Na dzień 7 grudnia 2025 roku, międzygwiezdny kometa 3I/ATLAS stała się najbaczniej obserwowanym obiektem na niebie. W ciągu zaledwie kilku dni NASA, ESA oraz niezależni astronomowie opublikowali lawinę nowych zdjęć i analiz: najnowszy portret Hubble’a z 30 listopada, zapowiedź z kamery nawigacyjnej NavCam sondy ESA Juice, aktualizację śledzenia misji Psyche oraz nowe prace naukowe dotyczące dżetów komety, osobliwego „anty-ogona” skierowanego ku Słońcu i 16-godzinnego rytmu jasności. [1]
Jednocześnie kometa zbliża się do najbliższego podejścia do Ziemi, które nastąpi 19 grudnia, kiedy przeleci w bezpiecznej odległości około 1,8 jednostki astronomicznej (≈270 milionów km), wciąż daleko poza orbitą Księżyca. [2]
Oto podsumowanie, czego dowiadujemy się z najnowszych obserwacji tego rzadkiego gościa — i na co warto zwrócić uwagę w najbliższym czasie.
Rzadki gość z innego układu gwiezdnego
3I/ATLAS to dopiero trzeci potwierdzony obiekt międzygwiezdny zaobserwowany w naszym Układzie Słonecznym, po 1I/ʻOumuamua (2017) i 2I/Borisov (2019). [3]
Podstawowe informacje:
- Odkrycie: Po raz pierwszy zgłoszona 1 lipca 2025 przez teleskop przeglądowy ATLAS w Chile, początkowo skatalogowana jako C/2025 N1 (ATLAS). [4]
- Orbita: Porusza się po trajektorii hiperbolicznej — co oznacza, że nie jest grawitacyjnie związana ze Słońcem i nigdy nie powróci po opuszczeniu Układu Słonecznego. [5]
- Prędkość: W pobliżu peryhelium jej prędkość wynosiła około 58 km/s, czyli ponad 210 000 km/h, szybciej niż jakikolwiek obecnie zbudowany przez człowieka statek kosmiczny. [6]
- Przeloty: Najbliżej Słońca przeszła 29 października, minęła Marsa 3 października, Wenus 3 listopada, a Jowisza minie 16 marca 2026 w drodze powrotnej do przestrzeni międzygwiezdnej. [7]
Zdjęcie Hubble’a z 30 listopada: koma w kształcie łzy i przeciwwarkocz skierowany ku Słońcu
W dniu 4 grudnia NASA opublikowała nowe zdjęcie z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a wykonane 30 listopada, gdy 3I/ATLAS znajdował się około 286 milionów kilometrów (178 milionów mil) od Ziemi. Hubble użył swojej Wide Field Camera 3 i śledził kometę podczas jej ruchu, przez co gwiazdy tła pojawiają się jako smugi, podczas gdy kometa pozostaje ostra. [9]
Na zdjęciu widać:
- Jasne, zwarte jądro otoczone świecącą komą z pyłu i gazu.
- Wyraźnie łzowaty halo, które rozciąga się w stronę Słońca, zamiast ciągnąć się za kometą jak w przypadku zwykłych komet. Ta nietypowa, skierowana ku Słońcu cecha nazywana jest przeciwwarkoczem. [10]
Astrofizyk z Harvardu Avi Loeb zauważa, na podstawie nowych danych z Hubble’a, że:
- Jasna, łzowata koma ma promień rzędu dziesiątek tysięcy kilometrów.
- Przeciwwarkocz rozciąga się na około 60 000 km w stronę Słońca, co jest zgodne z jego wcześniejszą prognozą, że rój nieulotnych fragmentów mógł oddzielić się od komety i dryfować nieco bliżej Słońca. [11]
NASA podkreśla, że celem tych i wcześniejszych lipcowych obserwacji jest śledzenie, jak zmienia się aktywność komety podczas jej przelotu wokół Słońca i zanikania w ciemności poza naszym sąsiedztwem planetarnym. [12]
Zajawka z NavCam Juice: misja do Jowisza uchwyciła niespodziewany portret komety
Podczas gdy Hubble obserwował z orbity okołoziemskiej, Jupiter Icy Moons Explorer (Juice) ESA miał rzadką przewagę geometryczną. W listopadzie 2025 roku, gdy Juice zmierzał w stronę Jowisza, statek kosmiczny na krótko znalazł się pomiędzy Słońcem a 3I/ATLAS, około 66 milionów km od komety. [13]
ESA informuje, że:
- Juice użył pięciu instrumentów naukowych — JANUS (kamera), MAJIS, UVS, SWI i PEP — aby obserwować kometę podczas kilku sesji na początku listopada, tuż po jej najbliższym zbliżeniu do Słońca. [14]
- Ponieważ Juice obecnie używa anteny o wysokim zysku jako osłony termicznej podczas bliskiego przelotu przy Słońcu, statek może przesyłać dane na Ziemię tylko przez mniejszą antenę. Pełne zestawy danych z instrumentów spodziewane są dopiero w 18 i 20 lutego 2026 roku. [15]
Zespół misji nie mógł czekać. Pobrali tylko jedną czwartą pojedynczego zdjęcia z kamery nawigacyjnej Juice (NavCam) — kamery przeznaczonej do nawigacji, a nie do badań naukowych — i byli zaskoczeni tym, co zobaczyli:
- Wyraźnie widoczna kometa z jasną komą.
- Silny ogon plazmowy skierowany mniej więcej w stronę przeciwną do Słońca.
- Słabszy, prawdopodobnie pyłowy ogon rozciągający się pod innym kątem, zgodnie z cięższymi cząstkami zakrzywiającymi się wzdłuż orbity komety. [16]
Nawet ten niskorozdzielczy zwiastun pokazuje, jak bardzo aktywna stała się 3I/ATLAS tuż po peryhelium — i prezentuje wszechstronność Juice jako wielozadaniowego obserwatorium w drodze do lodowych księżyców Jowisza.
Psyche, orbitery Marsa i cała flota dołączają do pościgu
3I/ATLAS jest obecnie jednym z najczęściej obserwowanych obiektów w historii Układu Słonecznego, a misje NASA i ESA rozproszone w przestrzeni kosmicznej kierują na nią swoje instrumenty. Dedykowana strona NASA o 3I/ATLAS zawiera skoordynowaną oś czasu, która wygląda jak lista „kto jest kim” wśród statków kosmicznych. [17]
Najważniejsze wydarzenia z ostatnich tygodni i miesięcy:
- Misja Psyche (NASA): W dniach 8–9 września statek kosmiczny Psyche, zmierzający w stronę asteroidy, użył swojego wielospektralnego obrazowania, aby śledzić kometę przez osiem godzin z odległości około 53 milionów km. Te dane pomagają doprecyzować trajektorię komety i badać strukturę jej słabej komy. [18]
- Orbitery i łaziki marsjańskie:Mars Express ESA, ExoMars Trace Gas Orbiter, oraz amerykańskie MRO, MAVEN i łazik Perseverance dostarczyły obserwacji z orbity Marsa i powierzchni Marsa, znacząco zawężając niepewność ścieżki 3I/ATLAS — jedna z analiz ESA szacuje poprawę precyzji trajektorii mniej więcej dziesięciokrotnie. [19]
- Misje słoneczne: Amerykańska STEREO, ESA/NASA SOHO oraz amerykańska misja PUNCH uchwyciły wydłużony ogon komety, wykorzystując zestackowane, długoczasowe zdjęcia, czasem z 3I/ATLAS „fotobombującą” obserwacje innych komet, takich jak 2025 R2 (SWAN). [20]
- Lucy i SPHEREx: W drodze do asteroid trojańskich, Lucy zaobserwowała 3I/ATLAS we wrześniu, podczas gdy obserwatorium SPHEREx badało jej rozległą bogatą w dwutlenek węgla komę w podczerwieni. [21]
W sumie ta kampania wielu misji daje naukowcom bezprecedensowy, trójwymiarowy, poklatkowy obraz komety międzygwiazdowej wchodzącej w interakcję ze Słońcem.
Dżety, anty-ogony, a może nawet „wulkany lodowe”
Poza ładnymi zdjęciami, najważniejsze pytanie brzmi: co właściwie robi 3I/ATLAS?
Dżety i trwały anty-ogon skierowany ku Słońcu
Przedperyheliowe zdjęcie Hubble’a z 21 lipca już sugerowało rozszerzenie komy w stronę Słońca, zamiast klasycznego ogona rozciągającego się od Słońca. [22]
Nowe przetworzenie danych Hubble’a z 30 listopada, wraz z obrazami o wysokim kontraście od astronomów amatorów, ujawnia:
- Co najmniej dwa wyraźne dżety materii wyrzucanej z komety.
- Wyraźny anty-ogon, który zawsze wydaje się być skierowany mniej więcej w stronę Słońca, przed i po peryhelium.
- Asymetryczna koma, której kształt łzy rozciąga się na dziesiątki tysięcy kilometrów w stronę Słońca. [23]
Loeb interpretuje to jako roj makroskopowych fragmentów — być może skał lub agregatów pyłu — które zostały wypchnięte w stronę Słońca przez siły niegrawitacyjne (dżety, odgazowywanie) w pobliżu peryhelium i obecnie znajdują się nieco bliżej Słońca niż główne jądro, odbijając światło słoneczne i tworząc anty-ogon. [24]
Inni astronomowie badają bardziej konwencjonalne wyjaśnienia związane z dynamiką cząstek na orbicie komety i geometrią obserwacji. Kluczowy punkt: 3I/ATLAS zachowuje się inaczej niż typowe komety długookresowe, a geometria anty-ogona jest jedną z najbardziej intrygujących zagadek, które pojawiły się na nowych zdjęciach.
Kriowulkaniczne „erupcje lodowe”
Obserwacje naziemne z Teleskopu Joan Oró w Hiszpanii niedawno zasugerowały, że 3I/ATLAS wybucha „wulkanami lodowymi” (kriowulkanami) — dżetami napędzanymi przez gwałtowną sublimację lotnych lodów pod powierzchnią. [25]
Analiza ewoluującej komy i struktury dżetów wskazuje:
- Wybuchy gazu i pyłu zgodne z obecnością wewnętrznych kieszeni lodu dwutlenku węgla, które są podgrzewane i uwalniane.
- Zachowanie zaskakująco podobne do niektórych obiektów transneptunowych (lodowych ciał poza Neptunem), mimo że kometa pochodzi z okolic innej gwiazdy. [26]
Jeśli się to potwierdzi, oznaczałoby to, że 3I/ATLAS zawiera pierwotne materiały — w tym reaktywne metale i siarczki — porównywalne z tymi, które znajdują się w niektórych meteorytach węglowych, które przyczyniły się do zasiewu wczesnej Ziemi. [27]
16-godzinne „tętno” — i dlaczego naukowcy wciąż twierdzą, że to kometa
Inna linia niedawnych badań ujawniła okresową modulację jasności: subtelne „tętno” co 16,16 godziny.
Recenzowane badanie w Astronomy & Astrophysics wykazuje, że ten okresowy sygnał powstaje naturalnie w wyniku rotacji jądra 3I/ATLAS, które przenosi aktywne obszary do i z nasłonecznienia. Podczas około miesiąca obserwacji zespół zaobserwował: [28]- Narastającą aktywność pyłową oraz czerwonawą komę.
- Stale rozszerzającą się, asymetryczną otoczkę materii.
- Brak oznak fragmentacji lub gwałtownych, nieregularnych wybuchów.
Autorzy stwierdzają, że pomimo międzygwiezdnego pochodzenia, 3I/ATLAS zachowuje się jak słabo aktywna kometa typu z zewnętrznego Układu Słonecznego, poruszająca się po prostu szybciej i po orbicie hiperbolicznej. [29]
Na bardziej spekulacyjnym poziomie Avi Loeb zasugerował, że 16-godzinna modulacja jasności i nietypowy anty-ogon mogą, teoretycznie, być zgodne z sztuczną aktywnością, taką jak kontrolowane dżety lub towarzyszące obiekty, a niektóre media nagłośniły to jako nagłówki o „statku kosmicznym obcych”. [30]
Jednakże:
- NASA i ESA wyraźnie klasyfikują 3I/ATLAS jako kometę, na podstawie jej komy, ogonów, właściwości widmowych i zachowania dynamicznego. [31]
- Podsumowanie Wikipedii dotyczące obiektów międzygwiezdnych oraz szerszy konsensus naukowy wskazują, że choć czasem pojawiają się egzotyczne hipotezy, nie ma wiarygodnych dowodów, że 3I/ATLAS jest czymkolwiek innym niż naturalną kometą. [32]
Krótko mówiąc: „puls” i anty-ogon są prawdziwe i naukowo fascynujące, ale obecne dane wspierają naturalne wyjaśnienie obejmujące rotację, dżety i dynamikę pyłu.
Gdzie jest teraz 3I/ATLAS i czy można ją zobaczyć?
W dniu 7 grudnia 2025 3I/ATLAS:
- Ma jasność około 11,5 magnitudo.
- Znajduje się w gwiazdozbiorze Panny, wznosząc się do wyższych, ciemniejszych partii nieba przed świtem dla wielu obserwatorów. [33]
Przewodniki dla obserwatorów nieba i obserwatoria prognozują, że:
- Kometa przejdzie z Panny do Lwa w grudniu.
- Najbliżej Ziemi znajdzie się 19 grudnia, w odległości około 1,8 AU (≈270 milionów km) — daleko, ale wystarczająco blisko, by przyzwoite teleskopy amatorskie (o średnicy około 25–30 cm) mogły uchwycić ją jako małą, rozmytą plamkę z krótkim warkoczem pod ciemnym niebem. [34]
Dla większości osób najlepsze widoki będą pochodzić z profesjonalnych zdjęć i obrazów z sond kosmicznych udostępnianych online przez NASA, ESA i obserwatoria na całym świecie, a nie przez domowe teleskopy.
Dlaczego 3I/ATLAS ma znaczenie daleko wykraczające poza to przelotne spotkanie
3I/ATLAS jest naukowo cenny z kilku powodów:
- Próbka z innego układu planetarnego
Jego skład — w tym możliwe lody bogate w CO₂, złożone związki organiczne i napromieniowane warstwy powierzchniowe — stanowi bezpośrednie źródło informacji o chemii wokół innej gwiazdy sprzed miliardów lat. [35] - Punkt odniesienia dla ʻOumuamua i Borisova
Po dziwnie wydłużonym, pozbawionym warkocza 1I/ʻOumuamua i stosunkowo „normalnej” komecie 2I/Borisov, 3I/ATLAS, z jej kriowulkanicznymi dżetami i antywarkoczem, poszerza różnorodność znanych obiektów międzygwiazdowych i pomaga testować modele powstawania i ewolucji takich ciał. [36] - Obrona planetarna i ryzyko zderzenia
Naukowcy zauważają, że komety międzygwiazdowe, choć rzadkie, są potencjalnym zagrożeniem kolizyjnym, które musimy rozumieć i śledzić. Każdy nowy obiekt udoskonala nasze strategie wykrywania i dalszych obserwacji. [37] - Poligon doświadczalny dla koordynacji wielu misji
Skoordynowana kampania prowadzona przez Hubble’a, JWST, Juice, Psyche, orbitery Marsa, SOHO, STEREO, PUNCH, Lucy i inne pokazuje, jak istniejące sondy kosmiczne mogą być szybko przekierowane do badania ulotnego celu. [38]
Co dalej z 3I/ATLAS
W nadchodzących tygodniach i miesiącach można się spodziewać kilku kluczowych wydarzeń:
- Więcej danych z teleskopów kosmicznych:
Hubble będzie nadal monitorować 3I/ATLAS, gdy będzie się oddalać, a Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba ma ponownie szczegółowo zbadać widmo podczerwone komety, poszukując określonych lodów i związków organicznych. [39] - Wysokowartościowy downlink danych naukowych Juice:
Około 18–20 lutego 2026 Juice powinien w końcu dostarczyć pełne zestawy danych z JANUS, MAJIS, UVS, SWI i PEP, potencjalnie ujawniając skład gazowy, właściwości pyłu i środowisko plazmowe wokół tego międzygwiezdnego gościa w niezwykłych szczegółach. [40] - Udoskonalone modele dżetów, antyogona i rotacji:
Połączone dane z sond kosmicznych i obserwatoriów naziemnych pomogą ustalić orientacje dżetów, stan obrotu jądra, tempo utraty masy i rozmiary cząstek, testując hipotezy o kriowulkanach i rojach fragmentów. [41] - Dalsza dyskusja — i obalanie — egzotycznych twierdzeń:
Wraz z pojawianiem się nowych zdjęć, spekulacje o pozaziemskim pochodzeniu będą nadal krążyć w internecie. Agencje takie jak NASA i ESA już wykorzystują 3I/ATLAS jako okazję do edukowania społeczeństwa, jak ocenia się dowody naukowe i jak odróżniać poważne badania od wprowadzających w błąd treści wiralowych — temat, na który sam Avi Loeb zwracał uwagę w kontekście fałszywych filmów generowanych przez AI. [42]
Na razie historia 3I/ATLAS wciąż się pisze. W ciągu zaledwie kilku miesięcy ludzkość przeszła od nieświadomości istnienia tego obiektu do mapowania jego trajektorii, obrazowania jego dżetów z wielu światów i sond, oraz badania jego wewnętrznych lodów i rotacji. A gdy na dobre opuści nasz Układ Słoneczny, pozostawi po sobie skarbnicę danych — kapsułę czasu z innej gwiazdy.
References
1. science.nasa.gov, 2. en.wikipedia.org, 3. en.wikipedia.org, 4. en.wikipedia.org, 5. en.wikipedia.org, 6. en.wikipedia.org, 7. en.wikipedia.org, 8. en.wikipedia.org, 9. science.nasa.gov, 10. avi-loeb.medium.com, 11. avi-loeb.medium.com, 12. science.nasa.gov, 13. www.esa.int, 14. www.esa.int, 15. www.esa.int, 16. www.esa.int, 17. science.nasa.gov, 18. science.nasa.gov, 19. www.esa.int, 20. www.iflscience.com, 21. science.nasa.gov, 22. avi-loeb.medium.com, 23. avi-loeb.medium.com, 24. avi-loeb.medium.com, 25. www.livescience.com, 26. www.livescience.com, 27. www.livescience.com, 28. as.com, 29. as.com, 30. nypost.com, 31. science.nasa.gov, 32. en.wikipedia.org, 33. en.wikipedia.org, 34. www.mrt.com, 35. www.livescience.com, 36. en.wikipedia.org, 37. www.livescience.com, 38. science.nasa.gov, 39. www.livescience.com, 40. www.esa.int, 41. avi-loeb.medium.com, 42. science.nasa.gov
