Rozpoczęcie działalności gospodarczej na Ukrainie w 2025 roku: 10 kluczowych faktów, które musi znać każdy przedsiębiorca

Wprowadzenie

Założenie firmy na Ukrainie w 2025 roku stwarza znaczące możliwości, ale wiąże się też z unikalnymi wyzwaniami. Zarówno obywatele Ukrainy, jak i zagraniczni inwestorzy mogą legalnie zakładać przedsiębiorstwa, a niedawne reformy usprawniły wiele procedur ukraineinvest.gov.ua. Jednak trwająca odbudowa po konflikcie oznacza, że przedsiębiorcy muszą poruszać się wśród szczególnych regulacji związanych ze stanem wojennym oraz zmieniającym się otoczeniem gospodarczym. Ten kompleksowy przewodnik przeprowadzi Cię przez wszystkie najważniejsze aspekty – od wyboru formy prawnej działalności i rejestracji firmy, po podatki, licencje, bankowość i potencjalne pułapki – tak, abyś mógł z pewnością rozpocząć działalność gospodarczą na Ukrainie.

Formy działalności gospodarczej na Ukrainie – którą wybrać?

Ukraina uznaje kilka form prawnych działalności gospodarczej, z których każda ma swoje cechy, zasady odpowiedzialności i etapy zakładania. Najpopularniejsze formy to: Osoba fizyczna – przedsiębiorca (FOP), Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (LLC, po ukraińsku „TOW”), Spółka akcyjna (JSC), Spółka jawna lub komandytowa, Spółka z dodatkową odpowiedzialnością (ALC), a dla firm zagranicznych – przedstawicielstwo lub oddział. W tabeli poniżej znajdziesz porównanie kluczowych cech:

Uwaga: Inwestorzy zagraniczni mogą posiadać 100% udziałów każdej ukraińskiej spółki z o.o. lub S.A. – nie jest wymagany partner lokalny ukraine.ua. We wszystkich przypadkach dane o tzw. rzeczywistych beneficjentach (UBOs) muszą być ujawnione organom przy rejestracji i aktualizowane co roku ukraine.ua.

Osoba fizyczna – przedsiębiorca (FOP) – jednoosobowa działalność gospodarcza

Co to jest: FOP (ФОП) to osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą na własny rachunek. Nie jest to odrębny podmiot prawny – osoba i firma to prawnie to samo, co oznacza nieograniczoną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania firmy dtkrakow.com.pl. Mimo tego ryzyka, FOP są bardzo popularną formą dla małych firm z uwagi na prostotę.

Główne cechy: FOP korzystają z uproszczonego systemu podatkowego i minimalnej księgowości. Na tzw. „uproszczonym systemie” FOP może płacić zryczałtowany podatek (już od 5% przychodu) zamiast standardowego podatku dochodowego, przy zachowaniu określonych rocznych limitów obrotu (np. ok. 7,8 mln UAH dla grupy III w 2025 r.) dtkrakow.com.pl. FOP może zatrudnić tylko kilku pracowników (zwykle do 10) i nie może prowadzić niektórych regulowanych działalności (np. sprzedaż alkoholu czy operacje finansowe na dużą skalę). Jeśli firma pozostaje mała, FOP oznacza niewielkie obciążenia administracyjne. Jednak FOP oznacza ryzyko – właściciel odpowiada za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem bdo.ua.

Procedura rejestracji: Założenie FOP jest proste dla obywateli Ukrainy:

• Wniosek: Wypełnij formularz rejestracyjny (można to zrobić online przez portal Diia lub osobiście w centrum usług administracyjnych) dtkrakow.com.pl.
• Dokumenty osobiste: Przedstaw swój paszport (lub dowód osobisty) oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP). Obywatele Ukrainy automatycznie posiadają NIP (jest na karcie ID lub osobnym zaświadczeniu podatkowym).
• Wybór działalności według KVED: Wskaż kod(y) działalności gospodarczej z krajowej klasyfikacji KVED określające, czym zamierzasz się zajmować (np. handel detaliczny, konsulting IT itp.).
• Wybór systemu podatkowego: Wybierz ogólny system podatkowy lub uproszczony podatek zryczałtowany (większość małych firm wybiera 5-procentowy podatek zryczałtowany, jeśli są uprawnione). Wniosek o uproszczony podatek można złożyć razem z rejestracją dtkrakow.com.pl.
• Złożenie: Złóż formularz i dokumenty. Czas rejestracji: Dla obywateli rejestracja zazwyczaj trwa do 24 godzin od przedłożenia prawidłowo wypełnionych dokumentów dtkrakow.com.pl – często nawet tego samego dnia przy zgłoszeniu online.

Szczególne kwestie dla cudzoziemców: Obywatel innego kraju również może założyć FOP na Ukrainie, lecz obowiązują dodatkowe kroki:

• Najpierw uzyskaj ukraiński numer identyfikacji podatkowej (TIN) (również nazywany RNOKPP). Jest to wymagane do każdej oficjalnej działalności gospodarczej bdo.ua. Numer TIN można uzyskać, składając wniosek w urzędzie skarbowym (lub przez upoważnionego przedstawiciela); zazwyczaj wydanie go trwa kilka dni.
• Będziesz potrzebować notarialnie potwierdzonego tłumaczenia paszportu na język ukraiński do procesu rejestracji bdo.ua. Jeśli kopia paszportu jest notarialnie potwierdzona za granicą, musi być opatrzona apostille lub zalegalizowana, aby była ważna na Ukrainie.
• W przeciwieństwie do obywateli, osoby zagraniczne obecnie nie mogą korzystać z internetowego portalu Diia do rejestracji (ponieważ wymaga to ukraińskiego identyfikatora cyfrowego). Rejestracji należy dokonać u państwowego rejestratora osobiście lub przez pełnomocnika z pełnomocnictwem bdo.ua.
• W praktyce posiadanie czasowego zezwolenia na pobyt na Ukrainie jest bardzo zalecane (i często wymagane przez lokalne władze), aby cudzoziemiec mógł zarejestrować FOP dtkrakow.com.pl. Wynika to z faktu, że potrzebny jest legalny adres na Ukrainie i podstawa pobytu. W 2025 roku Ukraina uruchomiła program e-Rezydencji (uResidency), umożliwiający niektórym cudzoziemcom zostanie FOP zdalnie bez konieczności zamieszkania na Ukrainie. Obywatele kwalifikujących się krajów (początkowo Indie, Pakistan, Tajlandia i Słowenia) mogą złożyć wniosek online, otrzymać podpis elektroniczny w ukraińskim konsulacie i założyć FOP całkowicie przez Internet ubn.news ubn.news. Program ten oferuje 5% podatku i wygodę prowadzenia biznesu oraz konta bankowego zza granicy ubn.news.

Wymagane dokumenty (Obywatele vs Cudzoziemcy):

• Obywatel Ukrainy: Paszport/dowód osobisty, osobisty numer identyfikacji podatkowej (jeśli nie jest używana nowa karta ID zawierająca ten numer), wypełniony formularz zgłoszeniowy.
• Cudzoziemiec: Paszport + notarialnie potwierdzone tłumaczenie na język ukraiński bdo.ua, zaświadczenie o nadaniu ukraińskiego numeru identyfikacji podatkowej oraz dowód legalnego pobytu (wiza lub zezwolenie na pobyt). W przypadku składania dokumentów przez przedstawiciela, wymagane jest notarialne pełnomocnictwo bdo.ua.

Po rejestracji: Po rejestracji dane FOP (imię, adres, rodzaj działalności) wpisywane są do Jednolitego Rejestru Państwowego (USR) i są publicznie dostępne bdo.ua. Należy wyrobić pieczątkę (opcjonalnie) oraz otworzyć konto bankowe dla firmy (banki wymagają wyciągu z rejestru FOP oraz TIN). Trzeba także zarejestrować się do składek na ubezpieczenie społeczne oraz (jeśli dotyczy) podatku VAT, jeśli działalność/obrót tego wymagają.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (LLC, „TOV”)

Co to jest: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (po ukraińsku: „Tovarystvo z Obmezhenoyu Vidpovidalnistyu” (TOV)) to najpopularniejsza forma korporacyjna na Ukrainie bdo.ua. Jest to odrębny podmiot prawny, w którym założyciele (wspólnicy) ponoszą ograniczoną odpowiedzialność – tylko do wysokości wkładów kapitałowych, a ich majątek osobisty jest chroniony. Sp. z o.o. zapewnia elastyczność i nadaje się zarówno dla małych, jak i dużych firm, z prostszymi wymogami niż spółka akcyjna.

Najważniejsze cechy:

• Założyciele: Sp. z o.o. może mieć jednego lub wielu założycieli. Mogą to być osoby fizyczne lub firmy, obywatele ukraińscy lub zagraniczni – dopuszczalna jest 100% własność zagraniczna i nie ma wymogu udziału lub dyrektora rezydenta ukraine.ua. (Jeśli cudzoziemiec ma być dyrektorem spółki, wymagane jest pozwolenie na pracę – patrz część o prawie pracy poniżej.)
• Kapitał: Brak ustawowego minimum kapitałowego dla spółek z o.o. bdo.ua. Wysokość kapitału zakładowego określają założyciele w statucie – może to być nawet 1 hrywna ukraińska. W praktyce spółki często zaczynają z niewielkim kapitałem (równowartość kilkuset lub kilku tysięcy dolarów), o ile większy nie jest wymagany dla wiarygodności lub licencji. Założyciele mają do 6 miesięcy od rejestracji na pełne wniesienie kapitału, chyba że jednomyślnie uzgodnią dłuższy okres ukraine.ua.
• Odpowiedzialność: Odpowiedzialność wspólników ograniczona jest do wartości aportu. Udziały w spółce z o.o. nie są przedmiotem giełdowego obrotu i nie stanowią papierów wartościowych, co upraszcza ich przenoszenie (nie potrzeba giełdy) bdo.ua.
• Zarządzanie: Spółką zarządza zazwyczaj Dyrektor Generalny (CEO) powołany przez wspólników. Rada nadzorcza jest opcjonalna (zwykle tylko w dużych spółkach). Bieżące decyzje podejmuje dyrektor, natomiast kluczowe (zmiana statutu, podział zysków, przyjęcie nowych członków) wymagają zgody Zgromadzenia Wspólników zgodnie ze statutem.

Procedura założenia: Założenie sp. z o.o. obejmuje dwa główne etapy ukraine.ua ukraine.ua:

• Etap przygotowawczy (założycielski):
  1. Decyzja założycieli: Jeśli jest jeden założyciel – pisemna decyzja o ustanowieniu spółki. Jeśli kilku – należy zorganizować posiedzenie założycielskie (może odbywać się przez wideokonferencję lub przez przedstawicieli), na którym przyjmuje się Protokół Założycielski (minutes). Założyciele zatwierdzają decyzję o powołaniu firmy, statut, powołują dyrektora, określają podział udziałów i kapitału zakładowego oraz wyznaczają osobę do formalności rejestracyjnych. Dokument ten musi być podpisany. Jeśli którykolwiek założyciel podpisuje poza Ukrainą lub jeśli założycielem jest podmiot zagraniczny, podpisy mogą wymagać poświadczenia notarialnego oraz apostille, aby były ważne na Ukrainie bdo.ua bdo.ua. Ukraińskie prawo wymaga, żeby statut był sporządzony po ukraińsku; tłumaczenia dokumentów zagranicznych (np. odpis rejestru firmy z zagranicy) muszą być notarialnie poświadczone i opatrzone apostille bdo.ua bdo.ua.
  2. Nazwa i adres spółki: Wybierz unikalną nazwę (rejestrator odrzuci nazwę identyczną z istniejącą). Zarezerwuj lokalny adres rejestrowy firmy – może to być wynajęte biuro, wirtualny adres biurowy lub inna nieruchomość, do której masz prawo rejestracji działalności. Potrzebny będzie dokument potwierdzający prawo firmy do korzystania z danego adresu (np. umowa najmu lub zgoda właściciela) ukraine.ua.
  3. Statut: Przygotuj statut (Articles of Association). Dokument określa nazwę, cel działania, kapitał, strukturę zarządzania, sposób podejmowania decyzji itp. Na Ukrainie istnieje wzór statutu, ale wiele osób sporządza własny niestandardowy statut dla większej elastyczności. Statut musi być podpisany przez założycieli i notarialnie poświadczony ukraine.ua. Jeśli korzystasz z wzorca statutu i wszyscy założyciele są rezydentami Ukrainy, rejestracji dokonuje się online przez Diia bez osobnego dokumentu statutu ukraine.ua. (Obecnie rejestracja sp. z o.o. online nie jest możliwa, jeśli jakikolwiek końcowy właściciel jest cudzoziemcem ukraine.ua.)
  4. Wybór działalności KVED: Określ profile działalności spółki, wybierając odpowiednie kody KVED (możesz podać kilka działalności).
  5. Pełnomocnictwo (jeśli potrzebne): Jeśli założyciele nie składają dokumentów osobiście, mogą udzielić pełnomocnictwa (np. prawnikowi lub notariuszowi) do przeprowadzenia rejestracji bdo.ua.
• Etap rejestracji państwowej:
  Gdy dokumenty są gotowe, upoważniona osoba składa wniosek o rejestrację osoby prawnej do rejestratora państwowego (w miejscowym Centrum Obsługi Administracyjnej lub przez notariusza pełniącego funkcję rejestratora). Wymagane dokumenty to: wypełniony wniosek rejestracyjny, podpisane protokoły/uchwały założycieli, statut, informacja o UBO (schemat własności), a w przypadku zagranicznych założycieli – oficjalny, aktualny wyciąg z rejestru spółek w kraju założyciela (zwykle nie starszy niż 1 miesiąc oraz poświadczony apostille/zalegalizowany) bdo.ua bdo.ua. Wszystkie dokumenty obcojęzyczne muszą mieć tłumaczenie na ukraiński. Rejestrator potrzebuje również pełnej nazwy firmy (ukraińska, opcjonalnie też angielska), imion i danych personalnych dyrektorów oraz adresu kontaktowego.

Czas rejestracji: Rejestrator państwowy jest zobowiązany przetworzyć zgłoszenie spółki z o.o. w ciągu 24 godzin (1 dnia roboczego) od wpłynięcia wniosku bdo.ua. W praktyce wiele spółek rejestrowanych jest w 1–2 dni. Opóźnienia są możliwe, jeśli dokumenty są niekompletne lub wymagają poprawek. Po zatwierdzeniu dane firmy (nazwa, nr, dyrektorzy, właściciele) wpisywane są do Jednolitego Rejestru Państwowego i spółka powstaje formalnie. Otrzymujesz wyciąg z rejestru jako dowód rejestracji (obecnie często w formie elektronicznej).

Po rejestracji – kolejne kroki:

• Identyfikatory firmy: Twoja spółka z o.o. otrzyma unikalny kod identyfikacyjny (kod EDRPOU) po rejestracji, który jest używany do celów podatkowych i w oficjalnych sprawach.
• Podatki: Spółka z o.o. domyślnie znajduje się w ogólnym systemie podatkowym (podatek dochodowy od osób prawnych). Jeśli chcesz przejść na uproszczony system podatkowy (dostępny dla spółek z o.o., w których wszyscy udziałowcy są osobami fizycznymi i pod określonym limitem przychodów), należy złożyć wniosek w ciągu 10 dni od rejestracji. Jeśli planujesz być płatnikiem VAT (np. Twój roczny obrót przekroczy próg VAT ~1 mln UAH lub potrzebujesz VAT z powodów biznesowych), musisz złożyć wniosek o rejestrację VAT (zajmuje to ok. 3 dni roboczych).
• Konto bankowe: Otwórz firmowe konto bankowe w ukraińskim banku. Czas realizacji: Zazwyczaj 1–5 dni roboczych, ponieważ banki weryfikują dokumenty spółki, informacje o UBO oraz przeprowadzają procedury KYC bdo.ua. W 2025 roku wiele banków pozwala na wstępne zdalne otwarcie konta, jednak zwykle wymagane jest osobiste przybycie dyrektora do banku w celu aktywacji konta i podpisania dokumentów.
• Pieczęć (opcjonalnie): Firmy nie mają już prawnego obowiązku posiadania pieczęci, jednak niektóre wciąż ją wyrabiają – może ona być przydatna dla niektórych dokumentów lub jeśli wymagają tego zagraniczni kontrahenci.
• Licencje/zezwolenia: Jeśli działalność Twojej spółki z o.o. wymaga uzyskania licencji (patrz sekcja Pozwolenia), rozpocznij proces ich uzyskiwania po rejestracji.
• Pracownicy: Jeśli zamierzasz zatrudniać pracowników, zgłoś się do funduszu emerytalnego/funduszów ubezpieczeń społecznych (często odbywa się to automatycznie podczas rejestracji firmy, ale potwierdź to w urzędzie skarbowym) i dopilnuj zawarcia umów o pracę zgodnie z ukraińskim prawem pracy.
• Rejestracja celna: Jeśli spółka z o.o. będzie prowadziła handel zagraniczny (import/eksport), konieczna może być rejestracja w organach celnych. Zwykle jest to prosta aktualizacja w systemie elektronicznym dokonywana przez Twojego pierwszego brokera celnego, ale BDO podaje, że rejestracji spółki z o.o. w służbie celnej (aby otrzymać kod celny) można dokonać równocześnie z otwarciem konta bankowego w ciągu kilku dni bdo.ua.

Podsumowanie dokumentów – sp. z o.o. (założyciel lokalny vs zagraniczny):

• Lokalni założyciele: Kopie dokumentów tożsamości założycieli, NIP, statut, protokół założycielski, potwierdzenie adresu (np. umowa najmu), formularz zgłoszeniowy.
• Zagraniczny założyciel – osoba fizyczna: Kopia paszportu + notarialne tłumaczenie na ukraiński bdo.ua, ukraiński NIP, statut i protokół (z notarialnym potwierdzeniem), pełnomocnictwo jeśli działa przedstawiciel, zaświadczenie o adresie i informacje o KVED. Jeśli cudzoziemiec ma być dyrektorem, należy także zaplanować uzyskanie zezwolenia na pracę (nie jest ono jednak wymagane w momencie rejestracji).
• Zagraniczny założyciel – osoba prawna: Wypis z rejestru handlowego kraju pochodzenia (aktualny i z apostille) bdo.ua bdo.ua, a także dokumenty dotyczące przedstawiciela składającego podpisy w imieniu spółki. Struktura właścicielska i informacje o UBO zagranicznego założyciela muszą zostać ujawnione (aż do rzeczywistych osób fizycznych).
• We wszystkich przypadkach: Oświadczenie o strukturze własnościowej i UBO jest obowiązkowe – należy przedstawić schemat wszystkich poziomów własności aż do ostatecznych beneficjentów, wraz z danymi identyfikacyjnymi. Jest ono składane przy rejestracji i musi być aktualizowane co roku lub przy każdej zmianie ukraine.ua.

Spółka Akcyjna (JSC)

Co to jest: Spółka Akcyjna to spółka kapitałowa, która emituje akcje swoim właścicielom. Prawo ukraińskie przewiduje Prywatne Spółki Akcyjne (PrAT), w których obrót akcjami może odbywać się tylko między dotychczasowymi akcjonariuszami lub w określonym kręgu oraz Publiczne Spółki Akcyjne (PJSC), które mogą oferować akcje ogółowi publicznemu i być notowane na giełdach ukraine.ua. Spółki akcyjne są bardziej regulowane i są odpowiednie dla dużych podmiotów lub takich, które potrzebują znacznego kapitału.

Główne cechy:

• Wysoki wymóg kapitałowy: W przeciwieństwie do spółek z o.o., JSC muszą posiadać znaczną wartość minimalnego kapitału. Od 2024 roku prawo wymaga, aby kapitał zakładowy JSC wynosił co najmniej 1 250-krotność minimalnego wynagrodzenia, czyli około 10 mln UAH (około 217 tys. euro lub 235 tys. dolarów) bdo.ua ukraine.ua. Cały ten kapitał musi być subskrybowany przez założycieli. Kapitał dzielony jest na akcje o równej wartości nominalnej.
• Akcje jako papiery wartościowe: Akcje JSC są uznawane za papiery wartościowe. Oznacza to, że ich emisja i obrót podlegają regulacjom oraz nadzorowi Komisji Papierów Wartościowych i Giełd Ukrainy (NSSMC). W przypadku publicznej spółki akcyjnej każda oferta dla nowych inwestorów lub IPO wymaga zgodności z przepisami.
• Liczba akcjonariuszy: Nie ma sztywnego ograniczenia liczby akcjonariuszy JSC (publiczne spółki akcyjne mogą ich mieć bardzo wielu). Prywatna JSC jest zwykle mniejsza i może ograniczać sprzedaż akcji, ale nadal może mieć kilkudziesięciu akcjonariuszy.
• Zarządzanie: JSC ma bardziej złożoną strukturę zarządzania. Zwykle wymagane jest powołanie rady nadzorczej (dla sp. akcyjnej publicznej obowiązkowa) oraz zarządu lub dyrekcji prowadzącej bieżące sprawy spółki. Niektóre decyzje korporacyjne muszą być podejmowane przez walne zgromadzenie akcjonariuszy przy zachowaniu kworum i odpowiednich zasad głosowania zgodnie z Ustawą „O Spółkach Akcyjnych”. Obowiązują coroczne walne zgromadzenia, niezależny audyt oraz zwiększone obowiązki informacyjne, zwłaszcza dla spółek publicznych.

Procedura założenia: Założenie JSC jest znacznie bardziej złożone niż spółki z o.o. ukraine.ua. Ogólnie obejmuje:

1. Umowa założycielska: Założyciele (może być jeden lub więcej) podejmują decyzję o utworzeniu spółki akcyjnej i określają wysokość kapitału zakładowego oraz liczbę akcji. Podpisują umowę założycielską i protokół, na wzór spółki z o.o., określając utworzenie JSC i pierwszą emisję akcji ukraine.ua.
2. Rejestracja emisji akcji: Zanim spółka istnieje formalnie, założyciele muszą zarejestrować plan emisji akcji w Komisji Papierów Wartościowych (NSSMC). Składają prospekt lub informacje o emisji i uzyskują Tymczasowy Certyfikat Emisji Akcji ukraine.ua. Zapewnia to, że proces pozyskiwania kapitału (nawet gdy finansują ją wyłącznie założyciele) odbywa się pod nadzorem regulatora.
3. Umowa z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych: JSC musi zawrzeć umowę z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych Ukrainy na emisję akcji w formie zdematerializowanej (wszystkie akcje w postaci zapisu elektronicznego) ukraine.ua. Dla każdego akcjonariusza może być wymagany rachunek papierów wartościowych.
4. Subskrypcja kapitału: Następnie założyciele subskrybują i opłacają akcje zgodnie z zatwierdzoną emisją. Zazwyczaj otwierają specjalne konto bankowe do gromadzenia wpłat (pieniężnych lub aportów) na kapitał akcyjny. 100% minimalnego kapitału musi być zebrane.
5. Zgromadzenie założycielskie: Gdy kapitał jest zgromadzony, zwoływane jest walne zgromadzenie założycieli. Na tym zgromadzeniu akcjonariusze zatwierdzają wyniki subskrypcji, przyjmują statut JSC, wybierają radę nadzorczą i zarząd oraz formalnie tworzą spółkę ukraine.ua. Sporządzany jest protokół tego zgromadzenia.
6. Rejestracja JSC: Mając statut i dokumenty założycielskie z powyższych kroków, JSC jest rejestrowana przez rejestratora państwowego (procedura podobna jak przy sp. z o.o.), aby uzyskać status osoby prawnej ukraine.ua. Wniosek, statut, protokół i pozostałe dokumenty (w tym zgody NSSMC) są składane do rejestratora. Rejestracja następuje w ciągu 24 godzin od poprawnego zgłoszenia (tak jak w przypadku sp. z o.o.). Od tego momentu JSC istnieje prawnie i otrzymuje kod EDRPOU.
7. Po rejestracji – finalizacja emisji akcji: Po zarejestrowaniu JSC musi sfinalizować emisję akcji. Polega to na złożeniu sprawozdania z subskrypcji w Komisji Papierów Wartościowych i uzyskaniu Certyfikatu Rejestracji Emisji Akcji ukraine.ua. Dopiero po tej czynności można wydać ostateczne certyfikaty akcji (lub zaświadczenia z depozytu) potwierdzające własność udziałów przez założycieli. Cała procedura – od planowania do finalnej rejestracji emisji akcji – trwa kilka miesięcy nawet przy sprawnym przebiegu.

Czas trwania: W praktyce założenie spółki akcyjnej zajmuje ok. 3–4 miesiące w najlepszym przypadku ukraine.ua. Większość czasu pochłaniają etapy rejestracyjne związane z papierami wartościowymi i uzgodnienia z depozytem oraz regulatorami. To nie jest proces tak szybki, jak w przypadku sp. z o.o. Zazwyczaj korzysta się z pomocy prawników i doradców finansowych.

Koszty: Poza opłatami prawnymi, należy spodziewać się kosztów notarialnych i tłumaczeń dokumentów (około 450–600 euro dla SA z zagranicznymi założycielami) ukraine.ua. Mogą pojawić się także opłaty NSSMC i opłaty za usługi Krajowego Depozytu.

Kiedy wybrać SA: Zazwyczaj, o ile nie jest to wymagane przez prawo lub inwestorów, małe firmy unikają spółek akcyjnych ze względu na ich złożoność. Sytuacje, w których SA jest korzystne lub wymagane, obejmują: banki i firmy ubezpieczeniowe (obowiązek prawny rejestracji jako SA), firmy planujące pozyskiwać wielu inwestorów lub kapitał venture, albo jeśli planujesz wejście na giełdę. Niektórzy duzi inwestorzy zagraniczni używają również prywatnej spółki akcyjnej, jeśli chcą struktury opartej na akcjach.

Dokumenty i wymagania: Wymagane są podobne dokumenty osobiste/firmowe jak dla sp. z o.o. przy rejestracji (dowody tożsamości, odpisy itd.), dodatkowo dokumentacja związana z emisją papierów wartościowych:

• Uchwała założycieli o powołaniu SA i szczegóły emisji akcji.
• Potwierdzenie wpłaty co najmniej minimalnego kapitału zakładowego.
• Zgoda Komisji Papierów Wartościowych na emisję akcji (Tymczasowy Certyfikat).
• Umowa z Depozytem.
• Statut SA.
• Lista osób wchodzących w skład Zarządu itd.

Zagraniczni założyciele SA muszą przedłożyć zasadniczo te same dokumenty co przy sp. z o.o. (kopie paszportów, odpisy rejestrów, apostille). Jedna istotna różnica: ukraińskie prawo jasno określa minimalną wysokość kapitału zakładowego, więc zagraniczni założyciele muszą przelać znaczną kwotę na kapitał – co może wymagać przestrzegania przepisów walutowych (np. wprowadzenia waluty obcej i zamiany na hrywnę). Nie ma również wymogu, by udziałowcem lub dyrektorem w SA była obywatel Ukrainy ukraine.ua.

Spółki osobowe i inne formy

Na Ukrainie spółki osobowe są rzadziej spotykane, ale są dostępne jako formy prowadzenia działalności:

• Spółka jawna: Dwie lub więcej osób prowadzi wspólnie działalność gospodarczą i ponosi pełną odpowiedzialność. Są one solidarnie i indywidualnie odpowiedzialne za wszystkie zobowiązania spółki. Ta forma jest analogiczna do spółki jawnej w innych krajach. Aby ją zarejestrować, wspólnicy podpisują umowę spółki i rejestrują podmiot u rejestratora państwowego. Ze względu na nieograniczoną odpowiedzialność, rzadko się ją stosuje – najczęściej przez blisko powiązanych partnerów (np. w kancelariach prawnych lub doradczych). Pod względem podatkowym nie jest to forma transparentna – spółka sama może płacić podatek od zysku, a następnie go rozdzielać, w zależności od wybranego systemu.
• Spółka komandytowa: Obejmuje co najmniej jednego komplementariusza (nieograniczona odpowiedzialność, zarządza firmą) i jednego lub więcej komandytariuszy (wnoszą wkład kapitałowy i odpowiadają tylko do wysokości swojego wkładu). Komandytariusze zwykle nie biorą udziału w zarządzaniu. Rejestracja jest podobna, a umowa spółki określa zakres obowiązków każdego wspólnika. Spółki komandytowe są również rzadko spotykane we współczesnej praktyce ukraińskiej.
• Przedsiębiorstwo prywatne (PE lub PP): Ukraińskie prawo przewiduje formę o nazwie „Przedsiębiorstwo Prywatne” (Приватне Підприємство, PP), które jest osobą prawną zwykle z jednym właścicielem. Jest to starsza forma, w której działalność osoby fizycznej formalizowana jest jako osoba prawna bez struktury sp. z o.o. Przedsiębiorstwo prywatne zazwyczaj nie ma określonego kapitału zakładowego, a odpowiedzialność właściciela może być nieograniczona lub zdefiniowana w statucie. W praktyce jest to forma pośrednia między sp. z o.o. a jednoosobową działalnością gospodarczą. Ze względu na niejasny status prawny i brak wyraźnych korzyści (brak domyślnej odpowiedzialności ograniczonej), forma PP straciła popularność. Większość przedsiębiorców woli FOP (jeśli firma jest bardzo mała) lub spółkę z o.o. (dla większych działalności), ponieważ oferują one prostotę lub ochronę majątku. Istniejące PP nadal działają, ale nowe są bardzo rzadko rejestrowane.
• Spółka z dodatkową odpowiedzialnością (ALC): Jak wspomniano, ALC to sp. z o.o. z pewnym wyjątkiem: jeśli majątek spółki nie wystarcza na pokrycie jej zobowiązań, członkowie ponoszą dodatkową odpowiedzialność wobec wierzycieli do określonego wielokrotności swojego wkładu (wielokrotność określona jest w statucie). Forma ta jest rzadko używana; praktycznie wszyscy wybierają klasyczną sp. z o.o., chyba że w danym przypadku wymagana jest dodatkowa gwarancja odpowiedzialności.

Własność zagraniczna vs krajowa: Wszystkie te formy (spółki osobowe, PP, ALC) mogą teoretycznie mieć również zagranicznych wspólników (z wyjątkiem FOP, która jest osobista). W przypadku spółek osobowych cudzoziemiec może być wspólnikiem, ale aby aktywnie uczestniczyć, może być wymagane pozwolenie na pobyt. W każdym przypadku Ukraina nie nakłada ograniczeń obywatelstwa na właścicieli firm – nawet podmiot zagraniczny może być wspólnikiem w spółce osobowej lub właścicielem przedsiębiorstwa prywatnego.

Podsumowanie: Spółka z o.o. jest zdecydowanie dominującą formą dla MŚP, a FOP dla mikrofirm lub jednoosobowych profesjonalistów. SA to forma dla dużych przedsięwzięć. Pozostałe formy istnieją dla szczególnych przypadków, lecz są rzadko wykorzystywane.

Oddział lub przedstawicielstwo spółki zagranicznej

Jeśli zagraniczna spółka nie chce zakładać nowego ukraińskiego podmiotu prawnego, może działać poprzez odrębny pododdział spółki zagranicznej na Ukrainie, tj. przedstawicielstwo (RepOffice) lub oddział.

Przedstawicielstwo vs oddział: Według znowelizowanego prawa ukraińskiego (stan na wrzesień 2024) dopuszczone i zdefiniowane są zarówno oddziały, jak i przedstawicielstwa spółek zagranicznych bdo.ua. Różnica:

• Oddział może prowadzić działalność komercyjną na Ukrainie w imieniu spółki zagranicznej (może wykonywać wszystkie lub część funkcji spółki matki na Ukrainie) bdo.ua. Może uzyskiwać dochody, zawierać umowy i prowadzić działalność jako przedłużenie spółki matki. Odpowiedzialność oddziału jest odpowiedzialnością spółki zagranicznej (brak oddzielnej osłony odpowiedzialności ograniczonej).
• Przedstawicielstwo to tradycyjnie niekomercyjna obecność spółki zagranicznej. Jego rolą jest „reprezentowanie i ochrona interesów” spółki zagranicznej bdo.ua. Oznacza to, że może zajmować się marketingiem, rozwojem biznesu, kontaktami z klientami, nadzorem nad projektami lub badaniami i rozwojem. Przedstawicielstwo nie powinno samodzielnie fakturować sprzedaży ani pobierać opłat za towary/usługi na Ukrainie (najczęściej finansuje je centrala zagraniczna). Często używane jest do wstępnego badania rynku lub nadzoru. W praktyce przedstawicielstwa były czasem wykorzystywane do zatrudniania lokalnego personelu (opłacanego przez zagraniczną centralę) lub koordynowania działalności regionalnej.

Procedura rejestracji: Dotychczas przedstawicielstwa były rejestrowane przez Ministerstwo Gospodarki w długotrwałej procedurze (do 60 dni roboczych) i z wysoką opłatą (ok. 2 500 USD). To zmieniło się pod koniec 2024 r. Obecnie rejestracją oddziału lub przedstawicielstwa spółki zagranicznej zajmuje się Ministerstwo Sprawiedliwości przez państwowego rejestratora, podobnie jak rejestracją spółki lexology.com lexology.com. Reforma znacznie przyspieszyła i obniżyła koszt procesu:

• Wniosek: Spółka zagraniczna musi złożyć wniosek o rejestrację odrębnego pododdziału (oddziału/przedstawicielstwa) w Jednolitym Państwowym Rejestrze. Można to zrobić za pośrednictwem upoważnionego rejestratora państwowego lub notariusza na Ukrainie.
• Wymagane dokumenty: Zazwyczaj pakiet obejmuje: oficjalny odpis z rejestru spółek macierzystych za granicą (nie starszy niż 1 miesiąc lexology.com), uchwałę spółki o utworzeniu oddziału/przedstawicielstwa na Ukrainie, pełnomocnictwo powołujące kierownika oddziału/przedstawicielstwa oraz regulamin/statut oddziału jeśli istnieje. Wszystkie dokumenty z zagranicy muszą być poświadczone notarialnie oraz opatrzone apostille/legalizacją i tłumaczeniem na język ukraiński. Obecnie trzeba również ujawnić strukturę własności oraz dane UBO spółki zagranicznej (wymogi przeciwdziałania praniu pieniędzy) bdo.ua.
• Opłata: Oficjalna opłata rejestracyjna to obecnie 1 minimum socjalne dla osób zdolnych do pracy lexology.com. W 2024 roku to było 3 028 UAH (ok. 75 USD) lexology.com. To drastyczne obniżenie wcześniejszej opłaty w wysokości 2 500 USD.
• Czas realizacji: Termin rejestracji skrócono do 5 dni roboczych (poprzednio 60 dni) lexology.com lexology.com. To ogromna zmiana – zagraniczna firma może uzyskać rejestrację oddziału/przedstawicielstwa w niecały tydzień od przygotowania dokumentów.

Po zarejestrowaniu oddziału/przedstawicielstwa zostaje ono wpisane do Jednolitego Państwowego Rejestru podobnie jak spółki, a jego dane (adres, kierownik, spółka matka itd.) są publiczne lexology.com. Oddział/przedstawicielstwo otrzymuje także numer identyfikacyjny (EDRPOU).

Status podatkowy i prawny:

• Oddział lub przedstawicielstwo zagranicznej firmy jest uznawane za „zakład podatkowy” zagranicznego podmiotu, jeśli prowadzi działalność gospodarczą. Musi zarejestrować się w organach podatkowych i będzie podlegać ukraińskiemu podatkowi dochodowemu od osób prawnych od zysków przypisanych do tej działalności bdo.ua. Jeśli jest to przedstawicielstwo niekomercyjne (bez dochodów), nadal może być konieczna rejestracja w urzędzie skarbowym, zazwyczaj w celu uzyskania numeru podatkowego oraz do obsługi podatków od wynagrodzeń pracowników.
• Warto zauważyć, że użycie oddziału może uprościć zatrudnianie cudzoziemców: Prawo ukraińskie pozwala oddziałowi zagranicznej firmy na zatrudnianie cudzoziemców bez konieczności uzyskania indywidualnych pozwoleń na pracę (ponieważ są oni traktowani jako delegowani pracownicy firmy macierzystej) bdo.ua. Zamiast tego cudzoziemcy zatrudnieni w przedstawicielstwie/oddziale często otrzymują „Kartę akredytacyjną” z Ministerstwa (jako dowód zatrudnienia w przedstawicielstwie) ukraine.ua. Zwykle obowiązuje limit (np. standardowe przedstawicielstwo może mieć 3 cudzoziemców na akredytacji, a więcej jeśli jest to uzasadnione) ukraine.ua. Pracownicy oddziału będący cudzoziemcami mogą analogicznie korzystać z systemu akredytacji. Jednak muszą posiadać legalny pobyt w Ukrainie (zazwyczaj poprzez wizę typu D oraz czasowe pozwolenie na pobyt w oparciu o zatrudnienie w przedstawicielstwie). Proces ten jest prostszy niż ścieżka pozwolenia na pracę, wymagana dla pracowników spółek z o.o. – uzyskanie Karty akredytacyjnej trwa do 15 dni roboczych i jest bezpłatne ukraine.ua.
• Oddziały i przedstawicielstwa nie mają ograniczonej odpowiedzialności odrębnej od firmy-matki. Firma zagraniczna pozostaje w pełni odpowiedzialna za wszelkie zobowiązania oddziału/przedstawicielstwa.
• Bankowość: Oddział lub przedstawicielstwo może otworzyć lokalny rachunek bankowy (będzie to rachunek na nazwę „[Nazwa firmy zagranicznej] – Oddział w Ukrainie”). Możliwa jest repatriacja środków (tj. centrala może przekazywać pieniądze i pobierać je, zgodnie z przepisami kontroli walutowej).
• Jeśli firma zagraniczna zdecyduje się później powołać lokalną spółkę zależną, może zlikwidować przedstawicielstwo/oddział. Nowe przepisy przewidują procedury likwidacji oddziałów/przedstawicielstw podobne do likwidacji spółki (np. zawiadomienie wierzycieli itp.) bdo.ua.

Kiedy warto użyć przedstawicielstwa/oddziału: To rozwiązanie jest idealne dla:

• Faza wejścia na rynek: testowanie rynku bez wymogów pełnoprawnej spółki. Na przykład zagraniczna firma IT może otworzyć przedstawicielstwo, by zatrudnić kilku programistów w Kijowie i zobaczyć, jak się sprawy potoczą przed utworzeniem spółki z o.o.
• Projekty tymczasowe: realizacja kontraktu (szczególnie projektów odbudowy lub budowy finansowanych międzynarodowo), gdzie firma zagraniczna chce działać bezpośrednio, a nie poprzez ukraińską spółkę zależną.
• Planowanie podatkowe: Czasami oddziały pozwalają na scentralizowane rozliczanie zysków/strat zamiast zamrażania zysków w spółce zależnej, ale Ukraina i tak opodatkowuje zyski oddziałów podobnie jak spółek zależnych.
• Zwróć uwagę, że podczas stanu wojennego, zagraniczne firmy budowlane mogły działać poprzez przedstawicielstwa w Ukrainie i realizować ważne projekty bez uzyskiwania ukraińskiej licencji budowlanej, składając jedynie deklarację zgodności transatlanticlaw.com transatlanticlaw.com. Ta specjalna zasada (obowiązująca podczas wojny) sprawiła, że oddziały/przedstawicielstwa były wygodnym narzędziem dla zagranicznych firm budowlanych chcących wziąć udział w odbudowie.

Podsumowując: w 2025 r. droga oddziału/przedstawicielstwa stała się znacznie bardziej dostępna dzięki szybkiej rejestracji i niskim kosztom lexology.com lexology.com. Jeśli potrzebujesz fizycznej obecności, a nie jesteś gotów na rejestrację spółki z o.o., jest to atrakcyjna opcja. Pamiętaj tylko, że oddział/przedstawicielstwo nie jest samodzielnym podmiotem – zobowiązania i czas istnienia są powiązane z firmą-matką.

Wymogi prawne i regulacyjne dla nowych firm

Po założeniu firmy istnieje szereg obowiązków prawnych i regulacyjnych, które musisz spełnić, by działać zgodnie z przepisami w Ukrainie. Kluczowe obszary to podatki, księgowość, prawo pracy oraz bieżąca zgodność korporacyjna.

Rejestracja podatkowa i obowiązki

Numer identyfikacji podatkowej firmy: Po zarejestrowaniu nowej spółki (spółka z o.o. lub S.A.), automatycznie zostaje jej nadany numer identyfikacji podatkowej (zwykle taki sam jak kod EDRPOU) i zostaje zarejestrowana jako podatnik. Warto skontaktować się z lokalnym urzędem skarbowym, by uzyskać zaświadczenie o rejestracji, jeśli jest konieczne, i ustalić właściwy urząd podatkowy (zazwyczaj w oparciu o adres siedziby firmy).

Wybór systemu podatkowego: W Ukrainie dostępne są dwa podstawowe systemy podatkowe dla firm:

• System ogólny: Domyślny dla spółek – zyski są opodatkowane według stawki podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) wynoszącej 18%. Dochód podlegający opodatkowaniu ustala się na podstawie wyników finansowych księgowych z określonymi korektami. Deklaracje CIT składa się zwykle raz do roku (lub kwartalnie dla dużych firm).
• System uproszczony („podatek jednorazowy”): Stanowi alternatywę dla małych firm spełniających określone warunki. Przykładowo, sp. z o.o. lub FOP w tzw. „3 grupie” mogą płacić 5% od przychodów (lub 3%, jeśli płacą także VAT) zamiast podatku dochodowego, pod warunkiem że roczne obroty nie przekraczają ok. 7,8 mln UAH (~190 000 EUR) i spełniają inne kryteria. Podatnicy korzystający z tego systemu są zwolnieni z CIT i VAT (jeśli płacą 5%), ale nie mogą prowadzić niektórych działalności (np. gry hazardowe, wyroby akcyzowe) oraz nie mogą mieć dużej liczby pracowników. Wielu zagranicznych przedsiębiorców wybiera podatek jednorazowy FOP (5%) lub sp. z o.o. dla branży IT i usług ze względu na niskie obciążenia podatkowe i prostą księgowość bdo.ua.

VAT (podatek od wartości dodanej): Standardowa stawka VAT w Ukrainie wynosi 20% na większość towarów i usług. Przedsiębiorstwa muszą zarejestrować się jako podatnicy VAT, jeśli ich obrót z ostatnich 12 miesięcy przekroczył 1 mln UAH (~25 000 EUR) lub jeśli planują działalność wymagającą VAT (np. sprzedaż dla klientów VAT lub import towarów). Istnieje możliwość dobrowolnej rejestracji przed osiągnięciem progu. Deklaracje VAT składa się miesięcznie. Eksporterzy mają stawkę VAT 0% na eksport, a niektóre branże jak farmacja czy rolnictwo mogą mieć specjalne reżimy lub zwolnienia z VAT.

Podatki od wynagrodzeń: Jeśli zatrudniasz pracowników (w tym siebie jako dyrektora z wynagrodzeniem), musisz uwzględnić:

• Jednolita składka na ubezpieczenie społeczne (USC): Pracodawca odprowadza 22% wynagrodzenia każdego pracownika do funduszu społecznego (górny limit to 22% od 15-krotności płacy minimalnej miesięcznie). Składka ta obejmuje emerytury i inne świadczenia społeczne.
• Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT): Należy potrącić 18% PIT z wynagrodzeń pracowników i odprowadzić do urzędu skarbowego dentons.com.
• Podatek wojskowy: Dodatkowo, od 2014 roku tymczasowo pobierany jest podatek wojenny w wysokości 1,5% od dochodów osobistych.
  W praktyce zatrudniony otrzymuje „na rękę” wynagrodzenie pomniejszone o ok. 19,5%, a pracodawca dodatkowo odprowadza 22%. Wpłaty należy dokonywać miesięcznie.

Standardy rachunkowości: Ukraińskie firmy muszą prowadzić pełną dokumentację księgową (księgi rachunkowe podwójnego zapisu) i składać sprawozdania finansowe. Zastosowane standardy mogą się różnić:

• Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP): Mogą stosować Ukraińskie Narodowe Standardy Rachunkowości, które są nieco prostsze i oparte na wcześniejszych wersjach IAS/IFRS. MŚP mogą korzystać z pełnych IFRS, jeśli chcą, ale nie jest to obowiązkowe ifrs.org ifrs.org.
• Podmioty znaczenia publicznego: Banki, zakłady ubezpieczeń, spółki akcyjne notowane na giełdzie, duże przedsiębiorstwa i niektóre branże muszą stosować Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF/IFRS) w swoich sprawozdaniach ifrs.org ifrs.org. Obowiązuje to spółki giełdowe od 2012 r., a duże przedsiębiorstwa i wybrane sektory od 2018 r. ifrs.org ifrs.org.
• Firmy mikro i FOP: Raportowanie może być bardzo uproszczone. FOP rozliczający się podatkiem jednorazowym prowadzi jedynie ewidencję przychodów i składa krótkie kwartalne lub roczne sprawozdanie z przychodu. Nie wymaga się tam pełnej rachunkowości memoriałowej.

Wszystkie firmy muszą składać roczne sprawozdania finansowe do organów podatkowych (choć podatnicy na podatku jednorazowym przekazują bardzo minimalne dane). Firmy na systemie ogólnym składają pełne sprawozdanie roczne (bilans, rachunek zysków i strat itd.) w określonym terminie (zwykle do 28 lutego za rok poprzedni). Większe firmy lub określone rodzaje spółek muszą także publikować lub przesyłać sprawozdania do GUS lub regulatorów branżowych.

Przestrzeganie przepisów podatkowych i zmiany: Zasady podatkowe Ukrainy mogą się zmieniać z roku na rok (na przykład w 2025 rząd podniósł pewne progi dla FOP i wygasił ulgi podatkowe obowiązujące w czasie wojny finevolution.com.ua). Zawsze potwierdzaj aktualne stawki i zasady. Na połowę 2025 roku, stan wojenny spowodował wprowadzenie pewnych tymczasowych przepisów:

• Polityka podatkowa na czas wojny: W latach 2022–2023 Ukraina pozwoliła wszystkim firmom na wybór jednolitego 2% podatku od przychodu, aby uprościć rozliczenia w czasie wojny, ale to udogodnienie zostało zniesione w połowie 2023 roku, gdy sytuacja się unormowała finevolution.com.ua. W 2025 polityka podatkowa w dużej mierze powróciła do norm sprzed wojny, z wyjątkiem trwających ulg dla niektórych podatników dotkniętych wojną.
• Kontrola walutowa przy transferze zysków: (Szczegóły w sekcji Bankowość) Według prawa repatriacja zysków przez inwestorów zagranicznych jest dozwolona – po zapłaceniu ukraińskich podatków możesz wypłacić dywidendy i przewalutować UAH na walutę obcą, aby przekazać środki za granicę. Podczas wojny Narodowy Bank wprowadził pewne ograniczenia (np. czasowe zakazy transferu dywidend), ale te restrykcje zaczęły być łagodzone. Na przykład, od maja 2025 nowe zasady pozwalają firmie, która pozyskała inwestycje zagraniczne, wytransferować określone środki (np. spłaty pożyczek czy stare przedpłaty importowe) do wysokości tej nowej inwestycji dentons.com dentons.com. Takie „limity inwestycyjne” mają na celu umożliwienie inwestorom zagranicznym docelowo wypłatę zysków, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilności walutowej.

Podatki od nieruchomości komercyjnych: Jeśli Twoja spółka posiada nieruchomości lub grunty na Ukrainie, musisz pamiętać o corocznych podatkach od nieruchomości i podatkach od gruntów. Wysokość tych podatków zależy od lokalizacji oraz wartości katastralnej. Przy zakupie nieruchomości pobierane są także opłaty notarialne i podatki od czynności cywilnoprawnych.

Cło i handel: Jeśli Twoja firma zajmuje się importem lub eksportem, ukraińskie przepisy celne i podatkowe wymagają:

• Zapłaty VAT importowego oraz ceł przy imporcie towarów (z pewnymi zwolnieniami wojennymi dla towarów krytycznych).
• Eksport jest objęty stawką VAT 0%, ale należy zgromadzić i złożyć odpowiednie dokumenty potwierdzające.
• Niektóre branże (np. eksport zbóż) mogą wymagać licencji lub podlegać kwotom – sprawdź, czy Ciebie to dotyczy.

Bieżąca administracja podatkowa:

• Płatnicy CIT (podatku dochodowego od osób prawnych) często opłacają zaliczki kwartalnie.
• Podatnicy jednolitego podatku płacą ustaloną kwotę miesięcznie lub kwartalnie.
• Wszystkie deklaracje podatkowe można składać online przez portal podatnika z użyciem podpisu elektronicznego.

Warto wynająć księgowego lub skorzystać z usług księgowych do prowadzenia księgowości i składania deklaracji, szczególnie jeśli dopiero zaczynasz na Ukrainie. Błędy w deklaracjach mogą skutkować mandatami, a ukraińskie organy podatkowe przeprowadzają kontrole. Pozytywnie należy ocenić to, że rząd cyfryzuje procesy podatkowe, a płatność podatków „kilkoma kliknięciami” przez e-kabinet staje się coraz powszechniejsza ubn.news.

Prawo pracy i zatrudnienia

Kodeks pracy: Ukraińskie przepisy prawa pracy są dość chroniące pracowników i reguluje je Kodeks Pracy. Każda firma zatrudniająca pracowników musi przestrzegać tych zasad:

• Umowy o pracę: Każdy pracownik powinien mieć formalną umowę o pracę (lub przynajmniej prawidłowo wydane zarządzenie o zatrudnieniu), określającą stanowisko, wynagrodzenie, liczbę godzin itd. Umowy na czas określony są dozwolone tylko w określonych przypadkach; większość zatrudnienia odbywa się na czas nieokreślony.
• Czas pracy i urlopy: Standardowy tydzień pracy to 40 godzin. Praca w nadgodzinach jest ograniczona i musi być wynagradzana według wyższej stawki. Każdy pracownik ma prawo do minimum 24 dni kalendarzowych płatnego urlopu rocznie. Istnieją też dodatkowe święta państwowe. W czasie stanu wojennego niektóre przepisy zostały złagodzone (np. pracodawca może przesunąć udzielenie części urlopu, większa elastyczność w zwolnieniach), ale podstawowe gwarancje pozostają.
• Płaca minimalna: Minimalne miesięczne wynagrodzenie w 2025 roku to około 7 176 UAH (stan na styczeń 2025, może się zmieniać zgodnie z ustawą budżetową) – upewnij się, że każdy pracownik pełnoetatowy otrzymuje co najmniej tę kwotę. Zasada minimalnej stawki godzinowej dotyczy osób zatrudnionych na część etatu.
• Zwalnianie pracowników: Zwolnienie pracownika bywa skomplikowane, chyba że następuje na mocy porozumienia stron. Redukcja etatów wymaga 2-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Natychmiastowe zwolnienie jest możliwe tylko w razie winy pracownika (udowodnione przewinienie) lub w określonych przypadkach. Może być należna odprawa (np. jednomiesięczne wynagrodzenie przy zwolnieniu z przyczyn leżących po stronie pracodawcy). Ważne jest dokumentowanie problemów z wydajnością, jeśli musisz kogoś zwolnić.
• Książeczka pracy i akta osobowe: Tradycyjnie pracownicy na Ukrainie posiadali „książki pracy”, gdzie rejestrowano przebieg zatrudnienia, choć obecnie system przechodzi na wersję elektroniczną. Nadal jednak należy zgłaszać do państwowej służby zatrudnienia każdą nową osobę zatrudnioną bądź zwolnioną (obecnie online). Wymagane jest też prowadzenie akt osobowych (zarządzenia, grafiki czasu pracy itd.).

Zatrudnianie cudzoziemców: Jeśli Ty (jako zagraniczny założyciel) lub inni cudzoziemcy mają pracować na Ukrainie, zasadniczo potrzebują zezwolenia na pracę (chyba że działają w przedstawicielstwie, jak opisano wyżej). Kluczowe aspekty:

• Zezwolenie na pracę uzyskuje pracodawca na konkretne stanowisko dla danego cudzoziemca. Wniosek składa do Wojewódzkiego Centrum Zatrudnienia wraz z dokumentami (wniosek, kopia paszportu, projekt umowy o pracę itd.).
• Termin: Standardowy czas rozpatrzenia to 7 dni roboczych zgodnie z przepisami status-legservice.com.ua, choć oficjalnie podaje się do 30 dni w niektórych instrukcjach ukraine.ua. W praktyce wiele zezwoleń wydaje się w 1–2 tygodnie.
• Koszt: Opłata państwowa jest powiązana z płacą minimalną. Obecnie wynosi 4 minimalne wynagrodzenia za każde zezwolenie (UAH 26 800 ≈ 650 €) ukraine.ua. Zezwolenia najczęściej wydawane są na rok (mogą być na 3 lata dla wybranych grup, np. wysoko wykwalifikowani specjaliści czy IT). Odnowienie jest możliwe.
• Po otrzymaniu zezwolenia na pracę osoba z zagranicy powinna otrzymać wizę typu D (jeśli przebywa poza Ukrainą), a następnie czasowe zezwolenie na pobyt dla możliwości zamieszkania na Ukrainie. Zezwolenie pobytowe jest wydawane zwykle w ciągu około 15 dni roboczych od wjazdu i jest powiązane z ważnością zezwolenia na pracę.
• Pewne grupy cudzoziemców są zwolnione z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę: osoby z prawem stałego pobytu, zagraniczni specjaliści IT zatrudnieni u rezydentów Diia City, uchodźcy itd. Jednak większość inwestorów przyjeżdżających prowadzić własną spółkę z o.o. będzie takiego dokumentu potrzebować, jeśli będą pełnić funkcję oficjalnego dyrektora lub pracować na miejscu.

W czasie stanu wojennego Ukraina uprościła niektóre procedury (np. wnioski elektroniczne o zezwolenie na pracę, możliwość rozpoczęcia pracy od razu po wydaniu zezwolenia, nawet jeśli karta pobytu jest jeszcze w trakcie procedowania). Zawsze sprawdzaj najnowszą procedurę.

Ubezpieczenia społeczne i zgodność HR: Po zatrudnieniu pracowników:

• Zgłoś ich w Państwowej Służbie Podatkowej/ZUS (Jednolity Rejestr Społeczny) (zwykle trzeba wysłać zgłoszenie o zatrudnieniu przed pierwszym dniem pracy).
• Potrącaj i odprowadzaj właściwe podatki (jak opisano w sekcji o podatkach).
• Przestrzegaj przepisów z zakresu BHP (dla pracy biurowej wymogi są minimalne, ale w produkcji czy budownictwie wymagane są szkolenia BHP itd.).
• Gdy zatrudniasz 8 lub więcej osób, musisz wdrożyć właściwe regulaminy pracy (niektóre przepisy, np. antydyskryminacyjne, są wymagane obowiązkowo). Jeśli masz 50 lub więcej osób – pojawiają się dodatkowe obowiązki (np. umożliwienie działania związkowi zawodowemu, kwoty zatrudniania osób niepełnosprawnych itd.).

Mobilizacja i służba wojskowa: Od 2022 r. jednym z unikalnych wyzwań jest to, że ukraińscy mężczyźni w wieku 18–60 lat podlegają poborowi do wojska w czasie stanu wojennego. Pracodawcy powinni być świadomi, że pracownik może zostać wezwany do służby. Zgodnie z prawem stanowisko pracy musi być dla niego zachowane na czas służby, a przez pewien okres możesz być zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia w wysokości średniej pensji – po tym okresie wynagrodzenie wypłaca państwo jako żołnierzowi. To złożony obszar i realne ryzyko zakłócenia pracy. Wiele firm ogranicza to ryzyko, zatrudniając więcej kobiet lub osoby starsze na kluczowe stanowiska, albo mając plan na podział obowiązków.

Prawa pracownicze: Ukraińskie prawo zakazuje dyskryminacji, wymaga równego wynagrodzenia za taką samą pracę i chroni prawo pracowników do zrzeszania się (związki zawodowe). Choć egzekwowanie tych przepisów w małych firmach nie jest nadmierne, warto je znać i stosować.

Podsumowując, traktuj pracowników uczciwie i zgodnie z przepisami. Wiele zagranicznych MŚP decyduje się na zatrudnianie poprzez firmy outsourcingowe lub korzysta z kontraktorów (często na podstawie umów B2B/FOP), aby uniknąć biurokratycznego obciążenia związanego z bezpośrednim zatrudnieniem. Jednak takie rozwiązania mają ograniczenia prawne (np. nie możesz po prostu traktować pracownika pełnoetatowego jako „niezależnego kontraktora” B2B/FOP bez ryzyka). Dlatego ważne jest, aby znać swoje obowiązki i odpowiednio zaplanować działania.

Bieżąca zgodność korporacyjna

Poza początkową rejestracją, firmy mają ciągłe obowiązki prawne, w tym:

• Walne zgromadzenia: Spółki z o.o. powinny organizować przynajmniej jedno coroczne zgromadzenie wspólników (w celu zatwierdzenia wyników itp.), natomiast jednoosobowa spółka z o.o. może ograniczyć się do wydania decyzji. Spółki akcyjne muszą zgodnie z prawem przeprowadzać doroczne walne zgromadzenia akcjonariuszy.
• Sprawozdania roczne: Składanie rocznych sprawozdań finansowych oraz deklaracji podatkowych, jak wyżej wspomniano.
• Potwierdzenie beneficjenta rzeczywistego (UBO): Każdego roku firmy muszą składać potwierdzenie swoich rzeczywistych beneficjentów do rejestratora (zazwyczaj w ciągu 14 miesięcy od poprzedniego zgłoszenia) ukraine.ua. Obejmuje to złożenie odpowiedniego formularza oraz, w razie potrzeby, schematu własnościowego podpisanego przez dyrektora. Nieaktualizowanie danych UBO (np. po zmianie właściciela) lub brak corocznego potwierdzenia grozi karami finansowymi.
• Przedłużanie licencji: Jeśli działalność twojej firmy wymagała licencji lub zezwolenia, zwróć uwagę na ich okres ważności. Część licencji jest bezterminowa, ale wymaga corocznych opłat (np. licencje na sprzedaż alkoholu należy opłacać co roku); inne wymagają odnowienia po określonym czasie.
• Zmiany statutowe: Wszelkie zmiany w firmie (adres, dyrektor, rodzaje działalności, dodanie nowego wspólnika itp.) należy zgłosić do rejestratora państwowego w ciągu 30 dni od podjęcia decyzji. Wymaga to złożenia właściwych formularzy, a w przypadku poważniejszych zmian (np. zmiana statutu) – uchwał notarialnych.
• Księgowość i przechowywanie dokumentacji: Prowadź właściwą dokumentację przez przynajmniej wymagane prawem minimalne okresy (dokumenty pierwotne, umowy, faktury – zazwyczaj od 3 do 5 lat lub więcej w przypadku dokumentów podatkowych).
• Lokalna zgodność: Jeśli prowadzisz fizyczne biuro lub sklep, dostosuj się do lokalnych przepisów – np. przeglądy przeciwpożarowe, wymogi sanitarne (szczególnie przy działalności spożywczej) itp.

Przestrzeganie tych obowiązków jest możliwe do opanowania, zwłaszcza dzięki rozwiniętej e-administracji w Ukrainie, ale wymaga uwagi. Wiele firm zleca obsługę prawną/księgową kancelariom na stałych umowach.

Branżowe pozwolenia i licencje

W zależności od branży, twoja działalność może wymagać specjalnych licencji, zezwoleń lub certyfikatów, aby działać legalnie na Ukrainie. Poniżej przegląd dla często wymienianych sektorów (IT, produkcja, handel, budownictwo) oraz innych:

• Technologie informatyczne (IT) i oprogramowanie: Czyste programowanie czy doradztwo IT nie wymaga żadnej licencji – jest to działalność nieregulowana. Sektor IT na Ukrainie ma dużą swobodę (i korzysta np. z reżimu Diia City dla firm IT z preferencjami podatkowymi/prawnymi dentons.com). Jednak niektóre działania IT mogą wymagać zezwoleń:
  • Świadczenie usług telekomunikacyjnych (np. ISP, telefonia VOIP) wymaga licencji Komisji ds. Komunikacji (NCCIR).
  • W przypadku produktów szyfrujących lub cyberbezpieczeństwa wykorzystujących silną kryptografię, może być potrzebne zgłoszenie lub licencja Służby Łączności Specjalnej (obecnie wiele produktów informatycznych jest z tego obowiązku zwolnionych).
  • Prowadzenie centrów danych lub usług chmurowych wymaga przestrzegania przepisów dot. ochrony danych, lecz nie wymaga specjalnej licencji.
  • Diia City: To nie licencja, lecz dobrowolny reżim specjalny – firmy produkujące oprogramowanie lub outsourcingowe IT mogą zarejestrować się jako rezydenci Diia City, by korzystać z 5% podatku od wynagrodzeń (model Gig-contract) i innych korzyści prawnych. Warto rozważyć dla branży tech.
  • Kontrola eksportu: Jeśli działalność IT dotyczy kryptografii, technologii podwójnego zastosowania albo wojskowych, możesz podlegać przepisom kontroli eksportu i potrzebować specjalnego zezwolenia na przekazywanie technologii za granicę.
• Produkcja: Sama produkcja nie wymaga ogólnej „licencji produkcyjnej”, ale konkretne produkty lub procesy mogą tego wymagać:
  • Przetwórstwo spożywcze: Musisz przestrzegać standardów bezpieczeństwa żywności (HACCP) i zarejestrować zakład w Państwowej Służbie Bezpieczeństwa Żywności. Produkcja alkoholu lub wyrobów tytoniowych wymaga osobnych licencji i rejestracji podatku akcyzowego.
  • Farmaceutyki: Produkcja leków wymaga licencji Państwowej Służby Leków oraz zgodności z normami GMP. Nawet suplementy diety mogą podlegać zgłoszeniu.
  • Przemysł chemiczny: Produkcja określonych chemikaliów może wymagać pozwoleń środowiskowych (na emisje). Produkcja materiałów niebezpiecznych lub wybuchowych – specjalnych licencji.
  • Produkcja materiału siewnego (agro): Wymaga certyfikacji i czasem licencji.
  • Broń i sprzęt wojskowy: Ściśle licencjonowane – raczej nie dotyczy większości inwestorów, lecz produkcja dla sektora obronnego wymaga licencji Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego.
  • Środowiskowe: Jeśli fabryka emituje zanieczyszczenia lub odprowadza ścieki, musisz uzyskać pozwolenia środowiskowe (na emisję, korzystanie z wód) od odpowiednich organów ekologicznych. Bywa to czasochłonne.
  • BHP przemysłowe: Określone maszyny wymagają certyfikatów, a personel może potrzebować uprawnień (np. operator kotłów, dźwigów itd.).
• Handel detaliczny i hurtowy: Ogólnie brak licencji na handel towarami konsumenckimi – wystarczy rejestracja firmy, aby sprzedawać odzież, elektronikę, meble itd. Kluczowe kwestie:
  • Kasa fiskalna (RRO): Jeśli przyjmujesz płatności gotówką lub kartą, musisz korzystać z certyfikowanej kasy fiskalnej lub systemu POS i wystawiać paragony fiskalne, z wyjątkiem najmniejszych przedsiębiorców. Po 2022 r. także wielu samozatrudnionych musi mieć kasy (są wyjątki). Zarejestruj więc kasę elektroniczną w urzędzie skarbowym.
  • Sprzedaż alkoholu i wyrobów tytoniowych: Aby sprzedawać alkohol lub papierosy, musisz uzyskać licencję od lokalnego urzędu skarbowego. Jest to stosunkowo łatwe – opłata np. za detaliczną licencję na sprzedaż alkoholu to 8 000 UAH rocznie/sklep dla napojów ogólnych. Obowiązują też surowe reguły (zakaz sprzedaży nieletnim, limity godzin sprzedaży itd.).
  • Apteki (handel lekami): Wymagają licencji farmaceutycznej – tylko firmy spełniające standardy Dobrej Praktyki Aptecznej, z certyfikowanymi farmaceutami i zatwierdzonym lokalem mogą otworzyć aptekę.
  • Inne specyficzne towary: Sprzedaż leków weterynaryjnych, pestycydów czy towarów niebezpiecznych może wymagać licencji lub zatrudnienia certyfikowanego personelu.
  • Handel materiałami budowlanymi (sprzedaż samych materiałów) nie wymaga licencji, lecz towary muszą posiadać oznakowanie zgodności (np. sprzęt elektryczny – ukraińskie certyfikaty).
  • Pozwolenia na lokal: Sklepy wymagają przeglądu ppoż. i zgodności z normami sanitarnymi (pozwolenie na użytkowanie), lecz są to lokalne wymogi techniczne, a nie licencja działalności.
• Budownictwo i deweloperka: Silnie regulowane. Firma chcąca być generalnym wykonawcą średnich i dużych inwestycji zwykle musiała posiadać licencję budowlaną (dla budynków klasy CC2 i CC3, czyli średnich/wysokiego ryzyka) transatlanticlaw.com. Ukraina jednak reformuje te zasady:
  • W marcu 2020 zawieszono stary system licencji z zamiarem zastąpienia go certyfikacją zawodową dlapiperrealworld.com, jednak wdrożenie się opóźniło, przez co przez pewien czas nie wydawano nowych licencji, mimo że formalnie były wymagane dlapiperrealworld.com. W latach 2021-2023 dawało to spory chaos.
  • Na 2024 r. licencje formalnie dalej są wymagane dla wykonawców budynków CC2/CC3 (czyli np. wysokościowców, infrastruktury) dlapiperrealworld.com, ale rząd nie może wydawać nowych do czasu zmiany prawa. By zapełnić lukę, uznaje się uprawnienia inżynierów i architektów z ukraińskimi certyfikatami zawodowymi.
  • Uproszczenia wojenne: Zagraniczne firmy budowlane podczas wojny mogą wykonywać projekty CC2/CC3 bez ukraińskiej licencji – wystarczy złożenie deklaracji do władz i przestrzeganie przepisów budowlanych transatlanticlaw.com transatlanticlaw.com. Po wojnie będą miały 3 miesiące na zdobycie licencji lub innego wymaganego uprawnienia transatlanticlaw.com.
  • Pozwolenia budowlane: Oprócz licencji wykonawcy każda inwestycja budowlana wymaga szeregu pozwoleń: m.in. akceptacji projektu, pozwolenia na rozpoczęcie robót od Państwowej Inspekcji Architektury i Urbanistyki (DIAM), a po zakończeniu – pozwolenia na użytkowanie (lub rejestracji gotowości). Duże projekty wymagają oceny oddziaływania na środowisko. To nie są licencje na działalność jako taką, lecz pozwolenia przypisane do konkretnej inwestycji.
  • Uprawnienia zawodowe: Architekci, inżynierowie oraz inspektorzy nadzoru muszą posiadać lokalne ukraińskie certyfikaty, by podpisywać projekty i odbiory. Zagraniczni mogą potrzebować lokalizowania uprawnień lub partnerstwa z Ukraińcami.
• Inne regulowane sektory: Dodatkowo, kilka branż dla kompletności:
  • Usługi finansowe: Ściśle regulowane – jeśli zamierzasz prowadzić działalność bankową, pożyczkową, ubezpieczeniową, płatniczą, wymianę walut itd., musisz uzyskać licencje Narodowego Banku Ukrainy lub innych regulatorów. Np. fintech IT obsługujący płatności będzie potrzebował licencji instytucji płatniczej NBU.
  • Edukacja: Prowadzenie szkoły lub uczelni prywatnej wymaga licencji Ministerstwa Edukacji. Nawet kursy krótkoterminowe mogą wymagać akredytacji, jeśli wydają certyfikaty.
  • Usługi medyczne: Otworzenie kliniki, praktyki lekarskiej, a nawet czasem salonu masażu wymaga licencji Ministerstwa Zdrowia na każde miejsce, a personel musi mieć lokalne uprawnienia medyczne.
  • Transport/logistyka: Prowadzenie firmy transportowej lub przewozu osób wymaga licencji Ukrtransbezpeki (agencji ds. bezpieczeństwa transportu). Spedycja często wymaga rejestracji. Także specjalne zezwolenia na transport ponadgabarytowy itd.
  • Sektor energetyczny: Produkcja energii (np. OZE) oraz dystrybucja gazu wymaga licencji energetycznych. Nawet instalacja i prowadzenie komercyjnych paneli solarnych na sprzedaż energii do sieci wymaga licencji od krajowego regulatora energetyki (NEURC).
  • Górnictwo: Każda eksploatacja złóż (od piachu po ropę) wymaga pozwoleń na korzystanie z podłoża i licencji z Państwowej Służby Geologicznej. Ukraina przebudowuje tę branżę pod kątem inwestycji reuters.com.
  • Rolnictwo: Generalnie jest wolne, ale np. import środków ochrony roślin wymaga licencji, hodowla zwierząt podlega regulacjom sanitarnym, a eksport zboża czasem wymaga certyfikatów (obecnie licencji po deregulacji już nie trzeba).

Pozwolenia lokalne: Oprócz licencji krajowych należy pamiętać o pozwoleniach lokalnych, takich jak:

• Pozwolenia na handel lub rejestracje miejskie dla określonych rynków.
• Pozwolenia na oznakowanie, jeśli umieszczasz szyldy zewnętrzne.
• Zatwierdzenia straży pożarnej dotyczące układu biura lub sklepu.
• Orzeczenie sanitarno-epidemiologiczne dla firm z branży spożywczej, zdrowotnej lub kosmetycznej (np. otwarcie restauracji czy salonu często wymaga zgodności z SanPiN).

Terminy uzyskania licencji branżowych: Zazwyczaj uzyskanie licencji (jeśli jest wymagana) trwa od 10 do 30 dni roboczych od złożenia wszystkich dokumentów, jako że wiele przepisów licencyjnych narzuca taki czas na podjęcie decyzji. Na przykład ogólna licencja na działalność gospodarczą (gdy istniała) zajmowała ok. 10 dni. Licencja apteczna trwa 10 dni. Jednak niekompletna dokumentacja może wydłużyć proces. Dla bezpieczeństwa zaplanuj miesiąc lub dwa na zdobycie każdej kluczowej licencji.

Zasoby: Pełna lista działalności podlegających licencjonowaniu jest określona w Ustawie Ukrainy „O licencjonowaniu rodzajów działalności gospodarczej”. Określa ona dziesiątki aktywności. Zawsze sprawdzaj tę listę lub skonsultuj się z prawnikiem, jeśli nie masz pewności, czy Twój biznes potrzebuje pozwolenia. Prowadzenie działalności bez wymaganej licencji grozi grzywnami i nakazami zamknięcia.

Bankowość i kwestie walutowe

System bankowy i regulacje walutowe Ukrainy są kluczowe dla nowych firm, szczególnie tych z udziałem kapitału zagranicznego. Oto co musisz wiedzieć w 2025 roku:

Otwieranie rachunku bankowego

Wszystkie firmy (oraz przedsiębiorcy FOP) będą potrzebować rachunku bankowego do prowadzenia działalności, zwłaszcza że płatności gotówkowe są ograniczone (każda płatność powyżej 50 000 UAH ~ 1300 USD musi być bezgotówkowa zgodnie z prawem). Ukraińskie banki są nowoczesne i w wielu przypadkach oferują bankowość internetową po angielsku (szczególnie dla kont firmowych). Aby otworzyć konto:

• Dokumentacja: Przedstaw w banku odpis rejestracyjny firmy, statut, numery podatkowe, kopie paszportów dyrektora i osób upoważnionych do podpisu, a także dokumenty korporacyjne (takie jak uchwała zarządu o otwarciu rachunku, jeśli dotyczy). Bank zażąda także informacji o UBO (ze względu na przepisy przeciwdziałania praniu pieniędzy).
• Zgodność z KYC: Banki przeprowadzają kontrolę Know Your Customer. Jako firma z kapitałem zagranicznym bądź gotowy wyjaśnić charakter działalności, a na żądanie dostarczyć listy referencyjne lub dowód pochodzenia środków na początkowe depozyty. Niektóre banki mogą zapytać o powiązania z krajami wysokiego ryzyka lub wymagać dodatkowych wyjaśnień przy złożonych strukturach własnościowych.
• Procedura: Ty (dyrektor lub osoba upoważniona) zazwyczaj podpisujesz umowę rachunku oraz kartę wzorów podpisów w banku. Ram czasowy: Konta często można otworzyć w ciągu 1–3 dni roboczych od złożenia dokumentów. W pojedynczych przypadkach banki mogą potrzebować do tygodnia przy intensywnej weryfikacji zgodności.
• Konta walutowe: Możesz otworzyć konta w różnych walutach. Najczęściej UAH (hrywna) do rozliczeń krajowych oraz USD/EUR do handlu zagranicznego. Na Ukrainie dokonanie/otrzymanie płatności w walucie obcej możliwe jest tylko przy transakcjach transgranicznych; krajowe płatności między rezydentami muszą być zasadniczo w UAH (z kilkoma wyjątkami).
• Bankowość internetowa: Po uruchomieniu konta otrzymasz tokeny lub klucze do bankowości internetowej. Wszelkie płatności, w tym podatkowe, wykonuje się online.

Ukraińskie banki są generalnie stabilne (sektor został „przewietrzony” w latach 2010-tych). W 2025 roku, mimo wojny, banki pozostają wypłacalne i dobrze dokapitalizowane, przy wsparciu banku centralnego i darczyńców międzynarodowych.

Stabilność ukraińskiej waluty (UAH) i kursy wymiany

Ukraińska hrywna (UAH) to narodowa waluta Ukrainy. Jej wartość może się wahać w zależności od sytuacji gospodarczej. Istotne fakty:

• Po inwazji Rosji w lutym 2022 roku Narodowy Bank Ukrainy (NBU) ustalił sztywny kurs wymiany UAH, aby opanować inflację i panikę. Początkowo 29,25 za USD, potem dostosowany do 36,57 UAH/USD w lipcu 2022 r. Dzięki temu udało się ustabilizować ceny podczas kryzysu bank.gov.ua bank.gov.ua. Powstały jednak różne kursy (oficjalny vs gotówkowy na ulicy).
• W październiku 2023 r. NBU przeszedł do reżimu zarządzanej elastyczności bank.gov.ua bank.gov.ua. Praktycznie oznacza to, że hrywna nie jest już sztywno ustalona – bank centralny pozwala jej wahać się w ustalonych granicach i interweniuje w razie potrzeby. W połowie 2025 roku kursy oficjalny i rynkowy się zrównały, a UAH pozostaje względnie stabilna, z drobnymi wahaniami dziennymi (kurs gotówkowy w połowie 2025 wynosi ok. 39–41 za USD, odzwierciedlając powolną, kontrolowaną deprecjację).
• Inflacja: Wojna wywołała wysoką inflację (~22% w 2022 r.), lecz wyhamowuje ona dzięki polityce pieniężnej i wsparciu międzynarodowemu. W 2024 r. inflacja wyniosła ok. 12%, a prognozy na 2025 rok przewidują jednocyfrowe tempo, jeśli stabilność się utrzyma dentons.com. Niemniej ceny są wyższe niż przed wojną – firmy powinny uwzględniać inflację w kosztach i wycenach.

Kontrola walutowa i repatriacja środków

Ukraina historycznie miała ścisłą kontrolę walutową, jednak przed 2022 r. ją liberalizowała (do 2019 niemal wszystkie ograniczenia zniesiono). Wojna przywróciła pewne obostrzenia, by zapobiec odpływowi kapitału:

• Repatriacja dywidend: Od 2019 do czasu wojny inwestorzy zagraniczni mogli swobodnie wypłacać dywidendy (do określonych limitów rocznych). W 2022 r. NBU tymczasowo zakazał większości wypłat dywidend za granicę w celu oszczędzenia waluty. W 2025 r. restrykcje te są stopniowo łagodzone. Firmy, które wprowadzą nowy kapitał zagraniczny, mogą przeznaczyć te środki na wypłatę dywidend lub inne transfery objęte ograniczeniami, zgodnie z nową polityką „limitu inwestycyjnego” dentons.com dentons.com. Spodziewamy się dalszego łagodzenia umożliwiającego częściową repatriację dywidend w miarę poprawy rezerw walutowych.
• Płatności za import/eksport: Na początku wojny wstrzymano zaliczki na import. W 2025 r. import i eksport działają normalnie, choć stare zobowiązania (np. import z przed 2021 r. czy pożyczki sprzed 2023) były blokowane. NBU teraz pozwala firmom spłacać te stare długi i należności pod warunkiem pozyskania nowej inwestycji (więc ściśle związane jest to ze świeżym kapitałem) bank.gov.ua bank.gov.ua. Nowe transakcje importowe są zasadniczo zgodne z przepisami; przychody z eksportu należy sprowadzić z powrotem na Ukrainę w określonym terminie (obecnie 180 dni), w przeciwnym przypadku grożą kary.
• Obowiązkowa konwersja: Wcześniej eksporterzy musieli przewalutować część dochodów na UAH. Zostało to zniesione całkowicie w 2020 roku. Po inwazji NBU nie przywrócił tego wymogu, co jest korzystne dla biznesu. Firmy mogą przetrzymywać przychody z eksportu w walucie obcej na kontach bankowych, jeśli chcą.
• Pożyczki zagraniczne: Zaciąganie pożyczek z zagranicy jest dozwolone, jednak w czasie wojny spłata kapitału części z nich została ograniczona. Z nowymi zmianami firmy mogą spłacać stare pożyczki walutowe (zaciągnięte przed czerwcem 2023), jeśli sprowadzą nową inwestycję na ich pokrycie bank.gov.ua bank.gov.ua. Odsetki od pożyczek można spłacać zgodnie z terminarzem, o ile pożyczka nie zalegała na początku wojny bank.gov.ua.
• Finansowanie zagraniczne: Ukraińskie firmy mogą inwestować zagranicą lub finansować swoje zagraniczne oddziały w określonych limitach. W 2025 roku NBU pozwolił rezydentom przesyłać do 1 000 000 euro rocznie do swoich zagranicznych oddziałów/biur z własnych środków walutowych bank.gov.ua bank.gov.ua. To pozwala utrzymać przedstawicielstwa zagraniczne.
• Transfery indywidualne: Obowiązuje miesięczny limit (500 000 UAH, ok. 13 500 USD) dla osób fizycznych przesyłających pieniądze za granicę z użyciem lokalnych kart płatniczych, co pośrednio ogranicza też część firmowych wydatków walutowych przez osoby prywatne bank.gov.ua. Transakcje firmowe przeprowadzane właściwymi kanałami (np. import) nie podlegają temu limitowi.
• Dostęp do kursu wymiany: Firmy mogą kupować waluty zagraniczne od banków na potrzeby operacji handlowych lub określonych transferów, ale zakupowi spekulacyjnemu przeciwdziała się. Kontrakty forward na zabezpieczenie ryzyka walutowego ponownie są dozwolone od 2025 roku, co pozwala firmom zarządzać ryzykiem kursowym bank.gov.ua bank.gov.ua.
• Transakcje kapitałowe: Inwestycje zagraniczne wychodzące z Ukrainy (np. zakup nieruchomości czy firm za granicą) są wciąż zasadniczo zakazane dla rezydentów w czasie stanu wojennego, aby powstrzymać odpływ kapitału. Również repatriacja inwestycji w ukraińskie papiery wartościowe jest ograniczona.

Konwertowalność hrywny: W praktyce firmy mogą konwertować UAH na USD/EUR przez banki na dozwolone transakcje (np. płatności dla zagranicznego dostawcy lub repatriację inwestycji). NBU zapewnia płynność dla kluczowych potrzeb. Premia na czarnym rynku, która istniała na początku wojny, zniknęła; kursy oficjalny i rynkowy zrównały się w granicach 1% bank.gov.ua bank.gov.ua.

Perspektywy stabilności: Reżim walutowy najprawdopodobniej pozostanie zarządzany do zakończenia wojny i rozpoczęcia mocnej odbudowy. NBU posiada strategię stopniowego powrotu do celu inflacyjnego i płynnego kursu walutowego w kilku fazach bank.gov.ua bank.gov.ua. Na razie można się spodziewać, że NBU będzie interweniować, by zapobiegać gwałtownym ruchom kursu hrywny. Dla inwestora oznacza to pewną przewidywalność, ale także potencjał do dostosowań (np. jeśli warunki makroekonomiczne się zmienią, NBU może pozwolić na dalsze osłabienie hrywny).

Uwagi o systemie bankowym: Wszystkie banki podlegają nadzorowi NBU. Depozyty w UAH są gwarantowane przez Fundusz Gwarantowania Depozytów do kwoty 600 000 UAH na osobę. W przypadku firm nie ma takiej gwarancji, ale główne banki (PrivatBank, Oschadbank itp.) są własnością państwa lub są dobrze dokapitalizowane. W Ukrainie działają także międzynarodowe banki, takie jak Citibank czy OTP, oferujące usługi korporacyjne.

Zasady dotyczące walut obcych dla firm: Podsumowanie skutków:

• Możesz posiadać środki w walutach obcych na Ukrainie i wydawać je na dozwolone cele.
• Jeśli planujesz wyprowadzenie zysków, śledź regulacje NBU – w połowie 2025 roku jeszcze nie jest to całkowicie otwarte, ale istnieją mechanizmy (np. wniesienie kapitału, a potem wypłata dywidendy względem niego). Obecnie rozsądnie jest reinwestować zyski lokalnie lub trzymać je w walutach obcych na Ukrainie.
• Wiele ograniczeń wprowadzonych podczas wojny ma klauzule czasowe lub najprawdopodobniej zostanie zniesionych, gdy MFW i rząd uznają poziom rezerw za wystarczający. W rzeczywistości w maju 2025 r. NBU wyraźnie przedstawił te zmiany jako kroki w kierunku stymulowania inwestycji przy jednoczesnym zapobieganiu odpływowi kapitału dentons.com dentons.com.

Zawsze skonsultuj się z działem międzynarodowym swojego banku lub specjalistą ds. kontroli walutowej przy planowaniu dużych przelewów, by zapewnić zgodność z najnowszymi uchwałami NBU, gdyż mogą one się szybko zmieniać w obecnych warunkach.

Typowe harmonogramy rozpoczęcia działalności gospodarczej

Aby ułatwić zaplanowanie przedsięwzięcia, oto harmonogram kluczowych kroków oraz czas ich realizacji (dni robocze to pon.–pt.):

Uwaga: To typowe czasy, gdy masz już komplet dokumentów. Gromadzenie i przygotowanie dokumentów (zwłaszcza z zagranicy) może zająć kilka tygodni (np. uzyskanie apostilowanego wyciągu z zagranicznego rejestru to często dodatkowy czas). Rozsądnie jest założyć przynajmniej 4-6 tygodni bufora zanim rozpoczniesz działalność, jeśli jako zagraniczny inwestor zakładasz spółkę z o.o. – aby uwzględnić przygotowanie dokumentów i początkową organizację.

Zalety zakładania firmy na Ukrainie

Mimo wyzwań, Ukraina w 2025 roku oferuje szereg istotnych korzyści dla przedsiębiorców i inwestorów:

• Wykwalifikowana i konkurencyjna kosztowo siła robocza: Ukraina dysponuje wykształconą kadrą, zwłaszcza w IT, inżynierii i naukach ścisłych. Ponad 70% pracowników ma wykształcenie wyższe dentons.com. Sam sektor IT liczy ok. 300 000 specjalistów dentons.com. Zatrudnienie programistów, inżynierów, projektantów czy wykwalifikowanych pracowników na Ukrainie jest tańsze niż w Europie Zachodniej czy w Ameryce Północnej, przy zachowaniu wysokiej jakości. Znajomość angielskiego jest dobra u młodszych pracowników, szczególnie w IT i usługach.
• Duży rynek wewnętrzny i potencjał wzrostu: Ukraina ma ok. 35-40 milionów mieszkańców (z uwzględnieniem czasowej migracji wojennej), co czyni ją dużym rynkiem zbytu. Oczekiwany jest wzrost popytu wraz z odbudową gospodarki po wojnie. PKB, po gwałtownym spadku w 2022 r., ustabilizował się w 2023 i prognozowany jest powrót do wzrostu w latach 2024-2025 dentons.com. Sektory takie jak rolnictwo, IT i produkcja odradzają się, a nawet rozwijają w nowych kierunkach (np. technologie militarne, OZE). Wczesni inwestorzy mają szansę zdobyć udział w rynku, gdy wzrost się rozpocznie.
• Szanse związane z odbudową i infrastrukturą: Zniszczenia wojenne tworzą sytuację wyjątkową pod względem szans na duże projekty odbudowy finansowane przez pomoc międzynarodową i inwestorów. Jest bezprecedensowe zaangażowanie finansowe świata (setki miliardów dolarów) na odbudowę mieszkań, infrastruktury i przemysłu na Ukrainie transatlanticlaw.com dentons.com. To okazje dla firm budowlanych, producentów materiałów, inżynierów i inwestorów nieruchomościowych. Plan Odbudowy Ukrainy zakłada projekty w energetyce, transporcie, rozwoju miast – firmy wchodzące teraz mogą stać się częścią tych długoterminowych przedsięwzięć.
• Przyjazny klimat inwestycyjny i reformy uproszczeniowe: Ukraina mimo wojny nadal liberalizuje przepisy i zachęca do biznesu. W ostatniej dekadzie zniesiono wiele uciążliwych, postsowieckich przepisów. Zakładanie spółki obecnie jest bardzo szybkie (lokalnie nawet online) ukraineinvest.gov.ua bdo.ua. Ukraina wypada dziś dużo lepiej w rankingach łatwości prowadzenia biznesu niż dekadę temu. Trwają reformy antykorupcyjne, cyfryzacja obsługi (aplikacja Diia do wielu zezwoleń) oraz dostosowania do standardów UE dentons.com. Sektor bankowy jest stabilny i nadzorowany przez niezależny bank centralny. Inwestorzy zagraniczni są chronieni prawem „O inwestycjach zagranicznych” gwarantującym m.in. repatriację zysków i ochronę przed wywłaszczeniem bdo.ua.
• Brak wymogu lokalnego wspólnika: W przeciwieństwie do wielu krajów, Ukraina nie narzuca obowiązku lokalnego udziałowca ani dyrektora. Cudzoziemiec lub zagraniczna spółka może posiadać 100% udziałów w ukraińskim LLC lub JSC ukraine.ua. Pozwala to w pełni kontrolować przedsięwzięcie. Spółki zagraniczne mogą też swobodnie wyprowadzać dywidendy (pod warunkiem zgodności z regulacjami NBU) oraz kapitał przy wyjściu z inwestycji bdo.ua.
• Zachęty podatkowe dla małych firm i IT: Uproszczony system podatkowy (jednolita stawka 5%) jest bardzo przyjazny dla małych przedsiębiorców, pozwalając im dynamicznie się rozwijać bdo.ua. Dodatkowo program Diia City daje firmom IT specjalny 5% podatek od pensji i 18% CIT tylko od dystrybuowanych zysków (efektywnie umożliwiając nieopodatkowane reinwestycje zysków) – to program stworzony dla dalszego rozwoju IT. Inwestycje powyżej 20 mln euro mogą liczyć na dedykowane pakiety ulg („ustawa o niani inwestycyjnej”).
• Położenie geograficzne i dostęp do rynku: Ukraina leży na granicy UE i posiada silne powiązania handlowe. Ma umowę stowarzyszeniową z UE oraz preferencyjne warunki handlu (większość towarów bezcłowo do UE). Produkcja na Ukrainie jest opłacalna dla eksportu do Europy (co ilustruje m.in. relokacja fabryk na zachód kraju) dentons.com. Jest też możliwość ekspansji na rynki Bliskiego Wschodu i regionu. Porty Morza Czarnego (po zapewnieniu bezpieczeństwa) zapewnią dostęp do światowych szlaków morskich.
• Kraj zasobny w surowce: Ukraina posiada rozległe zasoby naturalne – od słynnych żyznych gleb (nadal czołowy eksporter zbóż świata) po nieeksploatowane złoża litu, metali ziem rzadkich, tytanu, gazu ziemnego itp. dentons.com. W okresie powojennym rozwój krytycznych minerałów to priorytet, z nowymi regulacjami zachęcającymi do inwestycji w wydobycie dentons.com. Agrobiznes pozostaje filarem – Ukraina to światowy lider eksportu oleju słonecznikowego, kukurydzy, pszenicy, co daje perspektywy w przetwórstwie żywności i agrotechu.
• Duch przedsiębiorczości i kultura IT: Na Ukrainie kwitnie środowisko startupowe. Wiele ukraińskich firm technologicznych osiągnęło sukces międzynarodowy. Ludność jest bardzo elastyczna – co widać choćby po prowadzeniu firm nawet podczas blackoutów i kryzysów. Znajdziesz tu zaangażowanych partnerów i pracowników chętnych do wdrażania innowacji. Również rząd jest dość zorientowany technologicznie (aplikacja Diia umożliwia nawet cyfrowe ID, zakładanie działalności i rozliczenia podatkowe online).

Podsumowując, Ukraina oferuje połączenie niskich kosztów, utalentowanych ludzi i potencjału wzrostu. Firmy, które zainwestują teraz, mogą skorzystać na fali odbudowy i integracji z Europą oraz realnie osiągać znaczne zyski w kolejnej dekadzie, gdy kraj będzie się odbudowywał i modernizował.

Wady i wyzwania

Równie ważne jest rozważenie wad lub wyzwań prowadzenia działalności gospodarczej na Ukrainie, zwłaszcza w kontekście roku 2025:

• Ryzyko bezpieczeństwa i polityczne: Najważniejsza jest trwająca wojna z Rosją. Chociaż większość aktywnych działań toczy się na wschodzie i południu kraju, zagrożenie atakami rakietowymi występuje w całym kraju (stan na 2025 r.). Ryzyko to wpływa na infrastrukturę (np. okresowe przerwy w dostawach prądu w 2022 r. z powodu ataków na sieć), łańcuchy dostaw i koszty ubezpieczeń (ubezpieczenie od ryzyka wojny jest wymagane do niektórych operacji) dentons.com dentons.com. Stabilność polityczna jest ściśle związana z przebiegiem wojny. Inwestor musi przygotować się na plany awaryjne w przypadku pogorszenia sytuacji bezpieczeństwa lub, co mamy nadzieję, być gotowym na ekspansję, gdy wojna się zakończy. Niepewność utrudnia długoterminowe planowanie i dostęp do finansowania (choć międzynarodowi ubezpieczyciele i rządy tworzą programy ubezpieczeniowe i gwarancyjne na wypadek wojny, aby to złagodzić dentons.com).
• Wahania gospodarcze: Gospodarka, mimo stabilizacji, przeszła poważny wstrząs. Inflacja, choć słabnie, obniżyła siłę nabywczą. Waluta, jeśli zostanie uwolniona, może dalej się osłabiać – zabezpieczenie ryzyka walutowego jest kluczowe. Finanse państwa opierają się głównie na pomocy zagranicznej; zmęczenie darczyńców lub opóźnienia mogą wpłynąć na kursy walutowe lub politykę podatkową. Przed gospodarką stoi również koszt odbudowy i ewentualne długoterminowe problemy z zadłużeniem publicznym. Krótko mówiąc, otoczenie makrogospodarcze, choć wspierane przez MFW i innych, charakteryzuje się większą niepewnością niż typowy rynek wschodzący z powodu konfliktu.
• Biurokracja i zmiany regulacyjne: Biurokracja na Ukrainie się zmniejszyła, ale nie zniknęła. Uzyskiwanie niektórych pozwoleń (zwłaszcza na poziomie lokalnym lub w bardziej regulowanych sektorach) może być czasochłonne. Zdarzają się przypadki biurokracji czy starych procedur, które nie są w pełni zdigitalizowane. Co więcej, częste zmiany przepisów mogą być wyzwaniem: zasady podatkowe, prawo pracy, regulacje walutowe itp., były wielokrotnie nowelizowane w związku z wojną i programem reform. Na przykład system podatkowy przeszedł zmiany na czas wojny, a potem zostały one częściowo cofnięte finevolution.com.ua; zasady walutowe zmieniają się co kilka miesięcy w zależności od polityki NBU dentons.com dentons.com. Bieżące śledzenie przepisów i szybkie dostosowywanie się jest koniecznością.
• Korupcja i problemy z praworządnością: Ukraina aktywnie zwalcza korupcję (powstały nowe instytucje jak NABU, Wysoki Sąd Antykorupcyjny). Postęp jest widoczny, ale korupcja nie została wyeliminowana, zwłaszcza w niektórych lokalnych urzędach, na granicy, w sądach oraz w niektórych zamówieniach publicznych. Drobna korupcja (np. łapówki za pozwolenia) jest dużo rzadsza niż dekadę temu dzięki e-administracji, ale korupcja na wyższych szczeblach i wpływy oligarchów w niektórych branżach nadal sprawiają trudności. System sądownictwa to kolejny problem – egzekwowanie kontraktów przez sądy może być powolne i nieprzewidywalne. Reforma sądowa jest w toku, lecz nie została ukończona. Inwestorzy zagraniczni obawiają się czasem o bezstronność sądów, zwłaszcza w sporach z lokalnymi partnerami czy władzami. Zalecane są klauzule arbitrażowe i solidna obsługa prawna przy znaczących transakcjach.
• Wyzwania infrastrukturalne: Wojna zniszczyła kluczową infrastrukturę – drogi, mosty, koleje, elektrownie. Doraźne naprawy pozwoliły na działanie, ale logistyka może być wolniejsza i droższa (np. eksport towarów często wymaga teraz transportu lądowego do UE z powodu częściowej blokady portów). W sezonie zimowym 2022-23 były przerwy w dostawie prądu; tej zimy było lepiej, ale ryzyka pozostają. Do czasu pełnej odbudowy i modernizacji infrastruktury firmy muszą planować potencjalne zakłócenia w logistyce i zaopatrzeniu w media. Nawet przed wojną infrastruktura była przestarzała – teraz modernizacja jest pilna, ale wymaga czasu.
• Ograniczenia walutowe i kontrola kapitału: Jak wspomniano, brak możliwości swobodnej repatriacji zysków (na razie) oraz dokonywania niektórych płatności transgranicznych jest minusem dla zagranicznych firm. To tymczasowy, wojenny środek, ale krótko- i średnioterminowo ogranicza to ruchy płynności. Kontrole NBU, choć łagodzone, mogą powodować uwięzienie zysków w UAH lub wymuszają reinwestycje lokalne do czasu pełnego uwolnienia rynku dentons.com dentons.com. Znacząca dewaluacja waluty również może zmniejszyć wartość tych zysków w twardej walucie.
• Problemy na rynku pracy: Choć talentów nie brakuje, wojna spowodowała niedobory pracowników w niektórych branżach. Miliony Ukraińców (głównie kobiet i dzieci) wyjechały jako uchodźcy – niektórzy wrócili, inni nie. Wielu mężczyzn jest zmobilizowanych do wojska. W niektórych branżach (np. IT, budownictwo) rynek pracy jest napięty, szczególnie dla doświadczonych specjalistów. Wynagrodzenia, zwłaszcza w IT, wzrosły z powodu wysokiego popytu. Konkurencja o talenty z ofertami zdalnymi od zagranicznych firm jest silna (wielu Ukraińców pracuje dla firm zagranicznych na odległość). Zatrzymanie pracowników i rekrutacja wykwalifikowanego personelu może wymagać płacenia ponadprzeciętnych pensji lub benefitów, co zawęża przewagę kosztową. Niedobory plus stres wojenny mogą negatywnie wpływać na wydajność i wymagać dodatkowego wsparcia dla pracowników.
• Zgodność z przepisami i adaptacja kulturowa: Zagraniczni przedsiębiorcy mogą początkowo uznać ukraińską biurokrację i kulturę biznesową za trudną. Na przykład dokumentacja jest bardzo obszerna – wszystko wymaga pieczątki, podpisu odręcznego, wielu kopii (choć cyfryzacja postępuje). Bariera językowa – choć wielu biznesmenów zna angielski, dokumenty urzędowe są wyłącznie po ukraińsku. Zatrudnienie dwujęzycznego prawnika lub menedżera jest niemal niezbędne. Kulturowo w biznesie cenione są relacje i zaufanie (jak w wielu krajach) – networking i lokalne kontakty (np. przez AmCham lub European Business Association) są kluczowe dla sprawnego działania dentons.com. Osoby oczekujące, że wszystko będzie działać „jak w UE”, mogą być rozczarowane różnicami.
• Koszty ubezpieczeń i finansowania: Ze względu na wyższe ryzyko składki ubezpieczeniowe (na majątek, ładunki itp.) są wyższe niż zwykle. Np. ubezpieczenie od ryzyka wojny dla majątku lub statków w portach ukraińskich jest kosztowne (choć część kosztów pokrywają darczyńcy). Finansowanie z lokalnych banków jest dostępne (banki są płynne), ale oprocentowanie jest wysokie (stopa NBU długo wynosiła 25%). Pożyczki w hrywnach mogą kosztować 15-20% rocznie. Kredyt zagraniczny tańszy, lecz trudny do uzyskania dla działalności na Ukrainie bez gwarancji. Plusem jest jednak pojawienie się wielu programów dotacji i tanich pożyczek z międzynarodowych źródeł dla ukraińskich MŚP (warto sprawdzić).

Podsumowując, wyzwania prowadzenia działalności w Ukrainie koncentrują się wokół wojny i jej skutków ubocznych – bezpieczeństwo, niepewność gospodarcza, zmienne przepisy – oraz dawne problemy jak korupcja i biurokracja, które się poprawiają, ale wciąż występują. Firmy potrafiące je złagodzić (przez ubezpieczenia, dobrych doradców, stopniową inwestycję itp.) mogą zyskać bardzo dużo, lecz ryzyka są realne i trzeba je rozważyć.

Typowe ryzyka i pułapki prawne do uniknięcia

Niezależnie od tego, czy jesteś krajowym przedsiębiorcą, czy inwestorem zagranicznym, zwróć uwagę na te najczęstsze ryzyka i pułapki przy zakładaniu i prowadzeniu biznesu na Ukrainie:

• 1. Ignorowanie ograniczeń prawa wojennego: Pod obecnie obowiązującym stanem wojennym pewne działania są zabronione – np. obywatele mężczyźni nie mogą swobodnie wyjeżdżać za granicę (co może dotyczyć twoich ukraińskich partnerów biznesowych lub pracowników). Niektóre branże obowiązują szczególne zasady czasów wojny (np. obowiązek priorytetowego realizowania zamówień na potrzeby obronności). Zawsze sprawdź, czy jakieś dekrety wojenne dotyczą twojej działalności. Przygotuj się także na możliwe polecenia rządowe w ekstremalnych sytuacjach (prawo dopuszcza tymczasowe zajęcie majątku prywatnego na potrzeby obronności ze zwrotem kosztów, co jest jednak rzadkie i dotyczy głównie dużych branż) dentons.com dentons.com.
• 2. Niedostateczna staranność przy due diligence: Jeśli podejmujesz współpracę z lokalną firmą lub nabywasz majątek, wykonaj staranną analizę. Sprawdź ukryte zadłużenia, potwierdź prawo własności (własność ziemi na Ukrainie bywa kłopotliwa), zweryfikuj, czy twój partner nie jest objęty sankcjami lub nie jest osobą politycznie eksponowaną. Zdarzają się sytuacje, gdzie inwestorzy zagraniczni mieli kłopoty, bo partner ukraiński zataił informacje lub majątek był uwikłany w spory prawne. Korzystaj z renomowanych kancelarii, by sprawdzać rejestry handlowe, rejestry spraw sądowych itp.
• 3. Omijanie prawa pracy i podatkowego: Próba nieformalnego działania może się źle skończyć. Np. firmy czasem kuszą się na wypłatę części pensji „pod stołem” by zaoszczędzić na podatkach – to nielegalne, Ukraina coraz mocniej ściga takie praktyki, a nieodpowiednia realizacja wzbudza niezadowolenie pracowników. Podobnie, zatrudnianie jako kontraktorów (FOP) osób, które faktycznie wykonują pracę na etacie – organy podatkowe mogą to zakwestionować i nałożyć grzywny oraz domagać się zaległych należności. Bezpieczniej przestrzegać formalnych zasad płacowych lub korzystać z autoryzowanych modeli zatrudnienia (np. umowy gigowe Diia City w IT).
• 4. Brak właściwych licencji: Działanie bez wymaganej licencji lub pozwolenia może oznaczać natychmiastowe zamknięcie i grzywny. Przykład: prowadzenie baru bez licencji na alkohol, lub firma IT świadcząca telefonię VOIP bez odpowiedniej zgody telekomunikacyjnej – każda z nich może spotkać się z karą i nakazem zamknięcia. Zawsze weryfikuj wymogi licencyjne. W razie wątpliwości skonsultuj się z prawem lub doradcą. Pilnuj też terminów odnowienia licencji i obowiązków sprawozdawczych (niektóre wymagają kwartalnych raportów do regulatora).
• 5. Przegapienie obowiązków sprawozdawczych: Zaskakująco częsta pułapka to zapominanie o administracyjnych zgłoszeniach – np. nieprzesłanie corocznego raportu o strukturze właścicielskiej UBO ukraine.ua, czy brak aktualizacji rejestru po zmianie adresu lub dyrektora firmy. Kara za brak aktualizacji informacji o UBO może wynieść do 340 000 UAH dla firmy plus osobiste grzywny dla dyrektora. Ponadto, zmiana (jak nowy adres) niezgłoszona do rejestru powoduje, że zawarte kontrakty mogą zostać zakwestionowane. Zawsze zgłaszaj zmiany w ciągu 30 dni.
• 6. Niedocenianie kontroli podatkowych: Ukraińska skarbówka (State Tax Service) ma szerokie uprawnienia do kontroli firm. Małe FOP raczej nie są audytowane, ale firmy zarejestrowane na VAT oraz ubiegające się o zwroty już tak. Zadbaj o dokumentację pierwotną (faktury, akty itp.) dla każdej transakcji. Urząd może zakwestionować odliczenia kosztów czy zwroty VAT w razie błędów formalnych (np. nieprawidłowa faktura). Przy transakcjach z podmiotami powiązanymi zagranicą obowiązują zasady cen transferowych. Dobre rozliczenia i dokumentacja uratują cię w razie kontroli. Nie polegaj na ustaleniach ustnych – dokumentacja jest kluczowa.
• 7. Naruszenie przepisów walutowych: Przy często zmieniających się zasadach walutowych łatwo o nieumyślne złamanie przepisów. Np. użycie firmowego konta UAH do przesłania środków na prywatną kartę zagraniczną to naruszenie, jeśli przekracza miesięczne limity bank.gov.ua. Lub próba wyprowadzenia środków bez dokumentów inwestycji zostanie zablokowana. Pamiętaj: płatności zagraniczne realizuj na podstawie umowy i faktury z konta walutowego firmy. W przypadku chęci wypłaty środków jako zagraniczny udziałowiec, skonsultuj się z bankiem. Brak zgodności grozi wysokimi karami lub zablokowaniem przelewu.
• 8. Ryzyka własności intelektualnej: Jeśli działasz w IT lub branżach kreatywnych, zadbaj o prawidłowe uregulowanie własności IP. Według prawa ukraińskiego, jeśli zatrudniasz pracowników lub kontrahentów do tworzenia oprogramowania/projektów, musisz mieć pisemne umowy przenoszące prawa na twoją firmę. W przeciwnym razie twórca (pracownik) może zachować prawa, co komplikuje własność produktu (zwłaszcza jeśli planujesz skalować lub sprzedać biznes). Używaj kontraktów jasno określających wykonanie na zlecenie i cesję IP zgodnie z ukraińskim prawem autorskim. Warto też wcześnie rejestrować znaki towarowe – proceder „podkupywania” znaków przez osoby trzecie, choć rzadszy, jeszcze się zdarza.
• 9. Zgodność z sankcjami: Ukraina posiada listę osób i firm objętych sankcjami (głównie rosyjskich lub białoruskich). Działanie z takimi podmiotami jest nielegalne. Przy imporcie czy współpracy weryfikuj kontrahentów wobec list sankcyjnych (lista Rady Bezpieczeństwa Narodowego, listy USA/UE). Były przypadki, gdy firmy przypadkowo współpracowały z podmiotami sankcyjnymi, co skutkowało zamrożeniem kont lub problemami prawnymi. Ponadto inwestorzy z krajów agresywnych mogą podlegać dodatkowej kontroli lub zakazowi udziału w niektórych branżach.
• 10. Brak ubezpieczeń i zabezpieczania kluczowych ryzyk: Niektóre nowe firmy rezygnują z ubezpieczeń dla oszczędności – w realiach Ukrainy ubezpieczenie ładunków, majątku, OC, zdrowia itp. jest istotne. Importując towary warto wykupić ubezpieczenie transportowe zwłaszcza wobec zagrożenia wojennego. Przy biurze lub sklepie – ubezpiecz go od ognia, kradzieży i zniszczeń wojennych jeśli to możliwe (niektóre programy międzynarodowe już to umożliwiają z gwarancjami rządowymi dentons.com). Rozważ zabezpieczenie ryzyka kursowego przy dużych transakcjach – jeśli za pół roku masz zapłacić w dolarach, zapytaj bank o kontrakty terminowe (wreszcie zostały udostępnione bank.gov.ua). Nie pozwól, by jeden atak rakietowy lub zmiana kursu zrujnowały firmę przez brak przygotowania.
• 11. Łapownictwo i dylematy etyczne: Powinieneś walczyć z korupcją, ale możesz natknąć się na sytuację, gdzie urzędnik zasugeruje łapówkę za przyspieszenie procedury. Dawanie łapówki jest nielegalne i ryzykowne – Ukraina ściga takie przypadki. Lepiej zgłaszać sprawę oficjalnie lub przez organizacje biznesowe. Często cudzoziemcy popadają w kłopoty, bo „pośrednik” wręczył łapówkę w ich imieniu bez ich wiedzy. Zawsze egzekwuj politykę „zero tolerancji” wobec łapówek i żądaj przejrzystości od doradców lub brokerów.
• 12. Ryzyka specyficzne dla lokalizacji: Jeśli otwierasz biznes na zachodniej Ukrainie, jesteś względnie bezpieczny, ale dalej od portów; w Kijowie czy centrum balansujesz między ryzykiem a dostępnością; przy terenach blisko frontu (ktoś może rozważać pod przyszły potencjał jak Odessa czy Charków) – kwestia ubezpieczeń i bezpieczeństwa osobistego rośnie. Sprawdź też ryzyko niewypałów na nieruchomościach lub gruntach w rejonach wyzwolonych lub po walkach (rozminowanie to wciąż ogromna potrzeba). Nie zakładaj, że wszędzie jest już bezpiecznie; w razie wątpliwości korzystaj z opinii ekspertów.

Podsumowując: sukces na Ukrainie wymaga staranności, elastyczności i dobrego doradztwa. Wykorzystuj lokalne wsparcie – dołącz do EBA lub AmCham, korzystaj z helpdesku UkraineInvest ukraineinvest.gov.ua, śledź zmiany prawne. Ryzyka są do opanowania przy odpowiednich środkach ostrożności; ich unikanie pozwoli twojemu biznesowi odnieść sukces na obiecującym rynku ukraińskim.

Wnioski

Wejście na ukraiński rynek w 2025 roku może być niezwykle opłacalne, jeśli zostanie poprzedzone starannym przygotowaniem i świadomością lokalnych realiów. Ukraina to kraj w trakcie przemian – odbudowujący się, reformujący i wprowadzający innowacje – oferujący możliwości wejścia na samym początku w wielu sektorach. Wybierając odpowiednią formę prawną dla swojego przedsięwzięcia, dokładnie realizując procedury rejestracyjne i przestrzegając wymogów prawnych, możesz położyć solidne fundamenty pod swój biznes. Zdobądź lokalną wiedzę na temat podatków, prawa pracy i licencjonowania, aby uniknąć problemów w przyszłości. Planuj zarówno korzyści, jak i ryzyka: korzystaj z wykształconej siły roboczej Ukrainy i cyfrowych usług przyjaznych przedsiębiorcom, jednocześnie zabezpieczając się przed zakłóceniami związanymi z wojną czy pułapkami prawnymi.

Mimo wyzwań tysiące nowych firm – zarówno krajowych, jak i zagranicznych – zakładanych jest na Ukrainie, z optymizmem patrząc na przyszłość kraju. Dzięki wsparciu międzynarodowemu oraz perspektywie przyszłego członkostwa w UE, klimat do prowadzenia biznesu na Ukrainie może się tylko poprawić. Trzymając się wytycznych zawartych w tym raporcie i korzystając z oficjalnych źródeł, możesz dołączyć do grona przedsiębiorców przyczyniających się do odbudowy gospodarczej Ukrainy i jednocześnie czerpać z tego korzyści.

Źródła: Oficjalne przewodniki inwestycyjne rządu Ukrainy, aktualizacje prawa gospodarczego, reformy z lat 2024–2025 oraz analizy ekspertów były wykorzystywane w niniejszym raporcie, aby zapewnić dokładność i najbardziej aktualne informacje. Kluczowe odniesienia to wytyczne UkraineInvest ukraineinvest.gov.ua ukraine.ua, Ustawa o rejestracji działalności bdo.ua bdo.ua, Ustawa o spółkach akcyjnych bdo.ua bdo.ua, Ustawa o licencjonowaniu, regulacje NBU dentons.com dentons.com oraz analizy największych kancelarii prawnych obsługujących Ukrainę (BDO bdo.ua bdo.ua, Dentons dentons.com dentons.com itp.), które stanowią podstawę procedur i polityk opisanych powyżej. Źródła te zapewniają przedsiębiorcom rzetelne informacje na połowę 2025 roku, umożliwiające pewne zakładanie i rozwijanie biznesu na Ukrainie.