Przetargi na Ukrainie w 2025 roku: Platformy zamówień publicznych, procesy i możliwości

Przegląd: Krajobraz przetargowy Ukrainy w 2025 roku charakteryzuje się solidnym systemem publicznych e-zamówień oraz rosnącą liczbą możliwości zakupowych napędzanych potrzebami odbudowy. Aktywne są zarówno przetargi publiczne, jak i prywatne, a elektroniczna platforma Prozorro znajduje się w centrum reform zamówień publicznych. Tylko w 2024 roku za pośrednictwem Prozorro zawarto ponad 3,2 miliona umów publicznych (o łącznej wartości około 888 mld UAH), a w pierwszych czterech miesiącach 2025 r. odnotowano 1,2 mln kontraktów o wartości 444,4 mld UAH – to wyraźny wskaźnik rosnącej skali zamówień me.gov.ua. Niniejszy raport zapewnia kompleksowe spojrzenie na system przetargowy Ukrainy w 2025 roku, obejmując główne platformy (takie jak Prozorro), wymagania dotyczące udziału, typowe warunki umów, płatności i gwarancje, najważniejsze ostatnie przetargi, aktualizacje regulacyjne oraz kluczowe wyzwania i możliwości dla oferentów.

Platformy zamówień publicznych na Ukrainie

System e-zamówień Prozorro: Ukraińskie przetargi publiczne są realizowane za pośrednictwem elektronicznego systemu zakupowego Prozorro, uznawanego międzynarodowo za przykład przejrzystości i efektywności. Prozorro działa jako centralna baza danych z siecią akredytowanych rynków elektronicznych warwicklegal.com. Zamiast jednego rządowego portalu przetargowego, wiele prywatnych e-platform podłączonych jest do Prozorro, umożliwiając szeroki dostęp do informacji o przetargach. Na 2024 rok 10 autoryzowanych platform e-zamówień zostało zintegrowanych z Prozorro do przeprowadzania przetargów publicznych (dwie dodatkowe platformy służą do obserwacji/aukcji) intent.press. Zamawiający (ministerstwa, agencje państwowe, przedsiębiorstwa komunalne itp.) publikują ogłoszenia o przetargach i dokumentację na Prozorro poprzez dowolną z tych akredytowanych platform, a oferenci składają oferty tą samą drogą.

Udział w rynku obsługiwanych przez główne platformy Prozorro w 2024 roku. Zakupivli.Pro (Prom.ua) obsłużyło około 50% procedur, następnie państwowy „Derzhzakupivli Online” (25%), E-Tender (14%) oraz SmartTender (7%) intent.press. Wszystkie te konkurencyjne e-rynki są połączone z centralną bazą Prozorro, zapewniając równy dostęp i zsynchronizowane informacje.

Niektóre z kluczowych platform w systemie Prozorro to:

• Zakupivli.Pro (Prom.ua): Wiodący rynek komercyjny, który obsłużył ok. 50% przetargów publicznych w 2024 r. intent.press. Słynie z przyjaznego interfejsu, oferuje także moduły do przetargów komercyjnych (prywatnych).
• DerzhZakupivli Online (DZO): Platforma powiązana z rządem (nazwa oznacza „Zakupy Publiczne Online”), odpowiada za ok. 25% przetargów intent.press. Zapewnia narzędzia do wyszukiwania i monitorowania wszystkich zamówień przez Prozorro.
• E-Tender: Kolejna duża platforma (ok. 14% przetargów) intent.press, akredytowana do wszystkich procedur Prozorro. E-Tender wspiera także aukcje w ramach Prozorro.Sale.
• SmartTender.biz: Początkowo prywatna platforma przetargowa, obecnie oficjalny kanał Prozorro (ok. 7% przetargów) intent.press. Nadal prowadzi przetargi komercyjne poza Prozorro, dzięki czemu jest popularna wśród firm prywatnych prowadzących własne konkursy ofert.
• Inne platformy: Mniejsze akredytowane serwisy jak Public Bid, Newtend, PlayTender itp. obsługują niszowe grupy użytkowników intent.press. Wszystkie platformy publikują identyczne przetargi i wyniki przez API Prozorro, zwiększając konkurencję między operatorami bez fragmentowania rynku.

Przejrzystość Prozorro: Jedną z kluczowych cech Prozorro jest to, że wszystkie informacje o przetargach są domyślnie publiczne. Centralny portal (prozorro.gov.ua) oraz powiązany moduł analityczny BI (bi.prozorro.org) pozwalają każdemu wyszukiwać i pobierać ogłoszenia o przetargach, dokumentację, umowy, a nawet śledzić aukcje na żywo. Ta zasada „Każdy widzi wszystko” przyniosła Prozorro międzynarodowe uznanie i ułatwia firmom badanie możliwości rynkowych oraz konkurencji warwicklegal.com warwicklegal.com. Podczas obowiązującego stanu wojennego (wprowadzonego z powodu wojny) w niektórych przetargach z zakresu obronności lub bezpieczeństwa zakres ujawniania został ograniczony, ale większość niejawnych przetargów pozostaje w pełni przejrzysta dla kontroli społecznej.

Platforma Prozorro.Sale: Oprócz zamówień na towary, roboty i usługi przez Prozorro, na Ukrainie funkcjonuje Prozorro.Sale, powiązany system do przejrzystych aukcji majątku państwowego i najmu. Prozorro.Sale używane jest do aukcji prywatyzacyjnych, sprzedaży licencji, dzierżawy mienia państwowego itp., zamiast standardowych zamówień publicznych. Działa podobnie – przez akredytowane platformy aukcyjne. (Na przykład strona E-Tender jest także rynkiem Prozorro.Sale oecd-opsi.org.) Mimo że nie jest to temat przewodni raportu, Prozorro.Sale uzupełnia przetargi publiczne, zapewniając otwarte licytacje sprzedaży majątku, a wielu inwestorów śledzi tę platformę w poszukiwaniu okazji do prywatyzacji.

Prywatne i komercyjne przetargi

Poza sektorem publicznym prywatne firmy na Ukrainie także przeprowadzają przetargi (konkurencyjne składanie ofert) na potrzeby własnych zakupów, choć nie są zobowiązane prawem do korzystania z Prozorro. Wiele dużych korporacji, szczególnie z udziałem kapitału zagranicznego lub dążących do transparentności, używa tych samych platform e-zamówień do organizowania przetargów prywatnych. Przykładowo SmartTender i Zakupivli.Pro Prom.ua pozwalają firmom ogłaszać przetargi komercyjne, by zaprosić dostawców do składania ofert w kontrolowanym, internetowym środowisku. Tym samym SmartTender.biz stał się „największą platformą zamówień komercyjnych” w Ukrainie tradecommissioner.gc.ca, gdzie firmy mogą ogłaszać przetargi np. na usługi budowlane lub artykuły biurowe.

Kluczowe informacje o przetargach prywatnych w 2025:

• Dobrowolność, lecz powszechność: Konkurencyjne zamówienia przez firmy prywatne są dobrowolne. Jednak dzięki zmianie kulturowej, jaką wprowadziło Prozorro, wiele przedsiębiorstw (w tym państwowe i samorządowe w przypadku zamówień poniżej progów) wdrożyło procesy przetargowe, by zapewnić najlepszą wartość i ograniczyć korupcję. Przetargi prywatne są powszechne szczególnie w sektorach takich jak budownictwo, projekty deweloperskie czy inicjatywy CSR.
• Platformy i widoczność: Przetargi prywatne mogą być ogłaszane na stronach firmowych lub przez portale biuletynów przetargowych. Niektóre agregatory (np. globalne portale przetargowe) publikują zarówno zamówienia rządowe, jak i prywatne z Ukrainy biddetail.com. Ze względu na dużą popularność Prozorro, korzystanie z powiązanych platform przy składaniu ofert prywatnych pozwala dotrzeć do większej liczby dostawców.
• Przykłady: Przedsiębiorstwa z sektora energetycznego, takie jak Naftogaz czy DTEK, często ogłaszają zapytania ofertowe na sprzęt lub usługi i mogą mieć własne portale dla dostawców. Dodatkowo organizacje międzynarodowe i NGO działające na Ukrainie (np. agencje ONZ, projekty finansowane przez EBOiR) publikują przetargi – działają według własnych zasad, ale stanowią też źródło możliwości biznesowych. Przykładowo UNHCR czy Ambasada USA regularnie ogłaszają zapotrzebowanie na towary i roboty na Ukrainie unhcr.org ebrd.com.

Podsumowanie: Choć raport koncentruje się na zamówieniach publicznych, przedsiębiorcy powinni śledzić zarówno Prozorro, jak i główne platformy przetargów prywatnych, aby w pełni wykorzystać możliwości na ożywiającym się rynku Ukraińskim. Przetargi publiczne są zazwyczaj większe i bardziej sformalizowane, ale przetargi prywatne mogą mieć istotne znaczenie w sektorach takich jak produkcja, budownictwo komercyjne czy projekty odbudowy finansowane ze środków pochodzących od darczyńców.

Wymagania dotyczące uczestnictwa i dokumentacja

Uczestnictwo w ukraińskim przetargu – zwłaszcza publicznym przetargu Prozorro – wymaga przygotowania określonej dokumentacji oraz przestrzegania formalnych procedur. Krajowi i zagraniczni oferenci podążają podobnymi ścieżkami, ponieważ ukraińskie prawo zamówień publicznych zabrania jakiejkolwiek dyskryminacji firm zagranicznych (z wyjątkiem tych powiązanych z państwami-agresorami) warwicklegal.com. Poniżej znajdują się typowe wymagania oraz kroki udziału w przetargach:

• Rejestracja na platformie elektronicznej: Oferenci muszą najpierw założyć konto na jednej z akredytowanych platform elektronicznych Prozorro. Firmy zagraniczne (niebędące rezydentami) mogą się zarejestrować poprzez wybór swojego kraju i rejestru firm z zintegrowanej listy – system często jest w stanie automatycznie zweryfikować zagraniczne dane gospodarcze warwicklegal.com. Usprawnia to zakładanie konta dla zagranicznych oferentów. Ukraiński podpis cyfrowy (EDS) jest zazwyczaj wymagany do składania ofert; jednak Ukraina obecnie akceptuje kwalifikowane podpisy elektroniczne UE jako ważne i prowadzone są prace nad wzajemnym uznawaniem warwicklegal.com. (W praktyce, zagraniczni oferenci mogą złożyć ofertę bez lokalnego EDS, a podpisane dokumenty dostarczyć później, jeśli jest to dozwolone warwicklegal.com warwicklegal.com.)
• Ogłoszenie o przetargu i język: Publiczne ogłoszenia o przetargach publikowane są w języku ukraińskim. W przypadku przetargów o wysokiej wartości przekraczających określone progi (ok. 133 000 EUR dla towarów/usług, 5,15 milionów EUR dla robót budowlanych), ogłoszenie po angielsku jest również publikowane w systemie Prozorro warwicklegal.com. To angielskie podsumowanie zawiera kluczowe informacje, aby przyciągnąć międzynarodowych oferentów, ale dokumentacja wiążąca jest po ukraińsku. Oferenci powinni być przygotowani do pracy z ukraińskojęzycznymi dokumentami przetargowymi (z tłumaczeniem w razie potrzeby).
• Dokumentacja przetargowa: Każdy przetarg posiada dokumentację przetargową (Tender Dossier) przygotowaną przez zamawiającego. Zawiera ona specyfikacje techniczne, zakres projektu, warunki umowy, kryteria oceny, wymagania kwalifikacyjne oraz wzory formularzy dla oferentów. Cała dokumentacja przetargowa jest dostępna bezpłatnie online warwicklegal.com. Oferenci mogą zadawać pytania wyjaśniające przez moduł Q&A w Prozorro (anonimowo), a odpowiedzi są publikowane publicznie. Wszelkie aneksy lub zmiany są również ogłaszane przez system. Istotne jest, że podczas stanu wojennego część zamówień odbywa się bez publicznych przetargów; jednak nawet umowy negocjowane są często rejestrowane w Prozorro dla celów sprawozdawczych, z ograniczoną liczbą danych, jeśli są poufne.
• Wymagane dokumenty ofertowe:Nie istnieje uniwersalna, stała lista dokumentów we wszystkich przetargach – wymagania zależą od specyfiki zamówienia prikhodko.com.ua. Najczęściej jednak wymagane są następujące dokumenty:
  • Identyfikacja i status prawny – np. kopia certyfikatu rejestracji firmy lub statutu oraz aktualny wypis z rejestru przedsiębiorców (dla podmiotu gospodarczego) lub paszport/Dowód tożsamości dla osoby prowadzącej działalność prikhodko.com.ua.
  • Potwierdzenie kwalifikacji – dokumenty potwierdzające, że oferent spełnia warunki doświadczenia i potencjału. Mogą to być referencje lub umowy z wcześniejszych realizacji, protokoły odbioru, CV kluczowych pracowników, certyfikaty techniczne, licencje wymagane dla regulowanej działalności (energia, medycyna, budownictwo), potwierdzenie posiadania sprzętu lub zaplecza technicznego itp. prikhodko.com.ua. Dla przetargów budowlanych może być wymagany przedmiar robót lub kosztorys w ofercie. Przykładowo, oferta na remont powinna zawierać szczegółowy kosztorys.
  • Oferta cenowa i wycena – wypełniony formularz ofertowy lub dokument, w którym podano oferowaną cenę i potwierdzono zgodność z warunkami. W Prozorro oferenci wpisują swoją cenę w polu elektronicznym (służy ono do aukcji elektronicznej odwróconej), a często załączają ofertę handlową z wyszczególnieniem wyceny lub propozycją techniczną warwicklegal.com. Oferta zwykle zawiera także terminy dostaw lub harmonogram realizacji, jeśli wymagają tego warunki przetargu.
  • Zaświadczenia o zgodności podatkowej i prawnej – dokumenty potwierdzające prawidłową sytuację firmy. Jeśli oferent jest płatnikiem VAT, zwykle wymagana jest kopia zaświadczenia o rejestracji VAT prikhodko.com.ua. Firmy mogą być także zobowiązane do przedstawienia zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach i składkach.
  • Brak podstaw do wykluczenia – Ukraina stosuje zasady wykluczenia podobne jak UE. Oferenci muszą zazwyczaj oświadczyć (a zwycięzca później udowodnić), że nie są w stanie upadłości ani likwidacji, nie zostali skazani za korupcję lub oszustwo, nie posiadają członków zarządu skazanych za korupcję i nie mają istotnych zaległości podatkowych prikhodko.com.ua. Często do oferty dołącza się podpisane oświadczenie własne, a zwycięzca musi później dostarczyć oficjalne zaświadczenia (np. o niekaralności członków zarządu, niezaleganiu z podatkami, itp.) przed podpisaniem umowy.
  • Zabezpieczenie oferty (gwarancja przetargowa) – W wielu dużych przetargach wymagane jest wadium lub gwarancja przetargowa. Najczęściej jest to gwarancja bankowa (czasem depozyt gotówkowy) na niewielki procent przewidywanej wartości kontraktu. Ma to na celu zapewnienie powagi oferty. Przetarg może np. wymagać zabezpieczenia w wysokości 0,5–3%, które zwracane jest wszystkim oferentom z wyjątkiem zwycięzcy, a zwycięzcy po podpisaniu umowy. Gwarancje przetargowe nie są wymagane przepisami dla wszystkich postępowań, lecz są częste przy zamówieniach o dużej wartości lub bardzo konkurencyjnych tradecommissioner.gc.ca. Ogłoszenie przetargowe określa wysokość i formę wymaganego zabezpieczenia.
• Elektroniczne składanie oferty: Wszystkie oferty składane są elektronicznie przez platformę. Oferenci wypełniają formularze online dotyczące danych podstawowych (cena, kwalifikacje itp.) oraz załączają wymagane dokumenty jako skany PDF lub dokumenty elektroniczne warwicklegal.com. Oferty muszą być złożone do wyznaczonego terminu. Prozorro restrykcyjnie pilnuje terminów: po upływie czasu system zostaje zamknięty i nie przyjmuje oraz nie wyświetla spóźnionych ofert. Oferenci mogą edytować lub wycofać swoją ofertę przed upływem terminu.
• Aukcja i ocena ofert: W przetargach otwartych, po zamknięciu okresu składania ofert, Prozorro może zorganizować elektroniczną aukcję odwróconą. Jeśli co najmniej dwóch oferentów złożyło oferty, system planuje na żywo aukcję, podczas której uczestnicy widzą najniższą (zanonimizowaną) cenę i mają do 3 rund na obniżenie swojej oferty. Ta konkurencyjna aukcja to znak rozpoznawczy Prozorro, mający na celu generowanie oszczędności. (Warto zauważyć, że pod rządami przepisów stanu wojennego trzyrundowa aukcja była czasowo opcjonalna – domyślnie jednak stosowana w >99% przypadków – by przyspieszyć zamówienia ti-ukraine.org.) Po aukcji zamawiający ocenia najtańszą (lub najbardziej korzystną) ofertę pod względem kryteriów kwalifikacyjnych i wymagań przetargowych. Sprawdza wszystkie dokumenty oferenta i może poprosić o uzupełnienie drobnych braków (Ukraina wprowadziła 24-godzinne „okno” na korektę niektórych błędów, co jest już rozwiązaniem stałym) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Jeśli najtańszy oferent nie przejdzie kwalifikacji (np. niekompletne dokumenty), rozpatrywany jest kolejny w kolejności cenowej itd.
• Przyznanie kontraktu: Zwycięzca otrzymuje powiadomienie o zamiarze udzielenia zamówienia, a po krótkim okresie oczekiwania (10 dni dla przetargów otwartych) można podpisać umowę. Podpisany kontrakt musi być opublikowany w Prozorro wraz z załącznikami; stanowi to dokumentację publiczną. W 2025 roku rząd zmierza ku w pełni elektronicznym umowom podpisywanym i przechowywanym na platformie ti-ukraine.org. Umowy mogą być finalizowane wyłącznie na warunkach zwycięskiej oferty i dokumentacji przetargowej – istotne odstępstwa są zabronione. W przypadku odmowy podpisania lub niedostarczenia wymaganych dokumentów po wygranej (np. zabezpieczenia należytego wykonania), oferent traci wadium, a zamówienie może zostać przyznane kolejnemu.

Równy dostęp dla zagranicznych oferentów: Ukraina jest stroną Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych (GPA) i dostosowała wiele zasad do dyrektyw UE w związku z umową stowarzyszeniową z UE. Firmy zagraniczne mogą uczestniczyć w ukraińskich zamówieniach publicznych bez specjalnych pozwoleń. Prawo wyraźnie zakazuje dyskryminacji podmiotów zagranicznych warwicklegal.com. Jedyne wyłączenia dotyczą firm powiązanych z Federacją Rosyjską lub Białorusią (własność lub pochodzenie towarów) ze względu na sankcje bezpieczeństwa warwicklegal.com. W praktyce zagraniczni oferenci powinni być gotowi dostarczyć zalegalizowane dokumenty (z tłumaczeniem na ukraiński) w przypadku wygranej, a także – w razie potrzeby – przedstawić ukraińskie certyfikaty dla określonych produktów (chyba że obowiązek zostanie zniesiony). Bariery językowe mogą stanowić wyzwanie – powszechne jest korzystanie z usług lokalnego partnera lub przedstawiciela w celu przejścia procedury. Mimo tych trudności, udział firm zagranicznych rośnie: w 2022 roku udział w zamówieniach publicznych Ukrainy wzięło ponad 250 firm zagranicznych z 46 krajów, a najwięcej kontraktów (o wartości 2,09 mld UAH) zdobyły firmy z Polski warwicklegal.com.

Wskazówka: Jeśli wymagania przetargowe wydają się niesprawiedliwie dostosowane (to znany problem, gdy przetarg określa zbyt szczegółową normę lub markę), oferenci mogą kwestionować dyskryminujące warunki. Najpierw mogą poprosić zamawiającego o wyjaśnienie lub zmianę przetargu. Jeśli to się nie powiedzie, można złożyć formalną skargę do Rady ds. Skarg Zamówieniowych przy Antymonopolowym Komitecie Ukrainy (AMCU). To niezależne ciało rozpatruje spory i może nakazać zmiany lub unieważnienie przetargów. Procedura jest stosunkowo szybka (tygodnie) i tania w porównaniu do sądu, stanowiąc istotną kontrolę wobec niesprawiedliwych wymagań warwicklegal.com warwicklegal.com. Zagranicznym oferentom zaleca się korzystanie z lokalnych doradców prawnych przy takich odwołaniach, ponieważ procedura i język są ukraińskie.

Typowe warunki i zasady kontraktów

Umowy zawierane w wyniku przetargów na Ukrainie muszą być zgodne z warunkami określonymi w dokumentacji przetargowej oraz zwycięskiej ofercie. Państwo ustandaryzowało wiele warunków w celu ochrony interesu publicznego, choć szczegóły różnią się w zależności od rodzaju zamówienia (towary, usługi lub roboty budowlane). Oto najczęstsze warunki i struktury umów:

• Forma umowy: Większość umów publicznych to dwustronne umowy pisemne pomiędzy zamawiającym (organ państwowy, lokalny lub przedsiębiorstwo państwowe) a dostawcą/wykonawcą. Ukraina dąży do standaryzacji wzorów umów: projekt ustawy z 2024 roku przewiduje upoważnienie Rady Ministrów do zatwierdzania wzorów dla określonych zamówień, które staną się wówczas obowiązkowe ti-ukraine.org. Na razie wiele branż korzysta z zalecanych wzorów (np. w przypadku umów budowlanych obowiązują „Ogólne warunki” zatwierdzone przez rząd). W umowach najczęściej podaje się numer ID przetargu, a ich treść publikowana jest na Prozorro dla przejrzystości.
• Zakres i specyfikacja: Umowa zawiera szczegółowy opis towarów, prac lub usług do realizacji, dokładnie zgodnie z wymaganiami dokumentacji przetargowej (często uwzględniana jest również oferta lub propozycja techniczna dostawcy). Po podpisaniu nie wolno dokonywać istotnych zmian zakresu ani jakości – wszystko musi odpowiadać temu, co było przedmiotem przetargu i zostało wygrane.
• Cena i waluta: Umowy publiczne najczęściej wyrażane są w hrywna ukraińska (UAH). Cena zazwyczaj pozostaje stała przez czas trwania kontraktu, zwłaszcza przy dostawach towarów. Jednak w umowach długoterminowych (np. kilkuletnie kontrakty budowlane), mogą się pojawić klauzule waloryzacyjne na wypadek inflacji lub wahań kursów. Pod koniec 2024 r. rząd zaktualizował Ogólne Warunki dla umów budowlanych: zniesiono obowiązek sztywnej równości ceny umowy z ofertą przetargową na roboty budowlane, umożliwiając ustalenie ceny w oparciu o zatwierdzony kosztorys uareconstruction.integrites.com. Uznano, że w trakcie realizacji (szczególnie przy inflacji wojennej i zakłóceniach dostaw) niektóre elementy kosztów mogą wymagać rewizji. Niemniej, wszelkie zmiany ceny zwykle muszą mieścić się w ustawowych limitach (często ±10% zmiany dopuszczalne jest poprzez aneksy, np. przy zmianie kursu walut czy uzgodnionym zwiększeniu zakresu).
• Struktura płatności: Warunki płatności są określone w umowie i wprowadzane do systemu Prozorro dla przejrzystości infobox.prozorro.org. Typowe warianty to:
  • Dla towarów: płatność po dostawie i odbiorze, w określonym terminie (np. 30 dni kalendarzowych to standardowy termin dla podmiotów budżetowych). Możliwe są płatności częściowe przy częściach dostaw.
  • Dla usług: płatności miesięczne lub w transzach, po przedłożeniu protokołów odbioru usługi.
  • Dla robót (budowa): płatności cząstkowe powiązane z zakończeniem określonych etapów lub na podstawie miesięcznych protokołów wykonania prac. Przy większych umowach budowlanych stosuje się harmonogram rzeczowo-finansowy oraz płatności za faktycznie zrealizowane roboty.
  • Płatności zaliczkowe: Tradycyjnie ukraińskie zamówienia publiczne ograniczały zaliczki. Obecnie zaliczka (przedpłata) do 30% jest dopuszczalna w niektórych kontraktach, jeśli zapisano to w przetargu i jest zabezpieczona gwarancją zaliczki z banku wykonawcy. Wiele umów budowlanych przewiduje zaliczkę 10-30% na rozruch prac, ale wyłącznie za okazaniem gwarancji bankowej na tę samą kwotę (chroni to środki zamawiającego). W przypadku braku zaliczki wykonawcy muszą najpierw uruchomić własne środki, jak to miało miejsce w głośnym projekcie metra w Kijowie, gdzie wykonawca rozpoczął prace „bez zaliczki, na własny koszt” english.nv.ua english.nv.ua.
• Zabezpieczenie należytego wykonania umowy: Aby zapewnić realizację kontraktu, zwycięzcy dużych przetargów często muszą wnieść gwarancję należytego wykonania. Zgodnie z obowiązującym prawem jej wysokość nie może przekroczyć 5% wartości kontraktu (lub 3% dla wybranych towarów/usług) faolex.fao.org. Zwykle jest to ok. 5% dla robót budowlanych, niżej dla prostszych zakupów. Najczęściej jest to gwarancja bankowa ważna do zakończenia umowy (plus okres gwarancji, jeśli dotyczy). Nowy projekt ustawy zakłada podwyższenie limitu do 10% przy umowach na roboty budowlane ti-ukraine.org, ale na rok 2025 nadal obowiązuje limit 5%. Gwarancja zwracana jest wykonawcy po prawidłowym zakończeniu (lub przejmowana przez zamawiającego w razie niewywiązania się przez wykonawcę).
• Czas trwania kontraktu i harmonogram: Umowa określa termin realizacji/dostawy. Opóźnienia mogą skutkować karami umownymi (opłatami za każdy dzień zwłoki) wg norm prawa cywilnego Ukrainy lub zapisów kontraktu. W przypadku projektów złożonych (np. infrastrukturalnych) mogą być wyznaczone kamienie milowe na etapy. Na czas stanu wojennego większość umów odbudowy jest bardzo przyspieszona, jednak jeśli wystąpi siła wyższa (np. eskalacja działań wojennych) – umowy przewidują odpowiednie klauzule (zawieszenie lub przedłużenie).
• Gwarancja i odpowiedzialność za wady: W przypadku robót i towarów dostawcy muszą udzielać gwarancji na okres, w którym zobowiązują się na własny koszt usuwać wady. W przypadku budownictwa ukraińskie prawo przeważnie przewiduje minimalny 3-letni czas odpowiedzialności za wady (dla infrastruktury krytycznej – dłużej). Często zamawiający zatrzymuje część wynagrodzenia na okres gwarancji albo żąda oddzielnej gwarancji po zakończeniu realizacji.
• Typowe warunki i klauzule prawne: Umowy publiczne zawierają standardowe zapisy dotyczące: prawo do rozwiązania umowy (np. w razie utraty finansowania lub naruszenia umowy przez wykonawcę), siły wyższej (często uzyskanie certyfikatu ukraińskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w razie utrudnień wojennych), rozstrzygania sporów (zwykle sądy ukraińskie, choć w wysokobudżetowych kontraktach z zagranicznymi partnerami możliwy jest arbitraż) oraz prawa właściwego (prawo ukraińskie). W umowach wskazuje się również, że dokumentacja przetargowa jest ich integralną częścią, co oznacza, że wszelkie warunki przetargowe (np. stawka kar umownych, konkretne normy techniczne itp.) obowiązują również w kontrakcie.
• Umowy ramowe: Ukraina stosuje także umowy ramowe w zamówieniach publicznych. Pozwalają one zamawiającemu (lub grupie zamawiających) wyłonić jednego lub kilku wykonawców danego produktu/usługi i zamawiać od nich według potrzeb przez określony czas (najczęściej do 4 lat) – przez zamówienia szczegółowe lub miniprzetargi. W 2024 roku sektor obronny Ukrainy wprowadził nową wersję umów ramowych – dynamiczne systemy zakupów (DPS), do których dostawcy mogą dołączać w dowolnym momencie ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Przykładem jest użycie DPS przez Ministerstwo Obrony do zakupu bezzałogowych systemów powietrznych – każdy producent spełniający kryteria może dołączyć i startować w miniprzetargach; w 2024 r. przeprowadzono w ten sposób aż 226 takich zamówień na niemal 13,6 mld UAH ti-ukraine.org. Taka elastyczna struktura staje się coraz popularniejsza i może być rozszerzona także na cywilne zamówienia częstych artykułów.
• Warunki dostawy i logistyki: Umowy na dostawę towarów najczęściej określają warunki dostawy (Incoterms) i miejsca przeznaczenia. Od 2022 r. dostawy towarów na Ukrainie bywają wyzwaniem z powodu kwestii bezpieczeństwa, więc w umowach jasno określa się, kto ponosi ryzyko w transporcie. Często w przetargach międzynarodowych dostawca zobowiązany jest zapewnić dostawę do ostatecznego odbiorcy na terenie Ukrainy (warunki DAP lub DDP). Odprawa celna (jeśli wymagana) i cła należą do zadań dostawcy, chyba że zapisano inaczej – szczególnie w kontraktach finansowanych przez darczyńców (część importu z funduszy pomocowych jest zwolniona z cła). Oferenci uwzględniają te aspekty logistyczne przy kalkulacji ceny.
• Zabezpieczenie płatności: Jednostki sektora publicznego płacą na Ukrainie tylko przez skarbowość państwową. Skarb Państwa rejestruje umowę i realizuje płatności wyłącznie zgodnie z warunkami umowy oraz limitami budżetowymi. Co istotne, od 2023 r. Najwyższa Izba Kontroli uzyskała prawo wstrzymania płatności w kontraktach, jeśli wykryje poważne naruszenia (np. nielegalne zamówienie z wolnej ręki, współpraca z wykluczonymi wykonawcami, płatność za nieprzetargowy zakres) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Daje to pewność, że podejrzane umowy mogą być zablokowane, ale obliguje też wykonawcę do ścisłego przestrzegania procedur, aby nie ryzykować opóźnień w płatnościach.

Podsumowując, umowy o zamówienia publiczne na Ukrainie są formalne i ściśle oparte na zasadach, coraz bardziej zgodne ze standardami UE. Dostawcy nie powinni oczekiwać doraźnych zmian lub negocjacji głównych warunków po złożeniu oferty – to na etapie przetargu ustala się wszelkie zasady. Zaletą tej sztywności jest przewidywalność: jeśli spełnisz warunki przetargu i poprawnie wykonasz umowę, otrzymasz zapłatę zgodnie z ustaleniami (rząd nie może arbitralnie zmienić warunków). W kolejnej części przedstawimy przykłady dużych przetargów oraz to, jak te regulacje wyglądają w praktyce.

Znaczące przetargi o wysokiej wartości (2024–2025)

Pomimo wyzwań związanych z wojną, Ukraina kontynuuje inicjowanie i realizowanie szeroko zakrojonych przetargów, z których wiele ma na celu odbudowę infrastruktury i usług publicznych. Poniżej przedstawiamy niektóre znaczące przetargi o wysokiej wartości aktywne lub zakończone w 2025 roku:

• Rozbudowa Metra w Kijowie (linia Wynohradar): Jednym z największych niedawno udzielonych kontraktów publicznych jest dalsza rozbudowa linii metra Syretsko-Peczerskiej do dzielnicy Wynohradar. W połowie 2024 roku Metro Kijowskie (przedsiębiorstwo miejskie) ogłosiło przetarg na ten projekt o szacunkowej wartości 13,8 mld UAH (~340 mln USD) english.nv.ua. Zakres obejmuje budowę dwóch nowych podziemnych stacji (Mostytska i Prospekt Pravdy), odcinka torów oraz dodatkowej zajezdni. Przetarg wygrała Grupa Avtostrada, duża ukraińska firma drogowa i budownictwa cywilnego – co znamienne, był to jedyny oferent, co odzwierciedla ograniczoną konkurencję spowodowaną ryzykiem wojennym english.nv.ua english.nv.ua. Kontrakt podpisano w sierpniu 2024 r. na kwotę 13,785 mld UAH english.nv.ua, z terminem realizacji 30 miesięcy. Na mocy warunków Avtostrada zobowiązała się rozpocząć prace bez zaliczki, finansując roboty z własnych środków, oraz pracować całodobowo, by dotrzymać terminu english.nv.ua english.nv.ua. Projekt ten ma duże znaczenie dla rozwoju miejskiego Kijowa i pokazuje, że przetargi warte setki milionów dolarów są realizowane mimo konfliktu.
• Elektrownia Wodna PSP Dniestr: Kolejny przetarg o wysokiej wartości obejmuje Ukrhydroenergo, państwowe przedsiębiorstwo wytwarzające energię wodną, oraz rozbudowę Elektrowni Szczytowo-Pompowej Dniestr. Druga faza tego strategicznego projektu energetycznego (dodanie kolejnych jednostek hydroelektrycznych) została przetargowana poprzez Prozorro. Chociaż dokładne wartości kontraktów nie są szeroko ujawniane, według raportów branżowych chodzi o kwoty rzędu kilku miliardów UAH i był to jeden z największych przetargów roku 2024. Ukrhydroenergo wraz z Ukrenergo (operatorem sieci przesyłowej) znalazły się wśród największych zamawiających 2024 roku, realizując projekty z zakresu ochrony i odbudowy infrastruktury krytycznej ces.org.ua. Obejmowały one remonty uszkodzonych przez działania wojenne obiektów energetycznych, budowę nowych linii przesyłowych oraz montaż struktur ochronnych wokół obiektów energii.
• Odbudowa dróg i mostów: Ukraińska państwowa agencja dróg (Ukravtodor) oraz różne władze regionalne ogłosiły liczne przetargi wielkoskalowe w ramach programów „Wielkiej Budowy” i odbudowy wojennej. Na przykład Agencja Odbudowy (organ rządowy ds. odbudowy) w Mikołajowie, Odessie, Charkowie, Dnieprze i innych regionach ogłaszała przetargi na remonty głównych dróg i mostów w 2024 roku. Z analizy wynika, że największe zamówienia budowlane 2024 roku obejmowały m.in.: budowę nowego mostu metra w Kijowie (2,0 mld UAH), głębokie remonty dróg w obwodach mikołajowskim i dniepropietrowskim (każdy w przedziale 2–3 mld UAH), a także remonty kluczowych mostów i infrastruktury wodnej ces.org.ua. Wiele z tych przetargów wygrały czołowe krajowe firmy infrastrukturalne (wspomniana Grupa Avtostrada, Onur Group, Rostdorstroy itp.), zdobywając kontrakty warte miliardy hrywien.
• Zakupy na potrzeby obronności i bezpieczeństwa: Choć większość kontraktów związanych z uzbrojeniem jest poufna, niektóre przetargi publiczne dotyczą infrastruktury obronnej. W 2024 r. około 22 mld UAH wydano w trybie otwartych przetargów na budowę infrastruktury obronnej – głównie budowę fortyfikacji, umacnianie baz i zakup sprzętu nieśmiercionośnego ces.org.ua. Przykładowo, Ministerstwo Obrony korzystało z otwartych umów ramowych do masowych zakupów dronów, pojazdów, mundurów. Prawie 60% rocznego wolumenu zamówień obronnych (wartościowo) przypadło na jeden miesiąc (marzec 2024), kiedy zaspokajano pilne potrzeby ces.org.ua. Jedną z innowacji było uruchomienie dynamicznych systemów zakupów dla wojska, umożliwiających wielu dostawcom nieustanne licytowanie kontraktów na dostawy np. UAV ti-ukraine.org. Pozwoliło to na szybkie kontraktowanie lokalnych systemów dronów, pokazując jak Ukraina wykorzystuje konkurencyjne przetargi, by szybko i przejrzyście (w granicach bezpieczeństwa) wspierać armię.
• Infrastruktura społeczna i mieszkalnictwo: Wiele przetargów koncentruje się na odbudowie szkół, szpitali i mieszkań zniszczonych lub uszkodzonych przez wojnę. Przykładowo, Ministerstwo Zdrowia w 2025 roku ogłosiło przetarg o wysokiej wartości na odbudowę części szpitala dziecięcego Ohmatdyt w Kijowie – koszt oszacowano na ok. 367 mln UAH (~9 mln USD) pravda.com.ua. Projekty te są często współfinansowane przez darczyńców międzynarodowych. Również władze samorządowe na terenach wyzwolonych (jak miasto Chersoń czy miejscowości w obwodzie kijowskim) ogłaszały przetargi na odbudowę systemów wodociągowych, sieci ciepłowniczych i bloków mieszkalnych. Wartości kontraktów wahają się od kilkudziesięciu do kilkuset milionów hrywien. Choć mniejsze niż mega-projekty, są kluczowe dla odbudowy społeczności i stanowią szansę dla firm budowlano-inżynieryjnych.
• Projekty Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP): Ukraina wznawia także postępowania na koncesje i PPP. W szczególności kontynuowane mają być koncesje portów morskich rozpoczęte przed 2022 r., a na horyzoncie pojawiają się nowe przetargi PPP w transporcie drogowym (np. planowany system dróg płatnych w kooperacji z Turcją) united24media.com united24media.com. W 2025 r. ukraińscy urzędnicy przygotowali listy projektów w zakresie efektywności energetycznej, mieszkalnictwa społecznego oraz sieci wodociągowych dla zagranicznych inwestorów i PPP, co może zwiastować kolejne przetargi w tych obszarach united24media.com. Trwają nowelizacje przepisów, które mają usprawnić przetargi PPP zgodnie z najlepszymi praktykami UE me.gov.ua.

Tabela: Wybrane najważniejsze przetargi (2024–25)

Uwaga: Powyższe przykłady mają charakter poglądowy. Obecnie trwa wiele innych przetargów o dużym znaczeniu, zwłaszcza że Ukraina kieruje miliardy z darowizn na odbudowę w modelu „build back better”. Do końca 2024 r. zrealizowano ponad 3,6 mln transakcji zakupowych od początku pełnoskalowej inwazji – to trzykrotny wzrost w porównaniu do okresu sprzed wojny intent.press. Ten wzrost obejmuje zarówno pilne zakupy niewielkie (np. na potrzeby wojskowe i humanitarne), jak i duże projekty strategiczne. Firmy powinny śledzić oficjalne źródła pod kątem ogłoszeń nadchodzących przetargów o wysokiej wartości, w tym planowanych programów odbudowy Ukrainy finansowanych ze środków międzynarodowych.

Nowości prawne i regulacyjne w 2025 roku

Ukraiński system zamówień publicznych szybko się rozwija w odpowiedzi zarówno na wymagania czasu wojny, jak i długofalowe cele reform (szczególnie te związane z akcesją do UE). Kilka aktualizacji prawnych i reform jest szczególnie godnych uwagi w 2025 roku:

• Dostosowania w stanie wojennym: Od 2022 roku zamówienia publiczne funkcjonują na podstawie specjalnych uchwał Rady Ministrów (szczególnie Uchwała nr 1178, 2023 oraz jej nowelizacje), które modyfikują standardowe prawo w okresie stanu wojennego. Zmiany te miały na celu zbilansowanie szybkości zakupów na potrzeby obronne z transparentnością. W latach 2023–24 rząd kilkakrotnie modyfikował te reguły – np. początkowo zezwalając na bardzo krótkie okresy składania ofert i liczne umowy bezpośrednie, a następnie wydłużając minimalne okresy składania ofert dla skomplikowanych przetargów (pod koniec 2024 roku minimalny okres dla zamówień na roboty został zwiększony z 7 do 14 dni w odpowiedzi na obawy, że tydzień to za mało) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Część przepisów wojennych przewiduje możliwość aukcji z jednym oferentem oraz 24-godzinnego okna na korektę błędów (dzięki czemu oferty nie są odrzucane za drobne pomyłki) – rozwiązania te oceniane są generalnie pozytywnie i mają zostać wpisane do stałego prawa ti-ukraine.org. Niektóre zamówienia (szczególnie dotyczące stabilności sieci energetycznej lub logistyki wojskowej) tymczasowo można było realizować w trybie bezpośrednim dla uzyskania szybkości ti-ukraine.org, ale rząd stopniowo ogranicza te wyjątki w miarę odbudowy zdolności do konkurencyjnych przetargów.
• Projekt nowej ustawy o zamówieniach publicznych: Kompleksowa nowelizacja ustawy „O zamówieniach publicznych” jest obecnie w procesie legislacyjnym (złożona do parlamentu jako Projekt ustawy nr 11520 w dniu 23 sierpnia 2024 r.) ti-ukraine.org. Projekt ma dostosować ukraiński system zamówień do Dyrektywy UE 2014/24/EU i zmodernizować kilka obszarów. Choć ustawa jest nadal przedmiotem debat w 2025 r., proponowane zmiany są znaczące:
  • Wyższe progi: Próg obowiązkowego trybu konkurencyjnego przy zakupie towarów/usług zostałby podwojony z 200 000 UAH do 400 000 UAH (≈ 10 000 €) ti-ukraine.org. Zakupy poniżej tej wartości można byłoby realizować metodami uproszczonymi lub przez katalog elektroniczny. Próg dla robót pozostaje na poziomie 1,5 mln UAH (≈ 38 000 €) dla przetargów otwartych.
  • Obowiązkowy e-katalog (Prozorro Market): Dla przetargów średniego szczebla (np. towary od 50 tys. do 400 tys. UAH) ustawa wprowadza obowiązek korzystania z e-katalogu Prozorro Market, jeśli to możliwe ti-ukraine.org. Prozorro Market to internetowy katalog usługodawców po weryfikacji; już w 2023 r. stał się on obowiązkowy dla wielu popularnych towarów (jak leki powyżej 50 tys. UAH, żywność powyżej 100 tys.) ti-ukraine.org. Nowa ustawa to potwierdza i umożliwia Radzie Ministrów określanie, które pozycje muszą przechodzić przez katalogi ti-ukraine.org.
  • Nowe procedury: Wprowadzenie rozwiązań w stylu UE – partnerstwa innowacyjne, dialog konkurencyjny, konkursy projektów, wspólne (scentralizowane) zamówienia, dynamiczne systemy zakupowe oraz zamówienia zarezerwowane dla przedsiębiorstw społecznych ti-ukraine.org. Rozszerza to zakres obecnych trybów (otwarty/ograniczony/negocjacje). Ustawa opisuje nowe procedury, szczegóły wdrożenia będą podane później. Istotne, że prosty przetarg otwarty nie będzie już domyślną opcją na każdy przypadek, zachęcając do bardziej elastycznych rozwiązań przy złożonych zamówieniach.
  • Kryteria niecenowe: Projekt znosi dotychczasowy wymóg, by cena stanowiła co najmniej 70% oceny oferty. Zamawiający będą mieli swobodę ustalania jakości i innych kryteriów na wyższym poziomie ti-ukraine.org. Może to poprawić jakość zamówień (np. uwzględniając koszt cyklu życia, gwarancję, czas dostawy itd.). Wymaga to jednak od zamawiających umiejętności uczciwego definiowania i oceny tych kryteriów.
  • Wzorce umów: Jak wspomniano, Rada Ministrów będzie mogła wydawać obowiązkowe wzory umów dla określonych typów zamówień ti-ukraine.org. Może to np. wymusić stosowanie umów FIDIC w budownictwie lub standardowych kontraktów usługowych w konsultingu, co zmniejsza niepewność prawną.
  • Innowacje elektroniczne: Ustawa nakazuje całkowicie elektroniczne umowy i obieg dokumentów, publikację orzeczeń sądowych unieważniających przetargi ti-ukraine.org ti-ukraine.org i wyraźnie wskazuje, że w przypadku sporu między plikami a danymi wpisanymi w elektronicznych polach, rozstrzygające są dane z e-pól ti-ukraine.org. Dzięki temu Prozorro jest jeszcze bardziej zdigitalizowane i uproszczone.
  • Krótszy czas składania ofert: Projekt utrwala 7-dniowy okres składania ofert (zamiast 15) dla większości przetargów – jak to stosowano podczas stanu wojennego ti-ukraine.org, chociaż dla przetargów na roboty budowlane zamierza się pozostawić dłuższy okres (15 dni) ze względu na ich złożoność ti-ukraine.org.
  • Wariantowe oferty: Oferenci mogą mieć możliwość składania alternatywnych propozycji („ofert wariantowych”), jeśli przetarg na to pozwala ti-ukraine.org. To nowość, która może promować innowacyjność, ale budzi pytania o ocenę ofert.
  • Surowsze wykluczenia: Każdy oferent z nawet mniejszościowym udziałem właścicieli rosyjskich, białoruskich lub irańskich będzie wykluczony (zamyka to lukę, która wcześniej pozwalała na udział do 10%) ti-ukraine.org.
  • Silniejszy nadzór: Państwowa Służba Audytu (SAS) uzyskałaby uprawnienia do monitorowania wszystkich zamówień (również poniżej progu, jeśli są raportowane) ti-ukraine.org. SAS mógłby także wstrzymywać płatności kontraktów w razie wykrycia określonych naruszeń (np. niezatwierdzone nagrody bezpośrednie, współpraca z zakazanymi dostawcami, rozbieżność warunków umowy z przetargiem) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Ponadto urzędnicy zamówień („osoby upoważnione”) musieliby wyrazić zgodę na udostępnienie swoich danych osobowych audytorom, umożliwiając nakładanie kar za nadużycia ti-ukraine.org.
  • Procedura odwoławcza: Skarga do AMCU (komitet antymonopolowy) zostanie lekko zmieniona – pozwalając nie tylko skarżącemu i zamawiającemu, lecz także zwycięzcy przetargu na przedstawienie swojego stanowiska w sporze ti-ukraine.org. Zapewni to możliwość obrony swojej oferty w razie zaskarżenia jej przez innego uczestnika.
  Status: Nowa ustawa prawdopodobnie zostanie przyjęta w 2025 roku, cementując wiele tymczasowych przepisów wojennych jako rozwiązania stałe i przybliżając Ukrainę do dyrektyw UE w obszarze zamówień me.gov.ua me.gov.ua. Firmy powinny monitorować jej uchwalenie, bo po wejściu w życie szybko zmieni progi i procedury przetargowe.
• Nowelizacje ustawy o koncesjach i PPP: Równolegle Ukraina nowelizuje przepisy o partnerstwie publiczno-prywatnym i koncesjach me.gov.ua. Celem nowelizacji jest eliminacja wąskich gardeł i dostosowanie do najlepszych praktyk UE, zachęcając do większych inwestycji prywatnych przez transparentne przetargi koncesyjne (na porty, drogi, infrastrukturę, itd.). To część większej reformy mającej przyciągnąć kapitał do odbudowy infrastruktury, której państwo nie jest w stanie w pełni sfinansować. Przykładowo projekt ustawy nr 12230 (listopad 2024) przewiduje bardziej konkurencyjne procesy komercjalizacji dzierżawionych majątków państwowych, wymagając aukcji nawet wtedy, gdy najemca dysponuje prawem pierwokupu uareconstruction.integrites.com uareconstruction.integrites.com. Większa przejrzystość warunków PPP i podziału ryzyka przełoży się na nowe możliwości przetargowe dla inwestorów (krajowych i zagranicznych) do zarządzania infrastrukturą na Ukrainie.
• Wymogi lokalizacyjne: Znaczącym rozwiązaniem politycznym wprowadzonym w 2022 r. jest wymóg zawartości lokalnej (lokalizacji) przy niektórych zakupach związanych z maszynami (np. autobusy miejskie, tabor kolejowy, urządzenia energetyczne). Przepisy wymagają spełnienia minimalnego poziomu komponentów lokalnych (od ok. 10%, stopniowo rosnącego), by oferta mogła być oceniana – rzekomo, by chronić ukraińskich producentów. Jednakże z powodu konfliktu z niektórymi zobowiązaniami handlowymi Ukrainy lokalizacyjne przetargi nie obowiązują, jeśli mają zastosowanie międzynarodowe umowy (np. GPA, finansowanie EBI/Banku Światowego) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. W praktyce lokalizacja okazała się biurokratyczna i według analizy Transparency International Ukraine nieefektywna: dołożyła formalności firmom lokalnym, ale nie zmieniła zauważalnie krajowego przemysłu ti-ukraine.org. W 2024 r. zaostrzono wymogi dokumentacyjne (producenci muszą składać więcej dowodów lokalnej produkcji ryzykując wpis na czarną listę na 1–2 lata za błędne deklaracje) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Miało to wyłapywać nadużycia, ale stało się obciążeniem dla uczciwych producentów. Trwa dyskusja o likwidacji lub reformie systemu lokalizacji na wzór unijny, by nie odstraszać zagranicznych dostawców. W 2025 r. firmy startujące w tych kategoriach muszą uważnie monitorować wymagania dotyczące certyfikatów lokalizacji lub zasięgać porady prawnej – i pamiętać, że w przypadku zamówień IFI lub podlegających GPA wymóg lokalizacji może nie być stosowany.
• Egzekwowanie antykorupcyjne: Ukraińskie społeczeństwo obywatelskie (zwłaszcza społeczność DOZORRO) i media aktywnie monitorują zamówienia publiczne. Zaszły tu ważne zmiany: Państwowa Służba Audytu w 2024 r. wdrożyła nowe współczynniki ryzyka pozwalające automatycznie wyłapywać potencjalnie problematyczne przetargi (np. wielokrotne unieważnienia, bardzo krótkie okresy składania ofert, częste dyskwalifikacje wszystkich poza jednym oferentem itd.) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Powstał specjalny portal z analityką ryzyk, który wyświetla przetargi z „czerwonymi flagami”, co zwiększyło udział kontroli bazujących na analizie ryzyka. Ponadto ścigano głośne przypadki – np. w 2023 r. szef metra kijowskiego został zawieszony i objęty dochodzeniem za domniemane nadużycia w zamówieniach english.nv.ua. Te działania wskazują na przykręcenie śruby nadzoru, co wraz z cyfrową przejrzystością utrudnia manipulacje przetargami. Nadal istnieją wyzwania: audytorzy często skupiają się na formalnościach i czasem spierają z Ministerstwem Gospodarki co do interpretacji prawa (np. w kwestii publikowania cen materiałów budowlanych w umowach) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Działania legislacyjne w 2025 roku koncentrują się na eliminacji szarych stref i wzmocnieniu roli AMCU i sądów przy rozstrzyganiu naruszeń.

Podsumowując, kierunek zmian regulacyjnych w 2025 r. to integracja z UE i odbudowa powojenna. Firmy mogą wkrótce spodziewać się zmodernizowanego, choć nieco bardziej złożonego, zestawu zasad zamówień – z wyższymi progami (mniej małych przetargów) i nowocześniejszymi procedurami dla dużych projektów. Zaangażowanie rządu na rzecz przejrzystości i konkurencyjnych procesów zostaje wzmocnione tymi zmianami – co powinno zachęcić inwestorów i wykonawców międzynarodowych analizujących rynek ukraiński.

Wyzwania i możliwości dla oferentów

Ukraiński rynek zamówień publicznych w 2025 roku stanowi unikalne połączenie wyzwań i możliwości, zwłaszcza dla firm chcących uczestniczyć w odbudowie i rozwoju kraju. Poniżej przedstawiamy kluczowe kwestie, które należy wziąć pod uwagę:

Wyzwania

• Wojna i ryzyko bezpieczeństwa: Trwający konflikt (choć geograficznie skoncentrowany na wschodzie i południu) stanowi zagrożenie dla realizacji projektów. Prace infrastrukturalne mogą być przerywane przez incydenty związane z bezpieczeństwem, a wykonawcy muszą ponosić wyższe koszty ubezpieczeń, ochrony i logistyki. Niektóre obszary mogą być niedostępne lub wymagać specjalnych pozwoleń dla zagranicznego personelu. Wspomniane zagrożenia mogą również ograniczać konkurencję – wiele przetargów ma mniej oferentów niż zwykle (średnio tylko około 1,5 oferty na przetarg w 2023 roku) open-contracting.org, prawdopodobnie dlatego, że firmy uwzględniają w kalkulacjach tzw. premię za ryzyko. Oferenci powinni starannie planować scenariusze awaryjne i ewentualnie włączać do ofert klauzule wojenne.
• Częste zmiany regulacji: Jak szczegółowo opisano, przepisy dotyczące zamówień publicznych były często nowelizowane w latach 2022–2024, aby dostosować je do potrzeb stanu wojennego i reform ti-ukraine.org. Taka dynamiczna rzeczywistość regulacyjna może być trudna do opanowania. Proceduralne niuanse (np. które zakupy wymagają użycia platformy Prozorro Market, jak prawidłowo publikować pliki z danymi cenowymi, jakie wyjątki obowiązują w danym miesiącu) mogą się zmieniać praktycznie bez ostrzeżenia. Dla oferentów zagranicznych utrzymanie zgodności z lokalnymi przepisami bywa wyzwaniem bez wsparcia ekspertów lokalnych. Krzywa uczenia się jest realna, a błędy w składaniu ofert (zły format dokumentu, brak nowego formularza) mogą prowadzić do dyskwalifikacji. Angażowanie lokalnych konsultantów ds. zamówień lub prawników jest często niezbędne w celu śledzenia najnowszych wymagań warwicklegal.com warwicklegal.com.
• Język i dokumentacja: Językiem roboczym zamówień publicznych jest ukraiński. Choć przy dużych przetargach dostępne są streszczenia po angielsku, oficjalna dokumentacja i komunikacja prowadzona jest w języku ukraińskim. Wszystkie oferty muszą być faktycznie przygotowane po ukraińsku (z poświadczonymi tłumaczeniami oryginalnych dokumentów w innych językach). Może to być bariera dla niektórych firm międzynarodowych. Dodatkowo biurokracja (notarialne kopie, pieczątki itd.) nadal występuje w wielu przetargach, choć coraz większe zastosowanie mają dokumenty elektroniczne. Zapewnienie poprawności wszystkich wymaganych dokumentów (czasem ponad 20 pozycji) to znaczne wyzwanie.
• Kwestie finansowe i walutowe: Sytuacja makroekonomiczna Ukrainy (wahania kursów walut, inflacja powyżej 20% w 2022 roku) może wpływać na rentowność kontraktów. Zamówienia publiczne w UAH mogą wiązać się ze wzrostem kosztów – chociaż rząd dopuścił częściową indeksację cen, jest ona ograniczona. Oferenci ponoszą ryzyko kursowe, jeśli koszty ponoszone są w USD/EUR, a płatność w UAH. Dodatkowo mogą występować opóźnienia w płatnościach, zwłaszcza gdy budżety państwowe są napięte lub gdy kontrola wydatków wstrzymuje wypłaty. Przykład projektu metra pokazuje, że wykonawcy przygotowują się na ewentualne opóźnienia, zabezpieczając kredyt i wykorzystując własny kapitał english.nv.ua. Mniejsi dostawcy mogą mieć problemy z płynnością, jeśli płatności będą realizowane z opóźnieniem.
• Korupcja i nieuczciwe praktyki: Chociaż system Prozorro znacząco ograniczył otwartą korupcję, ryzyko nadal istnieje. Zdarzają się dyskryminujące wymagania przetargowe, mające na celu faworyzowanie “swoich” (np. zbyt szczegółowa specyfikacja techniczna lub kryterium doświadczenia, które spełnia tylko jedna firma) intent.press. Praktyki te można zaskarżać w Komisji Antymonopolowej (AMCU), ale procedura jest uciążliwa, a sukces nie jest gwarantowany. Zdarzają się również przykłady zmów między oferentami (rotacja ofert, zmowy cenowe) oraz sytuacje, gdy zamawiający nieformalnie negocjują z preferowanym dostawcą, po czym pod przetarg “ustawiają” warunki (praktyka pilnie obserwowana przez organizacje społeczne). Rząd i organizacje takie jak TI Ukraine są świadomi problemu i aktywnie zwracają na nie uwagę, ale oferenci – zwłaszcza zagraniczni – powinni być bardzo ostrożni i dokładnie weryfikować partnerów i klientów. Zaleca się używanie narzędzi Prozorro BI do badania wcześniejszych przetargów organizatora pod kątem niepokojących sygnałów (np. czy często odwołuje on przetargi bez rozstrzygnięcia? Czy zawsze wpływa tam tylko jedna oferta?).
• Obciążenia administracyjne: Udział w ukraińskich zamówieniach publicznych bywa bardzo wymagający administracyjnie. Zebranie licznych zaświadczeń (niektóre w Ukrainie można uzyskać tylko osobiście w urzędach, o ile nie korzysta się z cyfrowych narzędzi Diia), pozyskanie gwarancji bankowej z akceptowanego banku, złożenie i obsługa dokumentacji przez nieznane systemy IT – wszystko to może stanowić problem dla firm bez lokalnego doświadczenia. Dla zagranicznych uczestników dochodzi jeszcze konieczność tłumaczenia i legalizacji dokumentów (apostille, notarialne poświadczenia), co wydłuża i podraża proces. Bariery te mogą zniechęcać do udziału, jednak z czasem wiele firm ocenia procedurę jako możliwą do opanowania.

Możliwości

• Boom odbudowy: Potrzeby odbudowy Ukrainy szacuje się na setki miliardów dolarów. Począwszy od 2023 roku i przyspieszając w 2025 roku, znaczne międzynarodowe finansowanie (dotacje, kredyty) kierowane jest na odbudowę infrastruktury, mieszkań, systemów energetycznych i przemysłu. Rząd przeznaczył 7,37 miliarda dolarów w 2025 r. na priorytetowe projekty odbudowy, wspierane przez donorów enlargement.ec.europa.eu. Oznacza to falę dużych przetargów w sektorach takich jak budownictwo, inżynieria, energetyka, logistyka i usługi publiczne. Przykładowo, przetargi obejmują budowę nowych mieszkań dla przesiedleńców, modernizację szpitali, odtwarzanie sieci energetycznych, budowę dróg i mostów. Firmy międzynarodowe z odpowiednim doświadczeniem mają szansę wejść na rozwijający się rynek – często przetargi finansowane przez donorów stosują ogólnoświatowe zasady zamówień (np. standardy EBRD czy Banku Światowego), które mogą być lepiej znane zagranicznym oferentom, przy jednoczesnej publikacji w Ukrainie. Krótko mówiąc, powojenny wysiłek odbudowy to historyczna szansa biznesowa, a droga do uzyskania tych kontraktów wiedzie przez konkurencyjne przetargi.
• Równe szanse dzięki Prozorro: System Prozorro z założenia zapewnia równy dostęp do informacji i minimalizuje korupcję. To szansa dla nowych graczy rynkowych – można łatwo wyszukiwać przetargi i nie trzeba mieć osobistych kontaktów z urzędnikami, by konkurować o zamówienia. Otwarte dane umożliwiają analizowanie cen rynkowych, poznanie konkurentów i identyfikowanie planowanych zamówień (zamawiający publikują plany roczne). Taka transparentność premiuje firmy sprawne i przygotowane. Ponadto, renoma Prozorro jako systemu uczciwego może przekonać zagranicznych partnerów. Kolejne usprawnienia (np. pełna cyfryzacja kontraktów, zintegrowane dane) oznaczają coraz mniej biurokracji i więcej przejrzystości w przyszłości.
• Zbliżenie do UE i integracja rynkowa: Wraz z dostosowywaniem ukraińskiego prawa zamówień publicznych do unijnych, rynek ten staje się bardziej dostępny dla firm z UE. Z wyjątkiem ograniczeń dla firm rosyjskich i białoruskich, Ukraina przestrzega zasad WTO GPA, co oznacza, że europejscy i wielu innych międzynarodowych oferentów muszą być traktowani jak lokalne firmy. Z perspektywą członkostwa Ukrainy w UE, przepisy zamówieniowe są dostosowywane do norm unijnych (kryteria środowiskowe, czynniki pozacenowe itp.), a Ukraina prawdopodobnie dołączy do systemów takich jak TED (Tenders Electronic Daily) dla szerszego publikowania ogłoszeń. Integracja ta daje zachodnim firmom przewagę, jeśli zaangażują się już teraz, budując relacje i doświadczenie lokalne. Oznacza to również, że ukraińskie firmy spotkają się z większą konkurencją, co może prowadzić do tworzenia konsorcjów i partnerstw korzystnych dla obu stron.
• Sieci lokalnych partnerów: Rośnie ekosystem lokalnych wykonawców i dostawców chętnych do współpracy z firmami zagranicznymi. Ukraińskie firmy budowlane mają potencjał, ale mogą potrzebować zagranicznych technologii lub kapitału; współpraca w przetargach (jako konsorcja lub podwykonawcy) zwiększa szansę na wygranie dużych projektów. Nowe prawo wyraźnie dopuści udział stowarzyszeń przedsiębiorstw (konsorcjów) w przetargach ti-ukraine.org. Dla zagranicznych firm skorzystanie z lokalnej wiedzy poprzez partnerstwo pozwala zminimalizować wyzwania dokumentacyjne i regulacyjne. Wiele lokalnych firm chce poznać najlepsze światowe praktyki, a taka współpraca umożliwia składanie silnych ofert spełniających wymagania przetargowe i gwarantujących jakość.
• Kontrakty o wysokiej wartości i potencjał zysku: Marże zysku w ukraińskich kontraktach publicznych mogą być uczciwe, zwłaszcza dla wydajnych wykonawców. Przy dużej konkurencji ceny spadły w wielu “towarowych” przetargach, ale w usługach specjalistycznych lub przy ograniczonej podaży (np. zaawansowane inżynieria, nowoczesna technologia, projekty), oferenci mogą liczyć na mniejszą konkurencję i dobre zyski. Obecnie rząd preferuje najniższą cenę (choć w przyszłości znaczenie mogą mieć czynniki pozacenowe) – firma zagraniczna, która efektywnie optymalizuje koszty lub posiada tańsze finansowanie, może wygrać z lokalnymi konkurentami i osiągnąć zysk. Wraz ze wzrostem skali odbudowy, mogą pojawić się duże przetargi możliwe do zrealizowania jedynie przez międzynarodowe konsorcja (np. cały odcinek autostrady, budowa elektrowni). Takie projekty będą inwestycjami flagowymi z prestiżem i wysoką wartością finansową.
• Poprawa otoczenia zamówień: Wspólna praca Ukrainy i jej partnerów na rzecz polepszenia procesu zamówień (szkolenia dla kadry, wdrożenie wskaźników ryzyka, cyfrowe narzędzia, takie jak Prozorro BI i DOZORRO do nadzoru społecznego), sprawia, że otoczenie stale się poprawia. Przypadki nieuzasadnionych odwołań przetargów czy odmów podpisania umowy przez zamawiającego z “niechcianym” wykonawcą występują coraz rzadziej. Fakt, że Najwyższa Izba Kontroli (State Audit Service) działa teraz bardziej proaktywnie i ma obowiązek pomagać zamawiającym w naprawie błędów (a nie tylko karać) ti-ukraine.org ti-ukraine.org jest pozytywny dla rzetelnych oferentów – mniej ryzykownej uznaniowości w rozstrzyganiu przetargów. Rynek staje się coraz bardziej regulowany i sprawiedliwy. Firmy utrzymujące wysoki poziom zgodności z przepisami i etyką mogą zyskać na rynku, gdzie liczą się te wartości, a nie “znajomości polityczne”.
• Przyszłość eksportowa i ekspansja: Wygrywanie przetargów w Ukrainie może otworzyć przed firmami długoterminowe perspektywy w związku z odbudową kraju. Przykładowo, firmy budujące teraz drogi mogą później liczyć na prywatne kontrakty rozwojowe w tych regionach. Dostawcy wyposażający ukraińskie szpitale czy szkoły mogą zapewniać późniejsze dostawy eksploatacyjne lub serwis. Jest też perspektywa Ukrainy jako rynku UE w przyszłości – zbudowanie obecności i referencji już teraz może otworzyć drzwi nie tylko do kontraktów publicznych w Ukrainie, ale również partnerstwa w przetargach unijnych.

Podsumowując, krajobraz przetargów w Ukrainie w 2025 roku to rynek o wysokiej stawce i wysokich nagrodach. Firmy muszą poruszać się po trudnych realiach związanych z wojną i szybko zmieniającymi się przepisami, lecz te, które to zrobią, znajdą transparentny system spragniony wysokiej jakości towarów, robót i usług. Dzięki miliardom pomocy i inwestycji przepływających przez konkurencyjne przetargi, Ukraina może stać się jednym z najważniejszych rynków zamówień publicznych w Europie w nadchodzących latach.

Potencjalni oferenci – zarówno krajowi, jak i zagraniczni – powinni pozostawać na bieżąco, wykorzystywać dostępne narzędzia (zbiory danych Prozorro, analitykę platformy, aktualizacje prawne) oraz podchodzić do rynku z rozwagą i ambicją. Wdrażane reformy wskazują, że Ukraina zmierza w kierunku standardów zamówień publicznych UE, a ci, którzy zaangażują się już teraz, pomogą kształtować i uczestniczyć w sukcesie odbudowy kraju.

Źródła:

• Oficjalne wiadomości i raporty Ministerstwa Gospodarki Ukrainy dotyczące zamówień publicznych me.gov.ua me.gov.ua
• Materiały Prozorro.gov.ua i Prozorro Infobox (wytyczne dotyczące zamówień publicznych, statystyki) warwicklegal.com infobox.prozorro.org
• Analizy i blogi Transparency International Ukraine ti-ukraine.org ti-ukraine.org ti-ukraine.org
• Publikacje kancelarii prawnych (Warwick Legal, Prikhodko & Partners) na temat prawa zamówień publicznych w Ukrainie warwicklegal.com prikhodko.com.ua
• Relacje ukraińskich mediów (Intent.press, NV) dotyczące statystyk przetargowych i kluczowych projektów intent.press english.nv.ua
• United24 Media i inne źródła o międzynarodowym udziale w przetargach united24media.com united24media.com.