Bum internetowy czy cyfrowa zagłada Kambodży? Wewnątrz rewolucji cyfrowej Królestwa

Przegląd infrastruktury internetowej Kambodży

Krajobraz internetu w Kambodży uległ gwałtownej transformacji w ostatniej dekadzie, wyraźnie faworyzując łączność bezprzewodową nad przewodową. Mobilny internet szerokopasmowy stanowi główny kręgosłup dostępu do sieci – w kraju liczącym około 17 milionów mieszkańców jest ponad 22 miliony aktywnych subskrypcji kart SIM datareportal.com, co oznacza penetrację na poziomie 131,5% (wielu użytkowników ma więcej niż jedną kartę SIM). Główne miasta pokrywają sieci 3G/4G, a 4G LTE dociera już do większości rejonów kraju. Dla kontrastu, stacjonarny internet szerokopasmowy (światłowód lub DSL) jest ograniczony głównie do terenów miejskich. Na początku 2023 r. istniało jedynie około 310 000 stacjonarnych subskrypcji internetu w całym kraju developingtelecoms.com, co odzwierciedla wciąż wczesny etap rozbudowy sieci światłowodowej w porównaniu do mobilnej. Szkielet światłowodowy Kambodży rozwija się – powstają krajowe linie światłowodowe wzdłuż głównych dróg, a także nowe projekty kabli podmorskich – lecz ostatni odcinek do domu dostępny jest jedynie dla nielicznych (głównie firm i gospodarstw miejskich).

Historia międzynarodowego pasma internetowego Kambodży opierała się na tranzycie przez Tajlandię i Wietnam, lecz kraj ten rozbudowuje własne bezpośrednie połączenia. Pierwszy kabel podmorski (łączący Malezję, Kambodżę i Tajlandię) został uruchomiony w 2017 roku, a ulepszony kabel podmorski z Hongkongu do Sihanoukville planowany jest na 2024 r. developingtelecoms.com. Finansowany przez inwestycję chińską, ten nowy kabel o dużej przepustowości ma zastąpić starsze połączenia i dodać 640 km podmorskiego światłowodu na terytorium Kambodży developingtelecoms.com, co ma na celu przyspieszenie i obniżenie kosztów usług internetowych. Główny szkielet sieci obsługiwany jest przez kilku operatorów (Telecom Cambodia, Viettel/Metfone i CFOCN), którzy współpracują z dziesiątkami mniejszych dostawców internetu freedomhouse.org freedomhouse.org. Na rok 2023 w kraju działało 38 licencjonowanych dostawców internetu i 5 operatorów infrastruktury światłowodowej developingtelecoms.com, lecz rynek zdominowany jest przez sieci mobilne świadczące masowy dostęp szerokopasmowy. Ogólnie infrastrukturę internetową Kambodży cechuje silne ukierunkowanie na rozwiązania mobilne i bezprzewodowe, a jednocześnie trwają inwestycje w sieci światłowodowe i międzynarodowe łącza dla budowy wydajniejszej sieci.

Penetracja internetu i cyfrowy podział na miasta oraz wieś

Korzystanie z internetu w Kambodży gwałtownie wzrosło, lecz nadal pozostaje w tyle za sąsiadami z regionu. Na początku 2023 r. około 11,37 mln Kambodżan korzystało z internetu, co odpowiada ~67,5% populacji datareportal.com. (Na początku 2024 r. dane szacunkowe obniżono do 56–57% ze względu na zmianę metodologii datareportal.com.) Jest to mniej niż w Wietnamie (~79% w 2024) czy Tajlandii (~85% w 2023) datareportal.com datareportal.com, co wskazuje na potencjał wzrostu. W liczbach bezwzględnych 5–6 mln Kambodżan nadal jest offline datareportal.com. Kluczowa jest ogromna dysproporcja w dostępie: mieszkańcy miast znacznie częściej korzystają z internetu niż ludność wiejska. Tylko 25–26% Kambodżan mieszka w miastach datareportal.com datareportal.com, a to właśnie miasta mają największą dostępność niezawodnej łączności szerokopasmowej. Wiejskie prowincje, zamieszkałe przez około 75% ludności, mają dużo słabszą infrastrukturę i mniej urządzeń na gospodarstwo domowe. Przykładowo, dostęp do internetu mobilnego jest „zdecydowanie częstszy” w miastach, podczas gdy w odległych wsiach wciąż wielu ludzi nie dysponuje smartfonem lub jakimkolwiek urządzeniem z dostępem do sieci freedomhouse.org. W pandemii COVID-19 ten podział cyfrowy stał się szczególnie widoczny: szacuje się, że 2 miliony dzieci ze wsi nie miało dostępu do nauki online, ponieważ ich rodziny nie posiadały internetu ani nowoczesnych urządzeń freedomhouse.org.

Czynniki społeczno-ekonomiczne także wpływają na tę przepaść. Uboższe i wiejskie gospodarstwa mają trudności z kosztami zakupu urządzeń i opłat za transmisję danych (więcej poniżej), a niższy poziom alfabetyzacji poza miastami utrudnia popularyzację internetu. Istnieje też podział ze względu na płeć – kobiety stanowią 50,5% populacji, ale zaledwie ok. 45% użytkowników mediów społecznościowych freedomhouse.org, co zapewne odzwierciedla różnice kulturowe i edukacyjne. Rząd dostrzega te nierówności i sam zauważył, że wielu uczniom brakowało internetu lub smartfonów do nauki zdalnej freedomhouse.org. Odpowiedzią na te wyzwania są inicjatywy typu „centra technologiczne społeczności” (planowanych jest 158 placówek w całym kraju), zapewniające publiczny dostęp do internetu dla uczniów i mieszkańców zaniedbanych regionów freedomhouse.org. Podsumowując, penetracja internetu w Kambodży znacznie wzrosła w ostatnich latach, ale dostęp wciąż pozostaje nierówny – miasto i wieś dzieli wyraźna przepaść, a znaczna część społeczeństwa – zwłaszcza mieszkańcy wsi, osoby o niskich dochodach i kobiety – pozostaje na uboczu cyfrowej rewolucji.

Główni dostawcy internetu i operatorzy komórkowi w Kambodży

Kambodżański rynek telekomunikacyjny zdominowany jest przez kilku głównych graczy, szczególnie w usługach mobilnych. Trzy firmy – Metfone, Smart Axiata oraz Cellcard (CamGSM) – obsługują około 90% użytkowników telefonii komórkowej en.wikipedia.org. Oto krótka charakterystyka głównych operatorów:

• Metfone (Viettel Cambodia) – Operator należący do wietnamskiego Viettel, największy telekom w kraju. Deklaruje około 10 milionów użytkowników (prawie 50% udziału w rynku) na 2023 r. developingtelecoms.com. Metfone dysponuje rozległą siecią 2G/3G/4G docierającą do terenów wiejskich (dziedzictwo strategii obejmowania peryferiów przez Viettel) i inwestuje w światłowody oraz testy 5G.
• Smart Axiata – Wspierany przez malezyjską Grupę Axiata, Smart jest drugim co do wielkości operatorem. Ma ogólnokrajową sieć 4G i jest znany z konkurencyjnych cen mobilnych pakietów danych oraz dobrej infrastruktury w miastach. Smart przoduje pod względem jakości sieci (m.in. prędkości pobierania danych) i oferuje również stacjonarny internet bezprzewodowy „Smart @Home”.
• Cellcard (CamGSM) – Operator z kambodżańskim kapitałem (należy do Royal Group), trzeci największy gracz na rynku. Silna pozycja w miastach, wielokrotne nagrody za prędkość sieci i jakość usług dla graczy online. Cellcard zaczął rozwijać szerokopasmowy internet światłowodowy („Cellcard Home”) i przygotowuje wdrożenie 5G przy współpracy technologicznej (np. z Huawei) totaltele.com.
• Pozostali – Istnieje kilka mniejszych operatorów, jak CooTel, SeaTel oraz (dawniej) qb. Ich udział w rynku jest znikomy – qb zakończył działalność kilka lat temu. Dziesiątki dostawców internetu obsługują rynki niszowe (np. EZECOM, SINET, Opennet itp.), często odsprzedając przepustowość od największych firm lub z państwowej sieci szkieletowej Telecom Cambodia. Dla większości Kambodżan jednak internet oznacza po prostu transfer danych komórkowych od jednego z „wielkiej trójki” operatorów.

Konkurencja między największymi dostawcami doprowadziła do spadku cen mobilnego internetu i poprawy pokrycia 4G w miastach. Wszyscy trzej testowali już usługi 5G na ograniczoną skalę, lecz pełna implementacja czeka na decyzje dotyczące alokacji częstotliwości (patrz: Trendy przyszłości). Warto dodać, że sektor nadzoruje Telecommunications Regulator of Cambodia (TRC), a sam rząd (poprzez Telecom Cambodia i partnerstwa) angażuje się w rozbudowę infrastruktury. Ogólnie, krajobraz dostawców internetu w Kambodży jest mocno skoncentrowany – kilku dużych operatorów zapewnia zdecydowaną większość łączności, a mniejsi dostawcy działają głównie lokalnie lub obsługują klientów biznesowych.

Wyzwania dostępu do Internetu w Kambodży

Pomimo szybkiego wzrostu łączności, Kambodżanie napotykają na kilka barier w dostępie do niezawodnego, przystępnego cenowo Internetu. Kluczowe wyzwania obejmują:

• Wysoki koszt w stosunku do dochodów: Cena stanowi istotną przeszkodę. Średni koszt stałego łącza szerokopasmowego wynosi 28 dolarów miesięcznie w 2023 roku freedomhouse.org, co jest znaczną sumą w kraju, gdzie minimalna miesięczna pensja to około 194 dolary, a wielu pracowników sektorów nieformalnych zarabia jeszcze mniej freedomhouse.org. Dane mobilne są tańsze (około 0,42 dolara za GB w 2022 roku) freedomhouse.org, a elastyczne plany „pay-as-you-go” sprawiają, że Internet staje się częściowo dostępny dla osób o niskich dochodach. Jednak dla 15% Kambodżan żyjących poniżej granicy ubóstwa freedomhouse.org, nawet kilka dolarów miesięcznie za dane może być zaporą. Koszt smartfonów i urządzeń to kolejna bariera, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie dochody gospodarstw domowych są niskie. Choć ceny spadają i popularne są używane telefony, wydatek początkowy nadal blokuje wiele rodzin przed dostępem do sieci. Dostawcy usług internetowych oferują tanie pakiety, a popularność mediów społecznościowych (np. plany oparte na Facebooku) napędza korzystanie z Internetu, lecz przystępność cenowa pozostaje kluczową przeszkodą w powszechnym dostępie do sieci. Warto zauważyć, że obserwatorzy rynku spodziewają się, że nadchodzące usługi 5G mogą być wyceniane wyżej, co może jeszcze bardziej pogłębić lukę cenową freedomhouse.org.
• Luki infrastrukturalne i przeszkody geograficzne: Geografia i zróżnicowanie rozwoju Kambodży utrudniają rozbudowę sieci. Duże obszary wiejskie nie mają światłowodowego zaplecza i są zależne od oddalonych masztów komórkowych lub starszych sygnałów 3G. Odległe wioski, tereny górzyste i wyspy często mają słaby lub żaden zasięg z powodu wysokiego kosztu doprowadzenia światłowodów lub łączy mikrofalowych. W wielu wsiach wiejskich, nawet jeśli istnieje sygnał mobilny, może on obsługiwać jedynie podstawowe połączenia głosowe 2G lub niestabilne dane 3G, nie zaś niezawodne łącze szerokopasmowe. Ograniczenia sieci energetycznej również wpływają na czas działania Internetu – częste przerwy w dostawie prądu w całym kraju potrafią uniemożliwić pracę sprzętu telekomunikacyjnego i przerywać łączność freedomhouse.org. (W 2023 roku planowane wyłączenia prądu trwające nawet do 8 godzin wpłynęły na zdolność operatorów do zapewnienia nieprzerwanej usługi freedomhouse.org.) Rząd nakłania operatorów do rozszerzenia zasięgu na tereny wiejskie (np. apel do Smart Axiata o zapewnienie usług we wszystkich szkołach i szpitalach freedomhouse.org), a realizowane są projekty polegające na budowie setek nowych stacji bazowych i „masztów antenowych” nawet w słabiej zaludnionych dystryktach developingtelecoms.com. Mimo to problem ostatniej mili pozostaje widoczny – mieszkańcy wsi w Kambodży są znacznie mniej połączeni, częściowo dlatego, że infrastruktura nie dotarła jeszcze w pełni do nich.
• Umiejętności cyfrowe i czynniki społeczne: Nawet tam, gdzie Internet jest dostępny, nie wszyscy potrafią z niego korzystać. Znacząca część społeczeństwa cechuje się ograniczoną znajomością technologii cyfrowych – starsi Kambodżanie i osoby o minimalnym poziomie wykształcenia mogą nie wiedzieć, jak korzystać z usług online lub nie dostrzegać ich znaczenia. Treści w języku khmerskim w Internecie przybywa, ale nadal jest ich znacznie mniej niż po angielsku, co wyklucza nieanglojęzycznych użytkowników z wielu zasobów. Czynniki kulturowe (np. tradycyjnie ustny charakter społeczeństwa i pewna nieufność wobec technologii) również spowalniają adaptację wśród niektórych grup. Wcześniej wspomniana przepaść płciowa (kobiety rzadziej korzystają z Internetu niż mężczyźni) wskazuje na głębsze normy społeczne i dysproporcje edukacyjne. Rząd oraz organizacje pozarządowe rozpoczęły programy edukacji cyfrowej, aby przeciwdziałać tym miękkim barierom, ale potrzeba czasu, zanim korzystanie z Internetu stanie się naprawdę powszechne we wszystkich grupach demograficznych.
• Regulacje rządowe i cenzura: Bardziej kontrowersyjnym wyzwaniem jest środowisko regulacyjne. Wolność Internetu w Kambodży oceniana jest przez obserwatorów jako „Częściowo wolna” en.wikipedia.org en.wikipedia.org – chociaż większość ludzi ma dostęp do popularnych stron i mediów społecznościowych, rząd wykazuje coraz większą kontrolę nad treściami i sieciami online. Władze czasami blokowały strony krytyczne wobec rządzącej partii, a nawet odbierały licencje niezależnym mediom, jak miało to miejsce w przypadku Voice of Democracy w 2023 roku freedomhouse.org freedomhouse.org. W 2021 roku rząd uchwalił poddekret dotyczący stworzenia Krajowej Bramy Internetowej (NIG) – chińskiego stylu pojedynczego punktu kontroli dla całego ruchu internetowego – co wzbudziło obawy przed masową cenzurą i inwigilacją freedomhouse.org freedomhouse.org. Po międzynarodowej i krajowej krytyce, wdrożenie NIG zostało „wstrzymane” w 2022 roku freedomhouse.org, i pozostaje opóźnione do 2023 roku. Natomiast ramy prawne (ustawa telekomunikacyjna z 2015 roku oraz projekty przepisów dotyczących cyberprzestępczości) dają władzom szerokie uprawnienia do monitorowania lub wyłączania sieci w niejasno określonych sytuacjach freedomhouse.org. Taki klimat potencjalnej inwigilacji oraz rzeczywiste aresztowania za wypowiedzi w sieci (aktywiści i użytkownicy Facebooka byli więzieni za posty) tworzy efekt mrożący. W codziennym życiu zwykłych użytkowników internetu cenzura nie jest codzienną przeszkodą – Facebook, YouTube, Google itp. są dostępne – lecz perspektywa zaostrzenia kontroli stanowi powód do niepokoju. Ponadto niepewność regulacyjna może zniechęcać dostawców do inwestowania i komplikować działalność (np. wymóg monitorowania treści, plany lokalizacji danych, itp.). Podsumowując, rząd Kambodży jednocześnie promuje rozwój Internetu i stara się go ściśle regulować, co samo w sobie stanowi wyzwanie dla rozwoju otwartego, dostępnego Internetu.

Internet satelitarny: Nowa granica (Starlink i nie tylko)

Z powodu ciągle niepodłączonych trudno dostępnych terenów, internet satelitarny stał się w Kambodży obiecującym rozwiązaniem – zwłaszcza dzięki konstelacji Starlink firmy SpaceX. W 2023 roku Starlink zapowiedział zamiar wejścia na kambodżański rynek, co wzbudziło entuzjazm związany z możliwością połączenia wsi z satelitami na niskiej orbicie. Jednakże na połowę 2025 roku Starlink nie jest jeszcze oficjalnie licencjonowany do działalności w Kambodży developingtelecoms.com. Nie powstrzymało to jednak technicznych innowatorów przed eksperymentowaniem: niektórzy przedsiębiorcy sami importowali zestawy Starlink. Na przykład założyciel kambodżańskiego startupu uruchomił pierwszy zestaw Starlink w kraju na farmie w prowincji Preah Sihanouk, skutecznie zapewniając szybki internet na odległym 60-hektarowym gospodarstwie rolnym phnompenhpost.com phnompenhpost.com.

Pilotaż Starlinka na tej farmie wanilii pokazał, jak łącza satelitarne mogą umożliwić inteligentne rolnictwo z wykorzystaniem IoT – od zautomatyzowanego nawadniania po monitorowanie szkodników oparte na sztucznej inteligencji – w miejscu, gdzie zasięg mobilny był niestabilny phnompenhpost.com phnompenhpost.com. Wada na tym etapie to koszt: sprzęt Starlinka kosztuje ok. 600 dolarów na start, a użytkownik musi płacić wysoką opłatę 200 dolarów miesięcznie za plan roamingowego internetu phnompenhpost.com. Dara, przedsiębiorca, przyznaje, że taki koszt jest nieosiągalny dla większości obywateli; na obecnym etapie internet satelitarny to niszowa (choć potężna) opcja dla tych, którzy absolutnie muszą mieć łączność w odległych miejscach phnompenhpost.com. Dodaje też, że usługa może zanikać podczas ulew – co ma znaczenie w tropikalnym klimacie Kambodży phnompenhpost.com.

Wkrótce spodziewane jest uzyskanie zgody regulacyjnej dla Starlink. Faktycznie, na początku 2025 roku delegacja SpaceX-Starlink spotkała się z premierem Kambodży, Hun Manetem, oraz odpowiednimi ministerstwami, aby omówić inwestycje i licencjonowanie developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Dyrektor marketingu Starlink wskazał Kambodżę jako „priorytetowy cel inwestycyjny w 2025 roku”, sygnalizując, że oficjalny start może być już na horyzoncie developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Do tego czasu niektóre lokalne firmy technologiczne działają w szarej strefie, importując sprzęt Starlink i oferując go (przy czym użytkownicy de facto płacą Starlink opłatę $200/miesiąc za „międzynarodowy roaming”) developingtelecoms.com. Poza Starlink, inni dostawcy satelitarni tacy jak Kacific (regionalny satelita GEO) obejmują wiązkami Azję Południowo-Wschodnią, a NGO oraz rząd korzystali z systemów VSAT do połączenia kilku wiejskich szkół i klinik. Jednak te działania miały ograniczoną skalę. Pojawienie się internetu satelitarnego LEO obiecuje zwiększyć poziom łączności w Kambodży, docierając do najtrudniejszych do objęcia 5–10% populacji – odległych wiosek, regionów przygranicznych, wysp i gęstych lasów – gdzie sieci naziemne wciąż zawodzą. W ciągu najbliższych lat, jeśli Starlink lub konkurenci pojawią się z bardziej przystępnymi cenami, szerokopasmowy internet satelitarny może pomóc zlikwidować ostatnią przepaść cyfrową w Kambodży. Władze wydają się być ostrożnie przychylne – technologia ta mogłaby ułatwić rozwój terenów wiejskich, choć prawdopodobnie będą one nalegać na pewną lokalną kontrolę (stacje naziemne lub licencjonowani resellerzy) z uwagi na kwestie bezpieczeństwa. Ogólnie rzecz biorąc, internet satelitarny w Kambodży jest na wczesnym etapie rozwoju – koszty są wysokie, ale potencjalny wpływ na połączenie niepołączonych również.

Inicjatywy rządowe i ramy regulacyjne

Rząd Kambodży aktywnie realizuje polityki mające na celu rozszerzenie dostępu do internetu i wykorzystanie technologii cyfrowych dla rozwoju. W ostatnich latach przyjęto kompleksową strategię „Gospodarka Cyfrowa i Społeczeństwo” (2021–2035), która przedstawia plan działań na rzecz poprawy łączności, e-administracji i kompetencji cyfrowych bowergroupasia.com. W ramach tej wizji, pierwszy etap (2021–2025) koncentruje się na budowaniu fundamentów – rozbudowie infrastruktury cyfrowej, poprawie przystępności cenowej i uruchomieniu kluczowych usług e-govermentu bowergroupasia.com bowergroupasia.com. Rząd utworzył wysokiego szczebla Krajową Radę Cyfrową w 2021 roku, kierowaną przez premiera, aby koordynować te działania między ministerstwami bowergroupasia.com. To doprowadziło do nowych ustaw o handlu elektronicznym, ochronie konsumentów i konkurencji na rynku telekomunikacyjnym, aby stworzyć sprzyjające środowisko dla gospodarki cyfrowej bowergroupasia.com. Równolegle powstają projekty ustaw o cyberbezpieczeństwie, ochronie danych i cyberprzestępczości, aby zmierzyć się z ciemną stroną cyfryzacji (choć pojawiają się obawy o zbyt daleko idącą kontrolę).

Na froncie infrastrukturalnym Ministerstwo Poczt i Telekomunikacji (MPTC) współpracuje zarówno z graczami krajowymi, jak i zagranicznymi. Warty uwagi jest partnerstwo z chińskim konsorcjum HyalRoute/CFOCN, które od połowy lat 2010 inwestowało w budowę ogólnokrajowej sieci światłowodowej oraz zarządzało lądowaniem podmorskiego kabla AAE-1 submarinenetworks.com. Partnerstwa publiczno-prywatne, jak ostatnie porozumienie Smart Axiata–CFOCN z 2024 roku, mają na celu „podniesienie poziomu łączności internetowej w Kambodży” poprzez współdzielenie infrastruktury światłowodowej i rozbudowę szkieletu sieci do prowincji. Rząd korzysta także z finansowania banków rozwoju: np. Asia Infrastructure Investment Bank (AIIB) wsparł projekty światłowodowe Telecom Cambodia aiib.org. Dostrzegając lukę w dostępie wiejskim, MPTC realizuje programy takie jak wspomniane wcześniej Centra Technologii Społecznościowej (wyposażające biblioteki lub szkoły w komputery i internet), a także posiada fundusz Universal Service Obligation gromadzony od operatorów telekomunikacyjnych do finansowania wiejskich lokalizacji. W grudniu 2022 minister ogłosił plany utworzenia 158 ogólnokrajowych centrów internetowych, by uczniowie i rolnicy mogli łączyć się z siecią lokalnie freedomhouse.org.

Ramy regulacyjne stale się rozwijają. Ustawa o Telekomunikacji z 2015 r. ustanowiła fundamenty dzięki powołaniu regulatora TRC oraz regulacji dotyczących licencjonowania, pasma radiowego itd. Przepisy te dają także władzom szerokie uprawnienia nad sieciami w nieokreślonych sytuacjach „siły wyższej” freedomhouse.org, co budzi niepokój organizacji praw człowieka. Jak wspomniano, wdrożenie krajowego internetowego gatewaya zostało wstrzymane, ale inne przepisy posuwają się naprzód. Na przykład wszystkie karty SIM muszą być rejestrowane na podstawie ważnego dokumentu tożsamości, a policyjne jednostki cyberprzestępczości aktywnie monitorują oszustwa i nielegalne treści (Kambodża niestety stała się znana jako regionalne centrum cyberprzestępstw, z którymi rząd próbuje teraz walczyć, czasem blokując adresy IP). Z pozytywnych wieści – rząd przyjął niektóre elementy liberalizacji: VoIP i komunikatory są powszechnie dostępne, a na rynku ISP panuje konkurencja. Państwo nie zmonopolizowało sektora telekomunikacyjnego; raczej działa poprzez powiązane ze sobą firmy prywatne (jak Metfone powiązany z wojskiem czy przedsięwzięcia Royal Group) i zagranicznych inwestorów. Rozwój internetu jest oficjalnie jednym z priorytetów, uznawanym za kluczowy dla wzrostu gospodarczego, usług publicznych i integracji regionalnej. Premier Hun Manet pod koniec 2023 roku chwalił się, że cyfrowe płatności w Kambodży osiągnęły 16× PKB kraju – to dowód rozwoju gospodarki cyfrowej napędzanej lepszym dostępem do sieci developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Ta statystyka pokazuje, dlaczego rząd wciąż inwestuje w TIK.

Podsumowując, kambodżańskie otoczenie regulacyjne i polityczne dla dostępu do internetu to mieszanka ambicji i kontroli. Ambitne inicjatywy (usługi e-gov, systemy rejestracji firm on-line, promowanie fintechu itp.) wchodzą w życie, by modernizować gospodarkę bowergroupasia.com. Jednocześnie takie akty jak projektowane prawo o cyberbezpieczeństwie czy wcześniej proponowany gateway pokazują, że państwo chce ściśle nadzorować internet. Przyszłe dziesięciolecie – zgodnie z polityką rządową – będzie polegać na balansowaniu tych tendencji: wspieraniu dynamicznego, połączonego społeczeństwa i gospodarki przy jednoczesnym utrzymaniu nadzoru nad sieciami. To, jak zostanie zachowana ta równowaga, znacząco wpłynie na przyszłość internetu w Kambodży.

Trendy przyszłości oraz perspektywy: 5G, partnerstwa i kontekst regionalny

Kambodża stoi na cyfrowym rozdrożu, a kilka istotnych rozwojów w nadchodzących latach może ukształtować dostęp do sieci:

• Szybkie wdrożenie 5G: Po latach opóźnień sieci komórkowe 5G są wreszcie blisko startu. Ministerstwo telekomunikacji prowadzi „intensywne prace” nad polityką alokacji 100 MHz pasma dla operatorów pod 5G developingtelecoms.com. Testy Cellcard, Smart i Metfone z lat 2019–20 zostały wstrzymane przez rząd, by uniknąć zbędnych inwestycji developingtelecoms.com, lecz urzędnicy podkreślają, że krajowe 5G to priorytet „w niedalekiej przyszłości” developingtelecoms.com. Nie podano jeszcze konkretnej daty, lecz rosnący popyt na dane mobilne (szczególnie po pandemii) mocno obciąża sieci 4G developingtelecoms.com. Możliwe jest stopniowe wdrażanie 5G, początkowo w Phnom Penh i większych miastach, być może już od 2024–2025, gdy przyznane zostaną licencje na pasmo. Na początku celem będzie raczej zwiększenie pojemności sieci mobilnej (niż zaawansowane usługi IoT) – np. zmniejszenie problemu przeciążenia w miastach lub zapewnienie domowego internetu bezprzewodowego jako alternatywy dla światłowodu. Uwaga: infrastruktura 5G jest droga, a rząd obawia się, że każda firma budująca własne wieże 5G może być marnotrawstwem developingtelecoms.com. Najprawdopodobniej pojawi się współdzielenie infrastruktury lub model jednej hurtowej sieci 5G. Wprowadzenie 5G to miecz obosieczny – może dać ultraszybki internet, lecz jeśli plany taryfowe będą drogie, początkowo pozostanie luksusem miejskim. Z czasem jednak 5G (a później sieci bazujące wyłącznie na 5G) mogą umożliwić w Kambodży nowe usługi, takie jak telemedycyna w czasie rzeczywistym, aplikacje smart city czy masowy domowy internet bezprzewodowy, bez konieczności ciągnięcia światłowodu do każdego budynku.
• Partnerstwa publiczno-prywatne i inwestycje zagraniczne: Dalszy rozwój internetu w Kambodży jest powiązany z partnerstwami. Inwestycje z Chin pozostaną istotne – od nowego podmorskiego kabla Hongkong–Sihanoukville developingtelecoms.com po finansowanie budowy masztów na wsi. Swoich szans szukają też firmy zachodnie (np. Starlink i inni potencjalni dostawcy satelitarni lub technologiczni zainteresowani nieobsługiwanymi obszarami). Grupy telekomów regionalnych mogą pogłębiać zaangażowanie; malezyjska Axiata (Smart) i wietnamski Viettel (Metfone) deklarują rozbudowę i modernizację usług. Pod koniec 2023 Viettel ogłosił plany dodatkowych inwestycji w sieć i usługi Metfone by tworzyć miejsca pracy i modernizować działalność developingtelecoms.com. Widzimy także współpracę regionalną – Kambodża działa z sąsiadami z ASEAN nad obniżką cen roamingu czy wymianą dobrych praktyk w zakresie dostępu wiejskiego. Warto dodać, że aktywne są firmy do współdzielenia wież, takie jak Edotco (z Malezji), co może przyspieszyć budowę sieci i obniżyć koszty dla operatorów. Dywersyfikacja połączeń międzynarodowych (dodatkowe kable do Hongkongu, w przyszłości może USA lub Japonii) sprawia, że kraj staje się mniej zależny od pojedynczych tras, co zwiększa odporność i potencjalnie obniża koszty tranzytu. Te wszystkie współprace pokazują, że rysuje się coraz silniej połączona przyszłość, z wieloma interesariuszami wspierającymi rozwój internetu w Kambodży.
• Dalszy wzrost i domykanie luki: Penetracja internetu będzie rosnąć z roku na rok. Analitycy (np. Statista) prognozują, że do 2025 Kambodża osiągnie ~70% użytkowania internetu i trend ten się utrzyma. Dzięki przystępnym technologiom – tańszym smartfonom, hotspotom Wi-Fi dla społeczności czy niedrogiemu internetowi satelitarnemu dla wiosek – kraj może zmniejszać różnice miasto–wieś. Rządowa Strategia Pięciokątna (ogłoszona przez nowe władze w 2023) wprost wskazuje infrastrukturę cyfrową jako filar, co zapewnia dalszą wolę polityczną do zwiększania łączności bowergroupasia.com. Przewidywać można kolejne międzynarodowe współprace, jak np. ostatnie porozumienie Kambodży z Laosem na rzecz rozwoju połączeń transgranicznych czy współpraca z japońskimi donorami w dziedzinie cyberbezpieczeństwa. Gdy sąsiedzi się rozwijają (Wietnam chce ogólnokrajowego 5G do 2025, Tajlandia ma wysoką dostępność światłowodu), Kambodża czuje presję, aby nie zostać w tyle w cyfrowej gospodarce ASEAN.
• Nadchodzące wyzwania: Z drugiej strony, pewne wyzwania mogą się utrzymywać. Przepaść cyfrowa nie zniknie z dnia na dzień – potrzebna jest nie tylko infrastruktura, ale ciągła poprawa edukacji, poziomu dochodów i tworzenia lokalnych treści. Cyberbezpieczeństwo to rosnący problem; więcej użytkowników to więcej incydentów (Kambodża notuje coraz więcej przypadków włamań, oszustw internetowych i działalności przestępczych call center). Spodziewane w najbliższych latach uchwalenie ustawy o cyberprzestępczości będzie wymagało pogodzenia bezpieczeństwa z prywatnością i wolnością w sieci. Ponadto utrzymanie przystępnych cen będzie kluczowe – jeśli 5G zostanie wprowadzone z wysokimi stawkami, wielu mieszkańców może być wykluczonych z nowej generacji internetu. Rząd i regulator mogą rozważyć subsydia lub taryfy stopniowane, by szkoły wiejskie i społeczności o niskich dochodach mogły korzystać z nowych technologii.

Podsumowując, historia dostępu do internetu w Kambodży to połączenie niezwykłego wzrostu z istotnymi wyzwaniami. Mobilny internet szerokopasmowy i media społecznościowe zrewolucjonizowały codzienne życie i gospodarkę – od kierowców tuk-tuków w miastach łapiących kursy w aplikacji, po rolników oglądających instruktażowe filmy na YouTube. Jednak kraj stoi przed podwójną rzeczywistością: jedna Kambodża wkracza w XXI wiek, a druga wciąż jest offline w wioskach z kiepskim zasięgiem. Najbliższe lata zdecydują, czy Królestwo będzie w stanie zlikwidować tę przepaść. Dzięki strategicznym inwestycjom, wspierającej polityce i nowym technologiom – takim jak internet satelitarny czy 5G – Kambodża ma szansę zrobić cyfrowy skok i dołączyć do regionalnych liderów ery cyfrowej. Trajektoria jest optymistyczna – przyszłość, w której praktycznie każdy mieszkaniec – w mieście czy wsi – będzie mógł się połączyć, lecz osiągnięcie tego celu wymaga poradzenia sobie z wyzwaniami kosztów, infrastruktury i zarządzania, które dziś blokują drogę. Świat będzie przyglądać się temu, jak kambodżańska rewolucja sieciowa się rozwinie, podczas gdy kraj stara się, by internetowy boom nie zamienił się w cyfrową klęskę dla tych, którzy pozostaną w tyle.

Źródła: Najnowsze raporty i doniesienia dotyczące infrastruktury cyfrowej i użytkowania internetu w Kambodży, w tym raporty cyfrowe DataReportal datareportal.com datareportal.com, Freedom on the Net 2023 od Freedom House freedomhouse.org freedomhouse.org, artykuły Phnom Penh Post i Khmer Times phnompenhpost.com freedomhouse.org oraz analizy branży telekomunikacyjnej developingtelecoms.com developingtelecoms.com, zostały wykorzystane do zapewnienia najnowszych statystyk (2023–2025) i analiz. Obejmują one wskaźniki penetracji internetu, różnice w dostępie między miastami a obszarami wiejskimi, wypowiedzi urzędników na temat 5G i internetu satelitarnego, a także przykłady inicjatyw mających na celu rozszerzenie łączności na terenie całej Kambodży freedomhouse.org developingtelecoms.com. Porównania z sąsiadami z regionu pochodzą z danych DataReportal i Statista dotyczących korzystania z internetu w Wietnamie i Tajlandii datareportal.com datareportal.com. Informacje przedstawiają kompleksowy obraz sytuacji i perspektyw dostępu do internetu w Kambodży na rok 2025. datareportal.com developingtelecoms.com