Ουκρανία Διαγωνισμοί το 2025: Πλατφόρμες Δημόσιων Προμηθειών, Διαδικασίες και Ευκαιρίες

Επισκόπηση: Το τοπίο των διαγωνισμών στην Ουκρανία το 2025 χαρακτηρίζεται από ένα ισχυρό δημόσιο ηλεκτρονικό σύστημα προμηθειών και έναν αυξανόμενο αριθμό ευκαιριών προμηθειών που καθοδηγούνται από τις ανάγκες ανοικοδόμησης. Τόσο οι δημόσιοι όσο και οι ιδιωτικοί διαγωνισμοί είναι ενεργοί, με την ηλεκτρονική πλατφόρμα Prozorro να βρίσκεται στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων των δημόσιων προμηθειών. Μόνο το 2024, πάνω από 3,2 εκατομμύρια δημόσιες συμβάσεις συνήφθησαν μέσω της Prozorro (συνολικής αξίας ~888 δισ. UAH) και οι πρώτοι τέσσερις μήνες του 2025 είδαν 1,2 εκατ. συμβάσεις αξίας 444,4 δισ. UAH – ένας ξεκάθαρος δείκτης της διευρυνόμενης κλίμακας των διαγωνισμών me.gov.ua. Αυτή η αναφορά παρέχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του συστήματος διαγωνισμών της Ουκρανίας το 2025, καλύπτοντας τις βασικές πλατφόρμες (όπως την Prozorro), απαιτήσεις συμμετοχής, τυπικούς όρους συμβολαίων, πληρωμές και εγγυήσεις, πρόσφατους σημαντικούς διαγωνισμούς, νομοθετικές ενημερώσεις, καθώς και τις βασικές προκλήσεις και ευκαιρίες για τους διαγωνιζόμενους.

Πλατφόρμες Δημόσιων Προμηθειών στην Ουκρανία

Σύστημα Ηλεκτρονικών Προμηθειών Prozorro: Οι δημόσιοι διαγωνισμοί στην Ουκρανία διεξάγονται μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος προμηθειών Prozorro, το οποίο αναγνωρίζεται διεθνώς για τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητά του. Η Prozorro λειτουργεί ως κεντρική βάση δεδομένων με δίκτυο διαπιστευμένων ηλεκτρονικών αγορών warwicklegal.com. Αντί για μία ενιαία κρατική πύλη διαγωνισμών, πολλαπλές ιδιωτικές ηλεκτρονικές πλατφόρμες συνδέονται με την Prozorro, δίνοντας ευρεία πρόσβαση σε πληροφορίες διαγωνισμών. Μέχρι το 2024, 10 εξουσιοδοτημένες πλατφόρμες ηλεκτρονικών προμηθειών είχαν ενσωματωθεί στην Prozorro για τη διενέργεια δημόσιων διαγωνισμών (με δύο πρόσθετες πλατφόρμες για λόγους παρατήρησης/δημοπρασιών) intent.press. Οι αναθέτουσες αρχές (υπουργεία, κρατικές υπηρεσίες, δημόσιες επιχειρήσεις κ.ά.) δημοσιεύουν προκηρύξεις και έγγραφα διαγωνισμών στην Prozorro μέσω αυτών των πλατφορμών, ενώ οι προσφέροντες καταθέτουν προσφορές από το ίδιο σημείο.

Μερίδιο δημόσιων διαγωνισμών ανά βασική πλατφόρμα Prozorro το 2024. Η Zakupivli.Pro (Prom.ua) φιλοξένησε περίπου το 50% των διαδικασιών, ακολουθούμενη από τη δημόσια “Derzhzakupivli Online” (25%), την E-Tender (14%) και την SmartTender (7%), μεταξύ άλλων intent.press. Όλες αυτές οι ανταγωνιστικές αγορές συνδέονται με την κεντρική βάση της Prozorro, διασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση και συγχρονισμένη πληροφόρηση.

Ορισμένες από τις βασικές πλατφόρμες στο σύστημα Prozorro είναι:

• Zakupivli.Pro (Prom.ua): Ηγετική εμπορική πλατφόρμα που χειρίστηκε ~50% των δημόσιων διαγωνισμών το 2024 intent.press. Διακρίνεται για το φιλικό περιβάλλον χρήσης και προσφέρει επιπλέον ενότητες για εμπορικούς (ιδιωτικούς) διαγωνισμούς.
• DerzhZakupivli Online (DZO): Κρατική πλατφόρμα (μετάφραση: “Δημόσιες Προμήθειες Online”) με μερίδιο ~25% στους διαγωνισμούς intent.press. Παρέχει εργαλεία αναζήτησης και παρακολούθησης για όλες τις προμήθειες μέσω Prozorro.
• E-Tender: Ακόμη μία μεγάλη πλατφόρμα (~14% των διαγωνισμών) intent.press, με διαπίστευση για όλες τις διαδικασίες Prozorro. H E-Tender συνδράμει επίσης σε δημοπρασίες Prozorro.Sale.
• SmartTender.biz: Αρχικά ιδιωτική πλατφόρμα διαγωνισμών, η SmartTender είναι πλέον επίσημη πύλη Prozorro (~7% των διαγωνισμών) intent.press. Εξακολουθεί να εξυπηρετεί εμπορικούς διαγωνισμούς εκτός Prozorro, καθιστώντας την δημοφιλή σε ιδιωτικές εταιρείες που διενεργούν δικούς τους διαγωνισμούς.
• Άλλες πλατφόρμες: Μικρότερα διαπιστευμένα sites όπως τα Public Bid, Newtend, PlayTender κ.ά., εξυπηρετούν εξειδικευμένες κατηγορίες χρηστών intent.press. Όλες οι πλατφόρμες δημοσιεύουν ταυτόσημους διαγωνισμούς και αποτελέσματα μέσω του API της Prozorro, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ παρόχων χωρίς να κατακερματίζεται η αγορά.

Διαφάνεια της Prozorro: Ένα χαρακτηριστικό της Prozorro είναι ότι όλες οι πληροφορίες των διαγωνισμών είναι δημόσια προσβάσιμες εξ ορισμού. Η κεντρική διαδικτυακή πύλη (prozorro.gov.ua) και η σχετική μονάδα BI analytics (bi.prozorro.org) επιτρέπουν στον καθένα να αναζητήσει και να “κατεβάσει” προκηρύξεις, έγγραφα, συμβάσεις ή ακόμη και να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο δημοπρασίες. Αυτή η αρχή “Όλοι Βλέπουν τα Πάντα” έχει αποφέρει διεθνή αναγνώριση στην Prozorro και βοηθά τις επιχειρήσεις στην έρευνα ευκαιριών και ανταγωνιστών warwicklegal.com warwicklegal.com. Κατά τη διάρκεια του ισχύοντος στρατιωτικού νόμου (λόγω του πολέμου), ορισμένες αμυντικές ή ασφαλείας προμήθειες έχουν περιορισμένη διαφάνεια, αλλά η πλειοψηφία των μη απόρρητων διαγωνισμών παραμένει πλήρως διαφανής για δημόσιο έλεγχο.

Πλατφόρμα Prozorro.Sale: Εκτός από την προμήθεια αγαθών, έργων και υπηρεσιών μέσω της Prozorro, στην Ουκρανία λειτουργεί και το σύστημα Prozorro.Sale για διαφανείς δημοπρασίες κρατικών περιουσιακών στοιχείων και μισθώσεων. Το Prozorro.Sale χρησιμοποιείται για δημοπρασίες ιδιωτικοποιήσεων, πώληση αδειών, ενοικιάσεις κρατικής περιουσίας κ.ά., αντί για τις τυπικές συμβάσεις αγορών. Λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο, μέσω διαπιστευμένων πλατφορμών δημοπρασιών. (Για παράδειγμα, η E-Tender είναι επίσης πλατφόρμα της Prozorro.Sale oecd-opsi.org.) Αν και το παρόν report δεν εστιάζει σε αυτή, η Prozorro.Sale συμπληρώνει τις δημόσιες προμήθειες διασφαλίζοντας ανοικτές δημοπρασίες για πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, γεγονός που προσελκύει επενδυτές για ευκαιρίες ιδιωτικοποιήσεων.

Ιδιωτικοί και Εμπορικοί Διαγωνισμοί

Πέραν του δημόσιου τομέα, ιδιωτικές εταιρείες στην Ουκρανία επίσης διεξάγουν διαγωνισμούς (ανταγωνιστικές προσκλήσεις υποβολής προσφορών) για τις δικές τους ανάγκες προμηθειών, αν και δεν υποχρεούνται εκ του νόμου να χρησιμοποιούν την Prozorro. Πολλοί μεγάλοι όμιλοι –ειδικά αυτοί με ξένες επενδύσεις ή στόχο τη διαφάνεια– χρησιμοποιούν τις ίδιες πλατφόρμες ηλεκτρονικών προμηθειών για τη διεξαγωγή ιδιωτικών διαγωνισμών. Παραδείγματος χάριν, τα SmartTender και Zakupivli.Pro της Prom.ua επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να ανακοινώνουν εμπορικούς διαγωνισμούς ώστε να προσκαλέσουν τους προμηθευτές σε ένα ελεγχόμενο, online περιβάλλον. Αυτό έχει καταστήσει το SmartTender.biz “τη μεγαλύτερη πλατφόρμα εμπορικών προμηθειών” στην Ουκρανία tradecommissioner.gc.ca, όπου οι εταιρείες μπορούν να διαγωνιστούν για υπηρεσίες κατασκευής έως προμήθεια γραφικής ύλης.

Βασικά σημεία για τους ιδιωτικούς διαγωνισμούς το 2025:

• Σε εθελοντική βάση, αλλά διαδεδομένοι: Η ανταγωνιστική προμήθεια από ιδιωτικές εταιρείες είναι εθελοντική. Ωστόσο, λόγω της πολιτιστικής αλλαγής που έφερε η Prozorro, πολλές εταιρείες (ακόμη και κρατικές επιχειρήσεις και δήμοι για προμήθειες κάτω του ορίου) υιοθέτησαν διαδικασίες τύπου διαγωνισμού ώστε να αποφέρουν βέλτιστη αξία και να μειώσουν τη διαφθορά. Είναι σύνηθες να βλέπουμε ιδιωτικούς διαγωνισμούς, ειδικά στους τομείς των κατασκευών, αναπτυξιακών έργων ή εταιρικών δράσεων ΕΚΕ.
• Πλατφόρμες και δημοσιότητα: Οι ιδιωτικοί διαγωνισμοί μπορεί να αναρτώνται σε εταιρικές ιστοσελίδες ή σε πύλες διαγωνισμών. Κάποιοι συγκεντρωτές (όπως παγκόσμιες ιστοσελίδες διαγωνισμών) καταχωρούν τόσο κρατικούς όσο και ιδιωτικούς διαγωνισμούς από την Ουκρανία biddetail.com. Δεδομένης της κίνησης στην Prozorro, η χρήση των συνδεδεμένων πλατφορμών της για ιδιωτικούς διαγωνισμούς μπορεί να προσελκύσει περισσότερους προμηθευτές.
• Παραδείγματα: Εταιρείες ενέργειας, όπως οι Naftogaz ή DTEK, συχνά εκδίδουν RFP για εξοπλισμό ή υπηρεσίες και μπορεί να διαθέτουν δικά τους portals προμηθευτών. Επιπλέον, διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην Ουκρανία (π.χ. υπηρεσίες ΟΗΕ, έργα με χρηματοδότηση EBRD) δημοσιοποιούν διαγωνισμούς – ακολουθούν δικούς τους κανόνες, αλλά προσφέρουν ακόμη μία ευκαιρία για τις επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, η UNHCR και η Πρεσβεία των ΗΠΑ ανακοινώνουν τακτικά προσκλήσεις υποβολής προσφορών για αγαθά και έργα στην Ουκρανία unhcr.org ebrd.com.

Έμφαση: Παρότι το report δίνει έμφαση στη δημόσια προμήθεια, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να παρακολουθούν τόσο την Prozorro όσο και τις βασικές πλατφόρμες ιδιωτικών διαγωνισμών ώστε να αξιοποιήσουν το σύνολο των ευκαιριών στην ανακάμπτουσα οικονομία της Ουκρανίας. Οι δημόσιοι διαγωνισμοί είναι συνήθως μεγαλύτεροι και πιο οργανωμένοι, αλλά οι ιδιωτικοί μπορεί να είναι εξίσου σημαντικοί σε τομείς όπως η βιομηχανία, η λιανική ανάπτυξη και έργα ανοικοδόμησης με χρηματοδότηση δωρητών.

Απαιτήσεις Συμμετοχής και Τεκμηρίωση

Η συμμετοχή σε έναν ουκρανικό διαγωνισμό – και ειδικά σε δημόσιο διαγωνισμό Prozorro – απαιτεί προετοιμασία ορισμένων εγγράφων και τήρηση τυπικών διαδικασιών. Εγχώριοι και ξένοι διαγωνιζόμενοι ακολουθούν παρόμοιες διαδικασίες, καθώς οι ουκρανικοί νόμοι προμηθειών απαγορεύουν κάθε διάκριση κατά των ξένων εταιρειών (εκτός από αυτές που συνδέονται με κράτη-επιτιθέμενους) warwicklegal.com. Παρακάτω παρουσιάζονται οι τυπικές απαιτήσεις και βήματα για συμμετοχή σε διαγωνισμούς:

• Εγγραφή σε Ηλεκτρονική Πλατφόρμα: Οι διαγωνιζόμενοι πρέπει πρώτα να δημιουργήσουν λογαριασμό σε μία από τις διαπιστευμένες ηλεκτρονικές πλατφόρμες του Prozorro. Αλλοδαπές (ξένες) εταιρείες μπορούν να εγγραφούν επιλέγοντας τη χώρα και το μητρώο της εταιρείας τους από μια ενσωματωμένη λίστα – το σύστημα συχνά μπορεί να επαληθεύσει αυτόματα τα στοιχεία της ξένης επιχείρησης warwicklegal.com. Αυτό απλουστεύει τη δημιουργία λογαριασμού για ξένους διαγωνιζόμενους. Μια ουκρανική ψηφιακή υπογραφή (EDS) απαιτείται συνήθως για την υποβολή προσφορών· ωστόσο, η Ουκρανία αποδέχεται πλέον τις Πιστοποιημένες Ηλεκτρονικές Υπογραφές της ΕΕ ως έγκυρες και βρίσκεται σε εξέλιξη η αμοιβαία αναγνώριση warwicklegal.com. (Στην πράξη, ξένοι διαγωνιζόμενοι μπορούν να υποβάλουν προσφορά χωρίς τοπική EDS και να προσκομίσουν υπογεγραμμένα έγγραφα αργότερα, αν επιτρέπεται warwicklegal.com warwicklegal.com.)
• Προκήρυξη και Γλώσσα του Διαγωνισμού: Οι δημόσιες προκηρύξεις διαγωνισμών δημοσιεύονται στα ουκρανικά. Για διαγωνισμούς υψηλής αξίας που ξεπερνούν ορισμένα όρια (περίπου 133.000 ευρώ για αγαθά/υπηρεσίες, 5,15 εκατομμύρια ευρώ για έργα), δημοσιεύεται επίσης αγγλόφωνη περίληψη στο σύστημα Prozorro warwicklegal.com. Αυτή η αγγλική περίληψη περιλαμβάνει βασικές πληροφορίες για να προσελκύσει διεθνείς διαγωνιζόμενους, αλλά τα επίσημα έγγραφα είναι στα ουκρανικά. Οι διαγωνιζόμενοι πρέπει να είναι έτοιμοι να εργαστούν με ουκρανόγλωσσα έγγραφα του διαγωνισμού (με μεταφράσεις όταν απαιτείται).
• Έγγραφα Διαγωνισμού: Κάθε διαγωνισμός συνοδεύεται από ένα Φάκελο Διαγωνισμού ή πακέτο τεκμηρίωσης που συντάσσεται από τη φορέα ανάθεσης. Αυτό περιλαμβάνει τεχνικές προδιαγραφές, το αντικείμενο/project, όρους σύμβασης, κριτήρια αξιολόγησης, προσόντα και έντυπα για τους διαγωνιζόμενους. Όλα τα έγγραφα διαγωνισμού είναι ελεύθερα προσβάσιμα διαδικτυακά warwicklegal.com. Οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να διατυπώσουν ερωτήσεις αποσαφήνισης μέσω του Q&A module του Prozorro (ανώνυμα) και οι απαντήσεις δημοσιεύονται για όλους. Τυχόν προσθήκες ή αλλαγές ανακοινώνονται επίσης μέσω του συστήματος. Σημαντικό: κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού νόμου, ορισμένες αναθέσεις γίνονται χωρίς δημόσιο διαγωνισμό· ωστόσο, ακόμη και οι συμβάσεις με διαπραγμάτευση συχνά αναφέρονται στο Prozorro για λόγους διαφάνειας, με περιορισμένα δεδομένα εάν είναι εμπιστευτικά.
• Απαραίτητα Έγγραφα Προσφοράς: Δεν υπάρχει καθολική σταθερή λίστα εγγράφων για κάθε διαγωνισμό – οι απαιτήσεις διαφέρουν ανάλογα με το είδος της προμήθειας prikhodko.com.ua. Συνήθως, απαιτούνται τα εξής:
  • Ταυτοποίηση και νομική κατάσταση – π.χ. αντίγραφο καταστατικού ή πιστοποιητικού εγγραφής εταιρείας ή απόσπασμα από το μητρώο επιχειρήσεων (για νομικές οντότητες), ή διαβατήριο/ταυτότητα για ατομικές επιχειρήσεις prikhodko.com.ua.
  • Απόδειξη προσόντων – για απόδειξη ότι ο διαγωνιζόμενος πληροί τα κριτήρια εμπειρίας και δυναμικότητας. Μπορεί να περιλαμβάνει αναφορές προηγούμενων έργων ή συμβάσεων, πιστοποιητικά ολοκλήρωσης, βιογραφικά κύριου προσωπικού, τεχνικές πιστοποιήσεις, άδειες για ρυθμιζόμενες δραστηριότητες (ενέργεια, υγεία, κατασκευές), αποδείξεις εξοπλισμού ή εγκαταστάσεων κλπ. prikhodko.com.ua. Για έργα, μπορεί να απαιτείται προϋπολογισμός ή εκτίμηση κόστους στην προσφορά. Για παράδειγμα, προσφορά επισκευής κατασκευής δύναται να απαιτεί αναλυτικό αρχείο εκτίμησης.
  • Προσφορά και κοστολόγηση – συμπληρωμένο έντυπο προσφοράς ή πρόταση που αναφέρει την προσφερόμενη τιμή και επιβεβαιώνει τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές. Στο Prozorro, οι διαγωνιζόμενοι εισάγουν την τιμή σε ειδικό ηλεκτρονικό πεδίο (που χρησιμοποιείται για τον online αντίστροφο πλειστηριασμό) και συχνά επισυνάπτουν εμπορικό έγγραφο προσφοράς με αναλυτική κοστολόγηση ή τεχνική πρόταση warwicklegal.com. Η προσφορά συνήθως καθορίζει επίσης χρόνους παράδοσης ή χρονοδιάγραμματα εργασιών, όπως απαιτεί ο διαγωνισμός.
  • Πιστοποιητικά φορολογικής και νομικής συμμόρφωσης – έγγραφα που αποδεικνύουν ότι η εταιρεία βρίσκεται σε καλή φορολογική και νομική κατάσταση. Εάν ο διαγωνιζόμενος είναι υποκείμενος σε ΦΠΑ, συνήθως απαιτείται αντίγραφο πιστοποιητικού εγγραφής ΦΠΑ prikhodko.com.ua. Ενδέχεται να ζητηθεί και βεβαίωση μη οφειλής φόρων και κοινωνικών εισφορών.
  • Χωρίς λόγους αποκλεισμού – Η Ουκρανία ακολουθεί λόγους αποκλεισμού παρόμοιους με της ΕΕ. Οι διαγωνιζόμενοι συνήθως πρέπει να δηλώσουν (και ο νικητής αργότερα να αποδείξει) ότι δεν είναι σε πτώχευση ή εκκαθάριση, δεν έχουν καταδικαστεί για διαφθορά ή απάτη, δεν έχουν διοικητικά στελέχη με ποινικό μητρώο διαφθοράς και δεν οφείλουν σημαντικούς φόρους prikhodko.com.ua. Συχνά επισυνάπτεται υπογεγραμμένη υπεύθυνη δήλωση, και ο νικητής εν συνεχεία προσκομίζει επίσημα πιστοποιητικά (π.χ. μη ποινικό μητρώο για διευθυντές, βεβαίωση μη οφειλής από την εφορία κλπ.) πριν την υπογραφή σύμβασης.
  • Εγγύηση συμμετοχής – Πολλοί μεγάλοι διαγωνισμοί απαιτούν εγγυητική επιστολή συμμετοχής. Συνήθως πρόκειται για τραπεζική εγγύηση (ή ενίοτε κατάθεση μετρητών) για μικρό ποσοστό της αναμενόμενης αξίας της σύμβασης, για να διασφαλιστεί η σοβαρότητα της προσφοράς. Π.χ. διαγωνισμός μπορεί να ζητήσει εγγύηση 0,5–3%, η οποία επιστρέφεται σε όλους τους συμμετέχοντες εκτός του νικητή και επιστρέφεται στο νικητή με την υπογραφή της σύμβασης. Η εγγύηση συμμετοχής δεν είναι υποχρεωτική από το νόμο για όλους τους διαγωνισμούς, αλλά συνήθως ζητείται σε διαγωνισμούς υψηλής αξίας ή έντονου ανταγωνισμού tradecommissioner.gc.ca. Η προκήρυξη του διαγωνισμού θα καθορίζει το απαιτούμενο ποσό και τη μορφή της εγγύησης.
• Ηλεκτρονική Υποβολή Προσφοράς: Όλες οι προσφορές υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας. Οι διαγωνιζόμενοι συμπληρώνουν ηλεκτρονικές φόρμες με βασικά στοιχεία (τιμή, προσόντα κλπ) και επισυνάπτουν τα απαιτούμενα έγγραφα ως σαρωμένα PDF ή ηλεκτρονικά αρχεία warwicklegal.com. Η προσφορά πρέπει να υποβληθεί μέχρι την αναγραφόμενη προθεσμία. Το Prozorro τηρεί αυστηρά τις προθεσμίες: όταν λήξει ο χρόνος, το σύστημα κλείνει και δε δέχεται ή εξετάζει καθυστερημένες προσφορές. Οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να τροποποιήσουν ή να αποσύρουν τις προσφορές τους πριν την προθεσμία, αν χρειαστεί.
• Πλειστηριασμός και Αξιολόγηση: Για ανοιχτούς διαγωνισμούς, μόλις λήξει η περίοδος υποβολής, το Prozorro μπορεί να διεξάγει διαδικτυακό αντίστροφο πλειστηριασμό. Εφόσον τουλάχιστον δύο διαγωνιζόμενοι έχουν καταθέσει προσφορά, το σύστημα προγραμματίζει ζωντανό πλειστηριασμό όπου οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να δουν την τρέχουσα χαμηλότερη, ανωνυμοποιημένη τιμή και έχουν έως τρεις γύρους για να μειώσουν την προσφορά τους. Ο ανταγωνιστικός αυτός πλειστηριασμός αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του Prozorro για εξοικονόμηση πόρων. (Ιδιαίτερα, με τους κανονισμούς του στρατιωτικού νόμου, οι τρεις γύροι του πλειστηριασμού ήταν προσωρινά προαιρετικοί – εξ ορισμού συνεχίζει να εφαρμόζεται σε >99% των περιπτώσεων – για να επιταχύνεται η προμήθεια ti-ukraine.org.) Μετά τον πλειστηριασμό, η φορέας ανάθεσης αξιολογεί την χαμηλότερη (ή πιο συμφέρουσα) προσφορά βάσει κριτηρίων και απαιτήσεων του διαγωνισμού. Ελέγχει όλα τα έγγραφα και μπορεί να ζητήσει διόρθωση μικρολαθών (η Ουκρανία καθιέρωσε μόνιμα 24ωρο “παράθυρο” διόρθωσης προσφοράς για ορισμένα λάθη) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Αν η χαμηλότερη προσφορά δεν πληροί τα κριτήρια (π.χ. λείπουν έγγραφα), εξετάζεται η αμέσως επόμενη προσφορά κ.ο.κ.
• Ανάθεση Σύμβασης: Στον νικητή αποστέλλεται προειδοποίηση πρόθεσης ανάθεσης και μετά από σύντομη περίοδο αναμονής (10 ημέρες για ανοιχτούς διαγωνισμούς), η σύμβαση μπορεί να υπογραφεί. Η υπογεγραμμένη σύμβαση πρέπει να δημοσιευθεί στο Prozorro μαζί με όλα τα παραρτήματά της, καθιστώντας τη δημόσια. Το 2025, η κυβέρνηση προχωρά σε πλήρως ηλεκτρονικές συμβάσεις που θα υπογράφονται και θα αποθηκεύονται στην πλατφόρμα ti-ukraine.org. Οι συμβάσεις μπορούν να οριστικοποιηθούν μόνο με τους όρους της νικητήριας προσφοράς και των εγγράφων του διαγωνισμού – ουσιώδεις αποκλίσεις δεν επιτρέπονται. Αν ο νικητής αρνηθεί να υπογράψει ή να προσκομίσει έγγραφα (όπως εγγύηση καλής εκτέλεσης), χάνει την εγγύηση συμμετοχής και η ανάθεση μεταβαίνει στον επόμενο διαγωνιζόμενο.

Ίση Πρόσβαση για Ξένους Διαγωνιζόμενους: Η Ουκρανία είναι μέλος της Sυμφωνίας GPA του ΠΟΕ για Δημόσιες Συμβάσεις και έχει ευθυγραμμίσει πολλούς κανόνες με τις οδηγίες ΕΕ λόγω της Συμφωνίας Σύνδεσης. Ξένες εταιρείες μπορούν να συμμετέχουν σε κρατικούς διαγωνισμούς χωρίς ειδικές άδειες. Ο νόμος απαγορεύει ρητά τη διάκριση κατά των αλλοδαπών warwicklegal.com. Εξαιρούνται μόνο εταιρείες που σχετίζονται με τη Ρωσική Ομοσπονδία ή τη Λευκορωσία (λόγω κυρώσεων ασφάλειας, για λόγους ιδιοκτησίας ή προέλευσης προϊόντων) warwicklegal.com. Στην πράξη, οι ξένοι διαγωνιζόμενοι πρέπει να είναι έτοιμοι να καταθέσουν επικυρωμένα έγγραφα (με μετάφραση στα ουκρανικά) αν κερδίσουν και ενδεχομένως πιστοποιητικό συμβατότητας προϊόντων με τα ουκρανικά πρότυπα (εκτός αν απαλλάσσονται). Το γλωσσικό εμπόδιο μπορεί να είναι πρόκληση – είναι σύνηθες να συνεργάζονται με τοπικό εταίρο ή αντιπρόσωπο για διαδικαστικές υποθέσεις. Παρά τα εμπόδια, η παρουσία ξένων εταιρειών αυξάνεται: το 2022, πάνω από 250 ξένες εταιρείες από 46 χώρες συμμετείχαν σε ουκρανικές δημόσιες προμήθειες, με τις πολωνικές εταιρείες να κερδίζουν τα περισσότερα συμβόλαια (αξίας 2,09 δισ. UAH) warwicklegal.com.

Συμβουλή: Εάν οι απαιτήσεις ενός διαγωνισμού φαίνονται άδικα προσαρμοσμένες (ένα γνωστό πρόβλημα όπου ο διαγωνισμός μπορεί να καθορίζει υπερβολικά συγκεκριμένο πρότυπο ή μάρκα), οι προσφέροντες μπορούν να προκαλέσουν διακριτικούς όρους. Πρώτα, μπορεί να ζητηθεί από την αναθέτουσα αρχή να διευκρινίσει ή να τροποποιήσει τον διαγωνισμό. Εάν αυτό αποτύχει, μπορεί να υποβληθεί επίσημα καταγγελία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού της Ουκρανίας (AMCU), στο συμβούλιο προσφυγών δημοσίων συμβάσεων. Αυτό το ανεξάρτητο όργανο εξετάζει τις διαφορές και μπορεί να διατάξει αλλαγές ή ακύρωση διαγωνισμών. Η διαδικασία είναι σχετικά γρήγορη (διάρκεια μερικών εβδομάδων) και φθηνή σε σύγκριση με τα δικαστήρια, παρέχοντας έναν ζωτικής σημασίας έλεγχο στις αθέμιτες απαιτήσεις warwicklegal.com warwicklegal.com. Συνιστάται σε διεθνείς συμμετέχοντες να χρησιμοποιούν τοπικούς νομικούς συμβούλους για τέτοιες ενστάσεις, επειδή η διαδικασία και η γλώσσα είναι ουκρανικές.

Τυπικοί Όροι και Προϋποθέσεις Συμβάσεων

Οι συμβάσεις που ανατίθενται μέσω διαγωνισμών στην Ουκρανία πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τους όρους που ορίζονται στα διαγωνιστικά έγγραφα και στην νικήτρια προσφορά. Η κυβέρνηση έχει τυποποιήσει πολλούς όρους για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, αν και οι λεπτομέρειες διαφέρουν ανάλογα με το είδος της προμήθειας (αγαθά, υπηρεσίες ή έργα). Εδώ παρουσιάζονται συνηθισμένοι όροι και δομές:

• Μορφή Συμβολαίου: Οι περισσότερες δημόσιες συμβάσεις είναι διμερείς έγγραφες συμφωνίες μεταξύ της αναθέτουσας αρχής (κρατική ή τοπική αρχή, ή κρατική επιχείρηση) και του προμηθευτή/αναδόχου. Η Ουκρανία κινείται προς τις πρότυπες φόρμες συμβάσεων: ένα σχέδιο νόμου του 2024 θα εξουσιοδοτήσει το Υπουργικό Συμβούλιο να εγκρίνει πρότυπα για ορισμένες προμήθειες, τα οποία στη συνέχεια θα είναι υποχρεωτικά ti-ukraine.org. Προς το παρόν, πολλοί τομείς χρησιμοποιούν προτεινόμενα πρότυπα (για παράδειγμα, τα συμβόλαια κατασκευών ακολουθούν τις “Γενικές Συνθήκες” που εγκρίνονται από το Υπουργικό Συμβούλιο). Οι συμβάσεις αναφέρουν συνήθως το ID του διαγωνισμού και δημοσιεύονται στο Prozorro για διαφάνεια.
• Εύρος και Προδιαγραφές: Η σύμβαση θα περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή των αγαθών, έργων ή υπηρεσιών που θα παραδοθούν, ακριβώς σύμφωνα με τις διαγωνιστικές προδιαγραφές (και συχνά ενσωματώνοντας την προσφορά ή την τεχνική πρόταση του προμηθευτή ως αναφορά). Δεν επιτρέπονται ουσιαστικές αλλαγές στο αντικείμενο ή στην ποιότητα κατά την υπογραφή – όλα πρέπει να ταιριάζουν με τα διαγωνισθέντα και τα κερδισμένα.
• Τιμή και Νόμισμα: Οι δημόσιες συμβάσεις κοστολογούνται συνήθως σε Ουκρανική Γρίβνια (UAH). Η τιμή είναι συχνά σταθερή για τη διάρκεια της σύμβασης, ειδικά για αγαθά. Ωστόσο, σε μακροπρόθεσμες συμβάσεις (π.χ. πολυετείς κατασκευές), μπορεί να περιλαμβάνονται ρήτρες αναπροσαρμογής τιμής λόγω πληθωρισμού ή διακυμάνσεων νομισμάτων. Στα τέλη του 2024, η κυβέρνηση επικαιροποίησε τις Γενικές Συνθήκες για συμβόλαια κατασκευών: αφαίρεσε την απαίτηση το τίμημα του συμβολαίου να ταυτίζεται ακριβώς με την προσφορά που κέρδισε για έργα, επιτρέποντας προσδιορισμό τιμής βάσει εγκεκριμένων προτύπων κοστολόγησης uareconstruction.integrites.com. Αυτό αναγνωρίζει ότι κατά την εκτέλεση (ιδίως με συνθήκες πολέμου και πληθωρισμό ή διακοπές στην αλυσίδα εφοδιασμού), κάποιοι παράγοντες κόστους ίσως χρειαστούν αναθεώρηση. Παρόλα αυτά, κάθε μεταβολή τιμής πρέπει τυπικά να εμπίπτει σε νόμιμα όρια (συχνά επιτρέπεται ±10% αλλαγή μέσω τροποποιήσεων για ορισμένες περιπτώσεις, όπως διακυμάνσεις συναλλαγματικών ισοτιμιών ή συμφωνημένες μεταβολές έργου).
• Δομή Πληρωμών: Οι όροι πληρωμής καθορίζονται στη σύμβαση και επίσης καταχωρούνται στο σύστημα Prozorro για διαφάνεια infobox.prozorro.org. Συνήθεις δομές είναι:
  • Για αγαθά: πληρωμή μετά την παράδοση και παραλαβή, εντός προκαθορισμένης περιόδου (π.χ. 30 ημερολογιακές ημέρες είναι τυπικός όρος για κρατικούς φορείς). Μερική πληρωμή για μερικές παραδόσεις επιτρέπεται.
  • Για υπηρεσίες: μηνιαίες πληρωμές ή πληρωμές βάσει οροσήμων μετά την υποβολή πρακτικών παραλαβής υπηρεσιών.
  • Για έργα (κατασκευές): σταδιακές πληρωμές με βάση την ολοκλήρωση φάσεων ή μηνιαία εκτελεστικά πιστοποιητικά. Μεγάλες κατασκευαστικές συμβάσεις μπορεί να έχουν πρόγραμμα αξιών και πληρωμές ανά εκτελεσμένο όγκο.
  • Προκαταβολές: Η δημόσια προμήθεια στην Ουκρανία παραδοσιακά περιόριζε τις προκαταβολές. Αυτή τη στιγμή, προκαταβολή (προκαταβολική πληρωμή) έως 30% επιτρέπεται για ορισμένες συμβάσεις αν προβλέπεται στη διακήρυξη και εξασφαλίζεται με εγγυητική προκαταβολής από την τράπεζα του αναδόχου. Πολλές κατασκευαστικές συμβάσεις προσφέρουν προκαταβολή 10-30% για ενίσχυση κινητοποίησης, αλλά μόνο με κατάθεση αντίστοιχης εγγυητικής τράπεζας (διασφαλίζοντας τα χρήματα του πελάτη). Αν δεν υπάρξει προκαταβολή, οι ανάδοχοι πρέπει αρχικά να χρησιμοποιήσουν δικούς τους πόρους – όπως φάνηκε στο έργο του μετρό Κιέβου, όπου ο κατασκευαστής ξεκίνησε “χωρίς προκαταβολή, με ίδια έξοδα” english.nv.ua english.nv.ua.
• Εγγύηση Καλής Εκτέλεσης: Για να διασφαλιστεί η εκτέλεση του συμβολαίου, οι νικητές μεγάλων διαγωνισμών συχνά πρέπει να καταθέτουν εγγυητική καλής εκτέλεσης. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, η εγγύηση δεν μπορεί να ξεπερνά το 5% της συμβατικής αξίας (ή 3% για ορισμένα αγαθά/υπηρεσίες) faolex.fao.org. Τυπικά είναι περίπου 5% για έργα και μικρότερη για απλές προμήθειες. Η εγγυητική παρέχεται συνήθως μέσω τραπεζικής εγγύησης που ισχύει μέχρι το τέλος της σύμβασης (και την περίοδο εγγύησης, εάν υπάρχει). Ένα νέο σχέδιο νόμου προτείνει έως 10% για κατασκευές ti-ukraine.org, όμως έως το 2025 το ανώτατο όριο παραμένει στο 5%. Η εγγύηση επιστρέφεται στον ανάδοχο μετά από επιτυχή εκπλήρωση (ή καταπίπτει υπέρ του πελάτη σε περίπτωση αθέτησης).
• Διάρκεια και Χρονοδιάγραμμα Συμβολαίου: Η σύμβαση ορίζει προθεσμίες παράδοσης ή ολοκλήρωσης. Καθυστερήσεις επιφέρουν ποινές (πρόστιμα ανά ημέρα καθυστέρησης) σύμφωνα με αστικούς νόμους της Ουκρανίας ή συγκεκριμένους συμβατικούς όρους. Για σύνθετα έργα (π.χ. υποδομές), μπορεί να υπάρχουν ενδιάμεσες προθεσμίες. Υπό συνθήκες στρατιωτικού νόμου, πολλές συμβάσεις ανοικοδόμησης εκτελούνται με ταχύτατα χρονοδιαγράμματα· πάντως, σε περίπτωση ανωτέρας βίας (π.χ. κλιμάκωση εχθροπραξιών), τα συμβόλαια συνήθως περιέχουν ρήτρες για διακοπή ή παράταση.
• Εγγύηση και Ευθύνη ελαττωμάτων: Για έργα και αγαθά, οι προμηθευτές συχνά υποχρεούνται να δώσουν περίοδο εγγύησης κατά την οποία επιδιορθώνουν βλάβες με δικά τους έξοδα. Για οικοδομικά έργα, ο ουκρανικός νόμος συνήθως απαιτεί ελάχιστη διάρκεια ευθύνης ελαττωμάτων 3 ετών (ή μεγαλύτερη για κρίσιμες υποδομές). Μπορεί να παρακρατείται εγγυητικό ποσό ή να ζητείται εγγυητική μεταπαράδοσης σε ορισμένες περιπτώσεις.
• Τυπικοί Όροι και Νομικές Διατάξεις: Οι δημόσιες συμβάσεις περιλαμβάνουν τυποποιημένες ρήτρες όπως: δικαιώματα καταγγελίας (π.χ. αν χαθεί η χρηματοδότηση ή υπάρξει αθέτηση του αναδόχου), ανωτέρα βία (συχνά με βεβαίωση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Ουκρανίας αν οι συνθήκες πολέμου εμποδίζουν την εργασία), επίλυση διαφορών (συνήθως ουκρανικά δικαστήρια, αν και σε ορισμένες μεγάλες διεθνείς συμβάσεις επιτρέπεται διαιτησία), και εφαρμοστέο δίκαιο (ουκρανικό δίκαιο). Επίσης, τα έγγραφα διαγωνισμού θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης, δηλαδή οποιοιδήποτε όροι από τον διαγωνισμό (όπως ρήτρα αποζημίωσης, συγκεκριμένα τεχνικά πρότυπα κ.ά.) μεταφέρονται στο συμβόλαιο.
• Συμφωνίες Πλαισίου: Η Ουκρανία χρησιμοποιεί επίσης συμφωνίες πλαισίου στην προμήθεια. Αυτές επιτρέπουν σε μια αναθέτουσα αρχή (ή ομάδα αρχών) να επιλέξει έναν ή περισσότερους νικητές για ένα προϊόν/υπηρεσία και στη συνέχεια να προμηθεύεται όπως απαιτείται για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (συνήθως έως και 4 χρόνια), είτε με απευθείας ανάθεση είτε με “mini-διαγωνισμούς”. Το 2024, ο αμυντικός τομέας της Ουκρανίας εισήγαγε νέα μορφή πλαισίων ως δυναμικά συστήματα αγορών (DPS), όπου προμηθευτές μπορούν να ενταχθούν και να διαγωνίζονται συνεχώς ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Άμυνας χρησιμοποίησε DPS για προμήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών, επιτρέποντας σε όποιον προμηθευτή πληροί τα κριτήρια να συμμετέχει σε συνεχή mini-διαγωνισμούς – το 2024 διενεργήθηκαν 226 τέτοιοι διαγωνισμοί ύψους σχεδόν 13,6 δισ. UAH μέσω αυτών των συστημάτων ti-ukraine.org. Αυτή η ευέλικτη δομή γίνεται όλο και συχνότερη και ενδέχεται να επεκταθεί και στις πολιτικές προμήθειες για συχνά χρειαζόμενα αγαθά.
• Όροι Παράδοσης και Logistics: Οι συμβάσεις αγαθών συνήθως καθορίζουν όρους παράδοσης (Incoterms) και τελικά σημεία. Από το 2022, η παράδοση αγαθών στην Ουκρανία είναι δύσκολη λόγω ζητημάτων ασφάλειας, γι’ αυτό οι συμβάσεις αποσαφηνίζουν ποιος φέρει τον κίνδυνο κατά τη μεταφορά. Στις διεθνείς προσφορές, συνήθως ο προμηθευτής οφείλει να παραδώσει στον τελικό αποδέκτη στην Ουκρανία (DAP ή DDP όροι). Ο τελωνειακός εκτελωνισμός (αν απαιτείται) και οι εισαγωγικοί δασμοί βαραίνουν τον προμηθευτή, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά – ιδίως αν ο προμηθευτής είναι αλλοδαπός και το συμβόλαιο χρηματοδοτείται από δωρητή (ορισμένες τέτοιες εισαγωγές απαλλάσσονται). Οι προσφέροντες συμπεριλαμβάνουν αυτά τα logistics στο κόστος τους.
• Διασφαλίσεις Διαδικασίας Πληρωμής: Τα δημόσια νομικά πρόσωπα της Ουκρανίας πληρώνουν μέσω του Εθνικού Ταμείου. Το Ταμείο θα καταχωρίσει τη σύμβαση και θα εκταμιεύει μόνο πληρωμές που τηρούν τους όρους της κι εντός προϋπολογισμού. Αξιοσημείωτο: μεταρρύθμιση του 2023 έδωσε τη δυνατότητα στην Κρατική Ελεγκτική Υπηρεσία να αναστέλλει πληρωμές συμβολαίων εφόσον εντοπισθούν σοβαρές παραβάσεις (π.χ. παράνομη απευθείας ανάθεση, σύμβαση με αποκλεισμένους προμηθευτές, ή πληρωμή μη διαγωνισθέντων ειδών) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Αυτό διασφαλίζει την παύση ύποπτων συμβάσεων, αλλά σημαίνει και ότι οι ανάδοχοι πρέπει να τηρούν αυστηρά τις διαδικασίες για να μην υπάρξουν καθυστερήσεις πληρωμών.

Συνοψίζοντας, οι δημόσιες συμβάσεις στην Ουκρανία είναι τυπικές και βασισμένες σε κανόνες, με ολοένα περισσότερη εναρμόνιση προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι προμηθευτές δεν πρέπει να περιμένουν αλλαγές ή διαπραγμάτευση βασικών όρων μετά προσφορά – το στάδιο του διαγωνισμού καθορίζει τα πάντα. Πλεονέκτημα αυτής της ακαμψίας είναι η προβλεψιμότητα: αν συμμορφώνεστε με τον διαγωνισμό και εκτελέσετε, θα πληρωθείτε όπως συμφωνήθηκε (η κυβέρνηση δεν μπορεί αυθαίρετα να αλλάξει τους όρους). Στη συνέχεια εξετάζουμε παραδείγματα μεγάλων διαγωνισμών και πώς αυτοί οι όροι εφαρμόζονται στην πράξη.

Σημαντικοί Διαγωνισμοί Υψηλής Αξίας (2024–2025)

Παρά τις προκλήσεις του πολέμου, η Ουκρανία συνέχισε να προκηρύσσει και να ολοκληρώνει ευρείας κλίμακας διαγωνισμούς, πολλοί από τους οποίους στοχεύουν στην ανακατασκευή υποδομών και δημόσιων υπηρεσιών. Εδώ παρουσιάζουμε μερικούς σημαντικούς διαγωνισμούς υψηλής αξίας που είναι ενεργοί ή ολοκληρώθηκαν το 2025:

• Επέκταση του Μετρό Κιέβου (Γραμμή Βινόγρανταρ): Ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια συμβόλαια που απονεμήθηκαν πρόσφατα είναι η συνέχιση της γραμμής Syretsko-Pecherska του μετρό του Κιέβου προς τη συνοικία Βινόγρανταρ. Στα μέσα του 2024, η Metro του Κιέβου (δημοτική επιχείρηση) προκήρυξε τον διαγωνισμό με εκτιμώμενη αξία 13,8 δισ. UAH (~340 εκατ. δολάρια) english.nv.ua. Το αντικείμενο περιλαμβάνει την κατασκευή δύο νέων υπόγειων σταθμών (Mostytska και Prospekt Pravdy), ενός τμήματος γραμμής και μιας επιπλέον αποθήκης συρμών. Τον διαγωνισμό κέρδισε η Avtostrada Group, μία από τις μεγαλύτερες ουκρανικές εταιρείες οδοποιίας και πολιτικών κατασκευών – αξιοσημείωτο ότι ήταν ο μοναδικός διαγωνιζόμενος, κάτι που αντικατοπτρίζει τον περιορισμένο ανταγωνισμό λόγω των κινδύνων του πολέμου english.nv.ua english.nv.ua. Το συμβόλαιο υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2024, έναντι 13,785 δισ. UAH english.nv.ua, με χρονοδιάγραμμα 30 μηνών. Σύμφωνα με τους όρους, η Avtostrada δεσμεύτηκε να ξεκινήσει εργασίες χωρίς προκαταβολή, χρησιμοποιώντας ίδια κεφάλαια, και να εργάζεται αδιάκοπα για να τηρήσει το χρονοδιάγραμμα english.nv.ua english.nv.ua. Το έργο είναι κομβικής σημασίας για την αστική ανάπτυξη του Κιέβου και αποδεικνύει πως διαγωνισμοί εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων προχωρούν παρά τη σύγκρουση.
• Υδροηλεκτρικό Έργο PSP Δνείστερου: Ένας ακόμα διαγωνισμός υψηλής αξίας αφορά την Ukrhydroenergo, τη κρατική εταιρεία παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, και την επέκταση του σταθμού αντλησιοταμίευσης Δνείστερου. Η δεύτερη φάση αυτού του στρατηγικού έργου (προσθήκη υδροηλεκτρικών μονάδων) προκηρύχθηκε μέσω Prozorro. Αν και οι ακριβείς τιμές συμβολαίων δεν δημοσιεύονται ευρέως, κλαδικές αναφορές εκτιμούν αξία της τάξης των δισεκατομμυρίων UAH και ήταν ανάμεσα στους μεγαλύτερους διαγωνισμούς του 2024. Η Ukrhydroenergo, μαζί με την Ukrenergo (το διαχειριστή δικτύου ηλεκτρισμού), ήταν από τους μεγαλύτερους δημοπράτες του 2024, αναθέτοντας έργα για προστασία και αποκατάσταση κρίσιμων υποδομών ces.org.ua. Στα έργα περιλαμβάνονται επισκευές κατεστραμμένων ενεργειακών εγκαταστάσεων, κατασκευή νέων γραμμών και προστατευτικών υποδομών γύρω από ενεργειακές μονάδες.
• Ανακατασκευή Οδών και Γεφυρών: Η κρατική υπηρεσία οδών (Ukravtodor) και διάφορες περιφερειακές αρχές προκήρυξαν πολυάριθμα μεγάλα έργα οδοποιίας στο πλαίσιο των προγραμμάτων “Μεγάλη Κατασκευή” και μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Π.χ. η Υπηρεσία Αποκατάστασης (κρατικός φορέας αποκατάστασης) σε Μικολάιβ, Οδησσό, Χάρκοβο, Ντνίπρο και άλλες περιοχές προκήρυξε το 2024 διαγωνισμούς για βασικές επισκευές εθνικών οδών και γεφυρών. Σύμφωνα με ανάλυση, οι μεγαλύτερες εργολαβίες οικοδομής του 2024 περιλάμβαναν: κατασκευή νέας γέφυρας μετρό στο Κίεβο (2,0 δισ. UAH), μεγάλες ανακατασκευές δρόμων σε Μικολάιβ και Ντνιπροπετρόβσκ (άνω των 2–3 δισ. UAH έκαστη), και επισκευές κρίσιμων γεφυρών και υδροδοτικών υποδομών ces.org.ua. Πολλοί από αυτούς τους διαγωνισμούς κερδήθηκαν από κορυφαίες εγχώριες εταιρείες υποδομών (όπως η Avtostrada Group, η Onur Group, η Rostdorstroy κ.ά.), με συμβόλαια αξίας δισεκατομμυρίων hryvnia.
• Διαγωνισμοί Άμυνας και Ασφάλειας: Αν και τα περισσότερα συμβόλαια οπλικών συστημάτων είναι απόρρητα, ορισμένοι δημόσιοι διαγωνισμοί αφορούν υποδομές άμυνας. Το 2024, περίπου 22 δισ. UAH διατέθηκαν μέσω ανοιχτών διαγωνισμών για κατασκευαστικά έργα άμυνας – κυρίως για οχυρώσεις, ενίσχυση στρατιωτικών βάσεων και προμήθεια μη-θανατηφόρου εξοπλισμού ces.org.ua. Ενδεικτικά, το Υπουργείο Άμυνας αξιοποίησε πλαίσια συμβάσεων για μαζικές προμήθειες drones, οχημάτων και στολών. Σχεδόν το 60% του ετήσιου αμυντικού procurement (κατά αξία) πραγματοποιήθηκε σε έναν μήνα (Μάρτιος 2024) λόγω επείγουσας ανάγκης ces.org.ua. Σημαντική καινοτομία ήταν η εισαγωγή δυναμικών συστημάτων προμηθειών για τον τομέα άμυνας, όπου πολλοί προμηθευτές διεκδικούν διαρκώς συμβόλαια για π.χ. προμήθεια UAV ti-ukraine.org. Αυτό επέτρεψε ταχεία σύναψη συμβολαίων με εγχώριες εταιρείες drones, καταδεικνύοντας πως η Ουκρανία αξιοποίησε ανταγωνιστικούς διαγωνισμούς για στρατιωτική ενίσχυση με διαφάνεια και ταχύτητα (εντός των ορίων ασφαλείας).
• Κοινωνικές Υποδομές & Στέγαση: Πολλοί διαγωνισμοί εστιάζουν στην ανακατασκευή σχολείων, νοσοκομείων και κατοικιών που καταστράφηκαν ή ζημιώθηκαν λόγω πολέμου. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Υγείας το 2025 ανακοίνωσε διαγωνισμό υψηλής αξίας για την ανακατασκευή τμήματος του Παιδιατρικού Νοσοκομείου Okhmatdyt στο Κίεβο – το αναμενόμενο κόστος αγγίζει τα 367 εκατ. UAH (περίπου 9 εκατ. δολάρια) pravda.com.ua. Διεθνείς δωρητές συχνά συγχρηματοδοτούν τέτοια έργα. Αντίστοιχα, δημοτικές αρχές σε απελευθερωμένες περιοχές (όπως το Χερσόν ή πόλεις της περιφέρειας Κιέβου) προκήρυξαν εργασίες για αποκατάσταση συστημάτων ύδρευσης, θέρμανσης και οικοδομικών συγκροτημάτων. Πολλά από αυτά τα συμβόλαια κυμαίνονται από δεκάδες έως εκατοντάδες εκατομμύρια hryvnia. Αν και μικρότερα από τα mega-projects, είναι κρίσιμα για την ανάκαμψη των τοπικών κοινωνιών και προσφέρουν ευκαιρίες σε κατασκευαστικές και τεχνικές εταιρείες.
• Έργα Σύμπραξης Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (PPP): Η Ουκρανία αναβιώνει επίσης διαγωνισμούς για παραχωρήσεις και ΣΔΙΤ. Ενδεικτικά, οι παραχωρήσεις λιμανιών που ξεκίνησαν πριν το 2022 αναμένεται να συνεχιστούν όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες, ενώ προκηρύξεις για νέα έργα ΣΔΙΤ σε αυτοκινητόδρομους (π.χ. το σύστημα διοδίων που αναφέρθηκε σε συνεργασία με την Τουρκία) βρίσκονται στον ορίζοντα united24media.com united24media.com. Το 2025, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι ετοίμασαν φάκελο έργων σε τομείς όπως ενεργειακή απόδοση, κοινωνική στέγαση και ύδρευση για τη προσέλκυση ξένων επενδύσεων και ΣΔΙΤ, προοικονομώντας νέες ανακοινώσεις διαγωνισμών united24media.com. Νομοθετικές τροποποιήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη προκειμένου να απλοποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο ΣΔΙΤ και να ευθυγραμμιστεί με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ me.gov.ua.

Πίνακας: Επιλεγμένοι Μεγάλοι Διαγωνισμοί (2024–25)

Σημείωση: Τα παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα. Πολλοί άλλοι σημαντικοί διαγωνισμοί βρίσκονται σε εξέλιξη, καθώς η Ουκρανία διοχετεύει δισεκατομμύρια από δωρητές για να “ξαναχτίσει καλύτερα”. Ως το τέλος του 2024, είχαν πραγματοποιηθεί πάνω από 3,6 εκατ. προμήθειες από την πλήρη κλίμακα εισβολής – τριπλάσιες από τον προπολεμικό όγκο intent.press. Αυτή η έκρηξη περιλαμβάνει τόσο επείγουσες μικρές αγορές (π.χ. στρατιωτικές, ανθρωπιστικές ανάγκες) όσο και μεγάλα στρατηγικά έργα. Οι επιχειρήσεις πρέπει να παρακολουθούν επίσημες πηγές για ανακοινώσεις επικείμενων μεγάλων διαγωνισμών, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων Ανασυγκρότησης Ουκρανίας που υπόσχονται τη διάθεση διεθνώς χρηματοδοτούμενων έργων στην αγορά.

Νομικές και Ρυθμιστικές Ενημερώσεις το 2025

Το πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων της Ουκρανίας εξελίσσεται γρήγορα ως απάντηση τόσο σε πολεμικές ανάγκες όσο και σε μακροπρόθεσμους στόχους μεταρρύθμισης (ιδιαίτερα στις απαιτήσεις προσχώρησης στην ΕΕ). Αρκετές νομικές ενημερώσεις και μεταρρυθμίσεις είναι αξιοσημείωτες για το 2025:

• Προσαρμογές λόγω Στρατιωτικού Νόμου: Από το 2022, οι δημόσιες συμβάσεις λειτουργούν υπό ειδικές αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου (ειδικά η Απόφαση Νο. 1178, 2023 και οι τροποποιήσεις της) που τροποποιούν τον τυπικό νόμο κατά τη διάρκεια στρατιωτικού νόμου. Αυτές οι προσαρμογές στόχευαν στην ισορροπία της ταχείας προμήθειας για άμυνα με τη διαφάνεια. Το 2023–24, η κυβέρνηση τροποποίησε επανειλημμένα αυτούς τους κανόνες – για παράδειγμα, αρχικά επέτρεπε πολύ σύντομες περιόδους υποβολής προσφορών και πολλές απευθείας συμβάσεις, ενώ αργότερα επέκτεινε τις ελάχιστες περιόδους προσφορών για σύνθετους διαγωνισμούς (μέχρι τα τέλη 2024, το ελάχιστο για διαγωνισμούς έργων αυξήθηκε από 7 σε 14 μέρες ως απάντηση στις ανησυχίες ότι η μία εβδομάδα ήταν πολύ σύντομη)ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Ορισμένες διατάξεις εν καιρώ πολέμου περιλαμβάνουν τη δυνατότητα για διαγωνισμούς με έναν μόνο προσφέροντα και παράθυρο διόρθωσης λαθών 24 ωρών (ώστε προσφορές να μην απορρίπτονται για μικρά λάθη) – αυτά έχουν ερμηνευτεί θετικά και αναμένεται να κωδικοποιηθούν σε μόνιμο δίκαιο ti-ukraine.org. Ορισμένες προμήθειες (ειδικά για τη σταθερότητα του ενεργειακού δικτύου ή στρατιωτική εφοδιαστική) επιτρέπονταν προσωρινά μέσω απευθείας ανάθεσης για ταχύτητα ti-ukraine.org, αλλά η κυβέρνηση πλέον περιορίζει αυτές τις εξαιρέσεις καθώς επανέρχεται η δυνατότητα για διαγωνιστικές διαδικασίες.
• Σχέδιο Νέου Νόμου για τις Δημόσιες Συμβάσεις: Μια συνολική νέα εκδοχή του Νόμου “Για τις Δημόσιες Συμβάσεις” βρίσκεται στο νομοθετικό στάδιο (κατατέθηκε στη Βουλή ως Σχέδιο Νόμου Νο. 11520 στις 23 Αυγ 2024) ti-ukraine.org. Ο νόμος αυτός στοχεύει στην ευθυγράμμιση της ουκρανικής προμηθευτικής πρακτικής με την Οδηγία ΕΕ 2014/24/ΕΕ και στον εκσυγχρονισμό αρκετών πτυχών. Ενώ βρίσκεται ακόμη υπό συζήτηση το 2025, οι προτεινόμενες αλλαγές περιλαμβάνουν σημαντικές ενημερώσεις:
  • Υψηλότερα Όρια: Το όριο για υποχρεωτικό διαγωνισμό προμηθειών αγαθών/υπηρεσιών θα διπλασιαζόταν από τις UAH 200.000 στις UAH 400.000 (≈ €10.000)ti-ukraine.org. Οι προμήθειες κάτω από αυτό το όριο μπορούν να γίνονται με απλοποιημένες μεθόδους ή τον ηλεκτρονικό κατάλογο. Το όριο για έργα παραμένει στις UAH 1,5 εκατ. (≈ €38.000) για ανοιχτούς διαγωνισμούς.
  • Υποχρεωτικός E-Catalog (Prozorro Market): Για προμήθειες μεσαίου εύρους (π.χ. αγαθά από UAH 50k έως 400k), ο νόμος θα απαιτούσε τη χρήση του Prozorro Market e-catalog όπου είναι δυνατό ti-ukraine.org. Το Prozorro Market λειτουργεί ως ηλεκτρονικό κατάστημα προ-ελεγμένων προμηθευτών· έγινε υποχρεωτικό το 2023 για πολλά κοινά αγαθά (όπως φάρμακα άνω των 50k UAH, τρόφιμα άνω των 100k) ti-ukraine.org. Ο νέος νόμος το εδραιώνει αυτό και δίνει στην Κυβέρνηση το δικαίωμα να ορίζει ποια είδη θα περνούν υποχρεωτικά από καταλόγους ti-ukraine.org.
  • Νέες Διαδικασίες: Εισάγονται διαδικασίες τύπου ΕΕ – Συνεργασίες Καινοτομίας, Ανταγωνιστικός Διάλογος, Διαγωνισμός Έργων, Κεντρικές (συλλογικές) προμήθειες, Δυναμικά Συστήματα Αγορών, και Κρατήσεις συμβάσεων για κοινωνικές επιχειρήσεις ti-ukraine.org. Αυτές επεκτείνουν τις τρέχουσες επιλογές Open/Restricted/Negotiation. Ο νόμος σκιαγραφεί τις προσεγγίσεις αυτές, ενώ η λεπτομερής εφαρμογή θα ακολουθήσει. Σημαντικό: η απλή Ανοικτή Διαδικασία δεν θα είναι πλέον η προεπιλογή για τα πάντα, δίνοντας έμφαση σε πιο ευέλικτες μεθόδους για σύνθετες ανάγκες.
  • Μη Τιμολογιακά Κριτήρια: Το σχέδιο καταργεί τον παλιό κανόνα ότι η τιμή βαρύνει τουλάχιστον 70% στην αξιολόγηση. Οι αναθέτουσες αρχές θα έχουν ελευθερία να θέτουν κριτήρια ποιότητας και άλλα κριτήρια με μεγαλύτερη βαρύτητα ti-ukraine.org. Αυτό μπορεί να βελτιώσει τις αγορές με βάση την αξία (π.χ. λαμβάνοντας υπόψη το κόστος κύκλου ζωής, εγγύηση, χρόνο παράδοσης κ.λπ.). Ωστόσο, απαιτεί ικανότητα να οριστούν και να αξιολογηθούν τα κριτήρια δίκαια.
  • Τυποποιημένες Συμβάσεις: Όπως αναφέρθηκε, η Κυβέρνηση θα έχει την εξουσία να εκδίδει υποχρεωτικά πρότυπα συμβάσεων για συγκεκριμένους τύπους προμηθειών ti-ukraine.org. Αυτό θα μπορούσε, π.χ., να επιβάλλει συμβάσεις FIDIC στην κατασκευή ή τυπικές συμβάσεις υπηρεσιών για συμβουλευτικές υπηρεσίες, μειώνοντας τη νομική ασάφεια.
  • Ηλεκτρονικές Καινοτομίες: Ο νόμος προβλέπει πλήρως ηλεκτρονικές συμβάσεις και ροές εγγράφων, δημοσίευση δικαστικών αποφάσεων που ακυρώνουν αναθέσεις ti-ukraine.org ti-ukraine.org, και διευκρινίζει ότι σε κάθε διαφωνία μεταξύ επισυναπτόμενων αρχείων και δεδομένων σε ηλεκτρονικά πεδία, υπερισχύουν τα δεδομένα του πεδίου ti-ukraine.org. Αυτά τα βήματα περαιτέρω ψηφιοποιούν και διευκολύνουν τη χρήση του Prozorro.
  • Συντομότερες Περίοδοι Υποβολής: Τυποποιείται η 7ήμερη περίοδος υποβολής προσφορών (αντί για 15) για τις περισσότερες προκηρύξεις, όπως ίσχυε υπό στρατιωτικό νόμο ti-ukraine.org, ενώ για προκηρύξεις έργων αναμένεται να παραμείνει μεγαλύτερη (15 μέρες) λόγω πολυπλοκότητας ti-ukraine.org.
  • Εναλλακτικές Προσφορές: Οι υποψήφιοι μπορεί να επιτραπεί να καταθέτουν εναλλακτικές προτάσεις (“variant bids”) αν το επιτρέπει ο διαγωνισμός ti-ukraine.org. Αυτή είναι νέα και μπορεί να ενθαρρύνει καινοτόμες λύσεις, αν και εγείρει ζητήματα αξιολόγησης.
  • Αυστηρότερες Εξαιρέσεις: Οποιοσδήποτε διαγωνιζόμενος με μετοχική σύνθεση, ακόμα και μειοψηφίας, από Ρώσους, Λευκορώσους ή Ιρανούς θα αποκλειστεί (κλείνει «παράθυρο» που επέτρεπε μέχρι 10% στο παρελθόν)ti-ukraine.org.
  • Ενισχυμένη Εποπτεία: Η Κρατική Υπηρεσία Ελέγχου (SAS) θα έχει εξουσία να παρακολουθεί όλες τις προμήθειες (συμπεριλαμβανομένων των κάτω του ορίου που απλώς αναφέρονται) ti-ukraine.org. Θα μπορεί επίσης να αναστέλλει πληρωμές συμβάσεων αν διαπιστωθούν παραβάσεις (π.χ. μη εγκεκριμένες αναθέσεις, συνεργασία με αποκλεισμένους προμηθευτές ή όροι συμβολαίου που δεν ταιριάζουν με τη διακήρυξη) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Επιπλέον, οι υπεύθυνοι προμηθειών (“εξουσιοδοτημένα πρόσωπα”) θα υποχρεούνται να συναινούν στην κοινοποίηση των προσωπικών τους δεδομένων στους ελεγκτές ώστε να επιτρέπονται κυρώσεις σε περιπτώσεις παρατυπίας ti-ukraine.org.
  • Διαδικασία Ενστάσεων: Η διαδικασία προσφυγών στη AMCU προσαρμόζεται ελαφρώς – επιτρέποντας όχι μόνο στον ενιστάμενο και την αναθέτουσα αρχή αλλά και στον επιλεγμένο ανάδοχο να καταθέσει επιχειρήματα σε διαφορά ti-ukraine.org. Αυτό διασφαλίζει ότι ο προσφέροντας που έχει ανατεθεί μπορεί να υπερασπιστεί την προσφορά του αν γίνει ένσταση από άλλον συμμετέχοντα.
  Κατάσταση: Αυτός ο νέος νόμος αναμένεται να υιοθετηθεί το 2025, εδραιώνοντας πολλές προσωρινές διατάξεις πολέμου σε μόνιμη νομοθεσία και ευθυγραμμίζοντας περαιτέρω την Ουκρανία με τις οδηγίες προμηθειών της ΕΕ me.gov.ua me.gov.ua. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να παρακολουθούν στενά την ψήφισή του, καθώς θα αλλάξει τα όρια και τις διαδικασίες προμηθειών λίγο μετά την έναρξη ισχύος του.
• Τροποποιήσεις Νόμων για Παραχωρήσεις & ΣΔΙΤ: Παράλληλα, η Ουκρανία αναβαθμίζει τους νόμους για δημόσιες-ιδιωτικές συνεργασίες και παραχωρήσεις me.gov.ua. Οι τροποποιήσεις στοχεύουν στην άρση εμποδίων και στην ευθυγράμμιση με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ, ενθαρρύνοντας μεγαλύτερες ιδιωτικές επενδύσεις μέσω διαφανών διαγωνισμών παραχωρήσεων (για λιμάνια, δρόμους, κοινωφελείς υπηρεσίες κ.ά.). Αυτό αποτελεί μέρος της ευρύτερης μεταρρύθμισης για προσέλκυση κεφαλαίων για την ανασυγκρότηση υποδομών που το κράτος δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει εξολοκλήρου. Για παράδειγμα, το Σχέδιο Νόμου Νο. 12230 (Νοέμβριος 2024) προτείνει πιο ανταγωνιστικές διαδικασίες ιδιωτικοποίησης μισθωμένων κρατικών περιουσιών, απαιτώντας δημοπρασίες ακόμα και όταν ο ενοικιαστής έχει δικαίωμα προτίμησης uareconstruction.integrites.com uareconstruction.integrites.com. Η σαφήνεια στους όρους ΣΔΙΤ και την κατανομή ρίσκου θα βελτιωθεί περαιτέρω με την ισχύ αυτών των αλλαγών, δημιουργώντας νέα διαγωνιστικά περιθώρια για επενδυτές (εγχώριους και ξένους) να λειτουργήσουν υποδομές στην Ουκρανία.
• Απαιτήσεις Τοπικοποίησης: Σημαντική πολιτική που εισήχθη το 2022 είναι η απαίτηση τοπικού περιεχομένου (localization) σε ορισμένες προμήθειες μηχανοκατασκευής (όπως αστικά λεωφορεία, σιδηροδρομικό τροχαίο υλικό, ενεργειακός εξοπλισμός). Αυτός ο νόμος ορίζει ένα ποσοστό τοπικής προστιθέμενης αξίας (ξεκινώντας από ~10% και αυξανόμενο με τα χρόνια) για να είναι αποδεκτή μια προσφορά, με σκοπό τη στήριξη των Ουκρανών βιομηχάνων. Ωστόσο, επειδή αυτό έρχεται σε σύγκρουση με κάποιες διεθνείς εμπορικές δεσμεύσεις της Ουκρανίας, οι τοπικοποιημένες προκηρύξεις δεν εφαρμόζονται όταν ισχύουν διεθνείς συμφωνίες (όπως GPA ή χρηματοδότηση από EIB/Παγκόσμια Τράπεζα) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Στην πράξη, η τοπικοποίηση υπήρξε γραφειοκρατική και, σύμφωνα με ανάλυση της Διαφάνειας International Ουκρανίας, αναποτελεσματική: προσέθεσε γραφειοκρατία για τις εγχώριες επιχειρήσεις χωρίς να βελτιώσει ουσιαστικά τη βιομηχανία ti-ukraine.org. Το 2024, η κυβέρνηση αυστηροποίησε τους κανόνες τεκμηρίωσης για το localization (οι κατασκευαστές πρέπει πλέον να καταθέτουν περισσότερα αποδεικτικά ή θα αποκλείονται για 1–2 χρόνια) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Αυτό προοριζόταν για τον περιορισμό καταχρήσεων, αλλά τελικά επιβάρυνε και τους νόμιμους παραγωγούς. Υπάρχει σε εξέλιξη συζήτηση για κατάργηση ή αναμόρφωση του καθεστώτος localization ώστε να προσαρμοστεί στα ευρωπαϊκά πρότυπα και να μην αποθαρρύνονται οι ξένοι υποψήφιοι. Το 2025, οι εταιρείες που συμμετέχουν στις σχετικές κατηγορίες πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά τις ισχύουσες απαιτήσεις localization ή να ζητούν νομική συμβουλή – και να γνωρίζουν ότι αν ο διαγωνισμός χρηματοδοτείται από διεθνή οργανισμό ή εμπίπτει σε κατώφλια GPA, ο κανόνας localization ίσως να μην εφαρμοστεί.
• Καταπολέμηση Διαφθοράς: Η κοινωνία των πολιτών της Ουκρανίας (ιδιαίτερα η κοινότητα DOZORRO) και τα ΜΜΕ παρακολουθούν ενεργά τις δημόσιες προμήθειες. Σημαντικές εξελίξεις σημειώθηκαν: η Κρατική Υπηρεσία Ελέγχου το 2024 υιοθέτησε νέους δείκτες κινδύνου για αυτόματη επισήμανση δυνητικά προβληματικών προκηρύξεων (π.χ. επαναλαμβανόμενες ακυρώσεις, πολύ σύντομες περιόδους υποβολής προσφορών, συχνές αποκλείσεις όλων εκτός ενός υποψηφίου κ.λπ.) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Ένα ειδικό portal analytics κινδύνου δείχνει πλέον διαγωνισμούς με “κόκκινες σημαίες”, αυξάνοντας το μερίδιο των ελέγχων που ξεκινούν στη βάση προφίλ κινδύνου. Επίσης, οι αρχές προχώρησαν σε προβεβλημένες διώξεις – για παράδειγμα το 2023 ο επικεφαλής του Μετρό Κιέβου τέθηκε σε διαθεσιμότητα και ερευνάται για φερόμενη διαφθορά στις δημόσιες προμήθειες english.nv.ua. Αυτά δείχνουν εντατικοποίηση της επιτήρησης, και σε συνδυασμό με την ψηφιακή διαφάνεια, δυσκολεύουν την «χειραγώγηση» διαγωνισμών. Παρόλα αυτά, παραμένουν προκλήσεις: οι ελεγκτές συχνά εστιάζουν στην τυπική συμμόρφωση και συγκρούονται με το Υπουργείο Οικονομίας για ερμηνείες (όπως φάνηκε και στη σύγχυση με τον νέο κανόνα για δημοσίευση τιμών δομικών υλικών στις συμβάσεις) ti-ukraine.org ti-ukraine.org. Συνεχίζονται προσπάθειες το 2025 για την περαιτέρω βελτίωση της νομοθεσίας, αποσαφήνιση “γκρίζων ζωνών” και ενίσχυση του ρόλου της AMCU και των δικαστηρίων στην αντιμετώπιση παρατυπιών.

Συνοψίζοντας, η ρυθμιστική πορεία για το 2025 είναι προς την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση και την ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο. Οι επιχειρήσεις μπορούν να περιμένουν σύντομα ένα εκσυγχρονισμένο, αν και πιο σύνθετο, σύνολο κανόνων δημοσίων συμβάσεων – με υψηλότερα όρια (λιγότερους μικρο-διαγωνισμούς) και πιο εξελιγμένες μεθόδους για μεγάλα έργα. Η δέσμευση της κυβέρνησης για διαφάνεια και ανταγωνιστικές διαδικασίες ενισχύεται μέσω αυτών των ενημερώσεων, που θα πρέπει να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη σε διεθνείς επενδυτές και εργολάβους που εξετάζουν την ουκρανική αγορά.

Προκλήσεις και Ευκαιρίες για Διαγωνιζόμενους

Η ουκρανική αγορά διαγωνισμών το 2025 παρουσιάζει έναν μοναδικό συνδυασμό προκλήσεων και ευκαιριών, ειδικά για εταιρείες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στην ανάκαμψη και ανάπτυξη της χώρας. Παρακάτω παρουσιάζουμε βασικές παραμέτρους:

Προκλήσεις

• Πόλεμος και Κίνδυνοι Ασφαλείας: Η συνεχιζόμενη σύγκρουση (αν και γεωγραφικά εστιασμένη στην ανατολή και το νότο) ενέχει κινδύνους για την εκτέλεση έργων. Οι υποδομές μπορεί να διακοπούν από περιστατικά ασφαλείας, ενώ οι εργολάβοι αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος για ασφάλιση, φύλαξη και logistics. Ορισμένες περιοχές ίσως να είναι απροσπέλαστες ή να απαιτούν ειδικές άδειες για ξένο προσωπικό. Αυτοί οι κίνδυνοι περιορίζουν και τον ανταγωνισμό – πολλοί διαγωνισμοί έχουν λιγότερους υποψηφίους απ’ το σύνηθες (κατά μέσο όρο μόνο ~1,5 προσφορά ανά διαγωνισμό το 2023) open-contracting.org, πιθανώς επειδή οι εταιρείες υπολογίζουν το ασφάλιστρο κινδύνου. Οι προσφέροντες πρέπει να συμπεριλαμβάνουν προσεκτικά εφεδρικά σχέδια και ίσως ρήτρες κινδύνου πολέμου στην προσέγγισή τους.
• Συχνές Ρυθμιστικές Αλλαγές: Όπως αναφέρθηκε, οι κανόνες προμηθειών τροποποιήθηκαν συχνά το 2022–2024 ώστε να προσαρμοστούν στον στρατιωτικό νόμο και τις ανάγκες μεταρρύθμισης ti-ukraine.org. Αυτό το δυναμικό ρυθμιστικό περιβάλλον είναι δύσκολο στην πλοήγηση. Διαδικαστικές λεπτομέρειες (π.χ. ποιες αγορές απαιτούν το Prozorro Market, πώς δημοσιεύονται σωστά τα αρχεία τιμών, ποιες εξαιρέσεις ισχύουν αυτόν τον μήνα) μπορεί να αλλάξουν με μικρή ειδοποίηση. Για μη μόνιμους προσφέροντες, η συμμόρφωση είναι πρόκληση χωρίς τοπική εμπειρία. Η καμπύλη εκμάθησης είναι πραγματική, και λάθη στην υποβολή προσφοράς (λάθος μορφή εγγράφου, απουσία νέας φόρμας) μπορεί να οδηγήσουν σε αποκλεισμό. Η συνεργασία με τοπικούς συμβούλους προμηθειών ή δικηγόρους είναι συχνά απαραίτητη για να συμβαδίζει κανείς με τις τελευταίες απαιτήσεις warwicklegal.com warwicklegal.com.
• Γλώσσα και Τεκμηρίωση: Η γλώσσα εργασίας των δημόσιων διαγωνισμών είναι τα ουκρανικά. Αν και προκηρύξεις μεγάλου μεγέθους έχουν περίληψη στα αγγλικά, τα επίσημα έγγραφα και η επικοινωνία γίνονται στα ουκρανικά. Όλες οι προσφορές ουσιαστικά πρέπει να συνταχθούν στα ουκρανικά (με επικυρωμένες μεταφράσεις οποιωνδήποτε εγγράφων σε άλλες γλώσσες). Αυτό μπορεί να αποτελεί εμπόδιο για κάποιες διεθνείς εταιρείες. Επιπλέον, η γραφειοκρατική τεκμηρίωση (όπως επικυρωμένα αντίγραφα, σφραγίδες κ.λπ.) παραμένει σε πολλούς διαγωνισμούς, αν και η ηλεκτρονική διαχείριση εγγράφων βελτιώνεται. Η σωστή προετοιμασία όλων των απαιτούμενων εγγράφων (καμιά φορά πάνω από 20 ξεχωριστά έγγραφα) αποτελεί σημαντικό έργο.
• Χρηματοοικονομικά και Νομισματικά Θέματα: Η μακροοικονομική κατάσταση της Ουκρανίας (διακυμάνσεις νομίσματος, πληθωρισμός άνω του 20% το 2022) μπορεί να επηρεάσει την κερδοφορία των συμβάσεων. Οι δημόσιες συμβάσεις σε UAH μπορεί να υποστούν αυξήσεις κόστους – αν και η κυβέρνηση επέτρεψε κάποια τιμαριθμική προσαρμογή, αυτή είναι περιορισμένη. Οι εκτελεστές φέρουν τον κίνδυνο συναλλάγματος αν τα κόστη είναι σε USD/EUR αλλά η πληρωμή γίνεται σε UAH. Επιπλέον, καθυστερήσεις πληρωμών μπορεί να υπάρξουν αν ο κρατικός προϋπολογισμός πιεστεί ή αν ελεγκτές παγώσουν τις εκταμιεύσεις. Το παράδειγμα του μετρό δείχνει ότι οι εργολάβοι προετοιμάζονται για πιθανές καθυστερήσεις εξασφαλίζοντας πίστωση και χρησιμοποιώντας τους ίδιους τους πόρους τους english.nv.ua. Οι μικρότεροι προμηθευτές ίσως δυσκολευτούν με τις ταμειακές ροές αν οι πληρωμές καθυστερούν.
• Διαφθορά και Άδικες Πρακτικές: Παρά τη σημαντική μείωση ανοιχτής διαφθοράς μέσω του Prozorro, κίνδυνοι εξακολουθούν να υπάρχουν. Υπάρχουν περιπτώσεις διακριτικών απαιτήσεων διαγωνισμού που ευνοούν τον ήδη υπάρχοντα ανάδοχο (για παράδειγμα, πολύ συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές ή κριτήρια εμπειρίας που μπορεί να καλύπτει μόνο μία εταιρεία) intent.press. Αυτά μπορούν να αμφισβητηθούν μέσω της AMCU, αλλά είναι χρονοβόρα διαδικασία και δεν εγγυάται επιτυχία. Υπάρχουν επίσης αναφορές για περιστασιακή συμπαιγνία μεταξύ προσφερόντων (κυκλική υποβολή προσφορών ή καθορισμός τιμών) ή ορισμένες αναθέτουσες αρχές διαπραγματεύονται ανεπίσημα με προτιμώμενο προμηθευτή και μετά προσαρμόζουν τον διαγωνισμό (μια πρακτική που παρακολουθεί στενά η κοινωνία των πολιτών). Η κυβέρνηση και ΜΚΟ όπως η TI Ukraine είναι ενήμερες και αναδεικνύουν τα θέματα, αλλά οι προσφέροντες – ειδικά οι ξένοι – πρέπει να είναι προσεκτικοί και να ερευνούν συνεργάτες και πελάτες. Συνίσταται η χρήση των εργαλείων BI του Prozorro για έρευνα παλαιότερων διαγωνισμών μιας αναθέτουσας αρχής για “κόκκινες σημαίες” (π.χ. ακυρώνουν συχνά διαγωνισμούς χωρίς ανάθεση; Παίρνουν πάντα μόνο μία προσφορά;).
• Διοικητικό Βάρος: Η συμμετοχή σε ουκρανικούς διαγωνισμούς μπορεί να είναι διοικητικά απαιτητική. Η συλλογή πολλών πιστοποιητικών (στην Ουκρανία ίσως απαιτούν επίσκεψη σε διάφορες υπηρεσίες αν δεν έχετε τα ψηφιακά εργαλεία Diia), η λήψη τραπεζικών εγγυήσεων από εγκεκριμένη τράπεζα και η υποβολή μέσω άγνωστων συστημάτων Πληροφορικής μπορεί να πιέσουν τις εταιρείες που δεν είναι εξοικειωμένες. Για ξένες εταιρείες, η μετάφραση και επικύρωση εγγράφων (apostille, συμβολαιογραφική πράξη) προσθέτει χρόνο και κόστος. Αυτά τα εμπόδια μπορούν να αποθαρρύνουν τη συμμετοχή, αλλά με εμπειρία πολλά από αυτά γίνονται διαχειρίσιμα.

Ευκαιρίες

• Έκρηξη Ανασυγκρότησης: Οι ανάγκες ανασυγκρότησης της Ουκρανίας εκτιμώνται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Ξεκινώντας το 2023 και εντείνοντας το 2025, σημαντική διεθνής χρηματοδότηση (επιχορηγήσεις, δάνεια) κατευθύνεται σε υποδομές, κατοικίες, ενέργεια και βιομηχανία. Η κυβέρνηση έχει διαθέσει $7,37 δισεκατομμύρια το 2025 σε έργα προτεραιότητας με τη στήριξη δωρητών enlargement.ec.europa.eu. Αυτό σημαίνει κύμα μεγάλων διαγωνισμών σε τομείς όπως κατασκευές, μηχανική, ενέργεια, logistics και δημόσιες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, έργα για νέες κατοικίες εκτοπισμένων, εκσυγχρονισμό νοσοκομείων, αποκατάσταση δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και κατασκευή δρόμων και γεφυρών βγαίνουν όλα σε διαγωνισμό. Διεθνείς εταιρείες με σχετική εμπειρία έχουν ευκαιρία να μπουν σε μια αναπτυσσόμενη αγορά – συχνά αυτοί οι διαγωνισμοί με διεθνή χρηματοδότηση ακολουθούν διεθνείς κανόνες προμηθειών (π.χ. του EBRD ή της Παγκόσμιας Τράπεζας), οι οποίοι μπορεί να είναι πιο οικείοι στους ξένους διαγωνιζόμενους, ενώ εξακολουθούν να δημοσιεύονται στην Ουκρανία. Με λίγα λόγια, η μεταπολεμική ανασυγκρότηση είναι ιστορική επιχειρηματική ευκαιρία και ο διαγωνιστικός ανταγωνισμός θα είναι η πύλη για την ανάληψη αυτών των συμβάσεων.
• Το “ισόπεδο γήπεδο” του Prozorro: Το σύστημα Prozorro, σχεδιασμένο να προσφέρει ίση πρόσβαση σε πληροφορίες και να περιορίζει τη διαφθορά, αποτελεί ευκαιρία για νέους παίκτες – μπορείτε να ανακαλύψετε διαγωνισμούς εύκολα και δεν χρειάζεστε προσωπικές γνωριμίες με αξιωματούχους για να ανταγωνιστείτε. Τα “ανοιχτά δεδομένα” σάς επιτρέπουν να αναλύετε τιμές αγοράς, να κατανοείτε ανταγωνιστές και να προβλέπετε μελλοντικά σχέδια προμηθειών (οι δημόσιοι φορείς δημοσιεύουν ετήσια πλάνα). Αυτή η διαφάνεια ευνοεί αποτελεσματικές και προετοιμασμένες εταιρείες. Επιπλέον, η αξιοπιστία του Prozorro πείθει ξένους εταίρους. Η διαρκής αναβάθμιση (όπως η μετάβαση σε πλήρως ηλεκτρονικά συμβόλαια και ενιαία δεδομένα) σημαίνει λιγότερη γραφειοκρατία μακροπρόθεσμα.
• Σύγκλιση με την ΕΕ και Ενσωμάτωση της Αγοράς: Καθώς η Ουκρανία ευθυγραμμίζει τη νομοθεσία προμηθειών με την ΕΕ, η αγορά γίνεται πιο προσβάσιμη σε ευρωπαϊκές εταιρείες. Πέραν της απαγόρευσης σε ρωσικές/λευκορωσικές εταιρείες, η Ουκρανία εφαρμόζει την WTO GPA, άρα ευρωπαίοι και άλλοι διεθνείς προσφέροντες πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα με τους τοπικούς. Με την προοπτική ένταξης στην ΕΕ, οι ουκρανικές δημόσιες αναθέσεις υιοθετούν ευρωπαϊκά κριτήρια (περιβαλλοντικά, μη τιμολογιακά κ.ά.) και πιθανώς θα ακολουθήσουν πλατφόρμες όπως το TED της ΕΕ για ευρύτερη δημοσίευση. Αυτή η ενσωμάτωση παρέχει στους δυτικούς εταιρικούς παίκτες προβάδισμα αν ασχοληθούν άμεσα, δημιουργώντας συνεργασίες και εμπειρία. Επίσης, ο ανταγωνισμός για ουκρανικές εταιρείες θα ενταθεί – δημιουργώντας joint ventures που μπορούν να ωφελήσουν διμερώς.
• Δικτύωση με Τοπικούς Συνεργάτες: Ένα ολοένα αναπτυσσόμενο οικοσύστημα τοπικών εργολάβων και προμηθευτών αναζητά συνεργασία με διεθνείς εταιρείες. Οι ουκρανικές κατασκευαστικές έχουν δυνατότητα αλλά μπορεί να χρειάζονται ξένη τεχνολογία ή κεφάλαιο· η σύμπραξη σε διαγωνισμούς (ως κοινοπραξία ή υπεργολαβία) μπορεί να βελτιώσει τις πιθανότητες ανάληψης μεγάλων έργων. Ο νέος νόμος επιτρέπει ρητά τις επιχειρηματικές ενώσεις (κοινοπραξίες) να συμμετέχουν από κοινού ti-ukraine.org. Για τις ξένες εταιρείες, η αξιοποίηση της τοπικής τεχνογνωσίας μέσω τέτοιων συνεργασιών διευκολύνει τα ρυθμιστικά και γραφειοκρατικά θέματα. Πολλές τοπικές επιχειρήσεις θέλουν να μάθουν διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και τέτοιες συνεργασίες οδηγούν σε ισχυρές προσφορές που πληρούν τα προαπαιτούμενα και παραδίδουν ποιότητα.
• Συμβάσεις Υψηλής Αξίας και Προοπτική Κερδών: Τα περιθώρια κέρδους σε ουκρανικές δημόσιες συμβάσεις μπορεί να είναι ικανοποιητικά, ειδικά για αποδοτικούς παίκτες. Όπου ο ανταγωνισμός είναι έντονος, οι τιμές πέφτουν έντονα στις τυποποιημένες προμήθειες, αλλά σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ή όπου η προσφορά είναι περιορισμένη (π.χ. τεχνικά σύνθετα έργα, νέο εξοπλισμό, υπηρεσίες σχεδιασμού), οι διαγωνιζόμενοι μπορεί να βρουν λιγότερο ανταγωνισμό και καλύτερες αποδόσεις. Επίσης, το κράτος συνήθως ευνοεί τη χαμηλότερη τιμή (αν και αυτό ενδέχεται να αλλάξει με μη οικονομικά κριτήρια) – μία ξένη εταιρεία που μπορεί να μειώσει το κόστος ή να έχει φθηνότερη χρηματοδότηση ίσως υπερκεράσει τοπικούς ανταγωνιστές και να βγει κερδισμένη. Όσο η ανοικοδόμηση κλιμακώνεται, ορισμένα μεγάλα έργα ίσως συσκευαστούν με τρόπο που μόνο διεθνή consortia να μπορούν να τα διαχειριστούν (π.χ. κατασκευή ολοκληρωμένης εθνικής οδού ή σταθμού παραγωγής ενέργειας). Αυτά θα είναι έργα-βιτρίνα με φήμη και οικονομικά οφέλη.
• Βελτιωμένο Περιβάλλον Προμηθειών: Η συντονισμένη προσπάθεια Ουκρανίας και εταίρων για βελτίωση των προμηθειών (εκπαίδευση αγοραστών, εισαγωγή δεικτών κινδύνου, ψηφιακά εργαλεία όπως το Prozorro BI και το DOZORRO για κοινωνικό έλεγχο) σημαίνει συνεχής πρόοδος. Προβλήματα όπως ανεξήγητες ακυρώσεις ή αγοραστές που δεν υπογράφουν συμβάσεις με “ανεπιθύμητους” διαγωνιζόμενους έχουν μειωθεί σημαντικά. Το γεγονός ότι η Κρατική Υπηρεσία Ελέγχου είναι πλέον πιο ενεργή και πρέπει να καθοδηγεί τους δημόσιους αγοραστές να επιλύουν τα θέματα (κι όχι μόνο να τιμωρούν) ti-ukraine.org ti-ukraine.org είναι θετικό για τους γνήσιους διαγωνιζόμενους – μειώνεται η πιθανότητα αυθαίρετων αποτελεσμάτων. Εν ολίγοις, το περιβάλλον γίνεται ολοένα πιο ρυθμισμένο και δίκαιο. Εταιρείες που διατηρούν υψηλά επίπεδα συμμόρφωσης και ακεραιότητας επωφελούνται σε μια αγορά που πλέον επιβραβεύει αυτά τα χαρακτηριστικά – όχι τις πολιτικές διασυνδέσεις.
• Μελλοντική Εξαγωγική και Επεκτατική Δυναμική: Η επιτυχία σε διαγωνισμούς στην Ουκρανία μπορεί να προϊδεάσει για μακροχρόνια συμμετοχή στην ανοικοδόμηση της οικονομίας της χώρας. Κατασκευαστικές εταιρείες που χτίζουν σήμερα δρόμους ίσως αποκτήσουν μελλοντικές συμβάσεις ιδιωτικής ανάπτυξης στις ίδιες περιοχές. Προμηθευτές που εξοπλίζουν ουκρανικά νοσοκομεία ή σχολεία ίσως στο μέλλον παρέχουν υπηρεσίες ή αναλώσιμα σε αυτά. Υπάρχει και η προοπτική η Ουκρανία να γίνει μελλοντικά αγορά ΕΕ – η έγκαιρη παρουσία και το ιστορικό συμβολαίων τώρα θα μπορούσε να ανοίξει δρόμους όχι μόνο για ουκρανικά δημόσια έργα, αλλά και για συνεργασίες σε πανευρωπαϊκά projects.

Συνοψίζοντας, το σκηνικό των ουκρανικών διαγωνισμών το 2025 είναι υψηλού ρίσκου αλλά και υψηλού οφέλους. Οι επιχειρήσεις πρέπει να διαχειριστούν τον πόλεμο και το ταχέως μεταβαλλόμενο νομικό πλαίσιο, αλλά όσες το καταφέρουν θα βρουν ένα διαφανές σύστημα που “διψά” για ποιοτικά αγαθά, έργα και υπηρεσίες. Με δισεκατομμύρια βοήθειας και επενδύσεων να κατευθύνονται μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών, η Ουκρανία θα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αγορές δημόσιων προμηθειών στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.

Οι υποψήφιοι προσφέροντες – εγχώριοι και διεθνείς – θα πρέπει να παραμένουν ενημερωμένοι, να αξιοποιούν τα διαθέσιμα εργαλεία (σύνολα δεδομένων Prozorro, αναλυτικά στοιχεία της πλατφόρμας, νομικές ενημερώσεις) και να προσεγγίζουν την αγορά με επιμέλεια και φιλοδοξία. Οι μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη σηματοδοτούν ότι η Ουκρανία βρίσκεται σε πορεία προς ευρωπαϊκά πρότυπα προμηθειών, και όσοι εμπλακούν τώρα θα συμβάλουν και θα συμμετάσχουν στην επιτυχία της ανοικοδόμησης της χώρας.

Πηγές:

• Επίσημα νέα και αναφορές του Υπουργείου Οικονομίας της Ουκρανίας για τις δημόσιες συμβάσεις me.gov.ua me.gov.ua
• Υλικό από το Prozorro.gov.ua και το Prozorro Infobox (οδηγίες δημοσίων προμηθειών, στατιστικά στοιχεία) warwicklegal.com infobox.prozorro.org
• Αναλύσεις και ιστολόγια της Transparency International Ukraine ti-ukraine.org ti-ukraine.org ti-ukraine.org
• Δημοσιεύσεις δικηγορικών γραφείων (Warwick Legal, Prikhodko & Partners) για το ουκρανικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων warwicklegal.com prikhodko.com.ua
• Αναφορές ουκρανικών μέσων ενημέρωσης (Intent.press, NV) για στατιστικά διαγωνισμών και σημαντικά έργα intent.press english.nv.ua
• United24 Media και άλλες πηγές για τη διεθνή συμμετοχή σε διαγωνισμούς united24media.com united24media.com.