• Nadir Meteor Yağmuru Zirveye Ulaşıyor: Eylül Epsilon Perseidleri meteor yağmuru, 9 Eylül sabahı yaklaşık ~5 meteor/saat gibi mütevazı bir zirveye ulaşıyor, ancak parlak ay ışığı, görülebilen “kayan yıldızları” saatte sadece birkaç tane ile sınırlayacaktır in-the-sky.org. En iyi gözlem, Perseus takımyıldızının radyantı en yüksekteyken, şafaktan hemen önce yapılır.
• Aurora İzleme (Yüksek Enlemler): 9–10 Eylül tarihleri arasında büyük bir jeomanyetik fırtına beklenmiyor services.swpc.noaa.gov, ancak Kuzey Işıkları yüksek enlem bölgelerinde hâlâ mümkün. Kuzey bölgelerdeki gökyüzü gözlemcileri (ör. Kanada, Kuzey Avrupa) olası bir güneş aktivitesi artışı için aurora uyarılarını takip etmelidir.
• Gezegenler Geçidi: Satürn tüm gece parlıyor (yılın en parlak zamanına yaklaşıyor) ve Jüpiter gece yarısı civarında doğuyor, parlak Venüs ise şafak öncesi doğu gökyüzüne hükmediyor. Mars ve Merkür ise büyük ölçüde görünmüyor (Mars alacakaranlıkta çok alçakta; Merkür ise güneşin parlaklığında kaybolmuş durumda) space.com space.com.
• Parlak Ay & Tutulma Sonrası Parıltı: Ay, bu gecelerde dolunaydan yaklaşık 3 gün geçmiş, küçülen şişkin evrede ve geç saatlerde doğarak soluk yıldızları/meteorları gölgede bırakıyor in-the-sky.org. (Bu, 7–8 Eylül’de Asya, Afrika, Avrupa ve Avustralya’dan izlenebilen muhteşem tam ay tutulması’ndan hemen sonra gerçekleşiyor spaceweather.com.) Gerçekten karanlık gökyüzü için kısa bir pencere, ay doğmadan önce akşamın erken saatlerinde mevcut amsmeteors.org.
• Uydu Geçişleri (ISS & Daha Fazlası): Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) ve Çin’in Tiangong istasyonu bu hafta birçok konumda gözle görülebilir geçişler yapıyor. ISS, yörüngedeki en parlak insan yapımı nesnedir – elverişli geçişlerde Venüs’ten yaklaşık 2,5 kat daha parlak olabilir space.com – alacakaranlıkta veya şafakta, karanlık gökyüzüne karşı güneş ışığı aldığında hızlı hareket eden bir yıldız gibi görünür nasa.gov. Tiangong ise daha küçük olmasına rağmen, iyi bir geçişte yine de Venüs benzeri bir parlaklığa ulaşabilir space.com. Ayrıca herhangi bir “uydu treni”ne de dikkat edin: SpaceX, 6 Eylül’de 24 Starlink uydusu fırlattı space.com ve fırlatmayı takip eden günlerde bu uydular genellikle alacakaranlık gökyüzünde parlak inci taneleri gibi sıralanır space.com. (Bu oluşumlar kısa ömürlüdür, çünkü uydular daha yüksek yörüngelere dağılır.)

Meteor Yağmuru: Eylül Epsilon Perseidleri

Bir yıllık meteor yağmuru Eylül ayı başında gökyüzünü süslüyor – ancak bu küçük bir yağmur. Eylül Epsilon Perseidleri, Dünya’nın tanımlanamayan bir kuyruklu yıldızın ardında bıraktığı enkazdan geçmesiyle yaklaşık 5-21 Eylül tarihleri arasında aktiftir in-the-sky.org. Bu yağmuru Ağustos’un ünlü Perseidleri ile karıştırmayın; Eylül Epsilon Perseidleri çok daha sönüktür ve çok daha az meteor üretir space.com space.com. 2025’te, en yüksek etkinliğin 9 Eylül’de saat 8:00 EDT (12:00 GMT) civarında olması bekleniyor space.com in-the-sky.org. Bu zamanlama, meteorları görme şansının en yüksek olduğu zamanın 9 Eylül’ün şafak öncesi saatleri olduğu anlamına geliyor, ancak önceki ve sonraki sabahlar da birkaç kayan yıldız sunabilir.

İdeal karanlık gökyüzü koşullarında ve radyant tam tepedeyken, bu yağmur zirvede yaklaşık saatte 5 meteor üretebilir (zenital saatlik oran ~5) in-the-sky.org. Pratikte, gözlemciler zirvede en fazla saatte 3–5 meteor görebileceklerdir ve çevreleyen gecelerde daha az meteor gözlemlenecektir in-the-sky.org. Radyant – meteorların gökyüzünde ortaya çıktığı nokta – Perseus takımyıldızında, değişken yıldız Algol’un (“Şeytan Yıldızı”) çok uzağında değildir. Radyant gece ilerledikçe yükselir; gece geç saatlerde ve sabah erken saatlerde, kuzey yarımkürenin orta enlemlerinde neredeyse tam tepededir in-the-sky.org in-the-sky.org. Bu yüzden şafaktan hemen önce meteor gözlemi için en uygun zamandır. Ancak, radyant ufkun üzerinde olduğu sürece her an meteorlar görülebilir, hatta gecenin daha erken saatlerinde bile (New York’ta Perseus, gece karanlığından yaklaşık bir saat sonra yükselir) space.com. Akşam dışarıdaysanız, belki atmosferi sıyıran erken bir Perseid earthgrazer’ı görebilirsiniz – fakat asıl etkinliğin gece geç saatlerde artmasını bekleyin.

Ay ışığı, bu 2025 gösterisi için büyük bir zorluk. Ay, 7 Eylül’de dolunay oldu (bazı bölgeler için Hasat Ayı) ve 9-10 Eylül’de hala parlak bir küçülen şişkin ay olarak kalıyor. Bu da ayın doğuşunun akşamın ortasından sonuna doğru gerçekleşeceği ve şafak vaktine kadar gökyüzünü ışıkla dolduracağı anlamına geliyor. Amerikan Meteor Topluluğu, hafta ilerledikçe Ay’ın her gece daha geç doğacağını ve böylece “alacakaranlığın bitişi ile ayın doğuşu arasında en azından kısa bir gözlem fırsatı penceresi” olacağını belirtiyor amsmeteors.org. 9-10 Eylül’de, gece karanlığı bastıktan sonra birkaç saatlik aysız bir gökyüzüne sahip olabilirsiniz – bu, birkaç erken meteor görmek (ve genel olarak yıldız gözlemi yapmak) için faydalı. Ay yükseldikten sonra, gümüşi parıltısı daha sönük meteorları silikleştirecek, bu yüzden yalnızca daha parlak ateş topları öne çıkacak in-the-sky.org. Şansınızı artırmak için: mümkün olan en karanlık gökyüzünü bulun (şehir ışıklarından uzak), Ay’a sırtınızı dönün (örneğin, Ay’ı arkanızda tutun) ve gözlerinizin karanlığa uyum sağlaması için yaklaşık 30 dakika bekleyin. Deneyimli gözlemciler, Perseus’a doğrudan bakmak yerine, gökyüzünde radyanttan yaklaşık 40° uzaklıkta geniş bir alanı taramanızı öneriyor space.com – orada görülen meteorlar genellikle daha uzun izler bırakır. Ay ışığına rağmen, karanlık bir bölgede sabırlı bir gökyüzü gözlemcisi, bir iki saatlik gözlemde hala dilek tutmaya değer birkaç ışık çizgisi yakalayabilir.

Eğlenceli bilgi: Bu küçük yağmurun ana kuyruklu yıldızı aslında bilinmiyor – bu da hala tam olarak açıklanmayı bekleyen kuyruklu yıldız kalıntı akıntılarının olduğunu hatırlatıyor space.com. Gördüğümüz meteorlar, Dünya’nın yaklaşık 70–100 km yukarısında yanan in-the-sky.org küçük toz parçacıklarıdır (genellikle kum tanesi büyüklüğünde). Her bir parıltı, eski bir kuyruklu yıldızın enkazından bir parçanın atmosferimizde ateşli bir sona ulaşmasıdır. Yakaladığınız her meteordan keyif alın; bundan sonra bir sonraki önemli meteor yağmuru Drakonidler Ekim başında, ardından Ekim sonunda Orionidler olacak.

Auroralar ve Atmosferik Olaylar

Kuzey Işıkları bu hafta bir gösteri sunacak mı? Kısa cevap: muhtemelen yüksek enlemler dışında pek mümkün değil, ancak tetikte kalmakta fayda var. Şu anda Güneş’in 11 yıllık aktivite döngüsünün zirvesine yakınız, bu nedenle 2025’te güneş fırtınaları sıkça yaşandı. Hatta, güçlü bir CME (koronal kütle atımı) Eylül başında (Labor Day civarı) G2–G3 seviyesinde jeomanyetik fırtınalara yol açtı ve ABD’nin iç kesimlerine kadar auroralar görüldü spaceweather.gov. Ancak, 9–10 Eylül geceleri için, tahminciler herhangi bir önemli jeomanyetik fırtına beklemiyor. NOAA’nın Uzay Hava Tahmin Merkezi’ne göre, “Bu dönemde G1 (Küçük) veya daha büyük jeomanyetik fırtına beklenmiyor”, çünkü bize doğru gelen büyük bir güneş rüzgarı rahatsızlığı yok services.swpc.noaa.gov. Resmi 3 günlük tahmin, en fazla kararsız koşullar (Kp ~2–3) öngörüyor; bu da genellikle kutup bölgeleri dışında minimum aurora anlamına gelir services.swpc.noaa.gov services.swpc.noaa.gov.

Bununla birlikte, auroralar ünlü şekilde kaprislidir ve bizi şaşırtabilir. Manşetlere çıkacak bir güneş fırtınası olmasa bile, yüksek enlem bölgeleri – kuzey Kanada, Alaska, İzlanda, İskandinavya, Sibirya ve Güney Işıkları için Yeni Zelanda/Tasmanya’nın güneyi – hafif aurora parıltıları veya küçük gösteriler görebilir, eğer jeomanyetik aktivitede küçük bir artış olursa. Örneğin Alaska Üniversitesi Jeofizik Enstitüsü’nün tahmini, gezegen K-indeksinin Kp 4 (orta) civarında seyredeceğini gösteriyor 9 ve 10 Eylül’de gi.alaska.edu. Kp 4 tam anlamıyla bir fırtına için yeterli olmasa da, aşırı kuzey bölgelerde (Arktik Dairesi içinde veya 60’lı enlemlerin üstünde) tepede aurora görülebilir ve belki ABD–Kanada sınırı kadar güneyde ufukta hafif yeşilimsi bir parıltı oluşabilir. Eğer gökyüzü açıksa, orta şiddette aurora gösterileri kuzey Alaska veya kuzey Kanada gibi yerlerde tepede, daha güneyde ise ufka yakın görülebilir (en azından karanlık gökyüzü ve kuzeye açık bir görüşü olanlar için) gi.alaska.edu gi.alaska.edu.

Orta enlem bölgelerdeki okuyucuların çoğunluğu için, bu belirli gecelerde kuzey ışıklarını görme olasılığı, beklenmedik bir güneş patlaması olmadıkça düşüktür. Yine de, gökyüzü gözlemine meraklı olanların gerçek zamanlı aurora uyarılarını takip etmeleri iyi bir alışkanlıktır. Güneş parladığında uzay hava koşulları hızla değişebilir. NOAA aurora panosunu veya aurora etkinliği ovalini gösteren uygulama/web takipçilerini izleyebilirsiniz. (İpucu: NOAA’nın 30 dakikalık aurora tahmin haritası ve Kp indeksi kullanışlı araçlardır – genellikle auroraların ABD’nin “alt 48” eyaletlerine veya Orta Avrupa enlemlerine inmesi için Kp 5 veya üzeri gerekir.)

Önemli olarak, sonbahar ekinoksuna (23 Eylül) yaklaşıyoruz ve ilginç bir şekilde, aurora etkinliği genellikle her yıl ekinokslar civarında zirve yapar. Bilim insanları, Russell–McPherron etkisi ile auroraların sonbahar ve ilkbahar ekinoksları civarında neden daha sık görüldüğünü açıklarlar earthsky.org. Temelde, Dünya’nın eğikliğinin jeomanyetik geometrisi nedeniyle, güneş rüzgarının manyetik alanı ekinoks zamanlarında manyetik savunmamızı daha kolay aşabilir, enerjik parçacıkların girmesine izin veren çatlaklar açar earthsky.org earthsky.org. Pratikte, Eylül sonu tarihsel olarak Kuzey Işıkları için en uygun zamandır. Yani 9–10 Eylül sessiz geçse bile, ayın ilerleyen günlerinde jeomanyetik bir sürpriz olursa şaşırmayın. Uyarıları açık tutun ve aurora ovali genişlerse dışarı çıkmaya hazır olun – ışıklar önce soluk süt beyazı veya yeşilimsi bulutlar olarak görünebilir, daha sonra dalgalanan yeşil perdeler veya daha güçlü bir fırtına olursa pembe ve mor patlamalarına dönüşebilir.

Auroralara ek olarak, airglow (üst atmosferin yaygın parıltısı) ve noctilucent bulutlar (yaz alacakaranlığında görülebilen nadir elektrik-mavi bulutlar) gökyüzü gözlemcilerinin bazen fark ettiği diğer atmosferik olaylardır. Ancak, Kuzey Yarımküre’de noctilucent bulut mevsimi esasen Ağustos’ta sona erer, bu yüzden Eylül’de görülmeleri olası değildir. Airglow her zaman bir seviyede mevcuttur ama sadece çok karanlık yerlerden fark edilir (ve 7–8 Eylül ay tutulması sırasında dramatik şekilde görünür hale gelmiştir spaceweather.com). Yani, bu geceler için umulacak ana atmosferik ışık gösterisi auroradır. Yüksek enlemli bir bölgede iseniz, yatmadan önce aurora ovalini ve Kp indeksini kontrol etmekte fayda var – belki de gökyüzünün ince yeşil dansını yakalayabilirsiniz.

Gezegenler ve Ay: Eylül’ün Göksel Dizilişi

Parlak gezegenler Eylül gökyüzünde harika bir gösteri sunuyor, çıplak gözle ve küçük teleskoplarla kolayca gözlemlenebilecek hedefler oluşturuyor. 9–10 Eylül gecelerinde şunlara bakabilirsiniz:

• Satürn – Halkalı gezegen şu anda en iyi halinde. Gün batımında doğuyor ve tüm gece boyunca görünür kalıyor, Oğlak/Kova sınırında yer alıyor (alacakaranlıkta doğuda alçakta, gece yarısı güneyde daha yüksekte). Satürn, 21 Eylül’de karşı konuma yaklaşıyor, bu tarihte yılın Dünya’ya en yakın konumunda olacak space.com. Bu hafta bile yaklaşık +0.6 kadir parlaklığıyla – çıplak gözle sabit, sarımsı bir “yıldız” olarak görülebilecek kadar parlak. Eğer 8 Eylül’de Satürn yakınındaki neredeyse dolunay‘ı gördüyseniz (yaklaşık 5.5° arayla güzel bir kavuşum yaşadılar space.com), şimdi Satürn’ü tanımlamak için bu anıyı kullanabilirsiniz – o bölgedeki tek parlak nokta. 9–10 Eylül’de Ay ilerlemiş olacak, ancak Satürn yerel saatle yaklaşık 21.00’de doğudan yükselerek kolayca bulunabilir. Bir teleskopta, Satürn’ün ünlü halkaları bu yıl neredeyse kenardan görülüyor (karşı konumda kenardan yalnızca ~1.5–2.5° eğimli) space.com. Bu, halkaların Satürn diskinin her iki yanında ince bir ışık çizgisi gibi göründüğü anlamına geliyor. Birkaç yıl öncesine göre geniş ve parlak görünmeseler de, hala onları ayırt edebilir ve hatta Satürn’ün en büyük uydusu Titan’ı (8. kadir) bir amatör teleskopta görebilirsiniz. Satürn’ün geniş uydu ailesi ve hassas halka ayrımları için daha büyük açıklık gerekir. Yine de, sıradan gözlemciler için, Satürn’ün altın rengini çıplak gözle veya dürbünle görmek – ve yaklaşık 1.3 milyar kilometre uzaktaki bir gezegene baktığınızı bilmek – heyecan vericidir.
• Jüpiter – Gezegenlerin kralı Jüpiter, Satürn’ün hemen ardından gökyüzünde bir gösteri sunuyor. Şu anda gece yarısından kısa bir süre sonra doğuyor ve şafak öncesi saatlerde batı gökyüzüne hakim oluyor (akşam gözlemcileri için, her gece biraz daha geç doğudan yükselecek – ay sonunda 22.00’den önce doğacak). Jüpiter şu anda parlak beyaz, –2.1 kadir space.com, en parlak yıldızlardan bile daha parlak. Gece geç saatlere kadar uyanık kalırsanız (veya çok erken kalkarsanız), sabah alacakaranlığından önce Jüpiter’i güneyde yüksekte göreceksiniz; Venüs ve Ay ufka yakınken hoş bir işaretçi. Sabit bir dürbün veya küçük bir teleskopla bile Jüpiter’in diskini görebilir ve genellikle dört büyük Galilei uydusunu – Io, Europa, Ganymede ve Callisto – gezegenin yakınında hizalanmış küçük yıldız noktaları olarak seçebilirsiniz. Tüm uydular en küçük teleskoplarda bile farklı dizilimlerde her gece görülebilir. Olağan dışı manzaralara dikkat edin: Bazen Jüpiter’in uydularından birinin Jüpiter bulutlarının üzerine küçük siyah bir gölge geçişi yaptığını görebilir veya Büyük Kırmızı Leke’yi Dünya’ya dönükse izleyebilirsiniz. 9–10 Eylül’de özel bir kavuşum olmasa da, gelecek hafta hilal Ay Jüpiter’e katılacak (16 Eylül’de şafak öncesi gökyüzünde Ay, Jüpiter ve İkizler takımyıldızındaki Castor ve Pollux yıldızlarıyla güzel bir grup oluşturacak space.com).
• Venüs – Yazın büyük bir kısmını görünürde geçirdikten sonra (Dünya ile Güneş arasından geçerek), Venüs sabah yıldızı olarak geri döndü ve gün doğumundan önce doğuda göz kamaştırıyor. Eylül ayının başlarında, Venüs Kuzey yarımkürenin orta enlemlerinde Güneş’ten yaklaşık 2,5–3 saat önce doğuyor space.com. Yerel saatle 4–5 civarında, bu gezegeni parlak beyaz (kadiri –3,9) olarak doğu-kuzeydoğu ufkunda alçakta göreceksiniz space.com. Venüs’ü karıştırmak mümkün değil – şafak öncesi gökyüzündeki en parlak ışık noktası açık ara odur. 9–10 Eylül’de, Venüs her sabah Aslan takımyıldızında daha yükseğe tırmanıyor. Teleskopta hâlâ şişkin disk olarak görünüyor (Venüs, Ay gibi evreler gösterir; şu anda büyük hilal evresini geçti ve Dünya’dan uzaklaştıkça boyutu küçülüyor). Şu anda teleskoplarda ayrıntısız (sadece parlak beyaz bir küre) olsa da, Venüs çıplak gözle muhteşem bir görüntüdür. Güneş doğmadan yaklaşık 90 dakika önce, daha yüksekte ve daha karanlık bir gökyüzüne karşı bakmayı deneyin. İpucu: Dürbününüz varsa, Venüs’ün çevresinde yaklaşık 10° kadar bir alanı tarayın – bazen Arı Kovanı yıldız kümesini veya Regulus’u yakınında görebilirsiniz. Hatta, ayın ilerleyen günlerinde (19 Eylül) Venüs, şafakta incelen hilal Ay ve parlak yıldız Regulus ile muhteşem bir yakın kavuşum yaşayacak space.com – takviminize not etmelisiniz. 9–10 Eylül’de, Venüs’ün yalnız ihtişamının tadını çıkarın; erken kalkanlar için harika bir “sabah işareti”.
• Mars – Kızıl gezegen şu anda gözlemlenmesi çok zor, esasen akşam gökyüzünden kaybolmak üzere. Mars, 2022’deki son karşıtlığından bu yana aylarca soldu ve küçüldü, ve Eylül 2025’te bizden çok uzakta, Güneş’in diğer tarafında olacak. Eylül boyunca Mars, alacakaranlıkta ufka yakın duruyor, akşam alacakaranlığında kayboluyor. “Resmi olarak” gökyüzü tamamen kararmadan önce batıyor space.com. 9–10 Eylül civarında, eğer batı-güneybatı ufkunuz çok açıksa ve tam olarak nereye bakacağınızı biliyorsanız, Mars’ı (~1,7 kadir, yani şu anda oldukça sönük) gün batımından yaklaşık 30–45 dakika sonra, çok alçakta ve parlak gökyüzü parıltısı arasında görmeyi deneyebilirsiniz. Gerçekçi olarak, bu sadece zorluk arayanlar için; çoğu sıradan gözlemci için Mars görünmez olacak, Güneş’in parıltısı tarafından bastırılacak. (Mars, Kasım ortasında kavuşum noktasına ulaşmak üzere, ardından gelecek yılın başında sabah gökyüzüne geçecek.) Yaklaşan bir görüntü: 12 Eylül civarında, Mars Spica yıldızına (Başak takımyıldızının en parlak yıldızı) sadece birkaç derece yaklaşacak – fakat yine, her ikisi de alacakaranlıkta çok alçakta olacak, tespit etmek için muhtemelen dürbün ve açık bir gökyüzü gerekecek space.com. Eylül sonunda Mars, esasen gün batımında kaybolacak. Mars’ın yeniden şafak öncesi gökyüzünde ortaya çıkması için kışa kadar beklememiz gerekecek. Yani eğer tam bir Mars hayranıysanız, 9–10 Eylül temelde bir veda bakışı fırsatı – gün batımından yaklaşık 40 dakika sonra, batı-güneybatı ufkunun hemen üzerinde kontrol edin ve çok sönük kırmızımsı bir nokta yakalayabilirsiniz (dürbün yardımcı olur). Başarısız olursanız şaşırmayın; Mars şu anda gerçekten görünürlüğün sınırında.
• Merkür – Ne yazık ki, Merkür bu dönemde dünyanın çoğu için gözlemlenemiyor. En içteki gezegen, sabah görünümünden akşam görünümüne geçiyor. Üst kavuşum (Güneş’in arkasında) noktasına 13 Eylül’de ulaşıyor space.com. Tüm ay boyunca Güneş’in parıltısında gömülü kalıyor – Eylül boyunca kuzey yarımkürenin orta enlemlerindeki gözlemciler için “umutsuzca alçakta” space.com. Eylül başında Merkür teknik olarak sabah gökyüzündeydi, ancak Güneş’ten sadece biraz önce doğuyordu; ay ortasında Güneş’in arkasından geçiyor ve ay sonunda akşam alacakaranlığında görünmeye başlayacak (Ekim ayında çok daha iyi bir akşam görünümü olacak). Eğer tropiklerde veya Güney Yarımküre’de yaşıyorsanız, Eylül’ün son haftasında Merkür’ü alacakaranlıkta çok alçakta görme şansınız az da olsa olabilir, ancak özellikle 9–10 Eylül’de, Merkür esasen görülemez durumda. Enerjinizi Merkür’ün bir sonraki elverişli görünümü için saklayın.

Ay: Belirtildiği gibi, bu gecelerde küçülen şişkin Ay var. 9 Eylül’de Ay yaklaşık %85 aydınlatılmış olacak ve akşamın ortasında doğacak; 10 Eylül’de ise yaklaşık %75 aydınlatılmış olacak ve biraz daha geç doğacak. Ay bu tarihlerde Balık burcunda in-the-sky.org ve 8 Eylül’deki yakın karşılaşmalarından sonra her gece Satürn’den daha da uzaklaşacak. Ay’ın parlak varlığı derin uzay gözlemleri ve meteor gözlemleri için bir engel olsa da, kendi başına hâlâ güzel bir gök cismidir. Bir teleskobunuz veya iyi bir dürbününüz varsa, Ay yüzeyine bir bakın – terminatör (gölge çizgisi) o gecelerde ilginç arazilerden geçiyor olacak. Örneğin, 10 Eylül’ün şafak öncesi saatlerinde Ay son dördün evresine yaklaşacak ve Apenin Dağları ile Eratosthenes Krateri gibi oluşumlar terminatörde uzun gölgeler bırakıyor olabilir. Ve tabii ki, ay ışığının kendisi de takdir edilebilir – ay ışığıyla aydınlanmış bir gece, sönük yıldız gözlemi için ideal olmasa da, gezintiye çıkanlar veya fotoğrafçılar için güzel olabilir. Sadece unutmayın ki, ay ışığı gökyüzü kontrastını önemli ölçüde azaltacaktır, bu yüzden ciddi Samanyolu gözlemlerini Ay’ın ortadan kaybolduğu daha sonraki bir tarihe saklayın. Bir sonraki yeni ay 21 Eylül’de olacak ve gerçekten karanlık geceleri geri getirecek (ve tesadüfen, 22 Eylül’de güney yarımkürenin bazı bölgelerinden görülebilecek bir parçalı güneş tutulması da getirecek – şu anki 9–10 Eylül penceremizin dışında, ama tutulma avcıları için not edilmeye değer).

ISS, Uydular ve “Gökyüzü Trafiği” Öne Çıkanlar

İnsan yapımı nesneler de gece gökyüzü gösterisinin bir parçası! Uydular her gece sessizce gökyüzünde süzülür ve ne zaman bakacağınızı bilirseniz oldukça ilginç olanlarını görebilirsiniz. 9–10 Eylül akşamlarında, en parlak yapay uydulardan ikisi – Uluslararası Uzay İstasyonu ve Çin’in Tiangong uzay istasyonu – dünyanın birçok yerindeki gözlemciler için elverişli geçişlere sahip olacak.

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS): ISS, Dünya’nın yaklaşık 420 km üzerinde yörüngededir ve devasadır (yaklaşık bir futbol sahası büyüklüğünde). Açık ara görebileceğimiz en parlak uydudur, büyük yansıtıcı güneş panelleri sayesinde space.com space.com. İyi bir geçişte, ISS genellikle gökyüzünde birkaç dakika boyunca kayan, hızlı hareket eden, sabit beyaz bir “yıldız” gibi görünür. Yanıp sönmez (uçakların aksine) ve yüksekten uçan bir jetten çok daha hızlı hareket eder. Tepedeyken, Venüs’le parlaklıkta yarışabilir – hatta bazı geçişlerde ISS, panellerinden güneş ışığı yansıdığında kısa süreliğine –7 ila –8 kadir parlaklığa ulaşabilir, bu da Venüs’ten 19 kata kadar daha parlak olabilir space.com. Normal geçişlerde genellikle –3 ila –4 kadir civarındadır, bu da tüm yıldızlardan daha parlak olduğu anlamına gelir. Tüm gözlemler, istasyonun karanlık gökyüzüne karşı güneş ışığı aldığı gün batımından sonraki veya gün doğumundan önceki bir iki saat içinde gerçekleşir nasa.gov. 9–10 Eylül için, tam izleme saatleri bulunduğunuz yere bağlıdır; Kuzey Amerika ve Avrupa’daki birçok yerde bu hafta ISS geçişleri akşam saatlerinde gerçekleşirken, diğer bölgeler sabahın erken saatlerinde görebilir. Örneğin (varsayımsal olarak) ISS, ABD Ortabatı üzerinde yerel saatle 8–9 civarında, Avrupa’nın bazı bölgelerinde ise akşam biraz daha geç saatlerde görülebilir. Üzerinizden geçip geçmediğini/ne zaman geçeceğini öğrenmek için, NASA’nın Spot the Station servisi veya Heavens-Above gibi uygulamaları kullanabilirsiniz – sadece şehrinizi girerek yaklaşan gözlem saatlerini öğrenebilirsiniz. NASA’nın açıkladığı gibi, “Tüm ISS gözlemleri, gün doğumundan veya gün batımından birkaç saat önce ya da sonra gerçekleşir… çünkü Güneş, istasyona yansır ve karanlık gökyüzüne karşı kontrast oluşturur.” nasa.gov Eğer ISS’yi görürseniz, ona el sallayın – şu anda genellikle 7 astronot istasyonda bulunuyor ve Dünya etrafında günde 16 kez dönerken bilimsel deneyler yapıyorlar!

Tiangong (Çin Uzay İstasyonu): Tiangong gökyüzüne daha yeni eklenen bir istasyon. 2021–2022’den beri faaliyette olan Tiangong, ISS’den daha küçük (yaklaşık 1/5’i kadar kütleye sahip) ama yine de oldukça parlak. Tiangong, ~340–380 km irtifada ve 41,5° eğiklikle yörüngede dolaşıyor; bu da ISS kadar kuzeye veya güneye gitmediği anlamına geliyor (yaklaşık 60°K/G enlemlerine kadar görülebilir) iss-tracker.com. Eğer Tiangong bulunduğunuz bölgenin üzerinden geçerse, ISS’ye benzer şekilde görünür ancak genellikle biraz daha sönük ve daha hızlı hareket eder (çünkü daha alçakta). En parlak halinde, Tiangong yaklaşık kadir –4 parlaklığa ulaşabilir, yani neredeyse Venüs kadar parlak olur space.com. Daha yaygın olarak, tipik bir geçişte –1 ila –2 kadir civarında olabilir (Jüpiter ile karşılaştırılabilir). Yine de, nereye bakacağınızı biliyorsanız çıplak gözle kolayca görebileceğiniz kadar parlaktır. Güzel bir fırsat da şu ki, bazen ISS ve Tiangong’u art arda gökyüzünde görebilirsiniz. Hatta bu yazın başlarında, Avrupa ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerindeki gökyüzü gözlemcileri, belirli şafak geçişlerinde iki istasyonu aynı anda gökyüzünde görebildiler space.com. 9–10 Eylül için, Tiangong’un geçişlerini görmek üzere bir uydu takipçisi kontrol edin – örneğin, 10 Eylül’de ABD Doğu Kıyısı’ndaki bazı yerlerde Tiangong’un akşam geçişi yerel saatle 20:40 civarındaydı astroviewer.net. İki uzay istasyonunu bir gecede görmek modern bir heyecan ve alçak Dünya yörüngesinin ne kadar hareketli hale geldiğini gerçekten gösteriyor. Eğer Tiangong’u yakalarsanız, şu anda üç Çinli taykonotun görevde olduğunu unutmayın.

Diğer Uydular & “Trenler”: Gökyüzü uydularla dolup taşıyor – kelimenin tam anlamıyla on binlercesi var. Akşam karanlığından sonra dışarı çıkıp sabırla gökyüzüne bakarsanız, büyük ihtimalle birkaç dakika içinde birinin sessizce süzüldüğünü göreceksiniz space.com. Çoğu soluktur, ancak onlarcası çıplak gözle görülebilir. Özellikle, SpaceX Starlink uyduları gökyüzümüze birçok yeni hareketli ışık ekledi. SpaceX yeni bir Starlink internet uydusu grubu fırlattığında, bunlar başlangıçta sıkı bir küme veya çizgi halinde birbirine yakın durur. Bu da genellikle “Starlink uydu treni” olarak adlandırılan çarpıcı bir olguya yol açar. Fırlatmadan hemen sonraki günlerde, bu uydular alacakaranlık gökyüzünde sırayla, eşit aralıklı parlak noktalar dizisi olarak – bazen arka arkaya 20 veya daha fazla – görünür. O kadar sıra dışı bir manzaradır ki, habersiz gözlemciler bunu uzaylı filosu sanabiliyor! space.com Eğer hiç Starlink treni görmediyseniz, mutlaka göz atmaya değer – ancak zamanlama çok önemlidir, çünkü tren birkaç gün içinde dağılır. Tam da bu hafta, 6 Eylül’de, SpaceX Kaliforniya’dan 24 yeni Starlink uydusu fırlattı space.com. 9–10 Eylül gecelerine gelindiğinde, bu grup (Starlink Group 17-2) 3–4 gündür yörüngede olacak. Dağılmaya başlamış olacaklar, ancak yörünge fazına bağlı olarak hâlâ birbirlerine nispeten yakın olabilirler. İnternette raporlara bakın veya Starlink konumlarını gösterebilen Heavens-Above gibi bir takipçi kullanarak, bulunduğunuz yerde belirgin bir “uydu zinciri”nin geçip geçmeyeceğini kontrol edin. Genellikle, bunlar gün batımından hemen sonra görülebilir. Örneğin, bir Starlink treni aynı yolu takip eden 20 hızlı hareket eden ışık dizisi olarak görünebilir. Genellikle gökyüzünü geçmeleri birkaç dakika sürer. Yüksek operasyonel yörüngelerine (~550 km yukarı) tırmandıkça, hızla sönükleşir ve dağılırlar space.com – yani bu gösteri uzun sürmez. Fırsatınız varken izleyin! (Ve kaçırırsanız endişelenmeyin – SpaceX sık sık Starlink fırlatıyor, bu yüzden daha fazla şansınız olacak.)

Starlink’lerin dışında, eski uydu parlamalarını da görebilirsiniz. Dramatik parlamalar üreten klasik Iridium uyduları çoğunlukla artık yok, ancak diğer uydular zaman zaman panelleri Güneş’i yakaladığında parlar. Bir örnek olarak, negatif kadir parlaklığına ulaşabilen Envisat veya bazen formasyon halinde hareket eden birden fazla yakın uydu olarak görünen NOSS üçlüleri verilebilir. Ayrıca, yansıtılan güneş ışığında başımızın üzerinde süzülen kadar büyük olan sayısız “uzay çöpü” – roket gövdeleri, işlevsiz uydular – de var space.com. Bunlar gündelik gözlem için öngörülebilir olmasa da, günümüzde gece gökyüzünün sadece yıldızlar ve gezegenlerden ibaret olmadığının, aynı zamanda insan teknolojisinin yoğun bir otoyoluna dönüştüğünün bir hatırlatıcısıdır. ABD Uzay Komutanlığı’na göre, 30.000’den fazla izlenen nesne Dünya yörüngesinde dönüyor (ve milyonlarca daha küçük enkaz parçası) space.com, bu yüzden artık birçok gece kuşunun düzenli olarak gizemli “hareketli yıldızlar” görmesi şaşırtıcı değil.

Nasıl Takip Edilir ve İzlenir: 9–10 Eylül’de uydu gözlem keyfinizi en üst düzeye çıkarmak için çevrimiçi araçları kullanmayı düşünün. Heavens-Above web sitesi (veya uygulaması) mükemmeldir: Konumunuzu girin ve bölgeniz için tüm görülebilir uydu geçişlerini listeler; ISS, Tiangong, Starlink’ler vb. dahil. NASA’nın Spot The Station sitesi (spotthestation.nasa.gov) ISS’ye odaklanır ama çok kullanıcı dostudur – hatta ISS geçiş uyarılarına abone olabilirsiniz. Bir diğer harika kaynak ise, harita üzerinde gerçek zamanlı uydu takibi sunan N2YO.com’dur (Space.com da N2YO destekli bir “Uydu Takipçisi” barındırıyor space.com). Unutmayın, uydu görünürlüğü, sizin karanlıkta olduğunuz sırada uydunun güneş ışığında olmasına bağlıdır. Bu nedenle, çoğu uydu gün batımından hemen sonra akşamları veya gün doğumundan önce sabahları görülür – uydu, Dünya’nın gölgesinden çıkarak güneş ışığına girer ya da tam tersi, aniden görünmesine veya kaybolmasına neden olur. Örneğin, ISS’in Dünya’nın gölgesinden çıkarak gökyüzünde bir anda belirdiğini, sonra geçiş yapıp tekrar gölgeye girerken kaybolduğunu görebilirsiniz. Tahminlerde verilen görünme/kaybolma koordinatlarını kontrol edin (ör. “Kuzeybatı ufkunda 10°’de belirir, doğu-güneydoğuda 20°’de kaybolur”). Rahat bir yaslanma sandalyesi, açık bir gökyüzü manzarası ve biraz sabır ihtiyacınız olan tek şey. Çocuklarla birlikte, örneğin bir saatlik gökyüzü gözleminde kaç uydu gördüğünüzü saymak eğlenceli bir etkinlik olabilir.

Bir not daha: ışık kirliliğine dikkat edin. Parlak şehir gökyüzünde yalnızca en parlak uyduları (ISS, Tiangong veya yakın bir Starlink treni gibi) görebilirsiniz. Kırsal, karanlık gökyüzünde ise daha sönük olanları da yakalayabilirsiniz. Dürbününüz varsa, bir uydu geçişinin beklendiği zamanda gökyüzünü taramak, sönükse onu bulmanıza yardımcı olabilir.

Son Düşünceler

9–10 Eylül 2025 geceleri gökyüzü meraklıları için her şeyden biraz sunuyor. Bu iki günlük sürede büyük bir tutulma veya yoğun bir meteor yağmuru gibi tek bir “büyük” olay olmasa da, birikimli göksel gösteri kesinlikle görülmeye değer. Bir ya da iki akşam içinde şunları yapabilirsiniz: Toza dönüşen bir meteorun kayışını izleyebilir, milyonlarca hatta milyarlarca mil uzaktaki gezegenlere hayran kalabilir, parlak ay ışığında yıkanabilir (belki birkaç gece önce Ay’ı kırmızıya çeviren son tutulmayı hatırlayarak) ve hatta yukarıda dönen insan yapımı istasyonlara el sallayabilirsiniz. Gece göğünün dinamik olduğunu hatırlatan harika bir fırsat – ne zaman ve nereye bakacağınızı bilirseniz her zaman bir şeyler olur.

Öne çıkanları özetlemek gerekirse: Şafaktan önce alarmınızı kurun 9 Eylül’de epsilon Perseidler’den birkaç meteor yakalamak isterseniz (ve biraz sabır getirin, çünkü seyrektirler!). Akşamları, alacakaranlıkta parlak bir Satürn’ün doğuşunun tadını çıkarın ve gece ilerledikçe Jüpiter’in gökyüzüne yükselişini izleyin. Eğer kuzeyde açık bir havanız varsa, ufukta hafif yeşil aurora parıltılarına göz atın – pek olası değil, ama imkânsız da değil. ISS geçişlerini akşam yemeğinden sonra kontrol etmeyi unutmayın; daha önce hiç görmediyseniz 1 dakikalık bir ISS geçişi bile heyecan vericidir. Ve 10 Eylül sabahı erken kalkanlar, doğuda parlayan Venüs’ün muhteşem manzarasıyla ödüllendirilecek, belki yanında bir iki parlak yıldız da olacak.

Her zaman olduğu gibi, açık gökyüzü en önemli unsur. Eğer bir gece bulutlar planlarınızı bozarsa, ertesi geceyi deneyin. İki geceyi kapsamanın güzelliği, biraz zaman aralığınızın olması – ve birçok olay (gezegenler, ISS, hatta meteor yağmuru) her iki gecede de benzer olacak. Evren takvimimize uymasa da, bu tür anlık görüntülerle devam eden gösterisini takdir edebiliriz. Keyifli gökyüzü gözlemleri – ve gördüklerinizi paylaşmayı unutmayın! İster Ay’ın yanındaki Jüpiter’in hızlı bir akıllı telefon fotoğrafı, ister bir meteorun zihinsel bir anlık görüntüsü olsun, bu manzaraları deneyimlemek bizi daha geniş kozmosla buluşturur. Yukarı bakmaya devam edin – bu hafta gökyüzünde bolca harika şey var.

Kaynaklar: Bu rapor, güvenilir astronomi kaynakları ve uzmanlarından alınan bilgilerle hazırlanmıştır. Bunlar arasında Space.com’un gökyüzü gözlem rehberleri space.com space.com, Amerikan Meteor Derneği ve meteor yağmuru tahminleri için In-The-Sky.org in-the-sky.org, NASA/NOAA uzay hava durumu uyarıları services.swpc.noaa.gov ve aurora sezonu hakkında EarthSky’in görüşleri earthsky.org yer almaktadır. NASA’nın Spot The Station ve Jeofizik Enstitüsü’nün aurora tahmini gibi canlı takip kaynakları, uydu ve aurora görünürlüğünü belirlemek için kullanılmıştır nasa.gov gi.alaska.edu. Tüm etkinlik detayları, bu yazının yazıldığı tarihte doğrulanmış tahminler ve astronomik verilere dayanmaktadır. Gösterinin tadını çıkarın!