Veelgestelde vragen over satelliettechnologie

Satellieten zijn objecten die rond een groter lichaam draaien, zoals de aarde of een andere planeet spaceplace.nasa.gov. Ze spelen veel rollen in het moderne leven, van het uitzenden van tv-signalen en het leveren van internet-/telefoonverbindingen tot het monitoren van het weer en het mogelijk maken van GPS-navigatie spaceplace.nasa.gov spaceplace.nasa.gov. Hieronder vind je een uitgebreide FAQ, gegroepeerd per onderwerp, met eenvoudige antwoorden op veelgestelde vragen over satellieten en verwante technologieën.

Algemene basiskennis over satellieten

• Wat is een satelliet? / Wat doet een satelliet?
  Een satelliet is elk object dat rond een planeet of ster draait spaceplace.nasa.gov. Natuurlijke satellieten zijn bijvoorbeeld manen (de maan is de satelliet van de aarde), terwijl meestal met “satelliet” wordt verwezen naar kunstmatige (door mensen gemaakte) machines die in de ruimte worden gelanceerd om rond de aarde of een ander hemellichaam te draaien spaceplace.nasa.gov. Deze satellieten hebben veel taken zoals communicatie, aardobservatie en navigatie – bijvoorbeeld het doorgeven van tv-signalen, het maken van foto’s van de aarde voor weersvoorspellingen of het mogelijk maken van GPS-diensten spaceplace.nasa.gov spaceplace.nasa.gov.
• Welke soorten satellieten zijn er (natuurlijk vs. kunstmatig)?
  Natuurlijke satellieten zijn hemellichamen die op natuurlijke wijze om een planeet heen draaien, zoals de maan rondom de aarde. Kunstmatige satellieten zijn door mensen gemaakte objecten die in een baan zijn gebracht (zoals het Internationaal Ruimtestation of weersatellieten) spaceplace.nasa.gov. Samengevat zijn manen en sommige planeten natuurlijke satellieten, terwijl communicatiesatellieten, GPS of wetenschappelijke satellieten kunstmatig zijn.
• Hoe blijven satellieten in een baan (waarom vallen ze niet naar beneden)?
  Satellieten blijven in een baan door zeer snel zijwaarts te bewegen, zodat de kracht van de zwaartekracht wordt tegengewerkt door hun baansnelheid spaceplace.nasa.gov. In principe vallen ze naar de aarde door de zwaartekracht, maar bewegen ze zo snel naar voren dat ze de aarde telkens ‘missen’ – zo vallen ze eigenlijk rond de aarde in plaats van naar beneden. Als een satelliet te veel vaart verliest, trekt de zwaartekracht hem terug en komt hij weer in de atmosfeer terecht.
• Waarom botsen satellieten niet met elkaar in de ruimte?
  Over het algemeen worden satellieten in zorgvuldig geplande banen gelanceerd om botsingen te voorkomen. De ruimte is enorm, en verschillende satellieten bewegen op verschillende hoogtes en trajecten. Hoewel botsingen heel zeldzaam zijn, kunnen ze wel voorkomen – de eerste bekende onbedoelde botsing tussen twee satellieten vond plaats in 2009 spaceplace.nasa.gov. Om risico’s te minimaliseren worden satellieten en ruimtepuin gevolgd, en naarmate er meer satellieten komen, worden soms ontwijkmanoeuvres uitgevoerd.
• Hoeveel satellieten zijn er momenteel in de ruimte?
  Er draaien duizenden kunstmatige satellieten om de aarde. In 2025 zijn er naar schatting meer dan 11.000 actieve satellieten in een baan om de aarde (exclusief ruimtepuin) livescience.com. Dit aantal groeit snel door de lancering van nieuwe satellieten (vooral grote netwerken zoals Starlink). Daarnaast zweven er tienduizenden niet-actieve satellieten en brokstukken in een baan.
• Wat was de eerste satelliet in de ruimte?
  De eerste kunstmatige satelliet ooit gelanceerd was Sputnik 1, die door de Sovjetunie in een baan werd gebracht op 4 oktober 1957 en.wikipedia.org. Sputnik 1 was een kleine metalen bol met radiozenders, en de succesvolle lancering betekende het begin van het ruimtevaarttijdperk. (Ter vergelijking: de eerste Amerikaanse satelliet was Explorer 1 in 1958 spaceplace.nasa.gov.)
• Waarom zijn satellieten belangrijk voor ons? / Waarvoor worden satellieten gebruikt?
  Satellieten zijn essentieel geworden omdat ze dingen mogelijk maken die vanaf de grond onmogelijk of veel moeilijker zijn. Ze maken wereldwijde communicatie mogelijk (tv, telefoon en internetverbindingen over lange afstanden), helpen bij navigatie (via GPS-satellieten die je locatie bepalen) spaceplace.nasa.gov, monitoren het weer en het klimaat (wolkpatronen, stormen, veranderingen in het milieu), en doen wetenschappelijke waarnemingen vanuit de ruimte (telescoopsatellieten kunnen sterren en sterrenstelsels waarnemen zonder verstoring door de atmosfeer) spaceplace.nasa.gov. Kortom, veel dagelijkse diensten – van live sportwedstrijden op tv tot navigatie op je telefoon – zijn afhankelijk van satellieten.
• Wat is een geostationaire satelliet?
  Een geostationaire satelliet draait om de aarde boven de evenaar, met precies dezelfde snelheid als de aardrotatie, zodat hij steeds boven hetzelfde punt op aarde blijft hangen spaceplace.nasa.gov. Deze satellieten bevinden zich zeer hoog (ongeveer 35.786 km boven de aarde). Omdat ze meebewegen met de rotatie van de aarde, kan een schotelantenne op de grond steeds naar hetzelfde punt in de lucht gericht blijven om te communiceren (zoals bij satelliet-tv). Geostationaire satellieten worden vaak gebruikt voor communicatie en weersobservatie.
• Hoe krijgen satellieten energie om te functioneren?
  De meeste satellieten gebruiken zonnepanelen om elektriciteit op te wekken uit zonlicht spaceplace.nasa.gov. Ze hebben grote zonne-arrays die zonlicht omzetten in elektriciteit voor hun instrumenten, computers en communicatiesystemen. Ook hebben ze oplaadbare batterijen aan boord zodat ze kunnen blijven werken wanneer ze in de schaduw van de aarde komen.
• Gaan satellieten uiteindelijk stuk? Wat gebeurt er dan?
  Ja, satellieten hebben een beperkte levensduur door brandstofverbruik of slijtage aan apparatuur. Als een satelliet niet meer werkt, wordt hij vaak verplaatst naar een ‘kerkhofbaan’ (als hij hoog rond de aarde draait) of wordt hij zo laag gebracht dat hij in de atmosfeer verbrandt. Kleine satellieten in een lage baan verliezen geleidelijk hoogte en verbranden binnen enkele jaren of decennia tijdens het terugkeren in de atmosfeer. Dit helpt om het ruimtepuin te beperken.

Satelliettelefoons en Communicatie

• Wat is een satelliettelefoon? / Hoe werken satelliettelefoons?
  Een satelliettelefoon (of ‘satphone’) is een mobiele telefoon die direct verbinding maakt met satellieten in de ruimte in plaats van met zendmasten satelliteinternet.com. Hierdoor kun je bellen (en vaak sms’en of data versturen) vanaf vrijwel elke plek op aarde, zelfs midden op zee of in woestijnen, zolang je maar vrij zicht op de satelliet hebt. Satphones werken door je stem of bericht als radiogolven naar een communicatiesatelliet te sturen, die het vervolgens doorzendt naar een grondstation en dan het gewone telefoonnetwerk in. Ze worden vooral gebruikt door reizigers, hulpverleners of organisaties in gebieden zonder mobiel bereik.
• Wie gebruikt satelliettelefoons?
  Satelliettelefoons worden gebruikt door mensen die verbinding nodig hebben op plekken zonder mobiel netwerk. Dat zijn bijvoorbeeld ontdekkingsreizigers, zeilers, wandelaars in afgelegen gebieden, journalisten of onderzoekers in het veld en militaire of reddingsteams satelliteinternet.com. Ze vormen een cruciale levenslijn voor noodcommunicatie in rampgebieden of afgelegen locaties. (Gewone consumenten gebruiken ze meestal niet, want ze zijn duurder in aanschaf en gebruik dan reguliere mobieltjes.)
• Zijn satelliettelefoons legaal en zijn ze duurder?
  In de meeste landen zijn satelliettelefoons legaal, maar enkele landen verbieden of reguleren het gebruik (om veiligheidsredenen). Het gebruik van een satphone is meestal duurder dan een gewone mobiele telefoon: de toestellen kosten meer, en gesprekken zijn prijziger (soms enkele euro’s per minuut, afhankelijk van de dienst). Je hebt ook vrijwel altijd een abonnement of prepaid tegoed nodig van een satellietprovider. De prijzen dalen inmiddels, en er zijn kortlopende noodplannen beschikbaar. Controleer altijd de lokale wetgeving voordat je een satphone gebruikt in het buitenland.
• Wat is satellietcommunicatie?
  Satellietcommunicatie betekent elk communicatietraject waarbij een kunstmatige satelliet wordt gebruikt om signalen door te sturen. Een satelliet fungeert eigenlijk als een relaisstation: hij ontvangt radiosignalen van een grondstation (bijvoorbeeld een antenne) en stuurt die door naar een ander grondstation ergens anders op aarde hytera.com. Dankzij deze technologie kan data, spraak of video razendsnel over enorme afstanden worden doorgestuurd – zelfs naar de andere kant van de wereld. Satellietcommunicatie is de ruggengraat van diensten als satelliet-tv, internationale gesprekken in afgelegen gebieden, satellietinternet en militaire communicatie.

Satellietinternet

• Wat is satellietinternet? / Hoe werkt satellietinternet?
  Satellietinternet is een manier om toegang te krijgen tot het internet via signalen die worden verstuurd door satellieten die om de aarde draaien – dus niet via kabels of zendmasten op de grond. Je huis of bedrijf krijgt een satellietschotel die data verzendt en ontvangt naar een satelliet in de ruimte satelliteinternet.com. Zo werkt het: wanneer je surft of iets verzendt, stuurt je modem data via de schotel naar de satelliet; de satelliet stuurt het door naar een grondstation dat is aangesloten op het internet en het proces draait terug om data naar jou te sturen satelliteinternet.com. Omdat het signaal uit de ruimte komt, kan satellietinternet vrijwel overal dekking bieden – zelfs op het platteland of in afgelegen gebieden waar geen andere opties zijn satelliteinternet.com. Traditioneel satellietinternet heeft wel vaak een hogere latency (vertraging) omdat het signaal zo’n grote afstand aflegt.
• Is satellietinternet traag? Wat zijn de nadelen?
  Modern satellietinternet kan breedbandsnelheden bieden, maar er zijn nadelen. De afstand naar geostationaire satellieten (ongeveer 36.000 km) zorgt voor merkbare vertraging (~600 milliseconden of meer), waardoor online gamen of videogesprekken kan haperen. Slecht weer (hevige regen of onweer) kan het signaal tussen je schotel en de satelliet verstoren. Ook hebben veel satellietinternetabonnementen datalimieten of lagere datahoeveelheden dan kabel/fiber. Nieuwe netwerken met lagebaan-satellieten (zoals Starlink) verminderen de vertraging en verhogen de snelheid, maar vereisen veel meer satellieten boven je hoofd.
• Waar wordt satellietinternet gebruikt?
  Satellietinternet wordt vaak gebruikt in landelijke of afgelegen gebieden waar DSL, kabel of glasvezelinternet niet beschikbaar is. Denk aan afgelegen huizen op het platteland, schepen op zee, vliegtuigen (in-flight Wi-Fi), of onderzoeksstations. Kortom, overal buiten bereik van gewone netwerken kun je via satellieten toch online. Het wordt ook als back-up ingezet bij belangrijke organisaties (zoals ziekenhuizen of bedrijven) voor het geval het vaste netwerk uitvalt.
• Wat is Starlink?
  Starlink is een satellietinternetnetwerk van SpaceX (het bedrijf van Elon Musk) dat overal ter wereld snel en met lage vertraging internet wil aanbieden. In tegenstelling tot traditioneel satellietinternet, dat met enkele grote satellieten ver weg werkt, gebruikt Starlink duizenden kleine satellieten in een lage baan om de aarde (enkele honderden kilometers hoogte) business-standard.com. Dit netwerk van satellieten dekt de hele planeet, zodat er overal boven je minimaal één (vaak meer) Starlink-satelliet is die internet naar je speciale schotel stuurt. Door de lagere afstand tot de aarde is de vertraging lager, en kun je zonder problemen streamen, gamen en videobellen business-standard.com. (In 2025 bestaat een groot deel van alle actieve satellieten al uit Starlink-satellieten, en het netwerk blijft groeien.)
• Hoe krijg ik satellietinternet?
  Wil je satellietinternet, dan neem je een abonnement bij een aanbieder die in jouw regio levert. Die levert en installeert meestal een satellietschotel (antenne) op je huis met vrij zicht op de lucht, plus een speciale modem/router. De schotel wordt gericht op de satelliet van de aanbieder. Als alles werkt, sluit je je computer of wifi-apparaten aan, net als bij ander internet. Bekende aanbieders zijn HughesNet en Viasat (geostationair), en Starlink (lagebaan). Houd er wel rekening mee dat je een plek nodig hebt met vrij zicht op de satelliet (geen bomen of gebouwen ervoor).

Satelliet-tv en -radio

• Wat is satelliet-tv? / Hoe werkt satelliettelevisie?
  Satelliet-tv is een televisiedienst die via communicatiesatellieten in de ruimte wordt geleverd directv.com. Bij satelliet-tv worden tv-signalen verstuurd van een zender naar een satelliet, en die satelliet straalt de signalen door naar de schotel bij de abonnee thuis. Je schotelantenne staat gericht op een bepaalde satelliet in geostationaire baan; die zendt de kanalen naar de schotel, waarna een ontvanger het signaal decodeert voor je televisie directv.com. Omdat deze satelliet hoog boven de aarde hangt, kan satelliet-tv ook in afgelegen gebieden werken zolang de schotel vrij zicht heeft. Miljoenen mensen gebruiken satelliet-tv (bijvoorbeeld van DirecTV of Dish Network) om een groot aanbod aan kanalen te ontvangen, vooral als er geen kabel-tv mogelijk is.
• Wat is een satellietschotel?
  Een satellietschotel is een speciale antenne in de vorm van een schaal (parabolische schotel) die bedoeld is om signalen van en naar een satelliet te ontvangen (of zenden). De gebogen vorm zorgt ervoor dat zwakke radiosignalen worden gebundeld naar de feedhorn, die het vervolgens doorstuurt naar de ontvanger electronics.howstuffworks.com. Eenvoudig gezegd: de schotel ‘vangt’ het zwakke signaal van een verre satelliet zodat het kan worden omgezet in tv, internet of telefoniedata. Je ziet satellietschotels vaak op daken of aan huizen (voor tv/internet), en ze mogen geen obstakels tussen zich en de satelliet hebben. Er zijn kleine schotels (voor thuisgebruik) en grote schotels voor grondstations of oude netwerken.
• Wat is satellietradio?
  Satellietradio is een omroepdienst waarbij radiozenders via satellieten worden uitgezonden in plaats van lokale radiotorens. Je kunt zo met een speciale satelietradioreceiver naar een breed scala aan zenders luisteren, zelfs over een heel land of continent en.wikipedia.org. Diensten zoals Sirius XM zenden digitale radiosignalen via hun satellieten naar de ontvangers van abonnees (vaak in auto’s). Voor satellietradio heb je een betaalde abonnementsdienst nodig, maar je krijgt veel zenders (muziek, praat, sport, enz.), vooral zonder ruis en vrijwel overal beschikbaar. Het is vooral populair bij automobilisten en vrachtwagenchauffeurs, omdat het signaal lange afstanden dekt. De antenne (bijvoorbeeld een kleine dome of vin op de auto) vangt het signaal op, de ontvanger zet het om naar geluid. Behalve de benodigdheden te installeren is satellietradio net zo makkelijk te gebruiken als gewone radio.

Smartphones en satellietfuncties

• Wat betekent “satelliet” op mijn iPhone? / Waarom staat er “SOS” of “Satelliet” op mijn iPhone?
  Nieuwere iPhone-modellen (vanaf iPhone 14) hebben de Nood-SOS via satelliet functie. Zie je een ‘Satelliet’ of ‘SOS’ icoontje, dan betekent dat je telefoon geen mobiel of wifi-netwerk vindt, maar aangeeft dat je (voor noodgevallen) via een satelliet hulp kunt inroepen. Bij noodgevallen kan de iPhone een noodbericht via satelliet sturen naar hulpdiensten als je geen bereik hebt. Je telefoon begeleidt je dan om hem naar de juiste satelliet te richten. Kortom: “Satelliet” op de iPhone betekent dat het toestel klaar is om in een noodgeval een satellietverbinding te maken, als er geen gewoon signaal is satelliteinternet.com. (Geen zorgen – hij gebruikt niet standaard satelliet; alleen als jij een noodfunctie activeert.)
• Kan mijn smartphone voor normaal gebruik (bellen, sms’en) verbinding maken met satellieten?
  Vandaag de dag werken normale smartphones (buiten noodgevallen) niet als volwaardige satelliettelefoons. De ingebouwde satellietfunctie op bijvoorbeeld de iPhone 14 is beperkt tot nood-sms’en en locatie delen, geen gewone gesprekken of internet. Technologie verandert snel: sommige bedrijven werken aan satellieten die straks sms’en naar gewone telefoons mogelijk maken. Wil je nu echt bellen of regulier sms’en via satelliet, dan heb je nog altijd een aparte satelliettelefoon of hotspot nodig.
• Wat is het verschil tussen een satelliettelefoon en een iPhone met SOS via satelliet?
  Een satelliettelefoon is ontworpen om altijd en direct met satellieten te communiceren (bellen, sms’en), onafhankelijk van mobiele netwerken. De iPhone Nood-SOS via satelliet is bedoeld voor noodgevallen – je kunt alleen een tekstbericht sturen naar hulpdiensten en je locatie delen als je geen mobiel bereik hebt. Op de iPhone werkt satelliet alleen voor deze specifieke functies, niet voor regulier bellen of internetten. Ook moet je buiten zijn met vrij zicht op de lucht en het toestel richten, terwijl een satelliettelefoon hiervoor gemaakt is en meestal handiger en sneller werkt.

Andere betekenissen van “satelliet”

• Wat is een satellietkantoor?
  Een satellietkantoor is een kleinere vestiging van een bedrijf op een andere locatie dan het hoofdkantoor indeed.com. Het is dus een soort extra kantoor om de aanwezigheid van het bedrijf te vergroten. Bijvoorbeeld: een technologiebedrijf uit Amsterdam opent een satellietkantoor in Eindhoven. Deze kantoren hebben vaak minder personeel en zijn bedoeld om lokaal talent te werven, klanten te bedienen of het hoofdkantoor te ontlasten. Een satellietkantoor is dus een soort ‘mini-hoofdkantoor’ dichter bij een andere regio.
• Wat betekent de term “satellietcampus”?
  Een satellietcampus is een kleinere campus of faciliteit van een hogeschool/universiteit (of zelfs school) die fysiek gescheiden is van de hoofdlocatie. Net als bij het satellietkantoor gaat het om een aparte vestiging – bijvoorbeeld: een universiteit heeft het hoofdgebouw in Groningen, maar ook een nevenvestiging in Leeuwarden. Studenten op een satellietcampus kunnen lessen volgen en gebruikmaken van voorzieningen, zonder naar de hoofdlocatie te reizen, en zijn toch onderdeel van dezelfde school.
• Waarom wordt het woord “satelliet” in deze contexten gebruikt (kantoor, campus, enz.)?
  Hier wordt “satelliet” als metafoor gebruikt. Net zoals een echte satelliet om een planeet draait, draait een ‘satellietkantoor’ of ‘satellietcampus’ om het hoofdcentrum (het hoofdkantoor of de hoofdlocatie). Het geeft aan dat het om een secundaire, ondersteunende plek gaat die verbonden is met de hoofdorganisatie – net als een satelliet in de ruimte apart is maar functioneel met de aarde verbonden.