Den sjokkerande sanninga om internettilgang i Burkina Faso – frå kvite soner til Starlink-draumar

Statusen for internettilgang i Burkina Faso

Den digitale situasjonen i Burkina Faso er prega av låg internett-penetrasjon og tung avhengigheit av mobilnett. Per 2023 er det berre om lag 17–20 % av innbyggjarane som brukar internett, langt under det afrikanske gjennomsnittet (~39 %) pulse.internetsociety.org og det globale gjennomsnittet (~66 %) datareportal.com. I tal tilsvarar det omtrent 4,7 millionar aktive internettbrukarar i eit land med om lag 23 millionar innbyggjarar digitalmagazine.bf. Dette betyr at knapt éin av fem burkinarar har brukt internett dei siste tre månadene, noko som understrekar ein betydeleg digital kløft.

Mobil vs. fast tilgang: Internett-tilgang i Burkina Faso er i hovudsak mobilbasert. Ved slutten av 2023 var det registrert om lag 17 millionar mobile internettabonnement – omtrent 77 % dekning av befolkninga når det gjeld tilgang digitalmagazine.bf. Men “abonnement” betyr ikkje nødvendigvis aktiv bruk (mange har SIM-kort med datatilgang som dei sjeldan nyttar). Til samanlikning er fast breiband (heimekontor/internett) særs avgrensa: berre kring 84 807 faste internettabonnement var aktive i tredje kvartal 2023 digitalmagazine.bf. Faste forbindelsar – primært nye fiberkabelar i større byar – har vekse raskt (opp 140 % frå 2022) digitalmagazine.bf, men utgjer framleis ein svært liten del av den totale internett-tilgangen. For det store fleirtalet burkinarar betyr internett mobiltelefon (vanlegvis via 3G/4G-mobilnett) heller enn fasst breiband i heimen.

By vs. landlege forskjellar: Det er eit markant gap mellom by og land når det gjeld tilkopling. Byar som Ouagadougou og Bobo-Dioulasso har langt betre dekning og høgare internettbruk enn rurale landsbyar. Nasjonalt er om lag 85 % av befolkninga dekka av minst eit enkelt mobilnett, men dekninga fell drastisk i avsidesliggande område – 3G-mobilbreiband når berre omlag 64 % av landet, og 4G/LTE dekker kun 46 % developingtelecoms.com. Dei resterande områda (ofte kalla “kvite soner”) har nær ingen dekning i det heile. Frå 2022 vart kring 1 700 busetnader identifiserte som kvite soner utan tilgang til telefoni eller internett, hovudsakleg i spreidd folkesette rurale område eller konfliktsoner developingtelecoms.com. Berre 183 av desse fekk tilkopling innan 2022 gjennom spesialprogram developingtelecoms.com. Dermed kan internett-penetrasjonen i byane vere mykje høgare enn landsnittet på 20 %, medan ho mange stadar på landsbygda nærmar seg null. Ein viktig grunn til dette er straum – Burkina Faso har låg elektrifisering, og “manglande tilgang til straum forsterkar den digitale kløfta, særleg i rurale område” etcluster.org. Om ikkje landsbyane har straum til å lada telefonar eller drive mobilmaster, er internett-tilgang eit fjernt håp.

Nøkkeltal (2023–24): (Burkina Faso vs. samanlikningsgrunnlag)

• Internett-penetrasjon: om lag 20 % av befolkninga digitalmagazine.bf (Afrika-gjennomsnitt ~39 % pulse.internetsociety.org; Globalt ~66 % datareportal.com)
• Penetrasjon for mobilabonnement: 116 % (altså fleire SIM-kort enn innbyggjarar, grunna bruk av fleire SIM-kort per person) developingtelecoms.com
• Mobile internettabonnement: ~18 millionar (om lag 77 % av befolkninga med potensiell internettilgang via mobil-SIM) digitalmagazine.bf
• Aktive internettbrukarar: ~4,7 millionar (20 % penetrasjon – mange med tilgang brukar ikkje internett aktivt) digitalmagazine.bf
• Faste breibandabonnement: ~85 tusen (≪1 % av befolkninga – ekstremt låg) digitalmagazine.bf
• 4G-dekning i byane: Høg i byane (dei fleste urbane områda har 4G/LTE frå fleire operatørar)
• Dekning på landsbygda: Mange rurale område har berre 2G eller ingen dekning; om lag 15 % av befolkninga har ingen mobilsignal developingtelecoms.com.

Desse tala viser at sjølv om infrastrukturdekninga (mobilnett og SIM-eigarskap) når største delen av folket, er faktisk internettbruk framleis svært låg. Kostnader, lese- og skriveferdigheiter, og tilgong på straum (omtalt nedanfor) bidreg til dette gapet mellom dekning og bruk.

Utfordringar med infrastruktur – hol, kostnader og straumproblem

Burkina Faso står overfor betydelige infrastruktur-utfordringar som hindrar breiare internettilgang. Den første er rett og slett dekning: desse “kvite sonene” utan service viser kor vanskeleg det er å byggje nettverk i alle delar av landet. Om lag 15 % av burkinarane bur i område utan noko telekomsignal developingtelecoms.com. Sjølv der dekning finst, kan det vere berre 2G eller ustabilt signal. Å bygge ut infrastruktur i avsidesliggande landsbyar er dyrt og gir lite inntekt for operatørane, derfor må staten gå inn med subsidier (meir om dette seinare).

Ein annan stor stoppar er straumtilgang og kraftforsyning. Store delar av det rurale Burkina Faso manglar tilgang til straumnettet. Telekommastene i desse områda må gå på solcellepanel eller dieseldrivne aggregat – ei kostbar og driftstrolaus løysing. For folk flest kan det å lade telefonen vere vanskeleg når landsbyen ikkje har stabil tilgang på straum. Dette energigapet fører direkte til eit tilkoplingsgap, ifølgje utviklingsorganisasjonar: manglande straum forsterkar den digitale kløfta på landsbygda etcluster.org. I praksis er sjølv eit rimeleg 3G-dataplan ubrukeleg dersom mobilen er tom for straum eller mobilmasta er utan straum.

Prisnivå på internettjenester, sjølv om det er eit uroemne i eit låginntektsland, har faktisk vorte betre dei siste åra. Prisen på mobildata i Burkina Faso er no blant dei lågaste i Vest-Afrika i høve til inntekt pulse.internetsociety.org. Til dømes kan ei enkel mobildatapakke (1 GB data) koste under 1 % av gjennomsnittleg månadsinntekt pulse.internetsociety.org, som oppfyller FN sitt mål for overkomelege prisar. Likevel er utstyrskostnaden framleis eit hinder – smarttelefonar, datamaskiner og til og med 4G-mobilar er framleis for dyre for låginntektsheimar. Mange held fram med å bruke enkle mobiltelefonar (“feature phones”) som ikkje har tilgang til moderne internett utover enkle tekstmeldingar (SMS).

Eit mindre synleg, men avgjerande problem er sikkerheita og stabiliteten til infrastrukturen. Burkina Faso har vore prega av politisk ustabilitet og konflikt dei siste åra, og telekominfrastrukturen har ikkje vorte spart. Hærverk og opprørsangrep i visse regionar (særleg i nord og aust, der jihadistgrupper opererer) har ført til at dusina av telemastene har vorte øydelagde eller sette ut av drift developingtelecoms.com. I august 2023 stod 681 telekomstasjonar ute av drift eller var utilgjengelege på grunn av tryggleiksproblem – ein auke frå 632 året før developingtelecoms.com. Kvar øydelagd mast betyr at heile lokalsamfunn mister tilkoplinga si. I tillegg kan ikkje teknikarar alltid få trygg tilgang eller reparere mastene i konfliktområde, noko som fører til langvarige utfall. Dette tryggleiksproblemet gjer det endå vanskelegare å utvide og vedlikehalda nettet.

Burkina Faso, som er eit innlandsland, er dessutan avgrensa i internasjonal båndbreidde fordi landet er avhengig av undersjøiske fiberoptiske kablar som kjem i land i nabolanda ved kysten (Ghana, Elfenbeinskysten osv.). All internasjonal internett-trafikk må gå via noen få viktige fiberliner. “Opptreamdiversiteten” er vurdert som dårleg – det finst færre enn tre separate internasjonale sambindingspunkt, noko som gjer landet sårbart for regionale kabelbrot pulse.internetsociety.org. (Til dømes førte eit stort kabelbrot på undersjøiske kablar i 2023 til internettforstyrringar over heile Vest-Afrika, og viste kor mykje Burkina Faso er avhengig av naboane sine gatewayar.) Denne avgrensa internasjonale infrastrukturen kan òg halde prisane på grossistbåndbreidde høge, noko som påverkar både pris og kvalitet for vanlege internettkundar.

For å oppsummere, er dei digitale utfordringane i Burkina Faso mangfaldige: dekningstap, problem med elektrifisering og straum, dyre einingar, og tryggleiksrisiko sørgjer samla for at internett framleis er utanfor rekkevidde for fleirtalet av folket.

Statleg politikk og reguleringsrammeverk

Styresmaktene i Burkina Faso er klar over desse utfordringane og har dei siste åra lansert politikk og initiativ for å auke digital tilkopling. Telekomsektoren er under tilsyn av nasjonalregulatoren ARCEP (Autorité de Régulation des Communications Électroniques et des Postes), som regulerer operatørar, forvaltar spekteret og handhevar tenestestandardar. Burkina Faso har i utgangspunktet eit liberalisert telekom-marknad med fleire private operatørar (etter reformar på 2000-talet), men staten har ei aktiv rolle i å presse dekninga utover til område som ikkje får tilstrekkeleg teneste.

Eit hovudverkty er Universell tilgangs- og tenestefondet (FASU), eit statleg fond finansiert gjennom avgifter på telekomselskap. FASU vert brukt til å subsidiera nettutbygging i ulønnsame rurale “kvite soner”. Hausten 2022 varsla ministeren for digital omstilling ein ambisiøs plan om å gi mobil- og internett-tenester til 1 000 avsidesliggjande lokalsamfunn innan tre år developingtelecoms.com developingtelecoms.com. Planen inneber direkte investering av offentlege midlar til master og infrastruktur i område der telekomselskapa ikkje sjølv ville satsa. Om lag 6,2 milliardar CFA (~10,5 millionar dollar) hadde alt vorte brukt på å kople 183 fråkopla landsbyar til nettet i løpet av 2022 developingtelecoms.com.

Vidare vart det i 2025 varsla endå større satsing: 800 nye telekomtårn er planlagt bygd i 2025 for å fylle dekningstapet developingtelecoms.com. Av desse skal 250 stasjonar byggast gjennom eit Verdensbank-støtta Digital Transformation Acceleration Project (PACT Digital), medan dei resterande 550 tårna blir finansierte av FASU developingtelecoms.com. Målet er å forbetra dekninga betydelig innan 2027, og rykka nærare universell tilgang. Men det er verdt å merka seg at offentlege styresmakter har gitt få detaljar om framgangen, og det er uklårt om desse tårnprosjekta ligg i rute developingtelecoms.com. I tillegg må planane takle vedvarande tryggleiksproblem – styresmaktene har enno ikkje forklart korleis dei vil verne ny infrastruktur mot hærverk som har ramma dei eksisterande tårna developingtelecoms.com.

Når det gjeld reguleringsrammeverket, har Burkina Faso dei siste åra oppdatert lovverket for å halda tritt med den digitale utviklinga. I 2021 vart det innført ei ny lov mot nettkriminalitet, og i desember 2024 fullførte ARCEP ei total overhaling av digitalt lov- og regelverk med internasjonal bistand jonesday.com. Dette inkluderte gjennomgang av eksisterande lover og utforming av nye reglar i tråd med beste praksis. Sjølv om detaljane er tekniske, er formålet å modernisere det juridiske miljøet for telekom/IKT-sektoren – frå lisensiering, spekterforvaltning, forbrukarvern til regulering av digitale tenester. Eit meir robust rettsleg rammeverk bør i teorien stimulere investeringar og betre kvaliteten viss det vert rett handheva.

Myndigheitene sitt syn på internettfridom og nettstenging er også merkeleg. I motsetnad til fleire naboland har Burkina Faso ikkje tydd til internettstenging det siste året trass tryggleiksspente situasjonar – landet har sett 0 stengingar dei siste 12 månadene pulse.internetsociety.org. Dette er eit positivt teikn for stabilitet (brukarane vert ikkje kutta av myndigheitsordre), men det er likevel noko som kan endra seg dersom tryggleikssituasjonen vert forverra. Styresmaktene har derimot gjennomført tiltak for kontroll – til dømes ein lovproposisjon om å avgrensa talet på SIM-kort per person, for å motverka svindel og betre oversikta developingtelecoms.com. Og sjølv om konkurranse stort sett er opna opp, har myndigheitene vore varsame med heilt frie tenester (som illustrert i politikken deira for satellittinternet, som vi kjem tilbake til).

Oppsummert er Burkina Faso sitt styre svært involvert i å utvida digital tilkopling, gjennom universelle tenestefond og prosjekt for å forbetra dekning på landsbygda, og kontinuerleg modernisering av reguleringsrammene for å leggja til rette for ein konkurransedyktig og trygg telekomsektor. Politikken er velment – med mål om nasjonal breibandsdekning innan 2030 – men gjennomføringa er utfordrande med dei økonomiske, logistiske og tryggleiksrelaterte hinda som landet står overfor.

Nøkkelaktørar: Internasjonale og lokale internettleverandørar

Trass i utfordringane er det eit samansett bilete av internasjonale telekom-gigantar og lokale leverandørar som driv internett-tenestene i Burkina Faso. Marknaden kan grovtsett delast inn i mobilnettoperatørar og internettleverandørar (ISP-ar) (nokre overlappar):

• Orange Burkina Faso: Orange – det franske multinasjonale selskapet – er den leiande mobil- og internettleverandøren i landet. Dei har om lag 50 % marknadsandel av internett pulse.internetsociety.org og nesten 9 millionar mobilnettabonnentar (3. kvartal 2023) digitalmagazine.bf. Orange tilbyr 2G/3G/4G-mobiltenester landsdekkande og òg fast breiband (inkludert fiber i byane). Dominansen kjem av eit rykte med betre dekning og nettverkskvalitet, sjølv om dei har fått kundeklager på avbrot i tenesta og prisnivå.
• Moov Africa (Onatel): Moov er varemerket til Maroc Telecom (ein marokkansk aktør) og i realiteten det privatiserte tidlegare statlege televerket Onatel. Dei har ein stor del av mobilmarknaden, med om lag 6,94 millionar mobilnettabonnentar digitalmagazine.bf (om lag 40 % marknadsandel). Moov/Onatel driv ryggradsinfrastrukturen og arva mange av dei gamle koparlinjene og netta. Dei tilbyr DSL og noko fiberbreiband i tillegg til mobiltenester. Støtta frå Maroc Telecom gjev investeringskapasitet, men dei konkurrerer tett med Orange.
• Telecel Faso: Telecel er den tredje mobiloperatøren, ein mindre lokal aktør med om lag 1,8 millionar dataabonnentar digitalmagazine.bf (~10 %). Dei har ein nisje i urbane område og noko tilstadeværelse på bygda, men manglande nettutbygging og økonomiske utfordringar har ført til at Telecel har tapt abonnentar nyleg digitalmagazine.bf. Telecel har ikkje store tilbodet på fast breiband, men har eksperimentert litt med trådlaust. Dei profilerer seg gjerne på låge prisar, men nettverkskvaliteten blir oppfatta som dårlegare enn hos Orange og Moov.
• GVA (Canalbox): Group Vivendi Africa (GVA), under Canal+ sitt varemerke Canalbox, er ein ny og innflytelsesrik aktør, men fokuserer på fiber-breiband til heimen i større byar. GVA lanserte fiberinternett i Ouagadougou og Bobo-Dioulasso, og har opplevd eksplosiv vekst. Ved slutten av 2023 var GVA den største fiberleverandøren med 40 835 abonnentar, ei auke på 279 % frå året før digitalmagazine.bf. Tenesta Canalbox (med høg fart og uavgrensa data) har fort appellert til den veksande urbane middelklassen og næringslivet. GVA si suksess viser at det er eit oppdemt behov for raskt heimeinternett – men berre for byfolk. (Merk: GVA er berre ISP og tilbyr ikkje mobiltenester.)
• FasoNet (Onatel): FasoNet er Onatel/Moov sitt faste internettsegment og historisk hovudleverandør for næring og offentleg sektor. Ifølgje trafikkdata har “FasoNet” om lag 23 % av internettmarknaden pulse.internetsociety.org. Dette tyder på leigde linjer til næringsliv, ADSL og noko fiber under Onatel. Fiberabonnenttalet hos Onatel var 13 050 per september 2023 digitalmagazine.bf (den tredje største fiberaktøren etter GVA og Orange). FasoNet/Onatel tener på å eige mykje av landets teleinfrastruktur (fiber, internasjonale linjer), men møter skjerpet konkurranse på handelen til privatkundar.
• Andre ISP-ar og initiativ: Nokre mindre ISP-ar finst, som VTS (om lag 600 fiberabonnentar digitalmagazine.bf), og ein del satellitt-leverandørar som betener hjelpearbeid eller bedrifter på avsidesliggande stadar. Staten driv òg ANPTIC (Nasjonal etat for IKT-framdrift) som sit på ein <1 % marknadsdel pulse.internetsociety.org – sannsynlegvis for e-forvaltningsprosjekt og lokale telehus. Fastnett-marknaden veks no frå eit svært lågt nivå, med Orange, GVA og Onatel som snappar opp så å seie all ny etterspørsel etter heimebreidband.

Konkurranse og marknadsdynamikk: Marknadskonkurransen i Burkina Faso blir vurdert som svak til moderat – Internet Society vurderer han som “dårleg” for sluttbrukarar pulse.internetsociety.org. I realiteten dominerer to blokk (Orange og Maroc Telecom via Moov/Onatel), og begge er bøtelagt tidlegare for tenestekvalitet og mistenkt prissamarbeid. Samstundes har GVA Canalbox i fast-breiband og Telecel som tredje mobiloperatør likevel pressa noko på, særleg for prisen. Merk at forbrukarboikottar og protestar mot dyre datapakkar og dårleg nett har vore einaståande siste åra, noko som tvingar operatørar til å tilpasse seg. Reguleringsorganet ARCEP har gripa inn fleire gonger – t.d. bøtelagt Orange, Moov og Telecel for dårleg tenestekvalitet og kravd betring developingtelecoms.com. Alt i alt – sjølv om det er fleire aktørar – er valfridomen for kundane avgrensa, og marknaden har like fullt eit stykke å gå for å bli verkeleg konkurransedyktig.

Satellitt-internett: Ei ny grense (Starlink og andre)

Ei av dei mest omtalte utviklingane innan global tilkopling har vore satellitt-internett, særleg lågbanekonstellasjonar (LEO) som Elon Musk sitt Starlink. For eit land som Burkina Faso – med store rurale område og svak infrastruktur – kan satellittbreiband revolusjonere tilgangen ved å strøyme høgfartsnett til kvar som helst utan behov for bakketårn eller fiber. Men utrullinga av satellitt-internett i Burkina Faso har vore sakte og prega av regulatoriske hindringar.

Per starten av 2024 er Starlink ikkje operativ i Burkina Faso, og til og med sal av Starlink-utstyr er offisielt forbode av regjeringa ecofinagency.com. Burkina Faso er eitt av fleire afrikanske land (inkludert Elfenbeinskysten, DR Kongo, Mali, Senegal, Zimbabwe og Sør-Afrika) som har forbode eller avgrensa Starlink-utstyr til lisensar kjem på plass ecofinagency.com. I praksis, sjølv om Starlink sine satellittar teknisk dekkjer det meste av Afrika, har selskapet ikkje fått avtale eller lisens frå burkinske styresmakter, så tilsynet åtvarar mot å prøve tenesta. Forbodet viser regjeringa sitt press på reguleringsåtgang (og truleg vern av lokale telekominteresser) før utanlandske satellittaktørar får sleppe til.

Likevel er det planar om Starlink på sikt. Ifølgje bransjeaktørar var Burkina Faso forventa å få Starlink ei gong i 2024 eller 2025 blog.telegeography.com, om regjeringa gjev grønt lys. Starlink har hatt rask ekspansjon i Afrika dei to siste åra – og tidleg i 2025 var dei til stades i 18 afrikanske land africa.businessinsider.com – så det er truleg berre eit tidsspørsmål før Burkina Faso kjem med. Nabolandet Niger har allereie godkjent Starlink (Niger gav lisens til Starlink seint i 2024 for å nå ut til avsides samfunn). Når tenesta blir lansert, vil Starlink representere eit raskt men dyrt alternativ for dei som har råd til utstyret (~$400 for antenne) og ~50–100 dollar i månadspris. Dette er langt utanfor rekkevidde for folk flest i Burkina Faso, men det kan bli revolusjonerande for bedrifter, organisasjonar og velståande brukarar på landsbygda eller dårleg utbygde område – og dermed tette hola der fiber og mobilnettet aldri kjem.

Utanom Starlink har Burkina Faso erfaring med eldre satellittinternett-løysingar. VSAT-terminalar (brukar geostasjonære satellittar) har i lang tid vore brukt av bankar, offentlege kontor og hjelpeorganisasjonar for å kople saman avsidesliggande stader. Tradisjonelt satellittbreiband er derimot dyrt og har avgrensa kapasitet. Nyleg har andre selskap som Viasat og Eutelsat (Konnect) òg fått auge for afrikanske marknader med nye satellitttenester. Regjeringa i Burkina Faso har, i samarbeid med internasjonale gjevarar (som Luxemburg, som har band til satellittoperatøren SES), rulla ut noko satellittbasert oppkopling for humanitære behov etcluster.org – til dømes for å kople samfunnsbaserte IKT-senter i konfliktområde der dei bakkebaserte netta er nede.

Det er verdt å merke seg at sjølv om satellittinternett kan gå utanom lokale infrastrukturomgrensingar, krev det regulatorisk godkjenning i kvart land. Styresmaktene er naturleg nok uroa for spørsmål om suverenitet, tryggleik (umonitorert kommunikasjon) og konkurranse (vern av eksisterande telekomselskap). Forbodet mot ulisensiert Starlink-utstyr viser at Burkina Faso balanserer desse omsyna forsiktig opp mot lovnadene med ny teknologi.

Oppsummert representerer satellittinternett både ei stor moglegheit og eit regulatorisk dilemma for Burkina Faso. Teknologien kan gjere det mogleg å hoppe over manglande bakkeinfrastruktur for å kople dei mest utilgjengelege delane av landet (stader der det i dag er “null strekar” dekning). Selskap som Starlink står på trappa inn på marknaden, og når dei kjem, kan Burkina Faso oppleve ei ny epoke for oppkopling av avsidesliggande skular, klinikkar og lokalsamfunn. Men innføringa vil truleg gå sakte og verte avgrensa av kostnader, og staten vil halde stram kontroll over utviklinga av denne sektoren.

Korleis Burkina Faso ligg an: Naboland og globale samanlikningar

For å setje tilgangen til internett i Burkina Faso i perspektiv, er det nyttig å samanlikne med nokre naboland og jamstilte. Landet ligg etter mange av dei vestafrikanske nabolanda sine når det gjeld oppkopling, sjølv om det er på nivå med nokre av dei andre Sahel-landa i regionen.

• Elfenbenskysten (Côte d’Ivoire): Om lag 45% av ivorianarar brukte internett i 2023 datareportal.com, meir enn dobbelt så høgt som i Burkina Faso. Elfenbenskysten har investert tungt i telekominfrastruktur og tener på å vere eit kystknutepunkt for undersjøiske kablar. Byane har utbreidd 4G og til og med 5G-pilotprosjekt, og det veks fram eit fibernettverk som koplar bustader i Abidjan. Dette gjer Elfenbenskysten til ein av dei mest digitalt tilkopla økonomiane i regionen.
• Ghana: Ghana, sør for Burkina, er ein leiar innan oppkopling i Vest-Afrika. Internettpenetrasjonen i Ghana er estimert til omlag 70% i 2025 statista.com – eit oppsiktsvekkande høgt tal i Afrika. Ghana har lukkast takka vere konkurranse i telekommarknaden, omfattande 3G/4G-dekning (også i rurale område), og offensiv utbygging av breiband. Høgare leseferd og urbanisering aukar òg bruken. Gapet mellom Ghana og Burkina Faso viser kor mykje politikk og marknadsdynamikk kan påverke utviklinga.
• Mali og Niger: Desse to nabolanda har liknande utfordringar som Burkina Faso (innlandsbeliggenheit, store rurale folkesetnader, tryggleiksproblem). Internettpenetrasjonen i Mali er nokolunde på same nivå som i Burkina, rundt 20% eller lågare (nøyaktige, ferske tal varierer, og konflikt har forstyrra telekomtjenester fleire stader i Mali). Niger har ei av dei lågaste internettbruksratane i verda – truleg berre kring 5–10% av befolkninga dei siste åra etcluster.org. Nigers enorme ørkenareal og veldig låg elektrifisering gjer det vanskeleg å få tilkopling. Burkina Faso ligg noko føre Niger, men alle tre Sahellanda heng klart etter snittet for Afrika.
• Nigeria: Afrikas mest folkerike land, Nigeria, har om lag 40% av folket sitt på nett (rundt 50–60% penetrasjon etter nokre estimat i 2023). Nigeria har det største talet på internettbrukarar på kontinentet, men andelsmessig minner det om at sjølv Afrikas største marknader ikkje har nådd halvparten av folket med internett. At Burkina Faso har 20% ser lågt ut, men det ligg ikkje langt bak Nigeria for nokre år sidan – noko som viser rom for innhenting om det vert investert rett.
• Globalt snitt: Omtrent 66% av verdens befolkning er på nett i 2024 datareportal.com. Leiande land (i Europa, Nord-Amerika og delar av Asia) har over 90% dekning. Til og med i Afrika finst det førebuarar som Marokko (~92%) og småstatane som Kapp Verde (~73%) som viser kva som er mogleg statista.com. Burkina Faso si dekning på ca 20% ligg klart i nedre sjiktet globalt. Dette understrekar kor viktig det er å forbetre – landet må tredoble eller firedoble talet på brukarar for å nærme seg dagens globale gjennomsnitt.

Oppsummert ligg Burkina Faso bak regionale og globale jamføringsland i internettdekning, særleg samanlikna med kyststatar og meir utvikla økonomiar. Likevel er det om lag som ein kan vente med tanke på den økonomiske og geografiske situasjonen (likt Mali/Niger). Håpet er at pågåande prosjekt og ny teknologi (fiber, 4G, satellittbreiband) skal hjelpe landet å tette gapet dei komande åra, kanskje ved å hoppe over nokre etappar i utviklinga.

Moglegheiter og barrierar for breiare oppkopling

Framover står Burkina Faso ved eit vegskilje når det gjeld digital utvikling. Det finst fleire lovande moglegheiter som kan få fortgang i internettdekninga, men også vedvarande barrierar som kan halde landet tilbake. Her er ei vurdering av dei viktigaste faktorane:

Moglegheiter som driv veksten:

• Statlege og giverinitierte prosjekt: Satsinga på å byggje 800 nye tårn og kople 1 000 avsidesliggande område innan 2027 developingtelecoms.com developingtelecoms.com er ei stor moglegheit. Om det vert gjennomført, vil det dramatisk auke mobildekninga for folket. Internasjonale utviklingspartnarar (Verdsbanken m.fl.) og Universal Service Fund bidreg med kapital. Desse investeringane kan tette dekningsgapet og gje millionar fleire tilgang til signal.
• Utviding av 4G (og seinare 5G): Burkina Faso oppgraderer no raskt frå 2G/3G til 4G LTE-nett. I 2023 vaks 4G-abonnementa med 79% digitalmagazine.bf då operatørane bygde ut LTE. Raskare fart og betre kvalitet frå 4G gjer tenestene meir attraktive for nye brukarar (folk brukar heller internett om det er raskt og påliteleg). 5G er ikkje lansert enno, men utbygginga av fiber og datasenter no vil leggje til rette for 5G i byane når tida er inne.
• Fiberoptisk vekst: Den sterke auken i fiber-til-heimen-abonnement (takka vere GVA Canalbox m.fl.) har skapt ein brukarbase med høg båndbreidde i byane. Dette har ringverknader: meir lokalt innhald og tenester kan utviklast når kritisk masse har rask nettilgang. Det pressar også mobiloperatørane til å oppgradere, fordi forbrukarane ser kva ekte breiband tilbyr. Den aukande fiberinfrastrukturen i landet (inkludert fiber til naboland) vil etter kvart gje lågare prisar og meir robust nett.
• Fallande kostnader & prisvennleg tilgang: Prisen på mobildata i Burkina Faso har gått nedover, noko som har gjort det til ein av dei mest prisgunstige datamarknadene i Afrika pulse.internetsociety.org. Billige og enkle smarttelefonar vert òg tilgjengelege. Etter kvart som både utstyr og abonnement vert rimelegare, kan fleire kome seg på nett. Det er teikn til at også låginntektsbrukarar på bygda kjøper data dersom dei ser nytteverdien (t.d. kommunikasjon, mobilbank eller underhaldning).
• Ung, digitalinteressert befolkning: Burkina Faso har ei ung befolkning (medianalder rundt 17 år). Denne digitale generasjonen er ofte ivrig etter å bruke sosiale medium, nett-tenester og smarttelefonar. Dei representerer ei stor etterspurnad etter internett så snart infrastruktur og pris vert tilgjengeleg. Allereie har Facebook-millionar av burkinarar, ofte med sporadisk tilgang. Når dekninga aukar kan denne djuptliggande etterspurnaden bli regelmessig bruk.
• Satellittbreiband og nytenkande teknologi: Innføringa av LEO-satellittar (Starlink) og eventuelt andre innovasjonar (som samfunnsbaserte Wi-Fi-hubbar, ballongar eller dronar for nett) opnar for ville kort. Dersom Burkina Faso nyttar slike teknologi kan landet hoppe over tradisjonelle flaskehalsar i utbygginga. Til dømes kan ein kople skular eller klinikkar med satellitt mykje raskare enn å vente på fiber eller radiolink. At staten er open for pilotprosjekt (t.d. satelitt for kriseberedskap) viser vilje til å ta i bruk nye løysingar der det gir meining.

Barrierar og utfordringar som består:

• Fattigdom og låg leseferd: Grunnleggjande sosioøkonomiske faktorar kan ikkje oversjåast. Ein stor del av befolkninga i Burkina Faso lever i fattigdom og har avgrensa utdanning. Sjølv om nettet er tilgjengeleg, har mange ikkje råd til smarttelefon eller PC, og særleg eldre manglar leseferd eller digitale ferdigheiter til å ta i bruk nett-tenester. Denne barrieren innan menneskeleg kapital gjer at ein ikkje berre kan byggje nett og tru at bruken kjem av seg sjølv – det trengst òg digitale læringsprogram, innhald på lokale språk og klare nytteverdiar for dei rurale fattige (t.d. landbruksinformasjon eller mobiløkonomi).
• Elektrisk infrastruktur: Som nemnt før, er tilgangen til straum låg (særleg på landsbygda). Før elektrifiseringa vert betre (straum til landsbyane og sikrare leveransar i byane), vil tilkopling vere avgrensa. Straumstans eller bygder utan nett fører til avbrot i oppkoplinga. Telekomsektoren kan få behov for å investere i solceller og backup-løysingar både til mobiltårn og til ladestasjonar i lokalsamfunn.
• Tryggleik og politisk stabilitet: Den pågåande tryggleikrisa grunna ekstremistopprør er ei stor hindring. Det fører ikkje berre til øydelegging av infrastruktur developingtelecoms.com, men også til at offentleg merksemd og ressursar vert snudd vekk frå telekom. I ustabile område vegrar selskapa seg mot å investere i nye nett eller å drifte eksisterande stasjonar. Politisk uro (som kupp i 2022) kan òg forsinke regulatoriske reformer og skremme utanlandsk kapital. Eit stabilt miljø er avgjerande for at telekomprosjekt skal lukkast på sikt.
• Regulatoriske flaskehalsar: Sjølv om staten har vore framoverlent, finst det byråkratiske og regulatoriske hinder som kan bremse utviklinga. Til dømes forsinkinga i å gi lisens til nye teknologiar som Starlink viser ein varsam tilnærming som gjer at folk må vente lenger på tenester som teknisk sett finst ecofinagency.com. Tildeling av frekvensar for framtidig utviding (som 5G) og raskare konsesjonar for tårnbygging er også felt der politikk kan verte flaskehals dersom det ikkje handterast effektivt. Balansegang mellom kontroll og innovasjon vert ei varig utfordring for regulatoren.
• Konkurranse og investering: Marknadsstrukturen kan hemme offensiv utbygging. Dei to største aktørane (Orange og Moov) har kanskje ikkje sterke insentiv til å drive utbygging i lite lønsame rurale område utan press. Telecel, den minste aktøren, har avgrensa kapital for å byggje ut eigen dekning. Det trengst kontinuerleg investering – kanskje nye aktørar eller PPP-ar – for å presse dekninga vidare. Viss marknaden forblir halvduopol, kan pris og kvalitet stagnere etter første runde ekspansjon (finansiert av stat/givarar).
• Vedlikehald og kvalitet: Det er ein utfordring å sikre at eksisterande tilkopling faktisk gir brukbar nett-tilgang. Mange klagar over låg fart og avbrot. Snittfarten for nedlasting i Burkina Faso låg i 2023 på om lag 35,7 Mbps på mobil og 43,2 Mbps på fast breiband pulse.internetsociety.org, noko som ser greitt ut på papiret, men skilnadene mellom by og bygd er store. På landsbygda kan faktisk fart vere ein brøkdel av dette, om det i det heile er dataforbindelse. Køyring i byar og avgrensa internasjonal kapasitet kan òg forringe kvaliteten. Utan jamlege oppgraderingar og vedlikehald kan brukaropplevinga bli så dårleg at folk mistar interessa for internett.

Utsikter: Trass i hurdleane er retninga for Burkina Faso gradvis forbetring av tilkoplinga. Perioden 2023–2025 har gjeve momentum – med politisk fokus, store infrastrukturprosjekt og teknologipilotar som samanfell. Om det vert fred/ro, og om planane (tårn, fiber, eventuelt Starlink) vert realisert, kan Burkina Faso auke internettbruken sin kraftig innan slutten av dette tiåret. Optimistisk sett kan landet gå frå dei ca 20% som brukar internett i dag til 40–50% innan 2030 – og såleis ta igjen naboland. Det ville endre samfunn, utdanning, netthandel, offentlege tenester med meir.

Likevel truleg vil den “siste mila” med tilkopling – det å nå dei aller vanskelegaste områda – bli den tøffaste utfordringa. Kombinasjonen av fattigdom, avsidesliggande geografi og utryggleik betyr at utan vedvarande innsats og nyskaping kan delar av folket forbli offline sjølv om resten stormar framover. Den digitale kløfta i Burkina Faso kan auke dersom byane får fiber og 5G medan enkelte bygdesamfunn framleis slit med 2G. Å byggje bruer over dette gapet krev ikkje berre teknologi, men òg lokaldrevne initiativ, inkluderande politikk og gjerne eit regionalt samarbeid (for internettet kjenner ingen grenser).

Som oppsummering er Burkina Faso si internettframtid i spenn mellom store håp og harde realitetar. Situasjonen i dag er nøktern – berre ein femtedel av innbyggjarane er på nett, og skilnadene er store – men dei pågåande tiltaka og dei nye teknologiane gjev grunn til optimisme. Dei kommande åra blir avgjerande for å sjå om “Starlink-draumane” og visjonane om breiband i heile landet kan bli røyndom, slik at Burkina Faso vert med for fullt i den digitale tidsalderen. Heile verda følgjer med medan dette robuste landet tek på seg den store oppgåva å kople folket sitt – éin avsides landsby og éin ny brukar om gongen.

Kjelder:

• Internet Society Pulse – Burkina Faso Country Report (2023) pulse.internetsociety.org developingtelecoms.com
• ARCEP Burkina Faso – Market Data Q3 2023 (publisert jan 2024) digitalmagazine.bf digitalmagazine.bf
• Developing Telecoms – Burkina Faso to expand connectivity to underserved areas by 2027 developingtelecoms.com; More towers planned for 2025 developingtelecoms.com developingtelecoms.com
• Ecofin Agency – Starlink si utfordring i Afrika: å navigere reguleringar (mars 2024) ecofinagency.com
• DataReportal – Digital 2024: Burkina Faso (jan 2024) digitalmagazine.bf
• Emergency Telecom Cluster (ETC) Sahel Fact Sheet (jan 2024) etcluster.org
• Statista / Business Insider Africa – Samantinging for internettilgang (data 2023–2025) statista.com datareportal.com
• Internet World Stats / World Bank data – Globale og regionale nøkkeltal om internettbruk datareportal.com pulse.internetsociety.org