- Odkrycie i natura: Kometa 3I/Atlas została po raz pierwszy dostrzeżona 1 lipca 2025 roku przez teleskop przeglądowy ATLAS w Chile. Jest to dopiero trzeci znany obiekt międzygwiazdowy (po ʻOumuamua i komecie Borisov), jaki kiedykolwiek zaobserwowano przelatujący przez nasz Układ Słoneczny [1] [2]. Jej orbita jest silnie hiperboliczna, a kometa pędzi z prędkością około 219 000 km/h (około 60 km/s) [3] [4], co potwierdza, że pochodzi z innego układu gwiazdowego.
- Przelot obok Marsa (3 października 2025): 3I/Atlas zbliży się bardzo blisko do Marsa – na odległość około 30 milionów kilometrów – 3 października 2025 roku [5] [6]. Będzie to najbliższy przelot komety obok jakiejkolwiek planety. ESA informuje, że w dniach 1–7 października jej orbitery marsjańskie (Mars Express i ExoMars Trace Gas Orbiter) będą skierowane na 3I/Atlas, osiągając minimalną odległość (~30 milionów km) 3 października [7] [8]. Tymczasem NASA ogłosiła, że jej aktywa na powierzchni Marsa (łaziki Perseverance i Curiosity) oraz Mars Reconnaissance Orbiter również spróbują zaobserwować kometę w tym oknie czasowym [9]. (Misja Psyche NASA – w drodze do asteroidy 16 Psyche – także „rzuci okiem” na 3I/Atlas w pobliżu Marsa [10].)
- Misja Jowisz (listopad 2025): Po Marsie, europejska sonda Jupiter Icy Moons Explorer (JUICE) skieruje swoje instrumenty na 3I/Atlas w dniach 2–25 listopada 2025 roku [11] [12]. Ten termin jest zamierzony: 3I/Atlas osiąga peryhelium (najbliższe zbliżenie do Słońca) pod koniec października, a JUICE będzie obserwować go tuż po tym wydarzeniu. W peryhelium ciepło Słońca spowoduje gwałtowne uwolnienie lodów komety, tworząc jasną otoczkę i długi warkocz, a JUICE – dzięki swoim potężnym kamerom – ma uchwycić 3I/Atlas w najbardziej aktywnym stanie [13] [14]. ESA podkreśla, że dane z tego okresu „przyniosą najcenniejsze informacje, ujawniając prawdziwy skład chemiczny i aktywność komety w szczytowym natężeniu” (z jasną otoczką gazowo-pyłową) [15].
- Perspektywa z Ziemi (grudzień 2025): 3I/Atlas przez cały czas pozostanie daleko od Ziemi. Nie stanowi dla nas zagrożenia (najbliższe zbliżenie do Ziemi to ok. 1,8 AU, czyli około 169 milionów mil w grudniu 2025 roku [16] [17]). To przelot obok Ziemi umożliwi także ponowne obserwacje, gdy kometa wyjdzie z blasku Słońca. Tymczasem astronomowie na Ziemi już zgromadzili wiele danych: Hubble sfotografował kometę w lipcu, a Webb, SPHEREx i inne teleskopy obserwowały ją do sierpnia [18] [19].
- Rozmiar i skład: Analiza obrazów teleskopowych pokazuje zaskakująco dużą chmurę materii. Obserwacje Hubble’a wyznaczają górną granicę jądra na około 5,6 km średnicy (ale może być ono tak małe jak ~0,44 km) [20]. Co najbardziej uderzające, widma w podczerwieni z JWST i SPHEREx ujawniają, że 3I/Atlas otoczony jest ogromną chmurą dwutlenku węgla – około 95% emisji to CO₂, z jedynie śladową ilością pary wodnej [21]. To kontrastuje z typowymi kometami Układu Słonecznego (które zwykle uwalniają głównie lód wodny), sugerując, że chemia tej komety może być bardzo inna.
- Możliwość naukowa: Astronomowie opisują 3I/Atlas jako „posłańca z daleka”. Jak wyjaśnia Space.com, badanie tej komety pozwoli naukowcom bezpośrednio porównać „jej skład z kometami powstałymi w naszym własnym Układzie Słonecznym” – testując, czy inne układy planetarne mają podobne składniki, czy też zawierają egzotyczne związki chemiczne [22]. W szczególności obserwacje 3I/Atlas w peryhelium (za pomocą JUICE i innych sond) umożliwią pomiar pełnego składu gazów i pyłu, co w zasadzie da chemiczny odcisk palca tej komety. Jeśli jej skład będzie zgodny ze znanymi kometami, sugerowałoby to wspólne budulce w całej galaktyce; jeśli nie, możemy mieć do czynienia z nowymi związkami unikalnymi dla środowiska innej gwiazdy [23] [24].
- Dziwne anomalie i teorie: Kometa już zaskoczyła obserwatorów. Obrazy z Gemini South pokazały słaby „anty-ogon” rozciągający się w stronę przeciwną do Słońca – nietypową konfigurację, bardziej zgodną z kierunkiem wiatru słonecznego niż zwykłe ogony komet [25]. Spektra z Bardzo Dużego Teleskopu wykryły nawet cyjanek i nikiel (ale nie żelazo) w komecie, co jest dziwną proporcją, którą niektórzy porównują do procesów przemysłowych [26]. Te osobliwości wywołały teorie z pogranicza nauki. W szczególności astrofizyk z Harvardu Avi Loeb współautorem pracy argumentującej, że „profil świecenia i trajektoria orbitalna” 3I/Atlas „wymykają się konwencjonalnym wyjaśnieniom” [27], a nawet spekuluje o sztucznym („obcym”) pochodzeniu. Jednak główny nurt nauki pozostaje przy stanowisku, że 3I/Atlas to naturalna kometa. David Jewitt z UCLA (który kierował badaniami Hubble’a) powiedział NPR, że 3I/Atlas wykazuje „klasyczne oznaki zachowania komet”: produkcja pyłu i prędkości wyrzutu są „w granicach oczekiwanych dla aktywności kometarnej” [28], a kometa wciąż znajduje się daleko od Słońca (~4 AU), więc silne emisje gazów pojawią się dopiero później [29]. Krótko mówiąc, większość ekspertów ostrzega, że 3I/Atlas najprawdopodobniej podlega fizyce komety powstałej w zimnych, zewnętrznych rejonach jakiejś odległej gwiazdy.
Patrząc w przyszłość: Czego może nas nauczyć 3I/Atlas
Zbliżenie w tym tygodniu to dopiero początek intensywnej kampanii obserwacyjnej. Gdy 3I/Atlas schowa się za Słońcem pod koniec października, teleskopy naziemne stracą go z oczu, ale satelity Marsa i Jowisza (a później teleskopy na Ziemi w grudniu) będą kontynuować obserwacje. Podczas peryhelium i w trakcie oddalania się komety za Jowisza (na początku 2026 roku) powinna ona ujawnić swoje tajemnice – lub przynajmniej swoje typowe kometarne oblicze. Jak zauważa jeden z komentatorów, obserwacja 3I/Atlas w tej aktywnej fazie „da jedne z najjaśniejszych dotąd wskazówek dotyczących zagadki międzygwiezdnych komet” [30]. Bez względu na to, czy zachowa się zgodnie z oczekiwaniami, czy zaskoczy naukowców, astronomowie na całym świecie będą monitorować każdy ślad gazu, pyłu lub światła, który wyemituje. To rzadkie kosmiczne spotkanie rozgrywa się na naszych oczach, a NASA, ESA i obserwatoria łączą dane w nadziei na ostateczne zrozumienie natury tego galaktycznego gościa [31] [32].
Źródła: Obserwacje i plany misji NASA i ESA; raporty The Independent/AP [33] [34]; analizy i komentarze ekspertów Space.com [35] [36]; prasa astronomiczna (Sky & Telescope) [37] [38]; oraz opublikowane badania (Avi Loeb i in., David Jewitt i in.) [39] [40]. Wszystkie daty i dane są aktualne na październik 2025 r.
References
1. www.esa.int, 2. www.space.com, 3. dailygalaxy.com, 4. www.space.com, 5. apnews.com, 6. www.esa.int, 7. www.esa.int, 8. www.skyatnightmagazine.com, 9. www.skyatnightmagazine.com, 10. www.space.com, 11. www.esa.int, 12. www.space.com, 13. www.esa.int, 14. www.space.com, 15. www.space.com, 16. apnews.com, 17. science.nasa.gov, 18. science.nasa.gov, 19. dailygalaxy.com, 20. science.nasa.gov, 21. dailygalaxy.com, 22. www.space.com, 23. www.space.com, 24. dailygalaxy.com, 25. dailygalaxy.com, 26. dailygalaxy.com, 27. www.thesouthafrican.com, 28. www.thesouthafrican.com, 29. www.thesouthafrican.com, 30. www.space.com, 31. www.space.com, 32. www.thesouthafrican.com, 33. apnews.com, 34. www.space.com, 35. www.space.com, 36. www.space.com, 37. www.skyatnightmagazine.com, 38. www.skyatnightmagazine.com, 39. www.thesouthafrican.com, 40. www.thesouthafrican.com
