- O 02:31 EDT (08:31 CEST) wystartował z Platformy 39A kapsuła SpaceX Crew Dragon Grace na misję Ax-4.
- Na pokładzie Ax-4 znajdują się Dowódczyni Peggy Whitson (USA), Pilot Shubhanshu Shukla (Indie), Specjaliści misji Sławosz Uznański-Wiśniewski (Polska) i Tibor Kapu (Węgry).
- Sławosz Uznański-Wiśniewski został drugim Polakiem w historii lotów kosmicznych i pierwszym obywatelem Polski na ISS.
- Ax-4 kończy 47-letnią przerwę polskiego udziału w załogowych lotach kosmicznych; ostatnim Polakiem był Mirosław Hermaszewski na Sojuzie 30 w 1978 roku.
- Sławosz Uznański-Wiśniewski urodził się 12 kwietnia 1984 roku i jest inżynierem systemów odpornych na promieniowanie w CERN oraz współtwórcą monitora SpaceRadMon-NG.
- Został wybrany jako Astronauta Projektu ESA w 2022 roku i przydzielony do Ax-4 w sierpniu 2024.
- Ładunek IGNIS na Ax-4 obejmuje 13 eksperymentów w ramach programu Ax-4, w tym SpaceRadMon-NG do mapowania stref promieniowania na ISS.
- AstroMentalHealth to badanie psychologii astronautów w formie wideopamiętnika prowadzone przez dr Agnieszkę Skorupę.
- Bioreaktory z mikroalgami i badania nad wytrzymałością niesporczaków to część IGNIS koordynowana przez ESA jako przyszłe systemy podtrzymywania życia.
- Plan lotu Ax-4 przewiduje start 25 czerwca o 08:31, dokowanie 26 czerwca około 13:00, 14-dniowy program badań od 26 czerwca do 10 lipca i lądowanie u wybrzeży Florydy około 11 lipca.
1. Dlaczego dzisiejszy lot ma znaczenie
O 02:31 EDT (08:31 CEST) zupełnie nowy SpaceX Crew Dragon ochrzczony Grace wystartował z platformy 39A, zabierając czterech astronautów na misję Axiom Mission 4 (Ax-4) — a z nimi marzenia trzech narodów o powrocie do załogowych lotów kosmicznych po ponad czterech dekadach. Wśród pasażerów znajduje się dr Sławosz Uznański-Wiśniewski, który właśnie został drugim Polakiem w historii — i pierwszym obywatelem Polski na ISS. [1] [2]
2. Międzynarodowa załoga w skrócie
| Rola | Imię i nazwisko | Naród | Wyróżnik |
|---|---|---|---|
| Dowódczyni | Peggy Whitson | USA | 5. lot kosmiczny; 675 dni na orbicie — rekord USA [3] |
| Pilot | Shubhanshu Shukla | Indie | Pierwszy Hindus w kosmosie od 1984 r. [4] |
| Specjalista misji | Sławosz Uznański-Wiśniewski | Polska | Inżynier CERN; 41 lat; pierwszy Polak na ISS [5] [6] |
| Specjalista misji | Tibor Kapu | Węgry | Pierwszy Węgier na ISS [7] |
„To była niesamowita jazda pod górę.”
— Dowódczyni Peggy Whitson do centrum kontroli SpaceX tuż po osiągnięciu orbity [8]
3. Polski powrót po 47 latach
- Jedynym wcześniejszym polskim kosmonautą był Mirosław Hermaszewski, który poleciał na pokładzie Sojuza 30 w 1978 r.; Ax-4 kończy tę przerwę. [9]
- Oglądający z warszawskiego Centrum Nauki Kopernik premier Donald Tusk wyraził entuzjazm: „Damy radę! Polska sięgnęła gwiazd.” [10]
- Dyrektor generalny ESA Josef Aschbacher nazwał Uznańskiego „jasną gwiazdą” europejskich ambicji kosmicznych. [11]
4. Kim jest Sławosz Uznański-Wiśniewski?
| Kluczowe fakty | Szczegóły |
|---|---|
| Data urodzenia | 12 kwietnia 1984 — Dzień Kosmonauty! |
| Wykształcenie | Inżynier systemów odpornych na promieniowanie w CERN; współtwórca monitora promieniowania SpaceRadMon-NG, który leci z nim. [12] |
| Status ESA | Wybrany jako Astronauta Projektu (rezerwa z Polski) w 2022; przydzielony do Ax-4 w sierpniu 2024. [13] |
| Szkolenie | Opanował systemy podtrzymywania życia Dragona, procedury ISS i sytuacje awaryjne; towarzyszył Marcusowi Wandtowi (Szwecja) podczas Ax-3. [14] |
| Ciekawostka | Zabrał liofilizowane pierogi i obrączki ślubne z meteorytem. [15] |
5. Ładunek naukowy: dlaczego IGNIS ma znaczenie
Polska nazywa swój wkład na ISS IGNIS — 13 eksperymentów w ramach 60 całkowitych misji Ax-4. Najważniejsze:
- SpaceRadMon-NG — miniaturowy dozymetr z CERN i polskiego start-upu SigmaLabs, do mapowania stref promieniowania na ISS. [16]
- AstroMentalHealth — badanie psychologii astronautów w formie wideopamiętnika, prowadzone przez dr Agnieszkę Skorupę (Uniwersytet Śląski). [17]
- Bioreaktory z mikroalgami i badania nad wytrzymałością niesporczaków, koordynowane przez ESA jako przyszłe systemy podtrzymywania życia. [18]
6. Plan lotu i co dalej
| Wydarzenie | Godzina (CEST) | Źródło |
|---|---|---|
| Start | 25 czerwca, 08:31 | [19] |
| Wejście na orbitę Dragona „Grace” | T+9 min | [20] |
| Autonomiczne dokowanie | 26 czerwca ~13:00 | [21] |
| Otwarcie włazu i powitanie | 26 czerwca ~15:10 | [22] |
| 14-dniowy program badawczy | 26 czerwca – 10 lipca | [23] |
| Lądowanie u wybrzeży Florydy | ~11 lipca (planowane) | Harmonogram misji NASA [24] |
NASA TV, Axiom Space i SpaceX będą transmitować dokowanie od godz. 05:00 CEST w czwartek. [25]
7. Szerszy kontekst: orbita komercyjna i polityczny dramat
- Axiom Space wykorzystuje te czarterowe loty do torowania drogi dla prywatnego następcy ISS; pierwsze moduły mają trafić na orbitę w 2028 roku. [26]
- Start był przekładany sześciokrotnie z powodu internetowej sprzeczki między Elonem Muskiem a prezydentem USA Donaldem Trumpem, który zagroził cofnięciem federalnych kontraktów. [27]
- Wszystkie trzy rządy zapłaciły za miejsca; Węgry ujawniły kwotę 100 milionów dolarów; Polska i Indie nie komentują. [28]
8. Głosy ekspertów
| Ekspert | Wypowiedź | Dlaczego to ważne |
|---|---|---|
| Peggy Whitson (dowódczyni Ax-4) | „Niesamowita jazda pod górę.” [29] | Dowód na bezbłędny start Dragona. |
| Josef Aschbacher (dyrektor generalny ESA) | Uznański to „jasna gwiazda” Europy. [30] | Sygnalizuje wsparcie ESA dla mniejszych państw członkowskich. |
| Dr Agnieszka Skorupa (AstroMentalHealth) | Będzie analizować mimikę i język „aby zrozumieć izolację w kosmosie.” [31] | Pokazuje głębię polskiego programu badawczego. |
| Donald Tusk (premier Polski) | „Polska sięgnęła gwiazd.” [32] | Oddaje dumę narodową. |
9. Na co zwracać uwagę
- Przesył danych o promieniowaniu: SpaceRadMon-NG prześle pierwsze mapy promieniowania na ISS w ciągu 72 godzin.
- Rozmowy z premierami: Narendra Modi i Donald Tusk mają zaplanowane rozmowy na żywo z ISS w przyszłym tygodniu. [33]
- Powrót: Dragon Grace musi przetrwać płonące wejście w atmosferę i wodowanie na Atlantyku — to zawsze najbardziej ryzykowna faza misji.
Podsumowanie
Ax-4 to coś więcej niż kosmiczna przejażdżka dla czwórki narodowych bohaterów; to próba generalna przed przyszłością po ISS, w której komercyjne stacje, nowe potęgi kosmiczne i doświadczeni eksploratorzy dzielą jedną orbitę. Z pierogami, mikroalgami i monitorem promieniowania na pokładzie, polski naukowiec gwiazd symbolizuje tę przyszłość — a sądząc po dzisiejszym bezbłędnym starcie, ta przyszłość już się rozpoczęła.
References
1. wiadomosci.onet.pl, 2. www.reuters.com, 3. www.reuters.com, 4. indiatimes.com, 5. home.cern, 6. www.polskieradio.pl, 7. www.theguardian.com, 8. www.reuters.com, 9. www.polskieradio.pl, 10. www.theguardian.com, 11. warsawpoint.com, 12. home.cern, 13. www.esa.int, 14. warsawpoint.com, 15. wiadomosci.onet.pl, 16. home.cern, 17. wiadomosci.onet.pl, 18. www.theguardian.com, 19. wiadomosci.onet.pl, 20. www.reuters.com, 21. www.nasa.gov, 22. wiadomosci.onet.pl, 23. www.reuters.com, 24. www.nasa.gov, 25. www.nasa.gov, 26. www.reuters.com, 27. www.theguardian.com, 28. www.theguardian.com, 29. www.reuters.com, 30. warsawpoint.com, 31. wiadomosci.onet.pl, 32. www.theguardian.com, 33. www.theguardian.com
