Dostęp do Internetu w Kamerunie: Wyścig o podłączenie narodu

Kamerun, państwo w Afryce Środkowej liczące około 29,5 miliona mieszkańców, intensywnie pracuje nad poprawą łączności internetowej dla swoich obywateli. Na początku 2025 roku około 41,9% populacji korzysta z internetu, co oznacza, że większość mieszkańców wciąż pozostaje offline datareportal.com bmz-digital.global. Dostęp do internetu gwałtownie wzrastał w minionej dekadzie, jednak jego rozprzestrzenienie jest wciąż nierówne i napotyka na wiele wyzwań. Centra miejskie cieszą się znacznie lepszą łącznością niż wiejskie wioski, co tworzy znaczącą przepaść cyfrową. Niniejszy raport przedstawia kompleksowy przegląd dostępu do internetu w Kamerunie – obejmując obecny poziom penetracji i infrastrukturę, dostawców usług oraz koszty, a także wyzwania i inicjatywy kształtujące cyfrową przyszłość kraju. W celu ukazania postępów Kamerunu, zawarto kluczowe porównania z innymi krajami afrykańskimi. Celem jest przybliżenie krajobrazu łączności w Kamerunie i „wyścigu” o podłączenie narodu do sieci, analizując zarówno dotychczasowe osiągnięcia, jak i dalszą drogę rozwoju.

Przegląd penetracji internetu i dostępu

Krajowe korzystanie z internetu: Penetracja internetu w Kamerunie wynosiła około 42–44% populacji w latach 2024-2025, co oznacza, że mniej niż połowa Kameruńczyków jest online datareportal.com bmz-digital.global. W styczniu 2024 roku było około 12,7 miliona użytkowników internetu (43,9% penetracji), a na początku 2025 roku 12,4 miliona (41,9% penetracji) datareportal.com datareportal.com. Ten niewielki spadek wynika z szybkiego wzrostu populacji, który przewyższa przyrost liczby użytkowników, a także z udoskonalenia metod liczenia aktywnych użytkowników. W ujęciu bezwzględnym liczba użytkowników internetu utrzymuje się na poziomie 12–13 milionów, co wskazuje, że dotarcie do pozostałej offline’owej części populacji – ponad 16 milionów osób – jest kluczowym wyzwaniem.

Różnice między miastem a wsią: Łączność internetowa w Kamerunie jest silnie skoncentrowana w miastach. W 2024 roku około 60% populacji mieszkało w obszarach miejskich (głównie w Yaoundé i Douala) datareportal.com, a te tereny odpowiadają za zdecydowaną większość dostępu do internetu. W przeciwieństwie do tego, internet jest „prawie niedostępny na obszarach wiejskich” Kamerunu bmz-digital.global. Mieszkańcy miast korzystają z lepszej infrastruktury telekomunikacyjnej (stacji bazowych, łączy światłowodowych, dostępności energii elektrycznej), podczas gdy wiele wiosek wiejskich posiada ograniczony zasięg sieci i niewiele punktów publicznego dostępu. Wcześniejsze rządowe próby zmniejszenia przepaści między miastem a wsią – jak np. telecentra społecznościowe – przyniosły ograniczone efekty. Na przykład program uruchomiony w latach 2000 miał na celu budowę 2000 telecentrów na obszarach wiejskich, jednak do 2015 roku powstało mniej niż 250, a tylko kilka pozostało czynnych, przez co projekt uznano za porażkę afroleadership.org afroleadership.org. W rezultacie powstała silna przepaść cyfrowa: Kameruńczycy z miast znacznie częściej korzystają z internetu niż mieszkańcy wsi, gdzie brakuje podstawowej infrastruktury telekomunikacyjnej i kompetencji cyfrowych.

Kontekst regionalny i globalny: Kameruńska stopa penetracji internetu na poziomie ~42% zbliżona jest do afrykańskiej średniej, ale wypada słabiej niż w najlepiej zinformatyzowanych krajach kontynentu. Na przykład Maroko przewodzi w Afryce z około 92% populacji online statista.com, a Republika Południowej Afryki osiąga około 75% penetracji internetu datareportal.com. Nawet regionalni sąsiedzi, tacy jak Ghana (~70% w 2024) czy Nigeria (~45%), mają wyższy poziom korzystania z internetu niż Kamerun statista.com datareportal.com. Z drugiej strony, niektóre kraje sąsiednie mają znacznie niższy poziom dostępu (np. Czad tylko 12% w 2022 roku reuters.com). Kamerun znajduje się więc pośrodku afrykańskiego rankingu – wyprzedzając najsłabiej skomunikowane kraje Afryki Środkowej, ale wciąż daleko od poziomu północy i południa kontynentu. W porównaniu do globalnej średniej penetracji internetu (szacowanej na około 66% w 2023 roku), Kamerun ma nadal sporo do nadrobienia.

Kluczowa infrastruktura: światłowody, sieci mobilne i sieci stacjonarne

Infrastruktura internetowa Kamerunu to połączenie rozbudowującego się kręgosłupa światłowodowego, rozległych sieci mobilnych oraz ograniczonych sieci stacjonarnych. Ta część opisuje fizyczne podstawy łączności w kraju – od podmorskich kabli i krajowej sieci światłowodowej, przez maszty komórkowe, po łącza miedziane – oraz to, w jakim stopniu umożliwiają (lub ograniczają) dostęp do internetu.

Kręgosłup światłowodowy: W ostatniej dekadzie Kamerun zainwestował znacząco w infrastrukturę światłowodową, aby przesyłać dane przez kraj i poza jego granicami. Krajowy szkielet światłowodowy ma obecnie długość ponad 12 000 kilometrów i łączy główne miasta oraz dociera nawet do sąsiednich krajówjournal.rdpcpdm.cm. Kamerun jest dobrze umiejscowiony na afrykańskiej mapie podmorskich kabli – łączy go pięć podmorskich światłowodów, które wyprowadzają sygnał na wybrzeże: SAT-3, WACS, ACE, SAIL oraz NCSCS businessincameroon.com. Kable te łączą Kamerun z Europą, Afryką Zachodnią, a nawet Ameryką Południową (kabel SAIL z Kribi do Brazylii). Teoretycznie daje to krajowi szerokie możliwości międzynarodowej przepustowości. Jednak wykorzystanie tej pojemności pozostaje niskie – według doniesień Kamerun robi „bardzo mały użytek” z części podmorskich kabli z powodu niewydolnej dystrybucji krajowej i wysokich kosztów businessincameroon.com. W efekcie światłowodowy kręgosłup wewnątrz kraju nie dociera wciąż do wielu użytkowników końcowych, szczególnie poza głównymi korytarzami miejskimi. Rząd jest tego świadomy i prowadzi projekty poszerzania zasięgu światłowodu na bardziej odległe tereny zaplecza oraz w ramach regionalnych inicjatyw integracyjnych (np. projekt Central African Backbone)journal.rdpcpdm.cm. W najbliższych latach planowane jest dobudowanie kolejnych ponad 4000 km światłowodu, co pozwoli rozszerzyć kręgosłup do 17 000–22 000 km oraz zwiększyć redundancję developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Jednym z wyzwań pozostaje ochrona sieci światłowodowej: wandalizm oraz przypadkowe uszkodzenia kabli światłowodowych są częste i powodują zakłócenia w dostępie do usług. Według najnowszych raportów przypadki przerwania kabli światłowodowych wzrosły gwałtownie – MTN Cameroon odnotował wzrost incydentów o 40% w 2023 roku w porównaniu do poprzedniego roku businessincameroon.com. Te przerwania – spowodowane pracami budowlanymi, kradzieżą lub sabotażem – podkreślają potrzebę lepszej ochrony i konserwacji światłowodów dla zapewnienia niezawodnej łączności.

Sieci mobilne i zasięg: Telekomunikacja mobilna to główny sposób dostępu do internetu dla większości Kameruńczyków. W kraju działa czterech operatorów telefonii komórkowej (MNO): Orange Cameroon, MTN Cameroon, Nexttel (Viettel Cameroon) oraz państwowy Camtel (który stosunkowo niedawno uruchomił usługi mobilne). Operatorzy ci rozwinęli rozległe sieci 2G/3G/4G, obejmujące znaczną część obszarów zamieszkanych. Pod względem zasięgu, 2G (głos/SMS) dociera do dużej części populacji, 3G (internet mobilny) do większości miast, a usługi 4G/LTE są dostępne w większych i wielu średnich miastach. Na terenach wiejskich wciąż występują jednak znaczące luki zasięgu, zwłaszcza dla szybkich danych – wiele wiosek wciąż korzysta jedynie z fragmentarycznego 2G lub nie ma sygnału w ogóle.

Sektor mobilny odnotował silny wzrost: na początku 2024 roku w Kamerunie było aktywnych 25,4 miliona połączeń mobilnych (co odpowiada 87,5% populacji, choć wiele osób posiada więcej niż jedną kartę SIM) datareportal.com. Liczba abonamentów internetu mobilnego (plany na transmisję danych 3G/4G) również systematycznie rosła, osiągając według niektórych raportów branżowych około 96 milionów abonamentów do 2024 roku (w tym wiele osób korzystających z tanich smartfonów do uzyskania dostępu do internetu). Mimo to, liczba unikalnych użytkowników internetu mobilnego jest znacznie niższa, co odzwierciedla posiadanie wielu kart SIM przez jedną osobę oraz nierównomierne pokrycie sieci. Rząd zachęca operatorów do rozszerzania zasięgu na tereny słabo obsługiwane w ramach zobowiązań licencyjnych, a istnieje także Fundusz Usług Powszechnych (zasilany składkami operatorów) mający wspierać projekty telekomunikacyjne na obszarach wiejskich – choć efekty tych działań są mieszane.

Internet stacjonarny: Infrastruktura szerokopasmowego internetu stacjonarnego w Kamerunie jest ograniczona, ale powoli się rozwija. Przestarzała sieć telefoniczna oparta na miedzi (należąca do Camtel) ma niską penetrację – liczba abonamentów telefonii stacjonarnej to znacznie mniej niż 1 na 100 osób data.worldbank.org, a internet DSL oparty na miedzi dociera tylko do niewielkiej części gospodarstw domowych w największych miastach. W ostatnich latach pojawiły się wdrożenia światłowodu do domu (FTTH) w centrach miejskich: Camtel i kilku ISP oferuje internet światłowodowy w wybranych częściach Jaunde (Yaoundé) oraz Duali (Douala), kierując ofertę głównie do firm i mieszkańców zamożniejszych dzielnic. Mimo to ogólne wykorzystanie internetu stacjonarnego pozostaje bardzo niskie – w 2022 roku zgłoszono ok. 603 000 abonamentów szerokopasmowego internetu stacjonarnego (około 2% populacji) tradingeconomics.com. Oznacza to, że zdecydowana większość kameruńskich internautów bazuje na sieciach mobilnych, a nie przewodowych połączeniach domowych. Rozwój internetu stacjonarnego w Kamerunie należy do najsłabszych na świecie; w rzeczywistości globalny Indeks Rozwoju Sieci Światłowodowych z 2024 r. uplasował Kamerun na 93. miejscu na 93 kraje, ze wskaźnikiem jedynie 4/100 (spadek z 7/100 rok wcześniej) cameroononline.org. Ten ostatni wynik podkreśla, jak bardzo pierwotny jest rozwój szerokopasmowego internetu stacjonarnego w Kamerunie. Rząd i Camtel zamierzają to poprawić, wykorzystując rozbudowany światłowodowy kręgosłup: Camtel deklaruje, że obecnie koncentruje się na podłączaniu gospodarstw domowych i firm do światłowodu oraz zwiększaniu wdrożeń FTTH w największych miastachjournal.rdpcpdm.cm. Trwają rozmowy partnerskie z prywatnymi ISP, by przyspieszyć rozbudowę światłowodu do tzw. „ostatniej mili”. Jednak w dającej się przewidzieć przyszłości szybki internet stacjonarny pozostanie usługą niszową w Kamerunie, a główny ruch będzie obsługiwany przez sieci mobilne.

Międzynarodowe łącza i centra danych: Oprócz fizycznych kabli dostęp do internetu zależy od punktów wymiany oraz infrastruktury hostingowej. Kamerun utworzył punkt wymiany ruchu internetowego (IXP) w Jaunde, który umożliwia krajowym dostawcom ISP wydajniejsze wzajemne połączenie i wymianę lokalnego ruchu (by nie kierować całego ruchu przez Europę). Rośnie wykorzystanie IXP, co pomaga poprawić opóźnienia i zmniejszyć koszty związane z lokalnymi treściami. Rozbudowywana jest również infrastruktura centrów danych – kilka obiektów w Duali/Jaunde obsługuje lokalne strony, cache (dla Google, Facebooka itd.) oraz usługi firmowe. Według analizy Internet Society około 12% najczęściej odwiedzanych stron w Kamerunie posiada lokalnie dostępny cache lub serwer, a reszta jest obsługiwana przez łącza międzynarodowe en.wikipedia.org. Zwiększanie liczby lokalnych hostingów to kolejny cel infrastrukturalny – poprawia wydajność i ogranicza wykorzystanie transferu międzynarodowego.

Podsumowując, podstawowa infrastruktura internetowa Kamerunu ulepsza się, lecz pozostaje niewykorzystana. Kraj posiada solidne podstawy: kilka podmorskich kabli i tysiące kilometrów światłowodów oraz niemal ogólnokrajowy zasięg mobilny. Wyzwanie stanowi przedłużanie tego kręgosłupa do społeczności i użytkowników, którzy nie mają dostępu, modernizacja punktów sieci mobilnej pod kątem szerokopasmowego internetu oraz zabezpieczanie sieci przed awariami. Plany rządu dotyczące rozbudowy światłowodów i wprowadzenia nowoczesnych technologii, takich jak 5G (pilotaże planowane są na lata 2024–2025 developingtelecoms.com) mają jeszcze bardziej zwiększyć przepustowość. Jednak bez rozwiązania problemu „ostatniej mili” i kosztów usług, sama infrastruktura fizyczna nie zapewni powszechnego dostępu.

Główni dostawcy Internetu (ISP) i udział w rynku

Rynek usług internetowych w Kamerunie jest zdominowany przez operatorów sieci komórkowych, którzy dla większości obywateli są także głównymi dostawcami internetu. Poniżej przedstawiamy głównych dostawców i ich pozycje rynkowe:

• Orange Cameroon: Spółka zależna francuskiego Orange Group, Orange jest największym operatorem mobilnym w Kamerunie. W I kwartale 2023 roku Orange miał ok. 11,7 miliona abonentów mobilnych, co stanowiło 39,6% udziału w rynku connectingafrica.com. Orange oferuje usługi 2G, 3G i 4G LTE w całym kraju i ma silną pozycję w miastach. Oferuje pakiety danych, usługi mobilnych płatności (Orange Money) oraz niektóre usługi stacjonarne dla klientów firmowych. Orange znany jest z dość szerokiego zasięgu i jakości sieci, choć był również karany za problemy z jakością usług (jak opisano dalej).
• MTN Cameroon: Część południowoafrykańskiej grupy MTN Group, MTN jest drugim co do wielkości operatorem, z ok. 10,8 miliona abonentów (~36,6% udziału w rynku w 2023 r.) connectingafrica.com. MTN dysponuje siecią porównywalną do Orange, obejmującą wszystkie 10 regionów usługami 2G/3G/4G. Przoduje w niektórych innowacjach, jak np. szybkie wdrożenie 4G, i jest popularny z uwagi na usługę MTN Mobile Money. MTN i Orange razem dominują na rynku – obsługują około 3/4 użytkowników internetu w Kamerunie. Obie firmy stale rozbudowują sieci, aby sprostać rosnącemu popytowi; np. MTN przyspieszył inwestycje w sieć w 2023 po fali skarg użytkowników connectingafrica.com.
• Nexttel (Viettel Cameroon): Nexttel działa pod marką wietnamskiej firmy Viettel, która pojawiła się w Kamerunie w 2014 roku jako trzeci operator mobilny. Nexttel zdobył ok. 6,5 miliona abonentów (~22% udziału w rynku w 2023 r.) connectingafrica.com. Na początku wdrożył tylko 2G/3G (był pierwszym operatorem, który uruchomił 3G w Kamerunie), a dopiero później uzyskał uprawnienia do oferowania 4G. Ostatnie lata przyniosły stagnację wzrostu z powodu wewnętrznych sporów i ograniczeń zasięgu, ale operator nadal utrzymuje istotny udział, przede wszystkim na niektórych obszarach wiejskich, gdzie wypełnił luki.
• Camtel: Cameroon Telecommunications (Camtel) to państwowy operator historycznie obsługujący telefonię stacjonarną i krajowy szkielet sieci. W ostatnich latach Camtel wszedł na rynek mobilny – uruchomił własne usługi komórkowe (marka Blue) i uzyskał licencję na 4G. Jednak baza użytkowników mobilnych Camtel pozostaje bardzo niewielka: około 560 000 abonentów na początku 2023 r., czyli tylko ~1,9% udziału w rynku connectingafrica.com. Atutem Camtel jest kontrola światłowodowego szkieletu i międzynarodowych punktów wymiany. Firma świadczy hurtowe usługi transmisji danych dla pozostałych operatorów oraz oferuje detaliczne usługi DSL, FTTH i VSAT dla firm oraz instytucji publicznych. Camtel wdraża strategie zwiększania udziału w rynku (celując w 10% w najbliższych latach) developingtelecoms.com, w tym porozumienia z Orange o współdzieleniu sieci dla rozszerzenia zasięgu developingtelecoms.com. Niemniej jednak Camtel pozostaje obecnie niewielkim graczem w segmencie mobilnego internetu dla klientów indywidualnych.

Do innych znaczących dostawców należą dostawcy internetu (ISP) koncentrujący się na połączeniach stacjonarnych lub korporacyjnych. Jest ich stosunkowo niewiele i działają głównie w miastach: firmy takie jak Ringo, Creolink, Spectrum Telecom oraz YooMee oferują szerokopasmowy dostęp bezprzewodowy, WiMAX lub światłowód w aglomeracjach. Ich klientela to najczęściej firmy, organizacje pozarządowe i zamożni klienci indywidualni. Działa także kilku zagranicznych sprzedawców internetu satelitarnego (VSAT). Ogólnie rzecz biorąc, rynek ISP oferujących internet stacjonarny jest mały w porównaniu z dominującymi operatorami mobilnymi.

Dla podsumowania rynku mobilnych ISP poniżej przedstawiono tabelę z przybliżonymi udziałami w rynku:

Tabela: Operatorzy sieci komórkowych w Kamerunie oraz liczba ich abonentów/udział w rynku (I kw. 2023). Orange i MTN dominują na rynku, podczas gdy Nexttel i nowicjusz Camtel dzielą między sobą resztę. Taki układ konkurencyjny – w istocie duopol z dwoma mniejszymi graczami – ma istotny wpływ na poziom cen i inwestycje w sektorze.

Warto zauważyć, że rząd poprzez regulatora (ART) monitoruje ten rynek. W 2023 roku wszyscy czterej operatorzy zostali ukarani łącznie grzywną w wysokości 6 miliardów FCFA za niską jakość sieci oraz niewywiązywanie się z obowiązków dotyczących zasięgu connectingafrica.com connectingafrica.com. Największą karę otrzymał Orange, następnie Viettel (Nexttel), MTN, a potem Camtel connectingafrica.com. Ta egzekucja pokazuje, że pomimo konkurencji, problemy z jakością usług są powszechne u wszystkich operatorów. Dochodziło także do protestów konsumentów – w kwietniu 2023 roku użytkownicy zorganizowali kampanię „tryb samolotowy”, wyłączając telefony, by wywrzeć presję na operatorach z powodu zawodnej usługi connectingafrica.com. Rząd zareagował, apelując do operatorów o poprawę jakości i obniżkę cen, aby lepiej służyć klientom connectingafrica.com. Wydarzenia te pokazują, że mimo istnienia wielu dostawców internetu w Kamerunie, konsumenci wciąż borykają się z niską jakością usług i wysokimi kosztami, co wymusza interwencje regulacyjne.

Rola internetu satelitarnego na obszarach odległych

Ze względu na trudności w docieraniu z naziemnymi sieciami do odległych i wiejskich regionów Kamerunu, internet satelitarny postrzegany jest jako ważne rozwiązanie umożliwiające rozszerzenie dostępu. Internet satelitarny w Kamerunie opiera się na dwóch głównych technologiach: tradycyjnych usługach VSAT oraz rozwijających się niskoorbitujących konstelacjach satelitarnych (LEO), takich jak Starlink.

Tradycyjny internet satelitarny (VSAT): Satelitarne połączenia VSAT (Very Small Aperture Terminal) są wykorzystywane w Kamerunie od lat, głównie przez firmy, agendy rządowe i organizacje pozarządowe w regionach pozbawionych stabilnych łączy naziemnych. Firmy takie jak GlobalTT i inne oferują plany VSAT w Kamerunie, wykorzystując satelity geostacjonarne (GEO), co umożliwia dostarczanie internetu praktycznie wszędzie (tam, gdzie można zainstalować antenę satelitarną). Choć VSAT zapewnia zasięg w najbardziej odległych wioskach, wiąże się z istotnymi wadami: przepustowość jest ograniczona, opóźnienia duże (z powodu odległości od satelitów GEO), a koszty bardzo wysokie w porównaniu z internetem naziemnym. Użytkowanie VSAT miało więc charakter niszowy – na przykład banki wykorzystywały je do łączności oddziałów w mniejszych miastach, a stacje badawcze jako łącze awaryjne. Nie stało się to masowym rozwiązaniem z powodu ceny. Rząd podejmował inicjatywy umożliwiające dostęp satelitarny dla telecentrów czy szkół, ale trudności ze skalowaniem tych projektów są znaczne.

Niskoorbitujące konstelacje satelitarne (Starlink i inne): Ostatnio nowe technologie satelitarne obiecują przełom w łączności na terenach wiejskich. Przykładem jest Starlink, obsługiwany przez firmę SpaceX, oferujący szybki internet za pomocą konstelacji satelitów na niskiej orbicie. Satelity Starlinka krążą znacznie bliżej Ziemi niż tradycyjne satelity, co pozwala na osiąganie przepustowości 50–150 Mbps i niskich opóźnień (~20–40 ms), potencjalnie porównywalnych z 4G lub stałym łączem szerokopasmowym. W Afryce Starlink rozpoczął działalność w kilku krajach (Nigeria, Mozambik, Kenia itd.), a wielu mieszkańców Kamerunu wykazało zainteresowanie tą technologią jako sposobem na ominięcie ograniczeń rodzimych operatorów. Jednak Starlink nie jest jeszcze oficjalnie dostępny w Kamerunie (stan na 2025 rok). Usługa napotyka bariery regulacyjne – władze Kamerunu nie wydały dotąd licencji na działalność Starlinka. Na początku 2024 roku urzędnicy wprowadzili zakaz importu zestawów Starlink oraz przejmowali sprzęt na granicach, uzasadniając to tym, że usługa działa bez zezwoleń techpoint.africa reuters.com. SpaceX pozwolił niektórym użytkownikom w Kamerunie (szczególnie blisko granic) odbierać sygnał w trybie roamingu, ale zostało to zablokowane w kwietniu 2024, by dostosować się do przepisów techpoint.africa globaltt.com. Obawy rządu dotyczą dwóch kwestii: bezpieczeństwa narodowego (niekontrolowane, zagraniczne terminale) oraz konieczności ochrony krajowych operatorów przed nieuregulowaną konkurencją itweb.africa globaltt.com. Dopóki nie zostanie ustalona odpowiednia polityka licencyjna, Starlink pozostaje praktycznie zablokowany w Kamerunie. Oznacza to ostrożne podejście rządu, podczas gdy sąsiednie kraje, takie jak Czad, otwierają się na tego typu usługi, by poprawić łączność reuters.com reuters.com.

Oprócz Starlinka, na horyzoncie pojawiają się inne konstelacje LEO. Przykładem jest OneWeb – inna sieć satelitarna (częściowo wspierana przez Wielką Brytanię i Francję), która może oferować zasięg poprzez partnerów dystrybucyjnych. Również operatorzy telekomunikacyjni mogą wykorzystywać satelity do obsługi wież nadawczych na odległych terenach (zamiast używać wyłącznie mikrofal lub światłowodów). W kontekście Kamerunu satelity będą prawdopodobnie pełnić rolę uzupełniającą – umożliwiając łączność w obszarach zbyt trudnych lub kosztownych do pokrycia siecią światłowodową lub naziemną (daleka północ, gęste lasy deszczowe, regiony górskie itd.). Satelity mogą także pełnić rolę rezerwową w razie awarii światłowodu lub jako łącze awaryjne w sytuacjach kryzysowych.

Wyzwania internetu satelitarnego: Choć teoretycznie satelity mogą objąć zasięgiem cały kraj, istnieją praktyczne trudności. Koszt jest główną barierą – zestaw Starlink (talerz i router) kosztuje kilkaset dolarów, a miesięczne opłaty w innych krajach Afryki wynoszą około 50–100 USD, co jest poza zasięgiem większości wiejskich gospodarstw. Tradycyjny VSAT jest jeszcze droższy w przeliczeniu na megabajt. Problematyczny jest także zasilanie i utrzymanie – użytkownicy wiejscy często nie mają wystarczająco stabilnego prądu do nieprzerwanego działania terminalu satelitarnego. Dodatkowo to polityka regulacyjna przesądzi, na ile swobodnie internet satelitarny będzie dostępny. Obecne stanowisko Kamerunu sugeruje preferencje do wymagania współpracy dostawców satelitarnych z lokalnymi podmiotami (tak rozważano np. w Kenii reuters.com), co może wpłynąć na cenę i dostępność.

Podsumowując, internet satelitarny to szansa na połączenie z najodleglejszymi społecznościami Kamerunu, ale nie jest to rozwiązanie uniwersalne. W najbliższym czasie łącza satelitarne będą służyć głównie firmom, projektom rządowym lub technologicznym entuzjastom, którzy mogą sobie pozwolić na ten sprzęt, a nie przeciętnym obywatelom. Z czasem, jeśli ceny spadną, a zezwolenia zostaną wydane, satelitarne łącza LEO mogą znacząco poszerzyć dostępność internetu na wsiach – niejako „przeskakując” brak infrastruktury naziemnej. Wyzwaniem dla polityki Kamerunu będzie włączenie rozwiązań satelitarnych do krajowej strategii rozwoju cyfrowego w sposób rozszerzający zasięg i niepodważający kontroli regulacyjnej ani pozycji obecnych operatorów. W miarę kontynuacji „wyścigu o połączenie”, satelity pozostaną istotną częścią układanki w drodze do powszechnego dostępu do internetu.

Przystępność cenowa internetu, prędkości i jakość usług

Poza dostępnością infrastruktury, przystępność cenowa i jakość usług są kluczowymi czynnikami wpływającymi na rzeczywiste korzystanie z internetu w Kamerunie. W tej części analizujemy, ile kosztuje dostęp do internetu, jakich prędkości doświadczają użytkownicy i jak wypada niezawodność usług na tle innych krajów.

Koszt dostępu do internetu: Cena danych internetowych w Kamerunie jest poważną barierą dla wielu osób, zwłaszcza tych o niskich dochodach. Dane komórkowe sprzedawane są przez operatorów w pakietach o różnej wielkości (dziennych, tygodniowych, miesięcznych, z różnymi limitami). W 2023 roku średnia cena za 1 GB danych mobilnych w Kamerunie wynosiła około 1,63 USD statista.com. Dla porównania, najtańsze pakiety 1GB kosztowały około 0,54 USD, a niektóre (z dłuższą ważnością lub dodatkowymi warunkami) nawet do 5,88 USD statista.com. Na pierwszy rzut oka 1,63 USD/GB wydaje się umiarkowanie przystępna (niższa niż światowa średnia ~2,50 USD/GB). Ceny te są rzeczywiście niższe niż w niektórych krajach Afryki (np. ponad 4–5 USD/GB w Etiopii czy Malawi). Jednak w stosunku do dochodów internet w Kamerunie i tak pozostaje drogi. Alliance for Affordable Internet przyjmuje jako próg, by 1GB nie kosztował więcej niż 2% miesięcznego dochodu narodowego brutto (GNI) na osobę. Kamerun przekracza ten próg – szacuje się, że podstawowy pakiet (np. 1 GB na 3G) kosztuje ok. 3,1–3,6% przeciętnego miesięcznego dochodu pulse.internetsociety.org ieg.worldbankgroup.org. Oznacza to, że przeciętny Kameruńczyk musi wydać kilka dni zarobków, by pozwolić sobie tylko na mały pakiet danych. Dla wielu ludzi z niskimi dochodami jest to zaporowa stawka. W ocenie z 2023 roku dotyczącej włączenia cyfrowego uznano, że internet jest „nieosiągalny cenowo dla większości Kameruńczyków” przy obecnych kustach bmz-digital.global. Wysokie podatki na usługi telekomunikacyjne (np. 19,25% VAT oraz akcyza na dane) także mają wpływ na ostateczną cenę dla użytkownika.

Plany szerokopasmowe: W przypadku stacjonarnego internetu szerokopasmowego, koszty są jeszcze wyższe. Domowy plan światłowodowy lub DSL (gdzie jest dostępny) może kosztować około 20 000–60 000 FCFA miesięcznie (około 30–100 USD), na co mogą sobie pozwolić tylko zamożne gospodarstwa domowe lub firmy. Publiczne Wi-Fi lub kawiarenki internetowe stanowią alternatywny sposób dostępu – kawiarenki internetowe zwykle pobierają opłatę za godzinę (np. 300–500 FCFA za godzinę użytkowania), co może być przystępne dla okazjonalnych potrzeb, ale w przypadku regularnego używania koszty szybko rosną. Spadek liczby kawiarenek internetowych w erze mobilnej oznacza mniejszą liczbę opcji dla tych, którzy nie mogą sobie pozwolić na osobiste pakiety danych. Rząd naciskał na operatorów, by wprowadzili tańsze oferty; na przykład w połowie 2023 roku minister telekomunikacji wyraźnie zaapelował do operatorów o obniżenie cen danych, by pobudzić korzystanie z internetu connectingafrica.com. W odpowiedzi operatorzy wprowadzili promocje oraz tzw. “społeczne” taryfy (np. pakiety nocne czy darmowy dostęp do niektórych stron edukacyjnych). Niemniej jednak koszt pozostaje najczęściej wskazywanym powodem, dla którego wielu Kameruńczyków w ogóle nie korzysta z internetu. Dopóki ceny danych znacząco nie spadną (lub nie wzrosną dochody), przystępność cenowa nadal będzie ograniczać inkluzywność rozwoju internetu w Kamerunie.

Prędkości internetu: Jakość połączeń internetowych w Kamerunie – pod względem prędkości i opóźnień – jest mieszana. Ogólnie prędkości są znacznie poniżej średniej światowej, ale stopniowo się poprawiają dzięki rozbudowie 4G i wdrażaniu światłowodów. Według danych Ookla Speedtest, na początku 2025 roku mediana prędkości pobierania w stacjonarnym internecie szerokopasmowym w Kamerunie wynosiła około 9,5 Mbps datareportal.com. Jest to skromna prędkość (odpowiednia do przeglądania internetu i oglądania filmów w standardowej jakości) i faktycznie stanowiła nieznaczny spadek w stosunku do roku wcześniejszego (w 2024 roku prędkości wynosiły ~10,3 Mbps) datareportal.com. Spadek ten może wynikać z przeciążenia sieci, ponieważ liczba użytkowników rośnie szybciej niż inwestycje w infrastrukturę. Przeciętny użytkownik internetu mobilnego doświadcza nieco lepszych prędkości – raporty wskazują średnie prędkości pobierania w mobilnym internecie na poziomie 13–14 Mbps dla 3G/4G w 2023 roku pulse-dev.internetsociety.org. Najlepsi użytkownicy w miastach na 4G mogą osiągać kilkadziesiąt Mbps w sprzyjających warunkach, ale wielu innych na 3G lub w miejscach o słabym zasięgu uzyskuje jedynie 1–5 Mbps. Dla porównania, światowe średnie prędkości są znacznie wyższe (mobilne ~56 Mbps, stacjonarne ~110 Mbps w latach 2022-2023), więc Kamerun plasuje się nisko w tym zestawieniu. Jednak w porównaniu z niektórymi krajami regionu (np. Kongo lub Czad), Kamerun wypada nieco lepiej dzięki obecności sieci 4G od 2015 roku. Opóźnienie (ping) w sieciach krajowych jest przyzwoite (czasy rzędu 30-60 ms w testach do serwera lokalnego), ale dostęp do międzynarodowych treści często wiąże się z opóźnieniami ponad 200 ms, ponieważ większość ruchu jest kierowana przez Europę. Działania na rzecz umieszczania lokalnych cache’y i punktów wymiany ruchu (IXP) mają temu przeciwdziałać.

Niezawodność usług: Częstą skargą użytkowników jest niestabilność i przerwy w dostawie usług internetowych. Awarie sieci występują z różnych powodów: przerwy w dostawie prądu (które wyłączają maszty komórkowe lub urządzenia ISP), przecięcia światłowodu (mogące pozbawić łączności całe regiony) oraz awarie techniczne w starzejącej się infrastrukturze. Jak wspomniano wcześniej, przecięcia światłowodu są główną przyczyną przerw w dostępie do internetu – na przykład przecięcia światłowodu na trasie Douala-Yaoundé powodowały ogólnokrajowe spowolnienia lub przerwy w dostępie theguardianpostcameroon.com. W marcu 2024 roku przerwa w pracy kilku kabli podmorskich (WACS, SAT-3 i innych) wpłynęła na łączność w Kamerunie i innych krajach Afryki Zachodniej, pokazując podatność na pojedyncze punkty awarii internetsociety.org. Po stronie mobilnej użytkownicy często doświadczają rozłączeń, zwłaszcza w godzinach szczytu, gdy sieci są przeciążone. Pogarsza to obciążenie rosnącej liczby użytkowników danych w infrastrukturze zaprojektowanej pierwotnie do obsługi połączeń głosowych. Audyty jakościowe regulatora regularnie wykazują, że operatorzy nie spełniają norm takich jak skuteczność połączeń głosowych, przepustowość danych i zobowiązania zasięgowe – stąd też grzywny nałożone w 2023 roku za „wielokrotne naruszenia wymagań jakościowych” connectingafrica.com connectingafrica.com. Nastawienie konsumentów odzwierciedla te problemy: media społecznościowe w Kamerunie są pełne skarg na wolny internet i notoryczne przerwy w działaniu sieci. W niektórych przypadkach publiczne oburzenie prowadziło do kampanii (jak wspomniany protest „tryb samolotowy”) oraz interpelacji poselskich w sprawie jakości usług telekomunikacyjnych.

Dodatkowo rządowe wyłączenia internetu wpłynęły, z perspektywy użytkownika, na niezawodność usług. W 2017 roku Kamerun doświadczył jednego z najdłuższych na świecie wyłączeń internetu motywowanych politycznie. W regionach anglojęzycznych dostęp do internetu został całkowicie odcięty na 93 dni (od stycznia do kwietnia 2017) podczas okresu niepokojów aljazeera.com. Później, w 2017 i 2018 roku, dostęp do mediów społecznościowych znów był zablokowany na wiele miesięcy w tych regionach aljazeera.com aljazeera.com. Te wyłączenia miały druzgocący wpływ na dotknięte społeczności – firmy zostały odcięte, cyfrowe start-upy w „Silicon Mountain” (Buea) zostały sparaliżowane, a straty liczone były w milionach dolarów aljazeera.com aljazeera.com. Choć były to wydarzenia motywowane politycznie, a nie wynikały z infrastruktury, podkreślają, że niezawodność internetu w Kamerunie może być podważona także decyzjami politycznymi. Od 2018 roku nie było już wyłączeń ogólnokrajowych, ale sporadyczne zakłócenia regionalne (i same plotki o nich) sprawiają, że użytkownicy pozostają czujni.

Porównania: W porównaniu z innymi krajami Afryki przystępność cenowa i jakość internetu w Kamerunie są przeciętne. Kraje takie jak Egipt czy Kenia oferują tańsze dane (często poniżej 1 USD/GB) i mają szybsze średnie prędkości – szczególnie tam, gdzie wdrożono światłowód do domu lub sieci 5G. Z drugiej strony, Kamerun radzi sobie lepiej niż niektórzy sąsiedzi z Afryki Środkowej pod względem cen – np. w Czadzie 1GB kosztuje średnio ponad 11% miesięcznego dochodu ieg.worldbankgroup.org, co jest dużo mniej przystępne niż w Kamerunie. Pod względem prędkości, RPA, Maroko i Kenia cieszą się dużo wyższymi prędkościami szerokopasmowego internetu dzięki nowocześniejszej infrastrukturze. Kamerun osiąga podobne wyniki prędkości do innych krajów o niższych średnich dochodach, takich jak Ghana czy Nigeria w sieciach mobilnych. Indeks gotowości sieciowej, uwzględniający infrastrukturę, przystępność cenową i wykorzystanie, plasował Kamerun na 118. miejscu na 134 kraje w 2023 roku, co wskazuje na duże pole do poprawy bmz-digital.global. Rząd wie, że drogi i wolny internet hamuje gospodarkę cyfrową – na przykład wysokie koszty danych są podawane jako jeden z powodów, dlaczego jedynie około 44% Kameruńczyków korzysta z internetu, mimo znacznie wyższego (~78%) wskaźnika podstawowej alfabetyzacji bmz-digital.global. Krótko mówiąc, doświadczenie użytkownika w Kamerunie to zwykle oszczędzanie transferu (ze względu na wysokie ceny) i radzenie sobie z umiarkowanymi prędkościami oraz okazjonalnymi przerwami. Poprawa tych doświadczeń – poprzez przyspieszenie, obniżenie kosztów i zwiększenie niezawodności internetu – jest kluczowa, by w pełni wykorzystać korzyści płynące z łączności.

Główne wyzwania dla łączności

Pokonanie cyfrowego podziału w Kamerunie wymaga zmierzenia się z szeregiem poważnych wyzwań. Dotyczą one zarówno braków infrastrukturalnych, jak i barier ekonomicznych, społecznych oraz zagadnień z zakresu zarządzania i polityki. Poniżej analiza kluczowych przeszkód:

• Luki infrastrukturalne: Pomimo postępu wciąż istnieją poważne braki infrastrukturalne, zwłaszcza w dostępie ostatniej mili. Wiele obszarów wiejskich i odległych nie ma w ogóle pokrycia siecią – brak światłowodów, masztów komórkowych, a nawet prądu do zasilania sprzętu telekomunikacyjnego. Utrudnia to i podraża techniczne rozszerzanie dostępu do internetu. Trudne warunki geograficzne (od gęstych lasów po góry) oraz niskie zagęszczenie ludności sprawiają, że tradycyjna rozbudowa sieci często nie jest opłacalna bez dopłat publicznych. Poza tym istniejąca infrastruktura wymaga modernizacji – na przykład wiele stacji bazowych 3G musi zostać zaktualizowanych do 4G, a łącza dosyłowe poszerzone, by uniknąć zatorów. Cel rządu, jakim jest usługa powszechna, jest blokowany właśnie przez te luki fizyczne i inwestycyjne.
• Wysokie koszty i przystępność: Jak opisano wcześniej, koszt urządzeń i pakietów danych sprawia, że internet jest poza zasięgiem znacznej części społeczeństwa. Wiele osób w Kamerunie nie stać na smartfona (choć tańsze urządzenia z Androidem pojawiają się coraz częściej) ani na regularny wydatek na pakiet danych. Bieda i wysokie bezrobocie czynią z internetu luksus dla niektórych. To podstawowe wyzwanie: nawet jeśli sieć jest dostępna, ludzie nie przejdą do trybu online, jeśli nie będzie ich na to stać. Pomocne mogą być działania takie jak obniżka taryf, mikropakiety (np. mini-pakiety za 50 FCFA) czy zero-rating określonych treści, ale zasadniczy problem to niskie dochody w relacji do kosztów łączności.
• Umiejętności i świadomość cyfrowa: Świadomość cyfrowa w Kamerunie jest zróżnicowana. Przy podstawowej alfabetyzacji na poziomie ok. 78%, wielu mieszkańców – zwłaszcza na wsi lub w starszych grupach wiekowych – nie posiada umiejętności obsługi komputera ani swobodnego korzystania z internetu bmz-digital.global. Istnieje część ludności niepiśmiennej lub znającej tylko francuski (gdy duża część treści online jest po angielsku lub odwrotnie w przypadku anglofonów). Potrzebne są szkolenia i akcje uświadamiające, by pokazać ludziom korzyści z internetu i nauczyć ich bezpiecznego korzystania z sieci. Młodzi z miast szybko adaptują się do mediów społecznościowych i komunikatorów, ale społeczności wiejskie często nie widzą użyteczności internetowych treści w swoim życiu. Ta luka w umiejętnościach spowalnia adopcję, nawet gdy techniczny dostęp już istnieje.
• Zagadnienia regulacyjne i rynkowe: Środowisko regulacyjne stoi przed pewnymi wyzwaniami. Przez lata monopol Camtel na infrastrukturę szkieletową był wskazywany jako problem – prywatni operatorzy musieli korzystać z przepustowości Camtel, zwykle za wysoką cenę, co pośrednio winduje ceny detaliczne i ogranicza zasięg. Rząd obecnie restrukturyzuje sektor, rozważając utworzenie odrębnej spółki infrastrukturalnej, oddzielającej hurtową obsługę sieci od usług detalicznych bmz-digital.global, by lepiej zarządzać hurtową przepustowością. Kolejnym wyzwaniem są tempo reform – polityki dla nowych technologii, jak 5G czy internet satelitarny, są opóźnione i wprowadzają niepewność. Na liście do realizacji są m.in. przydział częstotliwości dla 5G, aktualizacje licencji dla operatorów czy wdrożenie przenoszenia numerów, ale prace idą powoli. Ponadto wydarzenia w rodzaju wyłączeń internetu budzą obawy przed cenzurą i ograniczeniami, co może zniechęcać do inwestowania i podważać zaufanie do sieci. W niektórych segmentach rynku (np. stacjonarny internet szerokopasmowy) panuje ograniczona konkurencja, co sprzyja wysokim cenom i braku motywacji do poprawy jakości usług. Regulator naciska na operatorów, ale na regulacje wpływ mają czasem korupcja i interesy polityczne.
• Energetyka i niezawodność zasilania: Dostęp do internetu jest silnie powiązany z dostępem do energii elektrycznej. Kamerun boryka się z częstymi przerwami w dostawach prądu oraz słabą elektryfikacją wsi. Częste zaniki prądu mogą wyłączać urządzenia telekomunikacyjne lub uniemożliwiać ładowanie urządzeń użytkowników. W wielu wioskach wiejskich nie istnieje sieć energetyczna; maszty komórkowe muszą pracować na generatorach diesla lub panelach słonecznych (zwiększając koszty eksploatacji), a użytkownicy nie mają jak regularnie zasilać komputerów czy routerów Wi-Fi. To ograniczenie energetyczne jest ukrytą barierą dla łączności, wymagając inwestycji w infrastrukturę energetyczną lub alternatywne źródła energii dla ICT.
• Bezpieczeństwo i konflikty: Niektóre regiony Kamerunu (np. regiony anglofońskie – kłopoty w North West i South West) doświadczyły konfliktów. W takich miejscach infrastruktura telekomunikacyjna bywała dewastowana lub celowo wyłączana. Brak bezpieczeństwa uniemożliwia czasem technikom wykonywanie napraw lub montowanie nowego sprzętu. Ponadto względy bezpieczeństwa doprowadziły do rządowych wyłączeń sieci (jak w 2017 roku). Taka niestabilność polityki i sytuacji terenowej może wstrzymywać projekty łącznościowe oraz podważać zaufanie użytkowników.

Każde z tych wyzwań jest poważne samo w sobie; razem tworzą złożoną sieć barier, z którymi Kamerun musi się zmierzyć, by osiągnąć cele cyfrowego rozwoju. Usuwanie luk infrastrukturalnych będzie wymagało dużych inwestycji i innowacyjnych rozwiązań, takich jak partnerstwa publiczno-prywatne lub sieci społecznościowe. Walka z problemem przystępności może obejmować działania polityczne (np. obniżenie podatków na usługi telekomunikacyjne, dotowane programy dostępu na wsi) oraz pobudzanie konkurencji rynkowej. Podnoszenie umiejętności cyfrowych będzie wymagało programów edukacyjnych i informacyjnych, być może poprzez włączanie kompetencji cyfrowych do szkół i szkolenia społecznościowe prowadzone przez telecentra lub organizacje pozarządowe. W polityce kluczowe będą dalsze reformy regulacyjne i transparentność – na przykład wdrożenie planowanej restrukturyzacji sektora (utworzenie niezależnej spółki infrastrukturalnej) i zapewnienie operatorom otwartego, równego dostępu do krajowej sieci szkieletowej. Kamerun musi także utrzymać równowagę między bezpieczeństwem a otwartością; unikanie przyszłych odcięć internetu i wykorzystywanie sieci jako narzędzia rozwoju nawet w trudnych warunkach politycznych będzie kluczowe dla utrzymania postępu.

Jasne jest, że nie istnieje jedno rozwiązanie – konieczne są działania holistyczne, angażujące rząd, sektor prywatny i społeczeństwo obywatelskie, aby pokonać te bariery. Co napawa optymizmem, Narodowa Strategia Rozwoju Kamerunu dostrzega wiele z tych problemów i wyznacza cele, aby się z nimi uporać (o czym mowa w kolejnej sekcji). Wyścig o podłączenie kraju zależeć będzie od tego, jak skutecznie te wyzwania zostaną złagodzone w nadchodzących latach.

Polityka rządu i programy wspierające poprawę łączności

Rząd Kamerunu wyraził zobowiązanie do rozszerzenia i poprawy dostępu do internetu, uznając go za motor wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego. Na przestrzeni lat uruchomiono liczne polityki, plany i programy wspierające ten cel. Poniżej przedstawiamy kluczowe inicjatywy rządowe oraz stan ich realizacji:

Plany strategiczne „Cyfrowy Kamerun”: W 2016 roku rząd przez Ministerstwo Poczty i Telekomunikacji (MINPOSTEL) opracował Strategiczny Plan dla Cyfrowego Kamerunu do 2020 roku. Plan ten powstał w odpowiedzi na niską pozycję Kamerunu (126. na 143 miejsca) w Indeksie Gotowości Sieciowej Światowego Forum Ekonomicznego 2015 i miał na celu przyspieszenie rozwoju ICT afroleadership.org. Strategia podkreślała budowę infrastruktury ICT, poprawę dostępności cenowej oraz zwiększenie wykorzystania ICT w społeczeństwie i rządzie. Choć cel na 2020 rok już minął, plan ten stanowił podstawę polityki, pod której egidą zrealizowano kilka projektów (np. rozwój infrastruktury szerokopasmowej, promocja e-administracji itd.).

Najnowsza mapa drogowa najwyższego szczebla została zintegrowana z Narodową Strategią Rozwoju 2020–2030 (NDS30). Zgodnie z NDS30 gospodarka cyfrowa ma rosnąć o 6,4% rocznie do 2029 roku bmz-digital.global. Aby to osiągnąć, NDS30 określa konkretne cele:

• Restrukturyzacja sektora telekomunikacyjnego: Plan zakłada reorganizację ekosystemu, w szczególności przez stworzenie spółki „dziedzictwa infrastruktury cyfrowej” bmz-digital.global. To prawdopodobnie oznacza wydzielenie krajowego szkieletu światłowodowego i innych aktywów (być może z Camtel) do neutralnego podmiotu hurtowego, który będzie efektywnie obsługiwać wszystkich operatorów. Restrukturyzacja ma poprawić zarządzanie i inwestycje w infrastrukturę szkieletową.
• Rozbudowa infrastruktury: Kontynuowanie intensywnej rozbudowy infrastruktury cyfrowej to kluczowy element bmz-digital.global. Obejmuje to dokończenie realizowanych projektów szkieletu światłowodowego (jak fazy Krajowej Sieci Szerokopasmowej, Central African Backbone – połączenia z sąsiednimi krajami oraz Krajowa Sieć Telekomunikacji Alarmowej dla zwiększenia odporności)journal.rdpcpdm.cm. Zakłada również rozszerzanie łączności na obszary niedostatecznie obsługiwane różnymi środkami (światłowód, sieci mikrofalowe, satelity) oraz modernizację sieci miejskich (np. przygotowania do 5G i rozwój FTTH w miastach). Rząd często współpracuje z międzynarodowymi pożyczkodawcami (Bank Światowy, Afrykański Bank Rozwoju) w celu finansowania tych projektów – na przykład projekt Central African Backbone połączył Kamerun setkami kilometrów światłowodu z Czadem i RCA.
• Bezpieczeństwo sieci: Zapewnienie bezpieczeństwa i niezawodności sieci („zabezpieczenie sieci na poziomie globalnym”) to kolejny deklarowany cel bmz-digital.global. Dotyczy on zarówno przeciwdziałania zagrożeniom cybernetycznym, jak i fizycznym (walka z przecięciami i wandalizmem światłowodów, o czym wspomniano wcześniej). W 2022 rząd prowadził akcje informacyjne przeciw wandalizmowi kabli światłowodowych i rozważał surowsze kary za takie działania theguardianpostcameroon.com. Ramy cyberbezpieczeństwa są także aktualizowane w związku z rosnącą cyberprzestępczością.
• Włączenie cyfrowe i innowacje: Rząd promuje programy podnoszenia kompetencji cyfrowych i wykluczenia cyfrowego. MINPOSTEL prowadzi centra szkoleniowe cyfrowe oraz warsztaty z kodowania dla młodzieży. Ponadto, koncepcja telecentrów społecznościowych została wskrzeszona w nowej formule – tworzone są wielofunkcyjne centra cyfrowe dla społeczności z dostępem do internetu, które mogą być prowadzone we współpracy z samorządami lokalnymi lub kościołami, by zapewnić im trwałość (wyciągając wnioski z fiaska projektu telecentrów na początku lat 2000). Skupia się także na integracji kobiet i grup defaworyzowanych – na przykład niektóre inicjatywy mają zwiększać dostęp kobiet do ICT, dostrzegając obecną lukę płci w korzystaniu z internetu bmz-digital.global.
• E-administracja i usługi: Kamerun inwestuje w platformy e-administracji, przenosząc usługi do internetu. Cel jest dwojaki: poprawić efektywność administracji oraz pobudzić popyt na internet (obywatele wchodzą online, by korzystać z usług). Projekty obejmują portale online do płatności podatków, systemy cyfrowych identyfikatorów oraz platformy e-learningowe (które przyspieszyły rozwój podczas pandemii COVID-19). Digital Transformation Center Cameroon (program przy wsparciu Niemiec) szczególnie koncentruje się na e-administracji oraz projektach cyfrowych na terenach wiejskich bmz-digital.global.
• Centra technologiczne i lokalne treści: Polityka rządu wspiera także powstawanie centrów innowacji cyfrowych i technopolii bmz-digital.global. Przykładowo, planowane są (na wczesnym etapie) parki technologiczne w Kamerunie, które mają zapewnić infrastrukturę startupom i firmom IT, z nadzieją na rozwój lokalnych treści i technologicznej przedsiębiorczości. „Silicon Mountain” w Buea (organicznie powstała społeczność technologiczna) przykuł uwagę władz, a podejmowane są starania, by powielać ten model w innych miejscach. Rozwijając lokalne aplikacje, treści i usługi, Kamerun chce zwiększyć atrakcyjność internetu dla obywateli (co przekłada się na wyższą adopcję).

Reformy regulacyjne: Narodowa Agencja Regulacji Telekomunikacji (TRB lub ART) aktywnie egzekwuje normy jakości i chroni konsumentów. Na przykład, po publicznych protestach dotyczących złych usług, w 2023 r. rząd zorganizował z operatorami „spotkanie kryzysowe”, na którym domagał się poprawy connectingafrica.com. Regulator monitoruje rozszerzanie zasięgu – zarówno Orange, jak i MTN mają w licencjach obowiązek pokrycia określonego odsetka miejscowości wiejskich, a regulator okresowo kontroluje ich realizację. Polityka zarządzania pasmem to kolejny obszar: Kamerun rozdysponował pasmo 4G i pracuje nad ramami prawnymi dla licencjonowania 5G. Na rok 2025 zarówno MTN, jak i Orange przeprowadziły już testowe wdrożenia 5G, ale czekają na oficjalne licencje; Camtel natomiast zapowiedział pilotaż 5G w 2024 roku w wybranych miastach i miejscowościach wiejskich w ramach rządowego mandatu developingtelecoms.com. Świadczy to o intencji ministerstwa, by – przynajmniej pilotażowo – nie pozostać technologicznie w tyle z wdrażaniem 5G.

Innym aspektem polityki jest opodatkowanie: w 2020 roku podjęto kontrowersyjną próbę nałożenia podatku na komunikatory internetowe (usługi OTT jak WhatsApp), która wywołała sprzeciw społeczeństwa i ostatecznie została wycofana. Od tego czasu rząd skłania się raczej ku bardziej konstruktywnym rozwiązaniom, jak zachęcanie do inwestycji telekomunikacyjnych przez zwolnienia celne na sprzęt do budowy sieci itd. Fundusz Usług Powszechnych, finansowany 3% przychodów operatorów telekomunikacyjnych, powinien wspierać projekty telefonii i łączności na terenach wiejskich; historycznie jednak wypłaty z tego funduszu były powolne, dlatego rząd podejmuje próby usprawnienia mechanizmów ich wykorzystania – bezpośrednio na budowę masztów czy subsydiowanie operatorów w nierentownych regionach.

Partnerstwa międzynarodowe: Kamerun często współpracuje z partnerami zagranicznymi, by realizować cele związane z rozwojem łączności. Przykładowo, Chiny za pośrednictwem Huawei i Exim Bank są kluczowym partnerem (finansowanie Krajowej Sieci Szerokopasmowej, budowa kabla SAIL do Brazylii). Projekt CAB Banku Światowego i różne granty od organizacji takich jak Internet Society (dla IXP) czy ITU na budowanie kompetencji również się do tego przyczyniły. Partnerstwa te są wykorzystywane w ramach polityki rządu w celu modernizacji sektora telekomunikacyjnego.

Podsumowując, rząd Kamerunu przyjął wielotorową strategię na rzecz poprawy dostępu do internetu: budowa infrastruktury, reforma struktury branży telekomunikacyjnej, wymuszanie lepszych usług od operatorów, podnoszenie kompetencji cyfrowych oraz tworzenie sprzyjającego środowiska dla innowacji cyfrowych. Na poziomie polityki panuje jasne zrozumienie, że poprawa łączności jest kluczowa dla konkurencyjności gospodarczej i rozwoju społecznego Kamerunu. Prawdziwym sprawdzianem pozostaje jednak wdrożenie – wiele planów dobrze wygląda na papierze, ale wymaga silnej realizacji, finansowania i woli politycznej, by przynieść efekty. Nadchodzące lata, aż do 2030 roku, pokażą, jak skutecznie te polityki przełożą się na realny wzrost poziomu łączności na terenie kraju.

Perspektywy na przyszłość: W kierunku bardziej połączonego Kamerunu

Patrząc w przyszłość, krajobraz internetowy Kamerunu jest gotowy na dalsze zmiany. Na horyzoncie pojawia się kilka kluczowych rozwojów — modernizacje technologiczne, projekty infrastrukturalne oraz zmiany w polityce — które ukształtują przyszłość łączności w kraju. Oto czego możemy się spodziewać w najbliższym i średnim terminie:

Rozbudowa sieci światłowodowych: Jak wspomniano, Kamerun planuje znacząco rozszerzyć swoją światłowodową infrastrukturę szkieletową do końca lat 20. XXI wieku. Zwiększenie długości sieci szkieletowej z 12 000 km do prawdopodobnie ponad 17 000–20 000 km stworzy nowe połączenia między miastami oraz przez granice developingtelecoms.com. Jednym z kluczowych projektów jest nowa rozbudowa krajowej sieci światłowodowej o wartości 100 mld XAF (~170 mln USD), która doda wiele tras światłowodowych w celu poprawy odporności sieci i dotarcia do nowych obszarów developingtelecoms.com. Połączenie światłowodu Kamerunu z krajami sąsiednimi również ma poprawić regionalną łączność – wzmacniane są łącza z Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Gabonem, Nigerią i Kongiem, aby Kamerun mógł służyć jako regionalny hub przepustowości (wykorzystując dostęp do kabli podmorskich). Jeśli te rozszerzenia zostaną zrealizowane, do 2030 roku nawet wiele mniejszych miast Kamerunu może być objętych wysokoprzepustową siecią światłowodową, umożliwiając lepszy backhaul dla sieci mobilnych i potencjalnie wdrożenie FTTH.

Wprowadzenie 5G: Chociaż Kamerun nie uruchomił jeszcze komercyjnie 5G, jest bardzo prawdopodobne, że nastąpi to w najbliższych latach. Zapowiedź testów pilotażowych 5G Camtelu w Yaoundé, Duali i niektórych obszarach wiejskich sugeruje, że testy 5G rozpoczną się już w latach 2024–2025 developingtelecoms.com. Zarówno MTN, jak i Orange wyraziły zainteresowanie wprowadzeniem 5G, gdy pozwoli na to uregulowanie prawne itweb.africa developingtelecoms.com. Gdy tylko zostaną przydzielone pasma radiowe i licencje – prawdopodobnie około 2025 roku wraz z odnowieniem istniejących licencji – możemy spodziewać się usług 5G w głównych miastach. Początkowo 5G będzie ukierunkowane na szerokopasmowy internet mobilny (wyższe prędkości) oraz zastosowania biznesowe (np. dostęp bezprzewodowy jako alternatywa dla światłowodu). Biorąc pod uwagę stosunkowo niską penetrację 4G, 5G może przez pewien czas pozostać niszą premium, ale wdrożenie tej technologii zwiększy pojemność sieci i otworzy drogę dla nowych zastosowań (IoT, systemy inteligentnych miast itp.). Rząd prawdopodobnie pozycjonuje 5G jako element napędzający cyfrową gospodarkę, aby Kamerun technologicznie nie pozostał w tyle. Jednak powszechna adopcja 5G zależeć będzie od przystępności urządzeń i rozszerzenia zasięgu poza centra miast.

Rozwój internetu satelitarnego i alternatywnych form dostępu: W przyszłości internet satelitarny może w końcu zyskać na znaczeniu, jeśli nastąpi złagodzenie przepisów. Możliwe, że do 2025–2026 roku Kamerun osiągnie porozumienie w sprawie udzielenia licencji np. Starlinkowi czy podobnym operatorom LEO (być może poprzez współpracę z Camtel lub innym lokalnym operatorem). W takim przypadku odległe szkoły, ośrodki zdrowia czy firmy mogą zyskać dostęp do internetu szybciej niż przy oczekiwaniu na światłowód/maszty. Również sieci społecznościowe — lokalnie budowane i zarządzane sieci Wi-Fi lub typu mesh — mogą pojawić się jako alternatywa w niektórych regionach, wspierane przez NGO lub fundusz usługi powszechnej. Przykładem jest projekt z północnego Kamerunu, w którym zaprojektowano sieć mesh w wiosce Mandama do zapewnienia dostępu do internetu z wykorzystaniem radiostacji zasilanych energią słoneczną afroleadership.org afroleadership.org. Takie oddolne inicjatywy mogą uzupełniać głównych operatorów, zwłaszcza jeśli otrzymają większe wsparcie instytucjonalne.

Poprawa przystępności cenowej: Z ekonomicznego punktu widzenia możemy spodziewać się dalszej presji na spadek cen internetu. W miarę poprawy infrastruktury i wzrostu konkurencji (być może od nowych ISP lub technologii), koszt za 1 GB prawdopodobnie będzie malał. Dążenia rządu do obniżenia cen internetu oraz potrzeba operatorów pozyskania nowych użytkowników powinny przynieść bardziej przystępne pakiety startowe. Według niektórych prognoz penetracja internetu w Kamerunie może osiągnąć ponad 60% w 2025 roku fr.statista.com (choć to może być optymistyczne założenie), co zakłada istotne zmniejszenie barier kosztowych. Aby osiągnąć cel 2% dochodu narodowego brutto na opłacalność internetu w Kamerunie, ceny musiałyby spaść o połowę lub dochody podwoić się — albo jedno i drugie. W krótkim terminie możemy zobaczyć kreatywne modele cenowe: np. darmowe dane sponsoraowane reklamami dla wybranych aplikacji lub partnerstwa zapewniające bezpłatny dostęp do e-usług rządowych czy edukacyjnych treści.

Lokalne treści i usługi: Im więcej osób korzysta z internetu, tym bardziej lokalne treści i cyfrowe usługi będą się rozwijać. Spodziewamy się wzrostu ekosystemu startupów technologicznych w Kamerunie — powstających od fintechów po platformy e-commerce dostosowane do lokalnych potrzeb. Wraz z dostępem do internetu, dotychczas „offline’owe” sektory (rolnictwo, mali sklepikarze itd.) mogą zacząć korzystać z narzędzi cyfrowych. Również cyfryzacja usług administracji publicznej będzie postępować (rejestracja urodzeń, rejestry gruntów itp. przechodzą do internetu). Wszystko to zwiększy wartość internetu dla zwykłych obywateli, potencjalnie tworząc pozytywną spiralę popytu. Do roku 2030 Kamerun może mieć znacznie żywszą gospodarkę cyfrową, znacząco przyczyniającą się do PKB (cel NDS30 to 6,4% rocznego wzrostu sektora cyfrowego).

Integracja regionalna i globalna: Wraz z poprawą internetu w Kamerunie kraj ten może coraz bardziej integrować się z sieciami regionalnymi i globalnymi. Kamerun może stać się hubem tranzytowym ruchu internetowego w Afryce Centralnej, obsługując sąsiadów bez dostępu do morza. To może przynieść dochody i uzasadnić dalsze inwestycje w centra danych w Kamerunie. Możemy również zobaczyć, jak międzynarodowi dostawcy chmury ustanawiają swoje lokalizacje edge w Kamerunie, obsługując region. Dodatkowo usprawniona łączność może umożliwić outsourcing oraz pracę zdalną dla Kameruńczyków, łącząc ich z globalnym rynkiem pracy.

Wyzwania do obserwacji: Pomimo pozytywnego trendu, ryzyka i niewiadome mogą wpłynąć na przyszłość. Stabilność polityczna będzie kluczowa – poważne niepokoje społeczne lub konflikt mogą zakłócić rozwój telekomunikacji lub prowadzić do ponownych wyłączeń internetu, co byłoby krokiem wstecz. Równowaga regulacyjna między kontrolą państwa a liberalizacją będzie istotna; jeśli Kamerun przyjmie zbyt protekcjonistyczne podejście (np. wysokie podatki, zbyt długie opóźnianie Starlinka), może spowolnić postęp względem bardziej elastycznych krajów. Z kolei bardzo otwarte podejście mogłoby zagrozić pozycji Camtel i innych, jeśli nie zostanie przeprowadzone rozważnie. Zarządzanie tymi decyzjami politycznymi będzie miało wpływ na ostateczne rezultaty.

Podsumowując, najbliższe pięć do dziesięciu lat prawdopodobnie przyniesie szybszy, bardziej dostępny internet dla wielu Kameruńczyków. Prace infrastrukturalne i polityczne prowadzone obecnie zadecydują o tym, jak szybko kraj nadrobi dystans do liderów cyfrowych. Jeśli rozbudowa światłowodów zostanie zrealizowana na czas, 4G/5G zostaną szeroko wdrożone, a ceny spadną – do 2030 roku Kamerun może realistycznie osiągnąć poziom użytkowania internetu wyraźnie przekraczający połowę populacji, z o wiele wyższą jakością usług. „Wyścig o połączenie” jest daleki od zakończenia, ale Kamerun podąża we właściwym kierunku. Każda nowa wioska z własną stacją bazową, każda szkoła podłączona do sieci, każdy młody człowiek szkolący się w kompetencjach cyfrowych – to kolejny krok w kierunku bardziej połączonego, silniejszego kraju. Ambicją jest, by w niedalekiej przyszłości dostęp do internetu w Kamerunie nie był już przywilejem nielicznych, lecz podstawowym dobrem dostępnym i przystępnym dla wszystkich, napędzającym rozwój oraz innowacje w tym różnorodnym i dynamicznym państwie.

Źródła: Informacje zawarte w tym raporcie bazują na najnowszych dostępnych danych i raportach, w tym cyfrowych raportach DataReportal dla Kamerunu datareportal.com datareportal.com, publikacjach Ministerstwa Poczty i Telekomunikacji Kamerunu journal.rdpcpdm.cm bmz-digital.global, branżowych serwisach Connecting Africa i Developing Telecoms connectingafrica.com developingtelecoms.com, statystykach Banku Światowego i ITU tradingeconomics.com reuters.com, a także analizach organizacji zajmujących się wykluczeniem cyfrowym bmz-digital.global. Źródła te zostały przywołane w tekście, aby zapewnić szczegółowy kontekst i potwierdzić przedstawione dane oraz wnioski.