Op 13 december 2025 is Komeet 3I/ATLAS—het derde bevestigde interstellaire object dat ooit is gevonden terwijl het ons zonnestelsel doorkruist—weer in het nieuws nu astronomen nieuwe waarnemingen vrijgeven die het mysterie (en de wetenschap) van deze zeldzame kosmische doortocht verdiepen. Het is niet zomaar “weer een komeet”: 3I/ATLAS is een buitenstaander van buiten de zwaartekrachtfamilie van de Zon, die op een hyperbolisch pad voorbij raast, wat bewijst dat hij hier niet is ontstaan. [1]
De ontwikkelingen van vandaag voegen twee opvallende hoofdstukken toe aan het verhaal:
- Nieuwe waarnemingen van Gemini North tonen dat 3I/ATLAS helderder en duidelijk groener wordt, een klassiek komeetkenmerk dat verband houdt met gassen die vrijkomen na verhitting door de zon. [2]
- ESA’s XMM‑Newton heeft nu de komeet vastgelegd die oplicht in röntgenstraling, terwijl de Japanse XRISM-missie een zwakke, uitgebreide röntgenhalo meldt die mogelijk laat zien hoe de zonnewind inwerkt op interstellaire komeetgassen. [3]
Dit alles gebeurt slechts enkele dagen voor de dichtste nadering van de komeet tot de aarde op 19 december 2025—een veilige maar wetenschappelijk waardevolle samenstand die onderzoekers beschouwen als een once-in-a-generation kans. [4]
Wat is Komeet 3I/ATLAS en waarom is het zo bijzonder?
3I/ATLAS is officieel een interstellaire komeet, wat betekent dat hij van buiten ons zonnestelsel komt en niet zwaartekrachtgebonden is aan de Zon. Het “3I”-label is historisch: het is pas de derde dergelijke bevestigde bezoeker, na 1I/ʻOumuamua (2017) en 2I/Borisov (2019). [5]
Hij werd voor het eerst waargenomen op 1 juli 2025 door de ATLAS-survey telescoop in Río Hurtado, Chili, en werd snel als interstellair aangemerkt vanwege zijn ongebruikelijke baan. [6]
Als je de andere naam hebt zien langskomen—C/2025 N1 (ATLAS)—dat is de alternatieve komeetbenaming volgens het naamgevingssysteem van de Internationale Astronomische Unie. [7]
Wat interstellaire kometen zo waardevol maakt, is simpel: het zijn “vreemde monsters.” Elke komeet die rond de Zon is gevormd, deelt een zekere gemeenschappelijke chemie en geschiedenis. Een interstellaire komeet draagt aanwijzingen over de vorming van werelden rond een andere ster, direct binnen ons waarneembereik gebracht—zij het kortstondig. [8]De belangrijkste data: waar 3I/ATLAS is geweest—en waar het naartoe gaat
Dit is de tijdlijn waar wetenschappers tegenaan werken:
- 1 juli 2025: Ontdekt door ATLAS (Chili). [9]
- september 2025: NASA meldt dat de komeet tot september zichtbaar was met telescopen vanaf de grond, voordat hij te dicht bij de schittering van de Zon kwam. [10]
- 29–30 oktober 2025: Dichtste nadering tot de Zon (perihelium), net binnen de baan van Mars. [11]
- Begin december 2025: De komeet verschijnt opnieuw voor hernieuwde waarnemingen nadat hij vanachter de Zon is teruggekeerd vanuit het perspectief van de aarde. [12]
- 19 december 2025: Dichtste nadering tot de aarde—ongeveer 270 miljoen km (170 miljoen mijl) verwijderd, ongeveer 1,8 AE, zonder bedreiging voor de planeet. [13]
- Lente 2026: De komeet beweegt verder naar buiten, waarbij waarnemers zich richten op hoeveel er nog geleerd kan worden nu hij het binnenste zonnestelsel verlaat. [14]
Nieuw vandaag: Gemini North ziet een groenere, veranderende interstellaire komeet
Een van de meest besproken updates op 13 december is de publicatie van nieuwe Gemini North-telescoopbeelden waarop 3I/ATLAS te zien is met een duidelijk groenachtige gloed nadat hij weer tevoorschijn kwam van achter de Zon. De waarnemingen zijn gedaan op 26 november 2025 met de Gemini Multi‑Object Spectrograph (GMOS) op Maunakea, Hawaï. [15]
Waarom ziet de komeet er groen uit?
Meerdere rapporten wijzen op dezelfde boosdoener: diatomisch koolstof (C₂)—een molecuul dat een groenachtig licht kan uitstralen wanneer zonlicht de uitdijende coma van de komeet energie geeft. Dit vereist niets exotisch; het is een bekend gedrag dat ook bij veel “eigen” kometen in het zonnestelsel wordt waargenomen. [16]
Wat intrigerend is, is de verandering. Onderzoekers merken op dat 3I/ATLAS roder leek in eerdere Gemini-waarnemingen, maar nu aanzienlijk groener oogt—bewijs dat de komeet verschillende moleculen vrijgeeft als reactie op zijn reis door het binnenste zonnestelsel. [17]
Waarom dit wetenschappelijk belangrijk is
Kleurverschuivingen zijn niet alleen mooi—ze kunnen aanwijzingen zijn voor samenstelling en activiteit. Terwijl interstellair materiaal opwarmt nabij de zon, kunnen begraven vluchtige stoffen beginnen te ontsnappen, en kunnen nieuwe chemische soorten het licht van de coma domineren. Dit zijn precies de soorten signalen waar wetenschappers naar op zoek zijn voordat de bezoeker weer vervaagt in het buitenste zonnestelsel. [18]
Het andere hoofdnieuws: 3I/ATLAS is nu ook een röntgenkomeet
Het belangrijkste instrumentennieuws van deze week is misschien wel de verschuiving van zichtbaar-lichtbeelden naar röntgenastronomie—een zeldzaam perspectief voor komeetwetenschap, en al helemaal voor interstellaire objecten.
ESA’s XMM‑Newton detecteert röntgenstraling van 3I/ATLAS
ESA meldt dat haar XMM‑Newton ruimtetelescoop 3I/ATLAS heeft waargenomen op 3 december 2025 gedurende ongeveer 20 uur, toen de komeet ongeveer 282–285 miljoen km van het ruimtevaartuig verwijderd was. De waarneming maakte gebruik van XMM‑Newton’s zeer gevoelige EPIC‑pn camera. [19]
Waarom zou een komeet röntgenstraling uitzenden? ESA legt uit dat röntgenstraling wordt verwacht wanneer gas dat uit de komeet stroomt botst met de zonnewind, waardoor röntgenemissie ontstaat. [20]
Het voordeel is dat röntgenwaarnemingen kunnen helpen bij het onderzoeken van gassen die moeilijk te detecteren zijn in optisch/UV—ESA benadrukt specifiek de gevoeligheid voor waterstof (H₂) en stikstof (N₂), die voor veel andere instrumenten vrijwel onzichtbaar kunnen zijn. [21]
JAXA’s XRISM meldt een zwakke, uitgestrekte röntgengloed—voorzichtig
Japan’s XRISM-missie (X‑Ray Imaging and Spectroscopy Mission) publiceerde eerder deze maand (6 dec.) een gedetailleerde update over een speciale Target of Opportunity-campagne: XRISM observeerde van 26 nov. tot 28 nov. 2025, met een effectieve belichting van 17 uur met het Xtend soft X‑ray-instrument. [22]
XRISM’s quick-look-analyse vond een zwakke röntgengloed die zich uitstrekt over ongeveer 5 boogminuten, overeenkomend met ongeveer 400.000 km rond de komeet—wat wijst op een mogelijke diffuse gaswolk die interageert met de zonnewind. [23]
Maar XRISM waarschuwt ook: vergelijkbare uitgestrekte structuren kunnen worden veroorzaakt door instrumentele effecten (zoals vignettering of detectorruis), dus is aanvullend onderzoek nodig voordat bevestigd kan worden dat de emissie daadwerkelijk van de komeet afkomstig is. [24]
Een jacht door het hele zonnestelsel: ruimtevaartuigen bij Mars, dicht bij de Zon en verder
3I/ATLAS wordt niet door één telescoop gevolgd. NASA beschrijft een ongewoon brede observatiecampagne met meerdere ruimtevaartuigen en ruimtetelescopen, met bijzonder gedetailleerde waarnemingen vanaf Mars. [25]
Mars leverde enkele van de dichtstbijzijnde waarnemingen
NASA zegt dat de dichtstbijzijnde beelden vanuit een baan om Mars kwamen, waar drie NASA-instrumenten de komeet observeerden. De Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) maakte een van de dichtstbijzijnde beelden, en MAVEN verzamelde ultravioletwaarnemingen die nuttig zijn voor samenstellingsonderzoek. [26]
Zien wat de aarde niet kon tijdens de zonnegloed
Toen de komeet van achter de zon gezien vanaf de aarde passeerde, hielpen heliophysics-missies het gat te overbruggen. NASA merkt op dat SOHO de komeet observeerde van 15–26 okt., en beschrijft hoe verwerking en stacking werden gebruikt om een signaal te vinden dat te zwak werd verwacht. [27]
Psyche deed ook mee aan de campagne
NASA meldt ook dat de Psyche-missie 3I/ATLAS gedurende acht uur heeft gevolgd op 8–9 september 2025, toen de komeet zich op ongeveer 53 miljoen km (33 miljoen mijl) van het ruimtevaartuig bevond—gegevens die helpen om de baan van de komeet te verfijnen. [28]
Hoe dicht zal komeet 3I/ATLAS bij de aarde komen—en kun je hem zien?
Ondanks de hype is 3I/ATLAS niet in praktische zin een “nauwe ontmoeting”. NASA en ESA benadrukken dat hij ver weg zal blijven.
- ESA geeft aan dat de dichtstbijzijnde nadering tot de aardeongeveer 270 miljoen km op 19 december 2025 is en stelt dat er geen gevaar is. [29]
- NASA zegt eveneens dat de komeet ver van de aarde blijft, en dat de passage op 19 december nog steeds ongeveer 170 miljoen mijl verwijderd zal zijn. [30]
Waar te kijken (en wat je nodig hebt)
NASA’s waarnemingsadvies voor december is duidelijk: dit is telescoopgebied. Voor waarnemers is de beste kans rond het moment van de dichtste nadering, kijkend oost tot noordoost in de vroege ochtenduren voor zonsopgang, waarbij de komeet in de buurt van Regulus (Leeuw) verschijnt. NASA raadt een telescoopopening van minstens 30 cm aan. [31]
Timeanddate.com benadrukt ook dat de komeet te zwak is voor het blote oog, zelfs op het dichtste punt. [32]
Het “buitenaardse komeet”-verhaal—en NASA’s reactie
Nu 3I/ATLAS steeds meer besproken wordt, volgt er een parallel verhaal: beweringen dat het object kunstmatig zou kunnen zijn.
NASA heeft die speculatie direct aangepakt. In een veel geciteerd Reuters-rapport van november zeiden NASA-functionarissen dat ze geen “technosignaturen” hebben waargenomen, en beschreven ze het object als zich gedragend als een komeet—terwijl externe wetenschappers die in het artikel werden geciteerd het idee van een buitenaards ruimtevaartuig als ongegrond afwezen. [33]
Die tegenreactie is belangrijk omdat het echte verhaal al buitengewoon is: we zien een natuurlijk interstellair object—waarschijnlijk gevormd rond een andere ster—in real time reageren op onze Zon, over golflengten van ultraviolet tot röntgenstraling. [34]Wat wetenschappers hierna hopen te leren
Zelfs met grote telescopen en ruimtevaartuigen die zich ermee bezighouden, blijven de grootste vragen open—vooral bij een komeet die mogelijk chemische omstandigheden uit een compleet ander planetair systeem vertegenwoordigt.
Onder de onderzoeksrichtingen die nu centraal staan:
- Samenstelling bij verhitting: ESA merkt op dat JWST-waarnemingen van de coma gassen hebben onthuld, waaronder kooldioxide, water, koolmonoxide, carbonylsulfide, en waterijs naarmate de komeet opwarmde. [35]
- Metalen signaturen zoals nikkel: Reuters meldt dat wetenschappers bekende komeetmoleculen hebben gezien plus “veel nikkel,” wat verrassend is maar niet ongekend in komeetonderzoek. [36]
- Röntgendiagnostiek voor waterstof en stikstof: ESA ziet röntgenstraling als een manier om gassen te detecteren die optische en ultraviolette instrumenten moeilijk kunnen waarnemen—mogelijk cruciaal om te begrijpen waar 3I/ATLAS uit bestaat, en hoe het zich verhoudt tot eerdere interstellaire bezoekers. [37]
- Betere baan- en voorspellingsvaardigheden: ESA merkt op dat waarnemingen van ruimtevaartuigen vanaf Mars hielpen om de voorspelde locatie van de komeet te verfijnen, en dat dit soort multi-point tracking nuttige oefening is voor paraatheid bij planetaire verdediging—zelfs als het object geen bedreiging vormt. [38]
En naast 3I/ATLAS zelf trekken instanties ook lessen over paraatheid. ESA wijst op toekomstige systemen zoals Neomir, ontworpen om de blinde vlek in de richting van de Zon te verkleinen die snelle bezoekers moeilijk vroegtijdig te volgen maakt. [39]
Bottom line voor 13 december 2025: een zeldzame bezoeker, nu gezien in groen licht en röntgenstraling
Vanaf vandaag levert komeet 3I/ATLAS precies wat astronomen hadden gehoopt: nieuwe data, nieuwe golflengten en nieuwe aanwijzingen—precies op schema voor zijn mijlpaal op 19 december, wanneer hij het dichtst bij de aarde komt. Gemini North toont een zich ontwikkelende coma die groener is geworden met verse uitgassingssignaturen. ESA’s XMM‑Newton voegt het röntgenperspectief toe, terwijl de voorlopige resultaten van XRISM wijzen op een uitgebreide halo die wetenschappers kan leren hoe interstellaire komeetgassen interageren met onze zonnestelwindomgeving. [40]Het venster blijft niet lang open. Maar voorlopig doet 3I/ATLAS iets wat maar heel weinig objecten in de menselijke geschiedenis hebben gedaan: ons een stukje van een ander sterrenstelsel laten bestuderen—zonder ons huis te verlaten. [41]
References
1. science.nasa.gov, 2. phys.org, 3. www.esa.int, 4. science.nasa.gov, 5. www.esa.int, 6. www.esa.int, 7. www.esa.int, 8. www.esa.int, 9. www.esa.int, 10. science.nasa.gov, 11. www.esa.int, 12. science.nasa.gov, 13. science.nasa.gov, 14. www.esa.int, 15. phys.org, 16. www.livescience.com, 17. www.livescience.com, 18. www.esa.int, 19. www.esa.int, 20. www.esa.int, 21. www.esa.int, 22. www.xrism.jaxa.jp, 23. www.xrism.jaxa.jp, 24. www.xrism.jaxa.jp, 25. science.nasa.gov, 26. science.nasa.gov, 27. science.nasa.gov, 28. science.nasa.gov, 29. www.esa.int, 30. science.nasa.gov, 31. science.nasa.gov, 32. www.timeanddate.com, 33. www.reuters.com, 34. www.reuters.com, 35. www.esa.int, 36. www.reuters.com, 37. www.esa.int, 38. www.esa.int, 39. www.esa.int, 40. phys.org, 41. www.esa.int
