W dniu 12 grudnia 2025, rzadki międzygwiezdny kometa 3I/ATLAS (znana także jako 3I/Atlas) ponownie pojawia się w nagłówkach z dwóch powodów: niedawno opublikowany widok w promieniach rentgenowskich z XMM‑Newton ESA oraz świeże zdjęcia z teleskopu Gemini North pokazujące, że kometa wygląda wyraźnie bardziej zielono—wszystko to, gdy obiekt zbliża się do najbliższego podejścia do Ziemi 19 grudnia(nadal bardzo daleko i nie stanowi zagrożenia). [1]
Co nowego dziś: 3I/ATLAS świeci w promieniach X i staje się bardziej zielona w świetle widzialnym
Dzisiejsze (12/12/2025) relacje skupiają się na prostym temacie: gdy 3I/ATLAS oddala się od Słońca, naukowcy obserwują ją w coraz większej liczbie długości fal—a zachowanie komety zmienia się na tyle szybko, że jest widoczne nawet w porównaniach tydzień do tygodnia.
Dzisiejsze kluczowe wydarzenia to:
- ESA opublikowała obraz w promieniach X pokazujący, jak 3I/ATLAS świeci w niskoenergetycznych promieniach X po długiej obserwacji przez XMM‑Newton. [2]
- Gemini North opublikował nowe kolorowe zdjęcia (wykonane 26 listopada), wskazujące, że koma ma teraz słabą zielonkawą poświatę—co oznacza, że kometa uwalnia gazy emitujące w zielonych długościach fal. [3]
- Wiele źródeł podkreśla również, że najlepsza geometria do obserwacji wypada około 19 grudnia, gdy 3I/ATLAS osiąga minimalną odległość od Ziemi—jednak pozostaje daleko poza orbitą Księżyca, a nawet dalej niż odległość Ziemia–Słońce. [4]
XMM‑Newton ESA uchwycił kometę 3I/ATLAS w świetle rentgenowskim—i to coś więcej niż tylko ładne zdjęcie
Najbardziej wyróżniającą się „nowością” z 12 grudnia jest ogłoszenie ESA, że kosmiczne obserwatorium rentgenowskie XMM‑Newton obserwowało międzygwiezdną kometę 3I/ATLAS 3 grudnia przez około 20 godzin, gdy kometa znajdowała się w odległości około 282–285 milionów kilometrów od sondy. ESA informuje, że XMM‑Newton użył swojej kamery EPIC‑pn, najczulszego detektora promieniowania X. [5]
Dlaczego komety w ogóle świecą w promieniach X?
ESA wyjaśnia, że astronomowie spodziewali się poświaty: gdy gaz wydobywający się z komety wchodzi w interakcję z wiatrem słonecznym, zderzenia mogą wytwarzać promieniowanie rentgenowskie (proces często związany z wymianą ładunku wiatru słonecznego). [6]
Dlaczego to ma znaczenie właśnie w przypadku komety międzygwiazdowej
ESA wskazuje na kluczową zaletę: obserwacje w promieniach X mogą być wyjątkowo czułe na gazy trudne do zmierzenia za pomocą instrumentów optycznych/UV, w tym wodór cząsteczkowy (H₂) i azot (N₂). To ważne, ponieważ debaty wokół pierwszego międzygwiazdowego gościa 1I/‘Oumuamua obejmowały hipotezy dotyczące nietypowych „egzotycznych lodów”, takich jak azot czy wodór—hipotezy, których nie można już przetestować na ‘Oumuamua, bo dawno odleciała, ale można je zbadać na 3I/ATLAS, dopóki jest dostępna dla współczesnych obserwatoriów. [7]
ESA zauważa również, że inne ośrodki—takie jak JWST i SPHEREx NASA—wykryły już gazy takie jak para wodna, dwutlenek węgla i tlenek węgla, a dane rentgenowskie uzupełniają te pomiary, poszerzając zakres wykrywalnych związków. [8]
Nowe zdjęcia Gemini North pokazują, że 3I/ATLAS staje się bardziej zielona—co to oznacza
W dzisiejszych wiadomościach z zakresu światła widzialnego, Gemini North (Maunakea, Hawaje) sfotografował 3I/ATLAS w dniu 26 listopada 2025 za pomocą Gemini Multi‑Object Spectrograph (GMOS)—po tym, jak kometa pojawiła się ponownie zza Słońca. [9]
Zdjęcia—opublikowane dziś w kilku artykułach—pokazują słabą zielonkawą poświatę wokół komy. Phys.org informuje, że kolor pochodzi z emisji gazu, szczególnie podkreślając węgiel dwuatomowy (C₂) jako źródło zielonego światła, zjawisko obserwowane także w wielu „zwykłych” kometach Układu Słonecznego, gdy stają się aktywne. [10]
Zmiana koloru może oznaczać zmianę chemii—lub zmianę aktywności
Subtelny, ale ważny punkt w dzisiejszych doniesieniach: wcześniejsze zdjęcia Gemini pokazywały, że 3I/ATLAS wyglądała na bardziej czerwoną, podczas gdy nowe zdjęcie jest bardziej zielone, co sugeruje, że mieszanka gazów ulatniających się (lub względna siła emisji) zmienia się, gdy ciepło słoneczne dociera do świeżych warstw lodu i pyłu. [11]
Naukowcy z Gemini/NOIRLab zwracają też uwagę na znane zachowanie komet, które utrzymuje obserwatorów w gotowości: opóźnienie termiczne może sprawić, że komety „reagują z opóźnieniem” na ogrzewanie słoneczne, czasem wywołując nowe cechy emisji lub nawet wybuchy po peryhelium, a nie w peryhelium. [12]
Jak blisko przelatuje kometa 3I/ATLAS — i czy jest widoczna bez teleskopu?
Przełóżmy nagłówki o „bliskim przelocie” na praktyczną rzeczywistość.
Data najbliższego przelotu: 19 grudnia 2025
Oficjalne FAQ NASA podaje, że 19 grudnia 2025 3I/ATLAS będzie w odległości około 1,8 jednostki astronomicznej od Ziemi — czyli około 270 milionów kilometrów (170 milionów mil) — i podkreśla, że nie ma zagrożenia zderzeniem. [13]
Grudniowy przewodnik NASA dla obserwatorów nieba powtarza, że nie stanowi żadnego zagrożenia i podaje inną intuicyjną skalę odległości: ponad 700 razy dalej niż Księżyc w momencie największego zbliżenia. [14]
Czy będzie widoczna gołym okiem?
Nie — obecne zalecenia obserwacyjne są zgodne: będziesz potrzebować pomocy optycznej.
- NASA sugeruje, że prawdopodobnie będziesz potrzebować teleskopu o aperturze co najmniej ~30 cm, aby mieć realną szansę. [15]
- El País (angielska edycja) również podaje, że nie będzie widoczna gołym okiem, zalecając lornetkę lub teleskop i podkreślając znaczenie ciemnego nieba; zauważa, że niektórzy obserwatorzy mogą zobaczyć ją jako „punkt światła” przy użyciu skromnej optyki w dobrych warunkach. [16]
Gdzie patrzeć (ogólne wskazówki)
NASA w „What’s Up” podaje, że obserwatorzy nieba powinni patrzeć na wschód do północnego wschodu w godzinach przedświtu, a kometa pojawi się w pobliżu Regulusa (w Lwie) w okolicach największego zbliżenia. [17]
El País podaje przykład specyficzny dla Europy: z kontynentalnej Hiszpanii wskazuje noc z 18 na 19 grudnia, kiedy kometa osiągnie wyższą wysokość nad horyzontem nad ranem (lokalne godziny będą się różnić w zależności od miejsca). [18]
Praktyczne wskazówki zgodne z dzisiejszymi zaleceniami ekspertów:
- Priorytetem są ciemne niebo (obszary wiejskie, minimalne zanieczyszczenie światłem). [19]
- Planuj obserwacje przed świtem i daj oczom czas na adaptację, następnie użyj mapy nieba lub aplikacji astronomicznej, aby zidentyfikować Regulus/Leo. [20]
- Jeśli masz dostęp do lokalnego wydarzenia w obserwatorium, to może być najlepsza okazja — zarówno ze względu na sprzęt, jak i doświadczenie. [21]
Czym dokładnie jest 3I/ATLAS — i dlaczego jest naukowo wyjątkowy?
3I/ATLAS to trzeci potwierdzony obiekt międzygwiazdowy zaobserwowany podczas przelotu przez Układ Słoneczny — po 1I/‘Oumuamua (2017) i 2I/Borisov (2019). NASA wyjaśnia, że porusza się po trajektorii hiperbolicznej, co oznacza, że porusza się zbyt szybko, by zostać związanym z Słońcem i nie powróci na zamkniętą orbitę. [22]
Według NASA:
- Peryhelium: około 30 października 2025, w odległości około 1,4 AU (tuż poza/blisko orbity Marsa). [23]
- Prędkość: około 221 000 km/h w momencie odkrycia, wzrastająca do około 246 000 km/h w peryhelium (zgodnie z przewidywaniami grawitacji słonecznej), a następnie malejąca podczas oddalania się. [24]
- Rozmiar (wciąż niepewny): Ograniczenia z Hubble’a wskazują, że średnica jądra wynosi od około 440 metrów do 5,6 kilometra (według obserwacji Hubble’a cytowanych przez NASA). [25]
NASA zauważa również, że kometa prawdopodobnie dryfowała przez miliony lub miliardy lat między gwiazdami, zanim dotarła, a jej kierunek nadchodzenia jest ogólnie zgodny z regionem Strzelca na niebie (kierunek centralnej części Drogi Mlecznej). [26]
Z czego może być zbudowana: bogata w CO₂, sygnatury niklu — i dlaczego promieniowanie rentgenowskie pomaga
Głównym wątkiem dzisiejszych doniesień jest to, że 3I/ATLAS wygląda jak kometa, ale jej skład może nie być „typowy”.
El País informuje, że naukowcy zidentyfikowali duże ilości gazu w komecie, szczególnie dwutlenku węgla, a także zjonizowany nikiel — i cytuje astronomów, którzy zauważają, że niekoniecznie jest tak, że te składniki nigdy nie pojawiają się w kometach Układu Słonecznego, ale względne proporcje mogą się różnić. [27]
W tym samym raporcie El País wskazuje również na:
- dżety i aktywność pyłową w pobliżu peryhelium (koniec października), powiązane z wewnętrznym nagrzewaniem i uwalnianiem lotnych substancji,
- oraz badania oparte na ALMA sugerujące wzbogacone wykrycia metanolu i cyjanowodoru w komecie (z wyraźnym zastrzeżeniem, że „potencjał astrobiologiczny” to nie to samo co życie). [28]
Aktualizacja XMM‑Newton ESA dodaje uzupełniający punkt widzenia: ponieważ obserwacje w promieniach rentgenowskich mogą pomóc wykryć gazy trudne do zaobserwowania przez instrumenty optyczne/UV, mogą one wzmocnić (lub osłabić) konkurencyjne hipotezy dotyczące tego, czy międzygwiezdni goście mogą zawierać nietypowe ilości lotnych substancji — zwłaszcza w związkach wodoru lub azotu. [29]
Hubble (i flota sond kosmicznych) wciąż śledzą 3I/ATLAS — ponieważ okno obserwacyjne jest krótkie
Chociaż dzisiejszym największym nagłówkiem jest obraz w promieniach rentgenowskich, warto zauważyć, że 3I/ATLAS jest śledzona przez szeroko zakrojoną kampanię wielu misji.
NASA informuje, że Hubble ponownie zaobserwował 3I/ATLAS 30 listopada używając Wide Field Camera 3, gdy kometa znajdowała się około 286 milionów kilometrów od Ziemi; metoda śledzenia sprawia, że gwiazdy tła wyglądają jak smugi. [30]
A szerszej kampanii NASA „wielu soczewek” opisuje prawdziwie ogólnoukładowy wysiłek—obejmujący misje na Marsa, sondy heliofizyczne obserwujące okolice Słońca oraz sondy dalekiego kosmosu—ponieważ gdy 3I/ATLAS opuści Układ Słoneczny, zniknie na zawsze. [31]
Co się stanie po grudniu: 3I/ATLAS kieruje się na zewnątrz w stronę orbity Jowisza
Po grudniowym oknie obserwacyjnym kometa kontynuuje podróż na zewnątrz. Podsumowanie kampanii NASA wskazuje, że 3I/ATLAS przekroczy orbitę Jowisza wiosną 2026 roku, opuszczając Układ Słoneczny. [32]
Ten harmonogram pokazuje, dlaczego dzisiejsze nowe publikacje w zakresie promieniowania rentgenowskiego i optycznego mają znaczenie: są częścią wspólnego wysiłku, by wydobyć maksimum nauki—chemii, zachowania pyłu, fizyki uwalniania gazów i wskazówek dotyczących powstawania—zanim międzygwiezdny gość zniknie poza zasięgiem.
References
1. www.esa.int, 2. www.esa.int, 3. phys.org, 4. science.nasa.gov, 5. www.esa.int, 6. www.esa.int, 7. www.esa.int, 8. www.esa.int, 9. phys.org, 10. phys.org, 11. phys.org, 12. phys.org, 13. science.nasa.gov, 14. science.nasa.gov, 15. science.nasa.gov, 16. english.elpais.com, 17. science.nasa.gov, 18. english.elpais.com, 19. science.nasa.gov, 20. science.nasa.gov, 21. science.nasa.gov, 22. science.nasa.gov, 23. science.nasa.gov, 24. science.nasa.gov, 25. science.nasa.gov, 26. science.nasa.gov, 27. english.elpais.com, 28. english.elpais.com, 29. www.esa.int, 30. science.nasa.gov, 31. science.nasa.gov, 32. science.nasa.gov
