wat een BVR-bereik >100 km geeft) en MICA raketten met radar- en IR-geleiding (effectief in korte afstanden gevechten). Voor gronddoelen gebruikt hij stealth-kruisraketten SCALP-EG, geleide bommen AASM “Hammer”, lasergeleide bommen en zelfs nucleaire raketten voor externe lancering (de Rafale van de Luchtmacht kan de ASMP-A dragen als onderdeel van de Franse nucleaire afschrikking). Ook kunnen Exocet of AM39 anti-scheepsraketten worden meegenomen, wat veelzijdige configuraties mogelijk maakt. De nieuwste Rafale F4-standaard, in ontwikkeling, voegt verbeterde connectiviteit (netwerkcentrische oorlogsvoering) en verbeterde sensoren toe om stealth-doelen op lange afstand te detecteren aerotime.aero.

De Rafale is bewezen in gevecht in de afgelopen twintig jaar. Franse Rafales zijn zeer actief geweest in Afghanistan, Libië (2011), Mali, Irak, Syrië en andere theaters aviationa2z.com, vaak precisie-aanvallen en lucht-superioriteitsmissies uitvoerend in dezelfde sortie. Zijn betrouwbaarheid en effectiviteit hebben het export­succes gestimuleerd: India, Egypte, Qatar, Griekenland en recentelijk de VAE en Indonesië hebben de Rafale gekocht, waardoor de totale bestellingen ruim 500 eenheden bedragen aviationa2z.com. De eenheidsprijs schommelt rond de $100 miljoen (afhankelijk van contract en bewapening) aviationa2z.com, waarmee hij een van de duurste 4.5G-jagers is, maar kopers waarderen de “twee-in-één” capaciteit (vervanger van aparte jacht- én bommenwerpervloten). In het decennium van 2020 blijft de Rafale een van de meest uitgebalanceerde jachtvliegtuigen: snel, wendbaar, met een breed wapenspectrum en uiterst geavanceerde elektronische oorlogsvoering. Hij mist wellicht stealth-contouren, maar de Franse inventiviteit met SPECTRA zorgt ervoor dat de Rafale een onaangename verrassing kan zijn voor tegenstanders die denken hem te hebben getraceerd. Zijn prestaties tijdens oefeningen en Red Flag-manoeuvres zijn uitstekend, hij evenaart of overtreft vaak andere 4.5G-jets. Als omnirol platform laat de Rafale zien waar een niet-stealth modern jachtvliegtuig toe in staat is: zich aan elke missie aanpassen en uitblinken, als een ware “bries van de wind” over het slagveld.

8. Eurofighter Typhoon (Verenigd Koninkrijk/Duitsland/Italië/Spanje) – Europese Multirole Krachtpatser

De Eurofighter Typhoon is het belangrijkste Europese gevechtsvliegtuig van generatie 4.5, het resultaat van een consortium van vier landen (Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Spanje) die samen een geavanceerde superioriteitsjager hebben ontwikkeld die ook geschikt is voor aanvalsmissies. Hij vloog voor het eerst in 1994 en kwam begin jaren 2000 in dienst, met sindsdien voortdurende verbeteringen. Het toestel heeft een kenmerkende deltavleugel met voorste canards en werd ontworpen met verminderde stabiliteit en fly-by-wire besturing voor maximale wendbaarheid aviationa2z.com. Het resultaat is een uitzonderlijke manoeuvreerbaarheid en acceleratie. Met twee Eurojet EJ200 turbofans met naverbrander kan de Typhoon supercruise uitvoeren op Mach 1,5 en een topsnelheid bereiken van Mach 2,0+ (geregistreerd rond Mach 2,0–2,2 in horizontale vlucht) aerotime.aero. De stuwkracht-gewichtsverhouding is een van de beste onder de gevechtsvliegtuigen (ongeveer 1,15 met typische lading aerotime.aero), wat snelle klimprestaties en langdurige bochten mogelijk maakt. Het bereik van de Typhoon met interne brandstof is redelijk — ongeveer 1.389 km gevechtsradius voor onderschepping — maar met externe tanks kan hij tot 1.800 nm (3.300 km) afleggen aerotime.aero. Nieuwe conformal fuel tanks die in ontwikkeling zijn, zullen het bereik voor langdurige patrouilles verder vergroten.

Oorspronkelijk werd de Typhoon uitsluitend ontworpen voor luchtoverwicht, maar later werd hij aangepast voor multirole-operaties. Hij is uitgerust met een CAPTOR-radar (mechanische scan in de vroege Tranche 1/2 modellen, nu geüpdatet naar CAPTOR-E AESA in recente batches) met robuuste lucht-en-grond traceringsmogelijkheden. Een van de onderscheidende kenmerken van de Typhoon is zijn sensorgeheel en datavergaring: het toestel is uitgerust met de PIRATE IRST (infrarood zoek- en volg) sensor (zeer nuttig voor passieve detecties van stealth of laagvliegende doelen) en het Defensive Aids Sub-System (DASS) voor elektronische tegenmaatregelen aerotime.aero. Dit geeft de piloot volledige situationele bewustheid. Op het gebied van bewapening is de Typhoon een hoogvlieger: hij draagt doorgaans tot 8 lucht-lucht raketten (bijvoorbeeld 4 Meteor voor lange afstand + 4 ASRAAM/IRIS-T voor korte afstand) en een centraal kanon. Daarnaast kan hij een grote variëteit aan bommen (lasergeleide Paveway, JDAM) en langeafstandsraketten (Storm Shadow kruisraketten, Brimstone anti-pantser) meenemen voor aanvalsmissies. De toekomstige integratie van de Spear-3 kruisraket en andere geavanceerde wapens staat op de planning. Met een laadvermogen tot ~9 ton kan hij het Rafale evenaren in bomlast. Wat de Typhoon vooral onderscheidt, is zijn prestatie in luchtgevechten: piloten prijzen regelmatig zijn vermogen om op grote hoogte en hoge snelheid te opereren; in dogfight-oefeningen heeft hij het rechtstreeks opgenomen tegen de F-22 (en gebruikte daarbij indien nodig off-boresight raketten van hoge kwaliteit).

De Typhoon heeft actief dienstgedaan in patrouilles en gevechtsmissies. Eurofighters van meerdere landen voerden luchtruimbewakingsmissies uit in de Baltische Staten (waarbij ze Russische vliegtuigen onderschepten in Europa), werden ingezet tijdens de Libische interventie in 2011 (het Verenigd Koninkrijk en Italië gebruikten de Typhoon in zowel lucht-lucht als lucht-grond rollen), en hebben doelen van ISIS getroffen in Syrië/Irak (Typhoons van de RAF voerden precisiebombardementen uit). Er zijn meer dan 570 Typhoons operationeel in Europa en het Midden-Oosten aviationa2z.com, waaronder Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Spanje, Oostenrijk (alleen luchtverdediging), Saoedi-Arabië, Qatar en Koeweit. Met een geschatte aanschafprijs van $90–120 miljoen (exportklanten betalen de hoogste prijs) aerotime.aero is het een duur systeem. Het consortiummodel zorgt er echter voor dat de deelnemende landen geavanceerde capaciteiten verworven tegen kostprijs. Het Eurofighter-programma is erop gericht het vliegtuig tot in de jaren 2040 relevant te houden, met voortdurende upgrades zoals de geavanceerde AESA-radar, verbeterde elektronica en mogelijk zelfs stuwkrachtvectoring in de toekomst aviationa2z.com. In 2025 is de Typhoon een fundamentele pijler van de NAVO-luchtoverheersing, door het combineren van wendbaarheid, krachtige sensoren en zware multifunctionele bewapening. Het toestel is niet stealth, maar met tactieken en elektronische oorlogsvoering hebben Typhoons bewezen een geduchte uitdaging te zijn voor elke tegenstander, waardoor het Europese luchtruim goed verdedigd blijft.

9. Saab JAS 39 Gripen (Zweden) – Wendbare en betaalbare “slimme jager”

De Saab JAS 39 Gripen uit Zweden is een unieke verschijning onder de beste gevechtsvliegtuigen: een lichte, kostenefficiënte maar zeer geavanceerde 4+ generatie straaljager die vaak de “slimme jager” wordt genoemd. Ontwikkeld om betaalbaar, onderhoudsvriendelijk en dodelijk te zijn volgens het Zweedse defensieconcept, vloog de Gripen voor het eerst in 1988 en kwam in 1996 in dienst en.wikipedia.org. “JAS” staat voor Jakt (lucht-lucht), Attack (lucht-grond), Spaning (verkenning) – wat duidt op zijn multirole ontwerp. De nieuwste versie, de Gripen E (eenzitter) en F (tweezitter), biedt belangrijke vernieuwingen waarmee hij kan concurreren met zwaardere 4.5 generatie jagers. Het ontwerp van de Gripen heeft een deltavleugel en voorste canards (net als de Rafale en Typhoon), wat voor uitstekende wendbaarheid en korte-luchthaven prestaties zorgt. Ondanks zijn enkele motor (een Volvo RM12 in de vroege C/D-modellen en een GE F414 in de nieuwe E-versie), kan hij Mach 2.0 bereiken op grote hoogte aerotime.aero. Dankzij zijn geringe formaat en efficiënt ontwerp heeft hij een gevechtsradius van ongeveer 800 km (inclusief reserves) en een overbrengingsbereik tot wel 4.000 km met externe tanks en.wikipedia.org. Opvallend is dat de Gripen is ontworpen om vanaf eenvoudige bases te opereren – zelfs vanaf gewone wegen – met een minimale bemanning, volgend aan de Zweedse spreidingsstrategie. Herbewapenen en tanken kan in minder dan 10 minuten door een klein grondteam.

Qua avionica slaat de Gripen ver boven zijn gewicht. Het was een van de eerste jagers met netwerk-datalinks waardoor doelinformatie tussen vliegtuigen gedeeld kan worden – zo effectief dat NAVO-piloten opmerkten dat de Zweedse Gripens tijdens Red Flag-oefeningen “alles in de lucht leken te zien”. De nieuwe Gripen E is voorzien van de Leonardo AESA-radar Raven ES-05, een moderne IRST (SkyWard-G) en een uiterst capabele elektronische oorlogvoerdingssuite voor zijn klasse aerotime.aero. Saab legt sterk de nadruk op elektronische oorlogsvoering en tegenmaatregelen, en voorziet de Gripen van krachtige defensieve systemen voor dit formaat vliegtuigen. De cockpit van de Gripen is zeer ergonomisch met moderne breedbeeldschermen (in de Gripen E) en geavanceerde pilotsystemen (sommige AI-functies voor tactiek, wat hem de bijnaam “slimme jager” opleverde aerotime.aero). Wat bewapening betreft, kan de Gripen het grootste deel van de westerse munitie dragen: AIM-120 AMRAAM, AIM-9X/IRIS-T en, vooral, de MBDA Meteor langeafstandsraket – Zweden was lanceerklant van de Meteor, wat een lichte jager als de Gripen een bereik geeft dat vergelijkbaar is met grotere vliegtuigen. Ook kan het geleide bommen, antischeepsraketten (RBS-15) en verkenningspods meenemen, waardoor het haast echt multirole is. De draaglast is lager (rond de 5–6,5 ton op 8 pylons), maar zijn kleinere radardoorsnede en wendbaarheid compenseren dit en laten hem het gevecht op eigen voorwaarden voeren.

Een van de grootste troeven van de Gripen is zijn operationele kosten en betrouwbaarheid. De kosten per vlieguur (ongeveer $7.500) zijn een fractie van wat tweemotorige concurrenten kosten bulgarianmilitary.com. Dat is zeer aantrekkelijk voor kleinere luchtmachten. Zweden opereert rond de 90 Gripen C/D’s en maakt de overstap naar 60 nieuwe Gripen E’s. Exportgebruikers zijn onder andere Brazilië (ontvangt Gripen E sinds 2022–2023), Zuid-Afrika, Hongarije, Tsjechië en Thailand. In NAVO-oefeningen hebben de Gripens gunstige kill-ratio’s behaald dankzij de uitstekende avionica en de Meteor. Al heeft Zweden het toestel niet ingezet in zware oorlogssituaties, de Gripens namen wel deel aan de Libische campagne in 2011 (gevlogen door de Zweedse luchtmacht voor verkenningsmissies). Ze voeren ook luchtpolitietaken uit onder lease-afspraken (bijv. Tsjechische en Hongaarse Gripens die de Baltische staten beveiligen). De nieuwe Gripen E heeft een geschatte kostprijs van $85 miljoen aerotime.aero: niet “goedkoop” op zich, maar wel betaalbaarder in aanschaf/exploitatie dan de meeste tijdgenoten, zeker gezien de geavanceerde technologie. Kortom: de JAS 39 Gripen is een zeer wendbare en netwerkgerichte jager die aantoont dat je geen zwaar platform hoeft te hebben om het luchtruim te beheersen. In 2025 is de Gripen de voorkeursoptie voor landen die topcapaciteiten willen met een beperkt budget en biedt hij een krachtige combinatie van moderne sensoren, lage operationele kosten en echte multirole-flexibiliteit, waardoor hij zelfs relevant blijft nu stealth-jagers hun intrede doen.

10. General Dynamics F-16 Fighting Falcon (VS) – Multifunctioneel icoon met vernieuwde slagkracht

De F-16 Fighting Falcon, vaak door piloten “Viper” genoemd, is het oudste ontwerp uit deze lijst, maar blijft wereldwijd domineren dankzij voortdurende upgrades en zijn enorme aanwezigheid. Ontwikkeld in de jaren 70 als lichte jacht voor luchtgevechten, maakte de eenmotorige F-16 zijn eerste vlucht in 1974 en trad in 1978 in dienst bij de USAF. In 2025 is de F-16 uitgegroeid tot een volledig multirole jager van de vierde generatie+, met de nieuwste variant F-16V (Viper) Block 70/72 met moderne avionica die hem actueel en gevechtswaardig houdt aerotime.aero. Meer dan 2.000 F-16’s zijn nog steeds operationeel wereldwijd – meer dan welk ander jachtmodel dan ook aerotime.aero – en ze zijn in dienst bij de luchtstrijdkrachten van meer dan 25 landen. Dat wijdverbreide gebruik en constante blok-upgrades verzekeren hem ook in 2025 een plaats bij de topjagers.

Het ontwerp van de F-16 wordt gekenmerkt door zijn vleugel-romp-integratie, “bubble” cockpit voor optimaal zicht en relaxed stability-besturing met fly-by-wire, een primeur in zijn tijd. Het blijft een extreem wendbare jager, bestand tegen tot 9G en in staat tot scherpe manoeuvres. Met zijn Pratt & Whitney F100 (of GE F110) motor kan de F-16 een snelheid tot Mach 2.0 halen, met een thrust/gewichtsverhouding dicht tegen 1:1 in schone configuratie aerotime.aero. De gevechtsradius is gemiddeld (rond 500–600 km bij interdiction-missies), maar de F-16 kan externe tanks en nu ook conformal tanks dragen om het bereik bij aanvalsmissies te vergroten. De update Block 70/72 F-16V bevat de Northrop Grumman AN/APG-83 AESA radar, nieuwe missiecomputer en cockpitdisplays, de JHMCS-helmvizier en integratie van geavanceerde bewapening aerotime.aero. Al deze verbeteringen zorgen dat de F-16 een 4.5-gen jager is op het vlak van elektronica. Hij kan AIM-9X en AIM-120D lucht-lucht raketten inzetten, JDAM, JSOW geleide bommen, anti-scheepsraketten (Harpoon), HARM anti-radiatieraketten en diverse pods (zoals de SNIPER targetting pod enz.), waardoor alle missies afgedekt zijn, van SEAD (Suppressie van Vijandelijke Luchtverdediging) tot precisie-aanval en luchtpatrouille. Een F-16 kan tot 7.700 kg bewapening dragen op 9 bevestigingspunten aerotime.aero – waaronder 6× 500 lb bommen plus raketten, of grotere bommen, wat hem aanzienlijke slagkracht geeft voor zijn formaat.

Het gevechtsverleden van de F-16 is uitgebreid. Het toestel was het werkpaard van de VS en vele bondgenoten in tal van conflicten: van de Golfoorlog van 1991 (waarbij F-16’s talloze aanvalsmissies vlogen), via Kosovo 1999, de oorlogen in Irak en Afghanistan, tot diverse conflicten in het Midden-Oosten. Vooral de Israëlische luchtmacht gebruikte de F-16 in meerdere oorlogen en luchtaanvallen (inclusief de fameuze aanval op de Osirak-kernreactor in 1981 en vele operaties sindsdien). F-16’s behaalden talloze luchtoverwinningen (meer dan 70 toestellen neergehaald door diverse luchtmachten, tegenover minimale verliezen in luchtgevechten). De modernste varianten hebben nog niet gevochten tegen een evenwaardige tegenstander, maar upgrades als de F-16V zorgen ervoor dat hij zich kan handhaven, vooral in coalitieverband. De betaalbaarheid van de F-16 (ca. $70-80 miljoen nieuw aerotime.aero) en het onderhoudsgemak maken dat hij zeker tot na 2030 in dienst zal blijven. Opmerkelijk is dat er in 2023–2024 discussies waren over het leveren van F-16’s aan Oekraïne ter versterking van hun luchtverdediging – wat aantoont dat een goed uitgeruste F-16 eskader zelfs nu nog een heel serieuze versterking is tegen moderne dreigingen.

In 2025 vliegt de Fighting Falcon nog steeds op grote hoogte: het is de meest gebruikte jager ter wereld aerotime.aero, en voortdurende upgrades (AESA-radar, nieuwe wapens, datalinks) houden hem dodelijk. De F-16 belichaamt aanpassingsvermogen: ooit een simpele jager, nu een veelzijdig werkpaard. Piloten prijzen zijn wendbaarheid en de krachtige F100/F110 motor, waardoor hij een waar genot (en gevaar) is in luchtgevechten. Met duizenden in dienst is de aanwezigheid van de F-16 voelbaar in bijna elk brandpunt wereldwijd – een steunpilaar van mondiale luchtmacht en een iconisch gevechtsvliegtuig van onze tijd.

Conclusie: De heerschappij in het luchtruim in 2025 behoort toe aan deze tien jagers, ieder een hoogstandje van techniek in hun categorie. Van de volledige stealth van de F-35 en J-20 tot het pure kinematische vermogen van de Su-35 en F-15EX, deze jets bepalen de kracht van de moderne luchtstrijd aviationa2z.com aviationa2z.com. Ze komen uit verschillende landen, maar delen belangrijke eigenschappen: hoge snelheid, geavanceerde sensoren, krachtige bewapening en de mogelijkheid om verschillende taken te vervullen, van luchtoverwicht tot aanval en meer. Velen hebben elkaar op (indirecte) wijze ontmoet in conflictgebieden of oefeningen, waarmee de constante evolutie van tactiek en technologie wordt gevoed. Terwijl geopolitieke spanningen aanhouden, dienen deze jagers niet alleen als wapens maar ook als strategische afschrikmiddelen en symbolen van nationale macht. Lopende ontwikkelingen — zoals software-updates, nieuwe raketten (bijvoorbeeld Meteor, AIM-260) en geavanceerdere elektronische oorlogsvoering — waarborgen dat zelfs vierde generatie platforms relevant blijven tegenover de nieuwste stealth-toestellen. Vooruitkijkend, zelfs nu de zesde generatie jagers aan de horizon verschijnt tegen de jaren 2030, blijven de vliegtuigen uit deze lijst de ruggengraat van de mondiale luchtstrijdkrachten voor de komende jaren vormen. Hun dominantie in 2025 is het resultaat van decennia innovatie en de niet aflatende drang naar luchtoverwicht, waarmee gegarandeerd wordt dat wie de lucht beheerst, het verloop van ieder conflict kan bepalen.

Bronnen: Bovenstaande informatie is samengesteld en gecontroleerd aan de hand van defensieanalyse-rapporten, officiële gegevensbladen en deskundig commentaar, waaronder Aviation Week, AeroTime, Aviation A2Z en open (militaire) bronnen aviationa2z.com aerotime.aero aerotime.aero 19fortyfive.com. Specificaties en operationele gegevens van elk toestel worden door deze bronnen ondersteund, zoals in de tekst aangegeven.