Yapay Zeka Haber Özeti – 28 Haziran 2025

28 Haziran 2025 – Yapay zeka dünyasında bu hafta büyük şirket hamlelerinden, çığır açan araştırma gelişmelerine, yeni yapay zeka destekli araçlara ve düzenleyici ile etik dönüm noktalarına kadar birçok gelişme yaşandı. Teknoloji devlerinin üst düzey yapay zeka yeteneklerini işe almasından ve altyapıya yatırım yapmasından, sağlık ve robotik alanındaki atılımlara ve yapay zekanın geleceğini şekillendirmeye başlayan yeni yasalara kadar – işte herkesin konuştuğu başlıca yapay zeka gündemleri.

Kurumsal Yapay Zeka Hamleleri ve Yatırımları

Meta, OpenAI Yeteneğini Transfer Ediyor ve Yapay Zeka Yatırımlarını Artırıyor: Facebook’un ana şirketi Meta, OpenAI’nin gelişmiş muhakeme modeli arkasındaki önemli araştırmacılardan Trapit Bansal‘ı işe alarak manşetlere çıktı. Bansal, Meta’nın son dönemde transfer ettiği diğer OpenAI bilim insanlarına katıldı cointelegraph.com. Bu, CEO Mark Zuckerberg’in Meta’nın yapay zeka kapasitesini güçlendirme hamlesinin bir parçası. Şirket, yapay zeka sistemlerini gerçek dünya verileriyle eğiterek muhakeme ve planlama becerilerini geliştirmeyi hedefliyor cointelegraph.com. Yetenek transferlerinin yanı sıra Meta, yapay zeka altyapısına ciddi yatırımlar yapıyor – Haziran ayında veri etiketleme firması Scale AI‘da %49’luk bir hisse aldı (Scale’in değerlemesi neredeyse 15 milyar dolar) cointelegraph.com. Meta ayrıca 20 yıllık nükleer enerji tedarik anlaşması (Constellation Energy’den 1,1 GW) yaptı; bu enerji 2027’den itibaren Meta’nın yapay zeka veri merkezlerinde kullanılacak cointelegraph.com. Bu anlaşmalar, yapay zekanın devasa enerji ihtiyacını gözler önüne seriyor. Savunma alanında ise Meta, askeri teknoloji firması Anduril ile iş birliği yaparak ABD ordusuna yapay zeka destekli artırılmış gerçeklik gözlükleri geliştirecek cointelegraph.com. Bu proje, Anduril’in savaş alanı veri platformunu Meta’nın AR cihazlarıyla entegre edecek. Tüm bu hamleler, Meta’nın önemli yetenekler ve kaynaklarla “Yapay Zeka Yarışı”nın ön saflarında olma kararlılığını gösteriyor.

Amazon’un Sessiz Yapay Zeka Büyümesi: Daha göz alıcı yapay zeka firmaları manşetleri kaparken, Amazon‘un istikrarlı yapay zeka yatırımları onu göz önünde olmayan bir kazanan haline getirdi. Şirketin hisse fiyatı son üç yılda neredeyse iki katına çıktı; analistler bu yükselişi kısmen Amazon’un işlerinin her alanında yapay zekayla desteklenen büyümesine bağlıyor binaryverseai.com. Nasdaq için bir analiz yapan Jennifer Saibil, Amazon’un perakendeden Prime Video’ya ve sağlık satın almalarına kadar uzanan “çarkı”nın giderek daha fazla Amazon Web Services (AWS) ile döndüğünü belirtti; AWS, birçok hizmetin arkasındaki yapay zeka bulut altyapısını sağlıyor binaryverseai.com. AWS artık küresel bulut pazarının %30’una hükmediyor ve elde edilen kârlar (ve hızla büyüyen reklam gelirleri) Amazon’un yapay zeka “moonshot”larını finanse etmeye yardımcı oluyor binaryverseai.com. CEO Andy Jassy, yapay zekanın dönüştürücü etkisini elektriğin her yerde bulunurluğuna benzetiyor binaryverseai.com. Pratikte Amazon, yapay zekayı depo otomasyonundan Alexa sesli asistanlarına kadar tüm operasyonlarında kullanıyor ve AWS müşterileri için üretken yapay zeka servislerine büyük yatırımlar yapıyor. Amazon’un son kazanç raporu ve hamleleri şunu net gösteriyor: Yapay zeka, bu teknoloji devi için yan bir proje değil, uzun vadeli stratejisinin çekirdek bir parçası – rakiplerine göre daha az göz önünde olsa bile.

Salesforce ve Perplexity’den Yeni Yapay Zeka Araçları: Kurumsal yazılım lideri Salesforce bu hafta Agentforce 3‘ü piyasaya sürdü; bu yükseltme, şirketin yapay zeka destekli müşteri destek platformunu daha da ileriye taşıyor. Yeni sistem, sohbet botlarını (“ajanlar”) insan müşteri temsilcileri için gerçek bir sanal ekip arkadaşı haline getiriyor; canlı izleme, oturum tekrarları ve 100’den fazla hazır otomasyona sahip bir Agent Exchange pazaryeri sunuyor binaryverseai.com. Bu geliştirmeler gerçek iş etkisi yaratıyor – Salesforce, şirketlerin artık destek taleplerinin büyük çoğunluğunu yapay zeka ile çözebildiğini ve işlem sürelerinin dramatik şekilde azaldığını belirterek, 6 ayda %233’lük bir artış raporladı binaryverseai.com. Diğer yandan, yapay zeka arama asistanı ile tanınan girişim Perplexity, ürününü basit soru-cevap işlevinden araştırma ve verimlilik stüdyosuna dönüştüren yeni özellikleri duyurdu. Güncellenen Perplexity Labs, doğal dil komutlarıyla raporlar, slayt gösterileri, hatta basit web uygulamaları dahi oluşturabiliyor binaryverseai.com. Yeni sesli etkileşim, kullanıcıların sorularını yüksek sesle sormasını sağlıyor ve cevapları sesli almak mümkün; dosya yükleme özelliği ise belgeler veya toplantı transkriptlerinde semantik aramaya imkân veriyor binaryverseai.com. Cömert ücretsiz modüller ve gizlilik seçenekleriyle (kullanıcılar konuşma geçmişini silebiliyor), Perplexity’nin aracı artık Notion, ChatGPT ve Wolfram Alpha’nın yeteneklerini tek bir yapay zeka asistanında birleştiriyor binaryverseai.com. Eğilim net: büyük küçük tüm şirketler, rekabet avantajı elde etmek ve üretkenlik ile kabiliyetleri artırmak için hızla yapay zekayı ürünlerine entegre ediyor.

Çığır Açan Yapay Zeka Teknolojileri ve Araştırmalar

DeepMind’ın AlphaGenome’u Genomik Alanında Atılım Yapıyor: Google’ın yapay zeka araştırma birimi DeepMind, genetik alanında önemli bir yapay zeka atılımı açıkladı. Yeni modelleri AlphaGenome, bir seferde 1 milyon DNA baz çifti analiz edebiliyor ve genetik mutasyonların gen düzenlenmesi ve işlevine etkisini öngörebiliyor deepmind.google deepmind.google. Bu birleşik DNA dizi modeli, hem yerel DNA motiflerini hem de uzak gen etkileşimlerini yakalamak için evrişimli sinir ağları ve transformer’lar kullanıyor – örneğin neredeyse 980.000 baz çifti ötede bulunan bir güçlendirici bölgeyi (enhancer region) tespit edip hedef gendeki etkisini belirleyebiliyor binaryverseai.com. Yapılan karşılaştırmalı testlerde, AlphaGenome 24 temel genomik görevin 22’sinde önceki tüm yöntemleri geride bıraktı ve insan bilim insanlarının yıllar sonra keşfettiği bir lösemi mutasyonunu tekrar keşfetti binaryverseai.com. DeepMind, AlphaGenome’u ticari olmayan araştırma çalışmaları için API yoluyla erişime açtı; böylece genom bilimi alanında keşiflerin hızlanması amaçlanıyor deepmind.google deepmind.google. Araştırmacılar bu gelişmeyi bir “genomik yıldırım” olarak nitelendiriyor – böylece genom artık yapay zeka ile ‘aranabilir’ hale geliyor binaryverseai.com. DNA varyasyonlarının etkilerini hızlıca derecelendiren AlphaGenome gibi yapay zekalar, hastalıkların genetik sebeplerini ortaya çıkarmada ve yeni tedavilerin geliştirilmesinde yardımcı olabilir.

Alibaba, Çoklu Modlu Qwen-VLo Modelini Tanıttı: Çinli teknoloji devi Alibaba, Qwen-VLo adlı bir sonraki nesil çoklu modlu yapay zekasıyla önemli bir dönüm noktasına ulaştı. Alibaba’nın Qwen serisinin devamı olan Qwen-VLo bir birleşik görsel-dil modeli; hem görselleri anlayabiliyor hem de metin komutlarından tamamen yeni görseller üretebiliyor qwenlm.github.io. Alibaba Qwen araştırma ekibi, “Bu güncellenmiş model yalnızca dünyayı ‘anlamakla’ kalmıyor, aynı zamanda o anlama dayanarak yüksek kaliteli görsel üretimi de yapıyor” bilgisini verdi qwenlm.github.io. Pratikte kullanıcılar Qwen-VLo’ya bir görsel yüklüyor ve karmaşık düzenlemeler isteyebiliyor veya sadece doğal dilde bir tarifle yeni bir görsel oluşturabiliyor. Yapılan demolar, Qwen-VLo’nun stil aktarımı (örn. “bu fotoğrafı Van Gogh tablosu gibi yap”), nesne ekleme (“kediye kırmızı bir şapka tak”) ve hatta birden çok komutu tek seferde başarıyla uygulayabildiğini gösterdi qwenlm.github.io qwenlm.github.io. Qwen-VLo’nun benzersiz yönü, serbest uçlu görsel düzenleme komutlarını desteklemesi ve çok dilliliği (hem Çince hem İngilizce komutları rahatlıkla anlayabiliyor) qwenlm.github.io qwenlm.github.io. Model, görselleri aşama aşama (kabadan inceye) düzenleyerek gerçekçi ve tutarlı sonuçlar üretiyor. Alibaba, Qwen-VLo’yu önizleme olarak Qwen Chat arayüzüne entegre etti; bu da OpenAI’nin Vision özellikli GPT-4’üne benzer şekilde hem “görebilen” hem de “oluşturabilen” yapay zeka sunma hedefini gösteriyor. Bu, metin, görsel ve diğer alanlar arasında geçiş yapabilen çoklu modlu yapay zekaya yönelimde sektörel bir eğilimi yansıtıyor.

Kendini Geliştiren “SEAL” AI Modelleri: Akademik yapay zeka araştırmalarında, MIT’deki bilim insanları, Kendini Uyarlayan Dil Modelleri (kısaca “SEAL”) adını verdikleri bir yaklaşım tanıttı. Bu modeller kendi çıktılarından özerk şekilde öğrenebiliyor. SEAL modeli eğitildikten sonra sabit kalmak yerine kendine alıştırma soruları üretebiliyor, bunları çözmeye çalışıyor, cevaplarını değerlendiriyor ve bilgisini güncelliyor – hem de insan müdahalesi olmadan. Bulmaca çözme testlerinde, prototip bir SEAL sistemi, kendi kendini yinelemeli eğitme yoluyla başarı oranını %0’dan %72’ye çıkardı binaryverseai.com. Model, gelişmeleri için kendini ödüllendirmek amacıyla pekiştirmeli öğrenme kullanıyor ve yeni verileri anında entegre edebiliyor; ancak araştırmacılar, bunun eski bilgiyi “felaket biçimde unutma” riski taşıdığını vurguluyor binaryverseai.com. SEAL’ın vadeddiği şey, sabit bir uzmandan ziyade “bir çırak gibi büyüyen” bir yapay zeka binaryverseai.com. Hayal edin: Bir kodlama asistanının, dün yapılan hatalara göre gece boyunca kendine yeni test vakaları öğretmesi veya bir eğitim danışmanının her öğrenci etkileşiminden sonra derslerini geliştirmesi – SEAL konseptinin işaret ettiği uygulamalar bunlar. Hala deneysel olsa da, bu çalışma özerk gelişimin artık AI sistemleri için bir tasarım felsefesi olduğunu gösteriyor ve sürekli kendini uyarlayıp geliştirebilen yapay zekalara bir adım daha yaklaşıyoruz binaryverseai.com.

Yapay Zeka, Yalan Makinesini (Çoğunlukla) Geride Bıraktı: Yeni bir meta analiz, aldatma tespiti alanında sarsıntı yarattı. Araştırmacılar, 98 çalışmayı inceledi ve konvolüsyonel sinir ağları (CNN) kullanan yapay zeka sistemlerinin, insan ipuçlarını analiz ederek yalan tespitinde geleneksel poligraf testlerinden daha başarılı olduğunu buldu binaryverseai.com. Bu yapay zeka sistemleri, bir kişinin mikro ifadelerini, göz kırpışlarını, ses titremelerini, vücut ısısı desenlerini ve hatta EEG beyin dalgası verilerini işleyerek doğru ile sahte davranışları ayırt edebiliyor binaryverseai.com. İnsanlar bir anlık kaş hareketi gibi kısa süreli yüz ifadelerini çoğunlukla gözden kaçırsa da, makineler bunları saniyede 240 karede yakalayabiliyor binaryverseai.com. Ancak, çalışma büyük uyarılara da dikkat çekiyor: aldatma sinyalleri kültürler ve cinsiyetler arasında farklılık gösteriyor – bir kaş kaldırma, bir kültürde şüphe anlamına gelirken başka bir yerde saygı göstergesi olabilir binaryverseai.com. Mevcut yalan tespit modelleri bölgesel veriye aşırı uyum eğiliminde olup, uluslararası güvenilirliğini azaltıyor. İnceleme, daha çeşitli eğitim verisi çağrısı yapıyor ve etik sınırların önemini vurguluyor binaryverseai.com. Kısacası, yapay zeka yalan makineleri eski poligraftan daha iyi hale geliyor ancak kusursuz değiller – bağlam çok önemli. Uzmanlar, bu tür araçların kullanımının mahremiyeti ve yanlış olumlu sonuç riskini de dikkate alması gerektiğini, bu durumun gözetim ve kollukta yapay zekanın yeri konusundaki daha geniş tartışmaları yankıladığını vurguluyor.

Sağlık ve Yaşam Bilimlerinde Yapay Zeka

Derin Öğrenme Doğum Sonrası Kanamayı Öngörüyor: Umut vadeden bir tıbbi yapay zeka gelişmesinde, Dr. Wenzhe Zhang önderliğindeki Çinli bir araştırma ekibi, doğum sonrası kanama (PPH) gibi annelerde önde gelen ölüm sebebini doğumdan önce tahmin edebilen bir yapay zeka modeli geliştirdi. Hamile kadınların MRI sonuçlarını, derin öğrenme tabanlı “geç füzyon” modelinde (2D ve 3D konvolüsyonel sinir ağlarını radyomik ve klinik verilerle birleştirerek) analiz ederek, bu yöntem yüksek riskli vakaları dikkat çekici bir doğrulukla tespit etti. 581 hastada yapılan denemelerde, yapay zeka hangi kadınların ciddi kanama yaşayacağını tahmin etmede yaklaşık %92 duyarlılık ve %91 özgüllük değerine ulaştı ve diğer yöntemleri geçti auntminnie.com binaryverseai.com. Araştırmacılar,Academic Radiology‘de “Doğum sonrası kanama riski altındaki hastaların daha erken tanımlanması, doğum planını optimize etmek, gerekli kan ürünlerini hazırlamak ve olumsuz sonuçları en aza indirmek için kritik öneme sahip” diye vurguladı auntminnie.com. PPH, küresel anne ölümlerinin yaklaşık %25’inden sorumlu auntminnie.com olduğundan, böyle bir yapay zeka aracı hayat kurtarıcı olabilir – doktorların, riski tespit edilenlerde kan transfüzyonlarını ve cerrahi ekipleri önceden seferber etmesini sağlayabilir. Klinik olarak kullanılmadan önce daha fazla doğrulama gerekiyor olsa da, bu çalışma yapay zekanın rutin MRI ile birlikte kullanıldığında, insan gözünün kaçırabileceği ince uyarı işaretlerini yakalayabileceğini ve doğumda annelerin hayatını kurtarabileceğini gösteriyor.

Yapay Zeka Mikroskobu “Görünmez” Sperm Hücrelerini Buldu: Kısırlık alanında bir diğer tıbbi atılım. Yapay zeka destekli bir mikroskop, geleneksel yöntemlerin başarısız olduğu çok düşük sperm sayılı erkek kısırlığı vakalarında canlı sperm hücrelerini saptayabildiğini gösterdi. Dramatik bir örnekte, bir tüp bebek merkezinde teknisyenler lamları 48 saat boyunca inceledikten sonra örnekte hiç sperm göremedi ve “imkânsız” kararı verdi. Yapay zeka sistemi ise mikroakışkan çip ve bilgisayarlı görme yoluyla örneği taradı ve bir saatten kısa sürede 44 canlı sperm hücresi belirledi binaryverseai.com. Bu, özel bir tüp bebek uygulaması (ICSI – İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu) için yeterli oldu ve sonunda başarılı bir hamilelik sağlandı binaryverseai.com. Önemli olan, yapay zeka yaklaşımında sperm bulmak için toksik boya veya invaziv biyopsi gerekmemesi. Uzmanlar, bu teknolojinin örneğin en sağlıklı hücreyi seçmek için sperm sağlığını sıralayarak ya da yumurta ve embriyoları değerlendirmeye yaygınlaştırılarak erkek kısırlığının birçok vakasında ölçeklenebileceğini söylüyor. Kısacası, eskiden “samanlıkta iğne aramak” gibi görülen – milyonlarca hücre içinde birkaç sağlıklı sperm bulmak – şimdi yapay zekayla kısa sürede güvenilir biçimde yapılabiliyor. Çocuk sahibi olmakta zorlanan çiftler için bu gibi gelişmeler yeni umut demek. Bu, laboratuvarda yapay zekanın hayatları doğrudan nasıl değiştirdiğinin ve bir zamanlar imkânsız olarak görülen senaryoları başarı hikayelerine dönüştürdüğünün güçlü bir göstergesi.

Tıbbi Görüntüleme Yapay Zekası Annelerin Sağlığını Koruyor: Doğum sonrası kanamanın ötesinde, yapay zeka diğer doğum risklerini de hedef alıyor. ABD’nin Kaliforniya’sı ve Çin’den araştırmacılar, MRI “radyomik” analizi ve makine öğrenmesini birleştirerek plasentanın aşırı derin yapışması (plasenta akreta spektrumu) ve buna bağlı kanamayı tahmin ettiler. Görüntüleme ve klinik veriyi birleştiren toplu model, yalnızca kanama olaylarını öngörmekle kalmayıp, doğum planlaması için de yeterince erken zamanda bunu sağladı binaryverseai.com. Yani radyologlar, yapay zeka desteğiyle yüksek riskli hamilelikleri doğumdan haftalar önce işaretleyebilir. Hastaneler bu sayede kan bankalarını hazır tutabilir ve uzmanları beklemeye alabilir, sonuçları büyük oranda iyileştirebilir. Bu başarı daha büyük bir eğilime bağlanıyor: tıbbi görüntülemede yapay zeka destekli tanı. Mamografide kanser bulmaktan, inmeyi beyin taramalarında saptamaya kadar, yapay zeka sistemleri artan şekilde doktorlar için ikinci bir çift göz olarak hareket ediyor. Doğumhanelerde ise bu ek öngörü, özellikle anne bakımı kaynakları sınırlı bölgelerde hayat ile ölüm arasındaki farkı belirleyebilir.

Robotik ve Otonom Sistemlerde Yapay Zeka

Google DeepMind’in Yerel Robot Beyni: En heyecan verici gelişmelerden biri, Google DeepMind’in robotik bölümünden geldi: Gemini Robotics On-Device isimli yeni bir AI temel modeli tamamen robotların üzerinde, yerel olarak çalışıyor – bulut bağlantısı gerekmiyor pymnts.com pymnts.com. Bu görsel-dil-hareket modeli, insansı bir robotun çevresini algılamasını ve karmaşık görevleri düşük gecikme ile internet bağlantısına ihtiyaç duymadan gerçekleştirmesini sağlıyor. DeepMind Robotik Başkanı Carolina Parada “Model veri ağına bağlı olmadan çalıştığı için, gecikmeye duyarlı uygulamalarda ve bağlantının kesik veya hiç olmadığı ortamlarda dayanıklılığı garanti eder” dedi pymnts.com pymnts.com. Mart ayında açıklanan önceki “Gemini” modelinin üzerine inşa edilen On-Device sürümü, çift kollu robotlar için tasarlandı ve yeni görevleri ince ayar ile hızla öğrenebiliyor. Google, sistemin çanta fermuarı açmak, çamaşır katlamak, sıvı dökmek ve hatta desteden kart çekmek gibi günlük işleri çözebileceğini bildiriyor pymnts.com. Geliştiriciler, sadece 50–100 gösterim ile modelin yeni bir göreve yeteneklerini genelleyebildiğini gösterdi; bu, robot çevikliği ve uyumluluğu açısından büyük bir sıçramayı yansıtıyor pymnts.com. Bu aynı zamanda Google DeepMind’in geliştiricilerin kendi başına ince ayar yapabileceği ilk büyük robotik modeli pymnts.com ve özelleştirme kapısını açıyor. Gemini On-Device’ın önemi şu: Robotlar artık “kenarda” gerçek zamanlı düşünme ve tepki verme yetisine sahip – bu, üretim veya ev robotu gibi kararların ve verinin cihazda kalmasının önemli olduğu sektörlerde kritik. Bir teknoloji sitesinin vurguladığı gibi, “robot artık yerel düşünüyor ve anında harekete geçiyor” binaryverseai.com; bu atılım, gerçek dünyada faydalı insansı robotların gelişini hızlandırabilir.

ABB’nin Ağır Yük Kaldırabilen Depo Robotu: Endüstriyel robotik alanında ABB, şaşırtıcı derecede küçük boyutlara sahip Flexley Mover P603 adlı otonom mobil robotunu tanıttı. Bir kahve masası büyüklüğünde olan bu kısa araç, 1.500 kg’a (1,5 ton) kadar yük binaryverseai.com taşıyabiliyor – bu da ayak izi için oldukça etkileyici bir başarı. P603, görsel SLAM (eşzamanlı konumlandırma ve haritalama) teknolojisiyle gezinerek, özel QR kodlarına veya raylara ihtiyaç duymadan depo zeminini anında haritalayabiliyor binaryverseai.com. Ayrıca engebeli zeminlerle başa çıkmak için aktif süspansiyona sahip ve ağır paletleri 5 mm hassasiyetle, 2 m/s hızla taşırken konumlandırabiliyor binaryverseai.com. Fabrika yöneticileri için belki de en cazip yön, robotun iş akışının ABB’nin yazılım stüdyosunda karmaşık programlama yerine sürükle-bırak arayüzüyle yapılandırılabiliyor olması binaryverseai.com. Yani robotun güzergâh ve görevlerini ayarlamak neredeyse bir çalma listesi oluşturmak kadar kolay. P603, fabrikaların ve depoların giderek daha fazla esnek otomasyon hedeflediği – sabit konveyör bantlarının ve yönlendirmeli araçların yerine hareket halinde yeniden görevlendirilebilen bağımsız robotların geçtiği – bir dönemde sahneye çıkıyor. Bu hafta sektör derlemesinde de değinildiği gibi ABB’nin çözümü, lojistiği kasıp kavuran yapay zekâ destekli otomasyonun “duvardaki bir başka tuğlası” binaryverseai.com. Tedarik zincirleri hızlı e-ticaret büyümesine ve işgücü eksikliğine uyum sağlarken, bu tür akıllı robotlar vazgeçilmez hâle geliyor.

Bir Çin savunma laboratuvarı tarafından tanıtılan sivrisinek boyutundaki gözetleme dronunun prototipi tomshardware.com. Devlet medyası, böcek kadar küçük olan bu biyonik dronun iki parmak arasında tutulduğunu gösterdi.

Çin’in Sivrisinek Boyutunda Casus Dronu: Bilim kurgu gibi görünse de, Çinli araştırmacılar gerçek bir sivrisinek büyüklüğünde bir dron geliştirdi. Bu hafta, Çin’in devlet televizyonu CCTV-7, Ulusal Savunma Teknolojisi Üniversitesi’nden bir öğrencinin minik robot uçan aracı iki parmağı arasında tutarak gösterdiği tomshardware.com görüntüleri paylaştı. Sivrisinek dron, en az iki farklı versiyona sahip – ikili kanatlı ve dörtlü kanatlı – ve gizli gözetleme görevleri için tasarlandı tomshardware.com. Teknik özellikler gizli tutulsa da (böcek ölçekli bir cihaza hangi sensörlerin ve pil ömrünün sığdığı belirsiz), uzmanlara göre bu projenin ortaya çıkışı Çin’in mikro-İHA teknolojisini uç noktalara taşıma niyetini gösteriyor binaryverseai.com. Bu tür minyatür dronlar, büyük dronların giremeyeceği binalara sızmak veya kentsel alanlarda fark edilmeden dolanmak için potansiyel olarak kullanılabilir, bu da karmaşık etik ve güvenlik soruları gündeme getiriyor. Savunma analistleri, böcek ölçeğinde keşif dronları üzerinde birçok ülkenin çalıştığına dikkat çekiyor; burada zorluk, çok az güç kaynağıyla işe yarar menzil elde etmek ve veriyi güvenilir şekilde geri iletmek tomshardware.com. Çin’in prototipi muhtemelen hâlâ araştırma safhasında (sahada kullanıldığına dair bir kanıt yok tomshardware.com), ancak bu gelişme, gözetlemenin artık böcek boyutuna indiğini – dron inovasyonunun ne kadar ilerlediğini gösteriyor. Bu gelişme, karşı önlemler ve mahremiyet konusunda tartışmaları da alevlendirdi; çünkü artık kulağınızın dibinde vızıldayan bir sivrisineğin, gerçekten bir sivrisinek olmadığını düşünmeniz gerekebilir.

Yapay Zekâ Politikaları, Etik ve Uzman Görüşleri

Yapay Zekâ Eğitim Verilerinde Emsal Telif Hakkı Kararı: ABD’li bir federal yargıç, yapay zekâ şirketleri ve telif hakkı hukuku açısından büyük anlam taşıyan çok beklenen bir karara imza attı. Yapay zekâ girişimi Anthropic’e (Claude sohbet robotunun geliştiricisi) karşı açılan davada Yargıç William Alsup, yapay zekâ eğitimi için telifli kitapların kullanımının ABD yasalarına göre adil kullanım (fair use) sayılabileceğine hükmetti – bu da yapay zekâ sektörü için büyük bir zafer apnews.com. Alsup’un kararı; yapay zekânın binlerce kitabı eğitirken bir insan yazarın Dickens gibi klasikleri okuyup yeni bir eser yaratmasına benzetildi ve yapay zekânın çıktısı “özünde dönüştürücü” olup salt bir kopya olmadığı belirtildi apnews.com. Ancak yargıç önemli bir ayrım yaptı: analiz (eğitim) adil kullanım sayılabilir ama verinin edinilme yöntemi hala önemliydi. Anthropic’in durumunda şirket, birçok kitabı korsan “gölge kütüphanelerden”, yani yasa dışı kaynaklardan elde etmişti apnews.com apnews.com. Yargıç Alsup, Anthropic’in telif hırsızlığı nedeniyle yargılanması gerektiğine karar verdi; çünkü “Anthropic, eğer nihai ürün dönüştürücü de olsa, korsan kopyaları kütüphanesi için kullanmaya yetkili değildi” apnews.com. Yani mahkeme, eğitimin kendisinin ihlal olmadığı iddiasını reddederken, eğitim veri kaynağı yasa dışıysa sorumluluk kapısını açık bıraktı. Bu bölünmüş karar, yapay zekâ eğitimi ve adil kullanım konusunda ilk yargı örneklerinden biri olarak tarihe geçti. Karar, “izinsiz öğrenmenin devam edeceğini” – yani yapay zekâ şirketlerinin doğrudan lisans olmadan telifli eserlerden öğrenebileceğini – fakat veri kaynağı konusunda kısayolların kabul edilmeyeceğini gösteriyor binaryverseai.com. Bundan sonra yapay zekâ geliştiricileri eğitim veri zincirlerini temiz tutmak zorunda: internetten veya korsan sitelerden veri toplamak hukuki risk taşıyabilecek, yasal satın alınan veya kamu malı verilerin kullanılması ise daha güvenli olacak binaryverseai.com. Karar, OpenAI ve benzeri firmalara karşı açılan başka davaların da apnews.com gidişatını muhtemelen etkileyecek. Anthropic ise, yargıcın yapay zekâ eğitiminin dönüştürücü niteliğini ve telifin yeni yaratıcılığı teşvik etme amacına uygunluğunu tanımasını olumlu karşıladı apnews.com. Davanın kalan başlıkları Aralık’ta görülecek; hukuk çerçeveleri, teknolojik gerçekliğe ayak uydururken yapay zekâ dünyası dikkatle izliyor olacak.

Yapay Zekânın Enerji İştahı Mercek Altında: Yapay zekâ modelleri giderek büyüdükçe, çevresel ve enerjiye olan etkileri konusundaki endişeler de artıyor. Bu hafta teknoloji köşe yazarı Joanna Stern, “Yapay zekâya verdiğiniz bir komut ne kadar enerji harcıyor?” sorusunun peşine düştü – ve ortaya ilgi çekici sonuçlar çıktı. Önemsiz görünen basit yapay zekâ görevleri bile hatırı sayılır güç tüketebiliyor. Örneğin, 6 saniyelik tek bir yapay zekâ video klibi üretmek “20 ila 110 watt-saat” enerji gerektirebiliyor livemint.com. Üst perdede bu, elektrikli ızgarayı 10 dakika çalıştırmak için gereken elektrikle eşdeğer; Stern, bir yapay zekâ video isteğini karşılayan enerjinin bir biftek pişirmek için yeterli olacağını gösterdi livemint.com. Pratikte, iki kısa yapay zekâ videosu hazırlamak, bir akşam yemeğini ızgarada pişirmek kadar güç harcamak anlamına gelebilir livemint.com. Büyük yapay zekâ yüklerinde bu tüketim çok daha dramatik ölçekleniyor: büyük dil modellerinin eğitimi, binlerce bu tür GPU ağırlıklı işlemi içeriyor; veri merkezlerini soğutmak için megavat-saatlerce elektrik ve büyük miktarda su gerektiriyor livemint.com livemint.com. Yapay zekâya verilen bir komutun gizemli yolculuğu – kullanıcının dizüstüsünden uzak bir GPU sunucusuna ve tekrar geri – çoğu zaman tüketiciden gizleniyor, fakat Stern’in araştırması (ve artan sayıda bilimsel çalışma) bu “enerji sızıntısına” ışık tutuyor linkedin.com linkedin.com. Hugging Face’den Sasha Luccioni gibi araştırmacılar ise çeşitli modellerin güç kullanımlarını sıralayan yapay zekâ enerji tüketimi skor tablosu oluşturmaya başladı livemint.com. İyi haber ise donanımın gelişiyor olması: Nvidia’nın son yapay zekâ çipleri, firmanın sürdürülebilirlik yetkilisine göre, sadece bir yıl öncekilere kıyasla 30 kat daha enerji verimli livemint.com. Teknoloji devleri, veri merkezlerini daha temiz enerji kaynaklarına kaydırma çabalarını da öne çıkarıyor livemint.com. Ancak verimlilik artışları, yapay zekânın kullanımındaki saf büyümenin gerisinde kalabilir – daha fazla model, daha fazla kullanıcı, daha fazla sorgu, işlem başına enerji yeşil olsa bile toplamda daha fazla enerji ihtiyacı anlamına geliyor livemint.com livemint.com. Stern ve diğerleri şeffaflığın anahtar olduğunu öne sürüyor: kullanıcılar her yapay zekâ sorgusunda bir “enerji maliyeti” göstergesi görseler, gereksiz kullanımlardan iki kere düşünebilirlerdi linkedin.com. Sonuçta sektör, yapay zekânın karbon ayak izini azaltma ile yenilikçilik arasında çift taraflı bir zorlukla karşı karşıya. Şimdilik çıkarılacak ders: Yapay zekâ sihir değil – elektrikle çalışıyor, hem de bolca. Bir yöneticinin dediği gibi, yapay zekâ ancak beslediğimiz güç (ve su) kadar sürdürülebilir livemint.com; bu yüzden gelecekteki yenilikçi atılımlar yalnızca daha akıllı modelleri değil, enerji dostu modelleri de içermeli.

Uzmanlar, Yapay Zekânın Öngörülemez Rotasını Tartışıyor: Yapay zekâdaki hızlı ilerleme, bu alandaki öncülerini bile hem iyimser hem de temkinli açıklamalar yapmaya itiyor. OpenAI’ın kurucu ortağı ve baş bilim insanı Ilya Sutskever, yapay zekânın evriminin öngörülemeyen şekillerde kontrolden çıkabileceği konusunda halka açık bir uyarı yaparak gündem oldu. Sutskever, yakın tarihli bir röportajda “Yapay zekâ hem son derece öngörülemez hem de hayal edilemez olacak,” diyerek, gelişmiş yapay zekâ sistemlerinin bir gün insan denetimi olmadan kendisini geliştirmeye başlayabileceği konusunda uyardı analyticsindiamag.com. Bunun “hızlı ve kontrol edilemez bir ilerlemeyi” tetikleyebileceğini, bu noktadan sonra insanların ne olup bittiğini anlamasının veya yönetmesinin zorlaşabileceğini belirtti analyticsindiamag.com. Bu keskin uyarı, Sutskever’in “zeka patlaması” kavramı üzerine düşünceleriyle birlikte geldi – yani yeterince gelişmiş bir yapay zekânın kendisinin daha iyi bir versiyonunu tekrar tekrar üretebilmesi, böylece yeteneklerinde üstel artış meydana gelmesi. Olumlu tarafta ise Sutskever, bu düzeyde bir yapay zekânın “inanılmaz sağlık” atılımlarıyla hastalıkların tedavi edilmesini ve insan ömrünün uzamasını sağlayabileceğini belirtti analyticsindiamag.com. Ancak bu iyimserliği, eğer yapay zekâ bu kadar güçlü olursa insanlığın buna nasıl yanıt vereceği konusundaki endişeleriyle birleştirdi analyticsindiamag.com. Sözleri, yapay zekâ topluluğundaki daha geniş bir tartışmanın altını çiziyor: Yapay zekânın vaatleri (tıp, bilim vb. alanlarda) ile kontrol veya denetimin kaybedilmesindeki tehlikeler nasıl dengelenecek? Özellikle Sutskever, kısa süre önce OpenAI’dan ayrılarak, gelecekteki yapay zekânın faydalı kalmasını sağlamak amacıyla Safe Superintelligence adlı yeni bir girişim kurdu analyticsindiamag.com analyticsindiamag.com. Onun bu tutumu, diğer teknoloji liderlerinden gelen, şimdi – geç olmadan – sağlam bir yapay zekâ güvenliği araştırması çağrılarıyla örtüşüyor. Yapay zekânın önde gelen mimarlarından biri, bilim kurguya benzeyen senaryolardan – kendini geliştiren ve insan kavrayışını aşan yapay zekâdan – açıkça endişe duyduğunu belirtmesi, yapay zekâ etrafında dönen etik ve varoluşsal soruların artık sadece akademik olmadığını gösteriyor. Bunlar artık burada ve küresel iş birliği, düşünceli düzenleme ve insan değerleriyle uyumu araştırmaya devam ederek ele alınmaları gerekiyor.

Yapay Zekâ ve Geleceğin İşi – Bir İşgücü Açığı Uyarısı: Yüksek teknolojiye odaklanılan şu dönemde, üretim dünyasından çarpıcı bir hatırlatma geldi: Yapay zekâ geleceğini kim inşa edecek? Ford CEO’su Jim Farley, Aspen Ideas Festivali’nde konuşurken, yapay zekâ tabanlı verimlilik beyaz yakalı işler için artarken, yetenekli mavi yakalı meslek sahiplerinin azalmakta olduğuna dikkat çekti binaryverseai.com. Farley, fabrikaların hâlâ yetkin elektrikçilere, kaynakçılara ve teknisyenlere dayandığını belirtti – bu işler henüz yapay zekâ ve robotlar tarafından büyük ölçüde devralınmış değil, yalnızca %10-20 arası görev automasyonu sağlanabilmiş durumda binaryverseai.com. Canlı bir örnek olarak, bir Alman üretim işçisinin bir araba fabrikasında sıkışan bagaj kapağını bisiklet lastiğiyle ustaca tamir ettiğinden bahsetti – öyle bir yaratıcı, anlık çözüm ki hiçbir algoritma bunu öngöremezdi binaryverseai.com. Bu tür insan yaratıcılığı fabrikalarda hâlâ kritik rol oynuyor. Ancak genç kuşaklar giderek daha az meslek öğreniyor ve mevcut meslek sahipleri emekli olurken, endüstride bir darboğaz endişesi doğuyor: İnsan emeği olmadan elektrikli araç fabrikalarını ya da altyapı projelerini ölçeklendiremezsiniz. Farley, mesleki eğitime yatırım yapılmasını ve bu kariyerlerin, aslında öyle olan, geleceğin yüksek teknoloji işleri olarak yeniden konumlandırılmasını savundu (bugünün elektrikçileri de sıklıkla otomasyon ve ileri makinelerle birlikte çalışıyor) binaryverseai.com. Bunu bir ulusal güvenlik meselesi olarak bile ele aldı (“yerli üretim bizim savunmamızdır”) ve ülkelerin rekabet gücünün, yapay zekânın hayalini kurduğu yenilikleri gerçekten inşa edebilen insanlara sahip olmaya bağlı olduğunu ima etti binaryverseai.com. Sonuç ise ince: Yapay zekâ işleri değiştirecek, ama aynı zamanda iş gücü üzerinde yeni talepler de yaratacak. Yapay zekâ rutin bilişsel işleri, robotlar tekrar eden manuel işleri devralırken, kalan işler daha fazla yetenek, uyum kabiliyeti ve sıklıkla disiplinler arası bilgi gerektirecek (örneğin, bir akıllı ev kurucusu için marangozluk ile programlama bilgisi birleşecek). Politikacılar ve şirketler, iş gücü geliştirme planları hazırlamaya çağırılıyor, böylece toplum, milyonlarca talimat mühendisiyle baş başa kalırken, yeterli tesisatçıdan mahrum kalmasın. Farley’in ifadesiyle, “Amerika’nın bir yol haritasına ihtiyacı var,” böylece teknolojik ilerleme ve insan emeği el ele ilerleyebilsin binaryverseai.com.

Kaynaklar: Yukarıdaki bilgiler, şirket duyuruları, uzman röportajları ve yapay zekâ hakkında haber yapan saygın yayınlar da dahil olmak üzere çeşitli güvenilir kaynaklardan alınmıştır. Ana başvuru noktaları arasında, Anthropic telif hakkı kararı hakkında Associated Press haberi apnews.com apnews.com; The Wall Street Journal’ın yapay zekâ enerji tüketim analizi livemint.com livemint.com; Ilya Sutskever gibi yapay zekâ liderlerinin Analytics India Magazine üzerinden yaptığı açıklamalar analyticsindiamag.com analyticsindiamag.com; ve Cointelegraph gibi kurumsal haber kaynaklarında yer alan Meta’nın işe alımları ve anlaşmaları cointelegraph.com cointelegraph.com. Son gelişmeler arasında; DeepMind’ın resmi blogundan (AlphaGenome) deepmind.google; Academic Radiology’de AuntMinnie aracılığıyla yayımlanan araştırmalar (doğum sonrası kanama için yapay zekâ) auntminnie.com auntminnie.com ve Tom’s Hardware gibi teknoloji haber sitelerinden (sivrisinek drone hakkında) tomshardware.com bilgiler bulunuyor. Bu gelişmelerin tümü, hızla evrilen – kapasitesi ve etkisi genişleyen – bir yapay zekâ manzarasına işaret ediyor. Toplum ise bu dönüşümü anlamaya ve yönlendirmeye çalışıyor. Haftalık ilerlemeler, hem heyecan hem de yapay zekânın hayatımızdaki, ekonomimizdeki ve geleceğimizdeki rolü hakkında içsel sorgulamalar getiriyor.