Satellittinternett FAQ

Innføring i satellittinternett

Sp: Kva er satellittinternett?
S: Satellittinternett er ein type trådlaus internettilgang som blir levert via satellittar i bane rundt jorda. I motsetning til kabel eller DSL, som overfører data gjennom leidningar under bakken, sender satellittinternett data frå bakkestasjonar til satellittar i rommet, og deretter vidare ned til ei skål (parabol) på brukarens stad satelliteinternet.com. Dette betyr at du kan komme deg på nettet i område der det ikkje er tilgang til landbasert internett. Satellittinternett er tilgjengeleg over heile landet og i mange avsidesliggande område, noko som gjer det til ein påliteleg måte for hus og bedrifter på landsbygda å koble seg på nettet (sjølv om det er nokre ytingsmessige kompromiss, som blir omtala seinare) satelliteinternet.com.

Sp: Korleis fungerer satellittinternett?
S: Satellittinternett fungerer ved å bruke radiobølgjer til å sende data mellom din stad og ein satellitt. Prosessen involverer fleire steg i eit relénettverk satelliteinternet.com:

1. Enheten din → modem: Når du går på nettet (klikkar på ei lenke eller sender ein e-post), sender datamaskina eller ein annan eining førespurnaden til eit satellitt-modem/ruter i heimen din. Modemet omset den digitale dataen til eit radiosignal.
2. Modem → satellittskål: Modemet sender signalet til ei utvendig satellittskål (antenne) på eigedomen din, som sender det vidare mot satellitten.
3. Skål → satellitt: Signalet reiser omtrent 35 000 km opp til ein satellitt i rommet (for tradisjonelle geostasjonære satellittar) satelliteinternet.com.
4. Satellitt → bakkestasjon: Satellitten tar imot signalet ditt og videresender det ned til ein bakkestasjon (Network Operations Center, eller NOC) på jorda som er koblet til internettets ryggrad satelliteinternet.com. Denne bakkestasjonen fungerer som eit utvekslingsknutepunkt mellom satellittlinken og det globale internettet.
5. Internettrespons tilbake via satellitt: Bakkestasjonen sender deretter dei førespurde dataene (t.d. ein nettside eller video) tilbake opp til satellitten, som transmitterer det ned til skåla di heime. Skåla sender dataene vidare til modemet ditt og til slutt til enheta di—heile turen rundast av.

Heile denne reisa ut i rommet og tilbake skjer på ein brøkdel av eit sekund, men det gir likevel ein større forsinkelse enn landbasert internett på grunn av dei lange avstandane.

Sp: Finst satellittinternett overalt?
S: Dekning er ein av dei største fordelane med satellittinternett. Det kan nå praktisk talt kvar som helst på jorda så lenge du har fri sikt til himmelen. Faktisk er satellitt ofte det einaste internettalternativet i mange rurale eller avsidesliggande område fordi det ikkje er avhengig av lokal kabel- eller telefoninfrastruktur satelliteinternet.com. Signalet blir sendt frå rommet, så om du kan installere ei skål som peiker mot satellitten, får du som regel tilgang. Leverandørar som HughesNet og Viasat dekker det kontinentale USA (og meir til), og nye tenester som Starlink utvidar dekninga til store delar av verda. Når det er sagt, kan ekstreme polare område eller område med blokkert sikt til himmelen ha avgrensa teneste til fleire satellittar blir lanserte for desse sonene. Generelt, om du bur utanfor allfarveg eller langt frå bygrensa, er satellittinternett tilgjengeleg nesten overalt der du kan plassere utstyret.

Leverandørar og tilgjenge

Sp: Kven er dei viktigaste leverandørane av satellittinternett?
S: Dei største leverandørane av satellittinternett for privatmarknaden (per 2025) er:

• HughesNet: Ein langvarig leverandør som brukar geostasjonære satellittar. Det er tilgjengeleg nesten overalt i USA. HughesNet-planane gir om lag 25 Mbps nedlastingshastigheit (med ~3 Mbps opplasting) på alle plan rsinc.com. Dei er kjende for relativt små datakvoter (t.d. 10–50 GB høghastighetsdata i månaden), men er ofte det rimelegaste valet og fungerer i svært avsidesliggande område.
• Viasat (tidlegare Exede): Ein annan ISP som brukar geostasjonær satellitt og dekker dei fleste område. Viasat har ulike abonnement med nedlasting frå rundt 12 Mbps og opp til ~100 Mbps enkelte stader rsinc.com (opplasting ~3 Mbps). Viasat gir gjerne større datakvotar og høgare fart enn HughesNet, men kostar vanlegvis meir. Viasat passar om du treng meir fart eller data og er villig til å betale meir.
• Starlink: Ei nyare teneste frå SpaceX som bruker eit stort LEO-satellittnettverk (Low-Earth Orbit). Starlink leverer mykje raskare fart (typisk 50–200 Mbps ned, 20–40 Mbps opp) rsinc.com og mykje lågare forsinkelse enn GEO-leverandørane. For tida har Starlink ingen harde datatak. Ulempene er høgare månadleg pris ($110–$120 for privatabonnement) og ein eingongs kostnad for utstyret. Dekninga til Starlink blir utvida etter kvart som fleire satellittar blir skotne opp; det er ideelt for dei som treng betre yting på landsbygda.

(Kommer snart:) Amazon Project Kuiper – Amazon arbeider med sitt eige satellittinternett (Project Kuiper) som er forventa å starte teneste om ikkje lenge satelliteinternet.com. Andre globale initiativ inkluderer OneWeb (enda eit LEO-satellittnettverk, no hovudsakleg for næringsliv og mobilnettverk på bakhau), og regionale satellitttenester, men for forbrukarar er dei store namna Starlink, HughesNet og Viasat.

Sp: Kva er Amazon sitt Project Kuiper?
S: Project Kuiper er Amazons planlagde satellittinternett, som skal konkurrere med tenester som Starlink. Det vil bestå av eit stort nettverk av 3 236 LEO-satellittar for å gi global breibandsdekning en.wikipedia.org. Målet er å levere raskt, låg-forsinka internett til titals millionar som manglar stabilt breiband, særleg i område med dårleg dekning en.wikipedia.org. Prosjektet fekk løyve frå FCC i 2020, og Amazon har forplikta seg til å bruke over 10 milliardar dollar på utbygginga en.wikipedia.org. Per 2025 har Amazon sendt opp fleire prototypesatellittar, og planlegg å starte serieoppskytingar i 2024–2025. Tenesta er ikkje i drift enno, men så snart mange nok Kuiper-satellittar er i bane, vil Amazon tilby satellittinternett som liknar på Starlink. Kort sagt: Project Kuiper er ein konkurrent på veg inn – ikkje tilgjengeleg for kundar i dag, men det kjem.

Utstyr og installasjon

Sp: Kva slags utstyr treng du for satellittinternett?
S: For å få satellittinternett, treng du nokre sentrale komponentar (vanlegvis levert av tenesteleverandøren):

• Satellittskål (antenne): Ei fastmontert skål utandørs, retta mot satellitten. Den er vanlegvis 60–90 cm i diameter for GEO-system (HughesNet/Viasat) eller ei flat fase-array for Starlink. Skåla sender og tar imot signal til/frå satellitten, og må ha klar sikt til himmelen (ikkje mykje tre eller hindringar i satelitt-retninga).
• Satellittmodem: Eit spesielt modem som koplast til skåla (med koaksialkabel) og til nettverket inne. Det modulerer og demodulerer satellittsignala til/ frå brukbart internettdatav. Modemet er unikt for leverandørens nettverk (du må bruke det dei leverer eller godkjenner) rsinc.com. I mange tilfelle fungerer modemet også som ruter.
• Wi-Fi-ruter (eller kombieining): Dei fleste moderne satellittmodem har innebygd Wi-Fi-ruter. Om ikkje, kan du koble til din eigen ruter for å gi trådlaus nettilgang i huset. Då kan fleire einingar (telefon, PC, TV osv.) dele satellittlinja. (HughesNet og Viasat gir ofte modem/ruter i eitt; Starlink-pakken har òg Wi-Fi-ruter inkludert.)
• Monteringsutstyr og kablar: Skåla kjem med feste/brakett eller stativ og kablar. Ho blir gjerne montert på taket, ei stang i bakken eller veggen ute. Riktig utstyr sikrar at skåla står stødig og peikar rett. Ofte vil det òg vere ei jording for lynbeskyttelse.

Sp: Korleis blir satellittinternett installert?
S: Installasjon kan variere mellom leverandørar, men stort sett:

• For geostasjonære satellitttjenester som HughesNet eller Viasat, kjem det vanlegvis ein profesjonell teknikar til ditt område for å installere parabolen og modemet. Teknikaren finn eit optimalt punkt med fri sikt mot den sørlege himmelen (på den nordlege halvkule) og monterer parabolen der (til dømes på taket ditt eller ein stolpe). Deretter stiller dei parabolen nøyaktig inn mot satelittens posisjon i bane, og legg kabel inn i huset ditt til satellittmodemet rsinc.com. Profesjonell innstilling er viktig fordi sjølv ei lita feilretting kan forringe signalet. Installasjon er ofte inkludert i oppstartskostnadene eller vert fakturert som ein eingongsavgift, og av og til gratis om du inngår kontrakt.
• For nyare LEO-tenester som Starlink, er installasjonen vanlegvis gjere-det-sjølv (eigenmontering). Starlink sender eit sett til deg som inkluderer parabol, monteringsstativ eller base, straumforsyning og Wi-Fi-ruter. Du set opp parabolen utandørs (til dømes på bakken eller montert på tak/stolpe med tilbehøyr) med vid utsikt til himmelen, og parabolen finn og sporar satellittane automatisk. Oppsettet er gjort enkelt – i hovudsak “plug and play” – og krev ikkje manuell innretting frå brukaren rsinc.com. Mange brukar Starlink-settet og monterer sjølve på ein ettermiddag. (Det finst også tredjeparts monteringssett for bubil, båt, osv. om ein treng det.) Med Starlink eig du utstyret sjølv, så det er ingen faste leigeavgifter, men du betalar for maskinvaren på førehand.

Uansett leverandør er fri sikt til satellitten heilt avgjerande. Installasjon kan krevje litt prøving og feiling for å unngå hindringar som tre eller bygningar. Når parabolen er montert og retta inn, vert systemet konfigurert og internett-tenesta aktivert via leverandøren.

Yting og avgrensingar

Q: Kor raskt er satellittinternett?
A: Fart har blitt betre over tid, men avhenger av leverandør og abonnement:

• Tradisjonelle satellitt-ISP-abonnement (HughesNet, Viasat) tilbyr alt frå om lag 10 Mbps opp til 100 Mbps nedlasting. HughesNet marknadsfører for eksempel om lag 25 Mbps nedlasting på sine forbrukarprodukt (og om lag 3 Mbps opplasting) rsinc.com. Viasat har ulike nivå, frå om lag 12 Mbps på dei lågaste planane, opp til 50 eller til og med 100 Mbps på dei høgaste i enkelte område rsinc.com.
• Nyare låg-jordbane-tenester som Starlink gir merkbart høgare hastigheiter – vanlegvis 50 til 200 Mbps nedlasting, med opplasting rundt 10–40 Mbps rsinc.com. Mange brukarar rapporterer reelle Starlink-nedlastingar rundt 100 Mbps, noko som er eit stort steg opp frå tidlegare satellittar. I enkelte tilfelle kan Starlink gi over 200 Mbps under ideelle forhold rsinc.com.
• Hugs at desse hastigheitene kan variere. Faktorar som nettverksbelastning (mykje bruk samstundes), geografisk plassering i høve dekning, og vêret kan ha mykje å seie for ytinga. Satellitt-pingtid (latens) er høgare enn med jordbasert internett (sjå under), men sjølve nedlastingfarten kan vere samanliknbar med enkel kabel eller DSL, spesielt med Starlink. Generelt er eldre GEO-satellittabonnement gode nok for nettsurfing, epost og videoavspeling opp til HD, medan Starlink sine høgare hastigheiter støttar meir datakrevjande bruk (4K video, store nedlastingar osv.) på ein betre måte.

Q: Kor mykje latens har satellittinternett, og kvifor?
A: Latens (pingtid) på satellittinternett er mykje høgare enn på kabelforbindingar, grunna dei store avstandane signalet må reise. For tradisjonelle geostasjonære satellittar ligg latensen typisk på 600–800 millisekund (0,6 til 0,8 sekund) tur retur rsinc.com. Dette skjer fordi signalet må ~35 000 km opp til satellitten og 35 000 km ned igjen – ein tur på om lag 70 000 km (sjølvsagt gir også lysets fart litt forseinking). Til samanlikning har ei jordbasert breibandlinje gjerne latens rundt 20–40 ms. Høg latens på GEO-satellitt gir merkbar forseinking på tovegsapplikasjonar som videosamtaler eller nettspel.

Låg-jordbana-satellittar har mykje lågare latens. Til dømes har SpaceX Starlink sine LEO-satellittar målt latens på 20–40 ms, tilsvarande DSL eller kabelinternett rsinc.com. Dette er fordi desse satellittane berre er nokre hundre kilometer over bakken i staden for titusenvis. Oppsummert er latensen nesten heilt avhengig av banehøgda: dess lenger unna satellitten er, dess lengre tek signalet tur/retur. GEO = høg latens (~0,5 sekund eller meir) telarus.com, LEO = låg latens (nokre titalls millisekund) telarus.com. Det finst ingen måte å fjerne denne fysiske grensa på, anna enn å bruke satellittar i lågare baner. (Sjå LEO vs. GEO-seksjonen under for meir detaljar.)

Q: Påverkar vêr satellittinternett?
A: Ja. Kraftig vêr kan forstyrre satellittsignala. Regn og snø er dei viktigaste faktorane – det ein kallar “rain fade” – der fukt i lufta svekkjer radiosignalet. Middels til kraftig regn eller tordenvêr kan gje seinare internett eller midlertidige avbrot starlink.com. Likeeins kan tjukt snødekke på parabolen stoppe signalet. Vanlegvis har lett regn eller snø minimal innverknad, men styrtregn eller snøstorm kan avbryte tilkoplinga til vêret har roa seg. Leverandørane motarbeider dette med sterke sendarar og robuste frekvensar, men under intenst vêr kan du merke redusert fart eller korte brot starlink.com.

I tillegg kan miljøfaktorar som snøsamling eller is på parabolen stoppe mottak (det er lurt å rydde parabolen forsiktig om det er trygt). Nokre paraboler (som Starlink) har innebygde varmelement for å smelte snø. Vind kan også skape problem om parabolen flyttar på seg eller feilstillast – så pass på å sikre godt montering for å unngå dette. Heldigvis er slike vêrrelaterte avbrot som regel sjeldne og kortvarige: Når vêret har roa seg, kjem tenesta fort tilbake. Men det er lurt å ha ein reserveplan om du er heilt avhengig av lina, i tilfelle ekstremvêr gjev utfall.

Bruk av satellittinternett til strøyming, gaming og arbeid

Q: Er satellittinternett godt for video-strøyming (Netflix, YouTube)?
A: Strøyming fungerar heilt fint via satellitt, men ver obs på avgrensingane i abonnementet ditt. Med tanke på rein fart, stiller dei fleste satellittforbindingar sterkt: standard og HD-video krev om lag 3–5 Mbps og 5–8 Mbps kvar, noko til og med HughesNet sitt minste abonnement med 25 Mbps taklar. Nyare tenester som Starlink, med over 50 Mbps, har ingen problem med breiband til strøyming. Latens er ikkje noko problem her, sidan buffring kjempenserer for forseinkingar. Men det viktigaste du må vurdere, er datakvoten. Strøyming brukar mykje data – for eksempel kan ein time HD-video svi av minst 3 GB. På tradisjonelle satellittabonnement med strenge månadsgrenser, kan mykje strøyming fort gå ut over din høgfartsgrense, og du vert nedstrupa til 1–3 Mbps, som vil gi hakking eller avbrot i strøyminga satelliteinternet.com rsinc.com. Det vil seie du kan sjå nokre filmar, og så oppleve redusert fart resten av månaden.

Om satellittabonnementet ditt har “ubegrensa” data med «fair use policy» (som høgare Viasat-abonnement eller Starlink), står du friare til å strøyme utan frykt for avbrot. Starlink har i dag ikkje harde datagrenser, så brukarar kan ofte strøyme fritt. I praksis er satellittinternett heilt greitt til Netflix, YouTube osv., særleg på moderne system – men følg med på forbruket ditt, og strøym gjerne i standard kvalitet når du kan for å spare data. Mange på bygda nyttar nedlasting eller satelitt-TV til mykje videobruk for å sleppe å brenne opp all datakvoten. Men litt strøyming er heilt gjennomførbart på satellitt, så lenge du er bevisst på bruken.

Sp: Kan du spele nettspel med satellittinternett?
Sv: Onlinespeling er ei av dei vanskelegaste aktivitetane for tradisjonelt satellittinternett grunna høg latenstid. Det er mogleg å spele, men raske flerspelarmodus (som førstepersonsskytespel eller konkurransebaserte e-sportspel) vil lida. Med GEO-satellittar er latenstida ofte 600 ms eller meir, og denne forseinkinga (lag) er tydeleg – handlingane dine i spelet kjem kanskje først opp ein halv sekund seinare, noko som er ein stor ulempe rsinc.com. Sanntidsspel som krev raske reaksjonar (Fortnite, Call of Duty, osv.) er frustrerande med ei slik høg latenstid. Turbaserte eller tregare nettspel (puslespel, strategispel, enkle MMO-ar) er meir tolererbare fordi dei ikkje er like tidskritiske.

Det er sagt, Starlink si låglatens-teneste (20–40 ms) har dramatisk forbetra spelemoglegheitene over satellitt rsinc.com. Mange brukarar rapporterer at med Starlink kjennest nettspeling om lag som ein vanleg kabel-/DSL-tilkopling – du kan spele skytespel, racingspel osv. med berre små forskjellar. Bandbreidda på satellitt er vanlegvis god nok til spel (datamengda som går med til spel er relativt låg), det er eigentleg ping som betyr noko. Så, er du stuck med ein GEO-satellitt kan du likevel ha glede av visse spel (rollespel, turbaserte spel, einspelarmodus på nett), men konkurranseprega actionspel vil ikkje vera ideelle. Er spel ein prioritet, og du har tilgang til Starlink eller ein annan låglatens-leverandør, vil det vera det beste valet. Elles nyttar enkelte spelarar på HughesNet/Viasat løysingar som å føreinnlasta oppdateringar og halde seg til spelmodusar som ikkje er så følsame for latenstid. Oppsummert: spel på eldre satellitt = mogleg, men tregt for actionspel, medan ny LEO-satellitt har gjort nettspeling klart reelt i distrikt og utkantstrøk.

Sp: Er satellittinternett bra til heimekontor (videomøte og VPN)?
Sv: Heimekontor over satellittinternett er absolutt mogleg – tusenvis gjer det – men opplevinga vil avhenge av typen satellittkopling og arbeidsoppgåvene dine. Til vanlege ting som e-post, skriveprogram, nettskyløysingar, og ordinær nettsurfing fungerer satellittinternett (sjølv med høg latenstid på GEO) fint, berre med litt lengre lastetider. Utfordringa kjem med sanntids-verktøy: til dømes videomøte og enkelte VPN-oppsett kan vera treige på tradisjonell satellitt. Med GEO-satellitt (HughesNet/Viasat) innfører ca 600 ms latenstid eit tydeleg avbrot i samtalar. I eit Zoom- eller Teams-møte må du ofte passe på å ikkje snakka i munnen på andre, sidan det halvlange avbrotet kan skapa ubehagelege overlapp. Det er handterbart – ein venner seg til rytmen – men er ikkje like sømlaust som fiber eller kabel. VPN (Virtual Private Network) går og gjerne sakte over høglatens-lenker; enkelte bedrifts-VPN-ar kan til og med miste koplinga eller plages av satellittforsinking og pakkedropp. Det finst optimaliseringsteknikkar (og HughesNet tilbyr av og til eige VPN-akselerator), men maskina vert avgrensa. Store filopplastingar (t.d. vedlegg) er og sakte over klassisk satellitt grunna låg opplastingshastigheit.

På den andre sida har Starlink sitt låglatens-breiband gjort fjernarbeid mykje smidigare over satellitt. Med latenstider ned mot titals millisekund kjennest Starlink meir som ei vanleg nettkopling – Zoom og videomøte flyt mykje meir naturleg og sanntid rsinc.com, og VPN fungerer oftast utan problemer med ok fart. Høgare kapasitet hjelper og til med nettskyløysingar, store fillagringar, osv. Mange fjernarbeidarar rapporterer at dei får til videomøte, programutvikling (med bruk av eksterne tenarar) og andre krevjande oppgåver på Starlink. Ein bør framleis vera budd på enkelte småfeil – t.d. korte utfall på fleire sekund om den automatiske overføringa mellom satellittar ikkje fungerer perfekt, eller om noko skuggar for signalet – men det skjer sjeldan. Alt i alt: til grunnleggande heimekontor vil alle satellittløysingar fungera (berre planlegg rundt latenstid), og for samarbeidstungt arbeid har nye LEO-tenester forbetra opplevinga mykje.

Tips: Om du er avhengig av satellittinternett til jobb, er det lurt å planlegge store oppdateringar eller nettsky-backup om natta, og varsle kollegaer om at du kan ha litt forseinka lyd i samtalar. Og der det er mogleg, bruk kablet nettverk (Ethernet) direkte til arbeidsmaskina for å sleppe ekstra Wi-Fi-latens. I kritiske situasjonar (som direktesendt webinar), kan det vera lurt å ha mobilnett som backup dersom vêr hindrar satellitt akkurat då – men slikt skjer sjeldan.

Abonnement og prisar

Sp: Kor mykje kostar satellittinternett?
Sv: Kostnadene for satellittinternett er generelt høgare enn for by-kabel/fiber, noko som reflekterer dyr infrastruktur. Prisane varierer etter leverandør og abonnement, men om lag: HughesNet-pakkar kan koste frå ca.$50 til $100 per månad for privatkundar satelliteinternet.com (prisen kjem først og fremst an på datamengd, då alle HughesNet-abonnement har maksfart på 25 Mbps). Viasat sine pakkar er dyrare – ofte rundt $100 til $150+ per månad for høgare fart eller prioritet på datamengde satelliteinternet.com. Starlink-tenesta kostar om lag $120 per månad for standard privatabonnement satelliteinternet.com. (Starlink har og premiummoglegheiter som camping/bil og bedriftsabonnement som kan kosta frå $150 til $500 per månad, avhengig av tenestenivå satelliteinternet.com.) Dette er prisar før eventuelle etableringsutgifter eller skattar. Kort oppsummert: rekn med mellom $600–$1200 per år for eit vanleg satellitt-abonnement.

Utstyr og etableringskostnadar: Forutan månadsprisen kjem utstyr på toppen. Tradisjonelle satellittleverandørar leiger vanlegvis ut antenne og modem mot ein månadleg sum (ca. $10-$15/mnd), eller gir deg kjøpemoglegheit. Nokre gonger er installasjon gratis med bindingstid; elles kan det koma ein etableringskostnad.  HughesNet og Viasat krev oftast binding på 24 månader, og utstyret er ofte leverandøren sitt (må leverast attende ved eventuell oppseiing).  Starlink, derimot, sel utstyret direkte – for tida om lag $599 for standardpakken (antenne, ruter, kablar) – utan krav om bindingstid satelliteinternet.com. Du eig Starlink-utstyret og abonnementet er utan binding. Oppstartskostnaden for Starlink er altså høgare, men dei løpande utgiftene er kun tenesteprisen. Det er ingen bruksbaserte overforbruksgebyr på vanlege satellittabonnement (du blir ikkje belasta per GB – hastigheita blir heller strupa om du går over datagensa). Sjekk alltid kampanjar: somme tider har HughesNet eller Viasat introduksjonstilbod (t.d. $50/mnd første 6 månader) eller gratis installasjon. Men sjå opp for normalen etter kampanje, og for gebyr om du bryt kontrakt før tida.

Sp: Har satellittabonnement datatak eller forbruksgrenser?
Sv: Datatak er vanleg på satellittabonnement, sjølv om detaljane skil seg frå leverandør til leverandør:

• HughesNet: Ja, HughesNet-abonnement kjem med ein fast mengd høghastigheitsdata per månad (10 GB, 20 GB, 30 GB, eller 50 GB, avhengig av pakken). Brukar du opp denne kvoten, blir du ikkje kobla frå, men farten blir strupa til om lag 1–3 Mbps ut månaden rsinc.com. Dei kallar dette «Fair Access Policy». Du kan kjøpe “Data Tokens” for å få meir fullfart-data ved behov, eller berre vente til neste månad når kvoten vert nullstilt. Det er òg ein dagleg Bonus-sone om natta der forbruket ikkje tel mot taket, som kjem til nytte for store nedlastingar.
• Viasat: Viasat har delvis gått over til “mjuke” datatak på mange abonnement. Dei kan promotere abonnementa som “Uavgrensa” men med terskel (til dømes 100 GB, 150 GB etc.) der du etter det blir nedprioritert. Om du brukar meir enn taket, kan farten strupast i periodar med mykje trafikk (når nettet er belastet) rsinc.com. Kor mykje du blir strupa varierer; i periodar med liten trafikk kan det gå bra, men i rushtida vert du blant dei første som får dårlegare fart. Gamle Viasat-abonnement hadde harde tak likt HughesNet, men dei nyaste skil mellom prioritert og vanleg data.
• Starlink: Har førebels ingen harde datatak på vanleg privatabonnement rsinc.com. Starlink var opphavleg heilt utan grenser, og frå 2023–2024 har dei innført ein retningsgivande “prioritert data”-grense på ca. 1 TB i enkelte område (brukarar som går over kan verta noko nedprioriterte i rushtida). Men for dei fleste verkar Starlink i praksis uavgrensa – ingen overforbruksgebyr eller stenging ved høgt bruk rsinc.com. Du kan strøyme og laste ned utan å bekymre deg for telljarar, noko som skil det tydeleg frå GEO-leverandørar. Bedrifts- og mobilabonnement hos Starlink har ofte visse mengder prioritert data før du går over til standard, men ingen harde grense.

Oppsummert: eldre satellittabonnement er ganske strenge på data, medan dei nyare er meir rause. Spør alltid leverandøren: “Uavgrensa” kan skjule detaljar. Har du eit abonnement med datatak, bør du planlegge forbruket (t.d. store nedlastingar i bonussona eller velje større datapakke om du ofte går tom). Å gå over taket gir vanlegvis lågare fart i staden for ekstra gebyr, men desse låge farta (som 1 Mbps) vil sterkt avgrense kva du kan gjera på nett rsinc.com. Starlink sin praksis er for tida den mest brukarvenlege i høve data: dei fleste forbrukarar treng ikkje bekymre seg for mengde-tak på Starlink.

Samanlikning med andre internettalternativ

Sp: Korleis står satellittinternett seg mot DSL, kabel, fiber og mobilt internett?
Sv: Satellitt mot andre internetteknologiar: Kvar internettmetode har sine fordelar og ulemper, særleg når det gjeld fart, forseinking (latency), tilgjenge og pålitelegheit. Her er ei rask samanlikning:

• Satellittinternett: Den største fordelen er tilgjenge – det kan nå ut til rurale og avsidesliggande område der ingen annan breibandtilgang finst getinternet.com. Du treng ikkje telefonlinje eller kabellinje; så lenge du ser himmelen, kan du ofte få satellitt. Det gir faktisk dekning over heile landet (og verda). Men satellitt har høgare forseinking enn alle kabelbaserte tenester (grunna dei lange signaldistansane), og har tradisjonelt hatt lågare fart og strenge datagrenser broadbandnow.com. Nye satellitttenester (Starlink) har betra fart og forseinking mykje, men satellitt er framleis som regel dyrare per månad og kan påverkas av vêr. Satellitt er eit flott alternativ der ingenting anna fungerar, men om du har eit kabelbasert alternativ, vil det oftast gje betre yting.
• DSL (Digital subscriber line): DSL går over telefonlinjer. Det er mykje brukt i mange område (inkludert enkelte rurale stader), men farten kjem an på avstanden til telefonsentralen. Typiske DSL-fartar ligg på nokre få Mbps og opp til rundt 100 Mbps (for nyare VDSL eller korte løp), men mange DSL-forbindelsar i rurale strøk ligg på 5–20 Mbps.  Forseinking på DSL er låg (ping 20–50 ms, bra for spel). DSL er som regel billegare enn satellitt og påverkas ikkje av vêr. Men DSL kan yte dårleg viss du bur langt vekk (det kan så vidt nå breibandsdefinisjonen), og somme avsidesliggande områdar har ikkje infrastrukturen.
• Kabelinternett: Kabelbreiband (frå kabel-tv-selskap) er vanleg i forstadar og byar. Det brukar koaksialkabel og gir mye høgare fart enn DSL – vanlegvis 100–300 Mbps, opp til 1 Gbps på dei nyaste DOCSIS-systema. Forseinking er låg (ofte 10–30 ms). Kabelbreiband er ikkje tilgjengeleg i dei fleste rurale områdeutanfor tettstadane, sidan det krev utbygging av kabelnett. Der det finst, er det som regel betre enn satellitt både i fart og stabilitet. Ein ulempe er at kabelnett ofte er delt med naboane, så ved høg trafikk kan farten gå ned (dette er mindre problem med moderne nett). Kabel har oftast høgare eller ingen datagrenser, og prisane er moderate (ofte $50–$100 per månad). Kort sagt: kan du få kabel, slår det satellitt dei fleste gongar – men kabel dekker ikkje verkeleg avsidesliggande område.
• Fiberoptisk internett: Fiber er gullstandarden for nettforbindelse. Det brukar fiberkablar for å levere gigabitfart (1000 Mbps eller høgare, med symmetrisk opp/nedlasting). Forseinking på fiber er ekstremt låg (av og til <10 ms). Det er også veldig stabilt og påverkas ikkje av forstyrringar eller vêr. Ulempa er avgrensa tilgjenge – fiber er rulla ut først og fremst i byar og tettbygde område, og mange rurale stader har ikkje fiber getinternet.com. Der du får det, er fiber stort sett det beste valet (perfekt for strøyming, gaming, arbeid – alt). Prisen er ofte rimeleg for det du får (kommunal fiber eller Google Fiber i byar kan koste $70/mnd for 1 Gbps, til dømes). Men det er det aller minst sannsynlege alternativet om du bur på landet. Satellitt kan nå stader der fiber ikkje er økonomisk forsvarleg.
• Mobilt/mobilt breiband: Dette omfattar 4G LTE og 5G heimenett eller mobile hotspot. Desse tenestene brukar mobilnettet. Nokre rurale område har fast trådlaus eller mobilbasert internett frå til dømes Verizon, T-Mobile eller lokale trådlause ISP-ar. Farten kan variere mykje – eldre 4G LTE kan ligge på 10–50 Mbps, medan 5G kan nå 100–300 Mbps eller meir under gode forhold. Forseinking er låg (tilsvarande DSL/kabel når signalet er bra).  Tilgjenge aukar stadig, men du må vere innanfor rekkevidde av ein mobilmast med tilstrekkjeleg kapasitet; langt ute på bygda kan det vere dårleg eller manglande signal, eller datamengda kan vere avgrensa. Mange mobildataplanar har høgare datagrenser enn satellitt, men enkelte vil framleis strupe farten etter eit visst bruk (t.d. 100 GB) eller regulere videokvaliteten. Ein fordel er at om du allereie har mobilabonnement er det lett å sette opp (berre ein modem eller bruk mobilen som hotspot). Ulempa er at ytinga kan variere – det kan gå sakte om det er trengt kapasitet i mastra, eller du er i ytterkanten av dekninga. Prisen kan vere lik satellitt eller lågare, avhengig av leverandør (nokre heime-LTE/5G-planar ligg rundt $50–$70 per månad for «ubegrensa» data, med liten skrift om nedprioritering). Alt i alt: har du sterk 4G/5G-dekning, kan trådlaust heimeinternett vere eit godt alternativ til satellitt med lågare forseinking og utan vêrproblem. Men tilgjenge i avsidesliggande strøk er varierande – det dekkjer som regel områda nær byar eller vegar, men sjeldan i villmarka.

Oppsummert: Satellittinternett si store styrke er å nå stader der ingen andre alternativ kan getinternet.com. Når det gjeld yting: fiber > kabel > mobilt > DSL > satellitt (historisk), sjølv om Starlink no konkurrerer med DSL/mobilt og nærmar seg kabel der forholda er gode. Satellitt har framleis ulempa med forseinking og strengare datagrenser. Sjekk alltid om du kan få jordbasert teneste (fiber, kabel, DSL eller trådlaus) før du vel satellitt, sidan desse oftast gjev betre brukaroppleving for pengane. Men om satellitt er ditt einaste val, er det ei god løysing som stadig har vorte betre.

Historie og framtid for satellittinternett

Sp: Når vart satellittinternett oppfunne, og korleis har det utvikla seg gjennom tidene?
Sv: Satellittinternett som konsept går attende til midten/slutten av 1900-talet. Eksperiment med å bruke satellitt for datakommunikasjon byrja på 1970-talet då satellittar vart tatt i bruk for telekommunikasjonsnett rsinc.com. Dei aller fyrste forsøka vart stoppa av høge kostnadar og låg kapasitet. Dei fyrste forbrukarane kunne få satellittinternett på 1990-talet. Eit viktig døme er 1996 då Hughes Network Systems introduserte DirecPC, verdas fyrste satellittinternett for vanlege heimebrukarar hughesnet.com. Desse tidlege tenestene var veldig treige etter dagens standard – ofte måtte du bruke oppringt samband for opplasting og berre satellitten for nedlasting, noko som gav nokre hundre Kbps i praksis. Gjennom resten av 1990-åra var satellittinternett ein nisje med låg fart og dyrt utstyr, og då kabel/DSL spreidde seg vart satellitt rekna som siste utveg.

Likevel gjekk utviklinga vidare. På starten av 2000-talet kom betre satellittar spesialdesigna for internett (t.d. Hughes DirecWay og seinare Spaceway, og WildBlue som vart til Viasat). Farten steig forsiktig opp til nokre få Mbps. Eit viktig høgdepunkt kom i 2007, då Astra (ein europeisk satellitt) kunne tilby rundt 20 Mbps– noko av det fyrste som kunne kallast breiband via satellitt broadbandnow.com. I USA blei ViaSat-1 (skoten opp i 2011) og HughesNet’s Jupiter 1 (2012) store satsingar med planar rundt 12–15 Mbps. På slutten av 2010-talet kom Jupiter 2/Echostar XIX og ViaSat-2 med enda betre hastigheit. I 2018 lanserte HughesNet Gen5-tenesta (Jupiter 2-satellitten) som tilbaud 25 Mbps nedlasting, og nådde omsider FCC si definisjon av breiband broadbandnow.com. Datagranser auka litt over tid, men var fortsatt ei utfordring.

Ei stor utvikling innan satellittinternett skjer no på 2020-talet med lågbane-satellittar og nye høgkapasitets GEO-satellittar. SpaceX si Starlink, som starta offentleg beta i 2020, har tusenvis av LEO-satellittar for å tilby dekning over heile verda. Denne tilnærminga gir allereie fartar godt over 100 Mbps og merkbart lågare forseinking, og har forandra synet på satellittinternett telarus.com. Andre aktørar som OneWeb (LEO for bedrifter) og Amazons planlagde Kuiper-konstellasjon fylgjer etter, noko som markerer eit skifte mot snøgt, låg-forsinka satellittbreiband i stor skala. På GEO-fronten har Viasat lansert ViaSat-3 (ultrahøg kapasitet) og Hughes lanserer Jupiter 3 – begge retta mot høgare fart (potensielt 100+ Mbps) og rausare datagrenser.

Oppsummert har satellittinternett utvikla seg frå svært trege byrjingar (tenester frå 1990-talet som berre var litt betre enn oppringt samband) til moderne system som i nokre tilfelle kan måle seg med DSL- eller kabel-hastigheiter. Nokre viktige historiske milepålar: den første forbrukartenesta kom i 1996 hughesnet.com, gradvis forbetring gjennom 2000-talet med tosifra Mbps, og den siste LEO-revolusjonen som gir breibandliknande ytelse frå satellittar telarus.com. Utviklinga har handla om å overvinne store tekniske utfordringar – forseinking, avgrensa bandbreidde, dyre oppskytingar – og kvart tiår har gitt forbetringar. Brukarar i dag har val som var rein science fiction då satellittinternett starta, og trenden peikar mot høgare kapasitet, lågare forseinking og meir utbreidd bruk. Det hjelper til å byggje bruer over det digitale gapet for dei som bur langt frå kabel- eller fiberlinjer.

Sp: Korleis kan eg auke farten på satellittinternett eller redusere forseinking?
Sv: Det er nokre steg du kan ta for å optimalisere opplevinga di med satellittinternett (innenfor desse teknologiens grenser):

• Optimaliser oppsettet av parabolen: Sørg for at parabolen din er rett montert og sikta inn. Om den vart installert av fagfolk, skal ho vere riktig peika inn, men over tid kan vind eller uvêr flytte på henne. Sørg for at parabolen har fri sikt til himmelen (klipp greiner som eventuelt skulle komme i vegen). Ei godt innjustert parabol gir sterkast signal, som igjen gir best mogleg fart. Om du mistenker at parabolen står skeivt (t.d. fordi linja har blitt dårlegare), kontakt leverandøren – dei kan ofte hjelpe deg med justering.
• Minimer flaskehalsar i heimen: Bruk kablet Ethernet-forbindelse til utstyr der du treng maksimal fart og lågast forseinking (t.d. til videomøte eller dataspel). Då unngår du ekstra forseinking eller forstyrrelsar frå Wi-Fi. Om du må bruke Wi-Fi, plasser ruteren nær hovudarbeidsstaden din og reduser forstyrrande ting (t.d. ikkje gøym den i eit metallskap).
• Begrens unødig bruk og utstyr: Satellittbandbreidda er avgrensa, så om fleire einingar strøymer eller lastar ned samtidig, vert opplevinga di tregare. Slå av eller kople frå einingar du ikkje brukar på nettet satelliteinternet.com. Unngå store filnedlastingar eller oppdateringar når du treng lina til viktige oppgåver. Mange ruterar let deg prioritere visse einingar eller trafikktype – QoS-innstilinngane (Quality of Service) kan sikre t.d. jobb-PC får prioritet over barne-TV på dagtid.
• Pass på databruken: Om abonnementet har datatak eller grense, er det viktig å halde styr på forbruket for å unngå redusert fart. Om du forbruker meir enn prioritert data, vert farten mykje dårlegare satelliteinternet.com. Følg med gjennom appen eller forbruksmetaren til leverandøren, og om du ofte når grensa, vurder eit større abonnement eller sjå om det finst bonussoner (gratis nattebruk e.l.) for store nedlastingar. Som ein nødløysing tilbyr HughesNet og Viasat kjøp av ekstradata for å få opp att fullt tempo satelliteinternet.com – det kostar litt ekstra, men kan hjelpe i nødstilfelle. (Starlink har i dag inga datagrense, men brukar du eit abonnement med tak, bør du planlegge strøyming og backup deretter.)
• Redusere forseinking: Du kan ikkje gjere mykje med den innebygde forseinkinga i GEO-system – fysikkens lover kan ikkje brytast. Nokre satellittleverandørar byggjer inn akselerasjon eller proxy-teknologi i modemet som kan redusere ventetida litt når sider lastast, men 600+ ms kjem ein ikkje utanom. Om du har kritisk behov for låg ping (spel, aksjehandel osv.), må du bytte til lågbanesatellitt om mogleg (t.d. Starlink) – der er pingtida naturleg lågare. Lokalt bør du hindre store opplastingar i å fylle lina (slik at det ikkje legg på ekstra forseinking). Nokre VPN-protokollar har òg ekstra belasting – må du bruke VPN over satellitt, kan det hjelpe å velge raske protokollar (WireGuard o.l.).

Kort oppsummert: Få montering og oppsett i orden, eliminer unødvendige tregskapar, og forhalde deg til begrensingane i abonnementet. Du kan ikkje gjere ein GEO-satellitt like rask som fiber, men du kan få maks ytelse ut av det du har. Etter kvart som nyare satellittalternativ kjem på marknaden, kan du vurdere å oppgradere for betre fart/forseinking om du treng det.

Sp: Kan eg få satellittinternett gratis?
Sv: Nei, det finst ingen ekte gratis satellittinternett-tenester for forbrukarar (per i dag). Alle større leverandørar krev betalt abonnement og spesialutstyr – det er svært dyrt å drifte satellittar og bakkestasjonar, så tenesta kan ikkje delast ut gratis. Ver skeptisk til dei som reklamerer for «gratis satellittinternett» – det er truleg svindel eller feilinformasjon discussions.apple.com. Du må i alle tilfelle betale for utstyr og abonnement. Det næraste ein har kome gratis satellittinternett har vore i spesielle situasjonar; t.d. under Ukraina-krigen, der SpaceX sende ut gratis Starlink-terminalar og samband til område utan nettilgang discussions.apple.com, og nokre redningsaksjonar eller statlege prosjekt har betalt satellittinternett for trengande samfunn. Men det er unntak. Tenesta Outernet/Othernet sender ut litt data gratis via satellitt (én veg, t.d. nyheiter eller opplæring), men det er ikkje eit fulltverdig internett. For heimbruk må du rekne med vanlege prisar. Om kostnadane er eit problem, sjekk om du kvalifiserer for statlege breibandsubsidier, eller om mobilnett (med datakort) dekker dine behov billegare. Ingen stor aktør gir i dag gratis internett til «folk flest» – utstyret kostar hundrevis, og satellittane kostar millionar i drift, så det vert dekka gjennom abonnement.

Sp: Kan eg bruke satellittinternett i bubil eller på båt?
Sv: Ja, det er mogleg å få satellittinternett på farten – spesielt no med ny teknologi – men du bør vite om eit par ting. Tradisjonelt var satellittinternett berre for fast plassering. Tenester som HughesNet og Viasat krev ei fast adresse og innpeiking på ein bestemt satellittstråle; flyttar du deg langt, sluttar det å virke utan ny peiking og godkjenning (og parabolen er vanskeleg å retta til på eiga hand). Nokre bubil-entusiastar har derfor hatt med seg bærbar antenne til camping, men då må ein manuelt sikte inn på kvar stopp, og ein kan ikkje bruke netta under køyring satelliteinternet.com. På båtar har det tradisjonelt vore svært dyre gyro-styrte antenner for GEO-satellitt, noko som stort sett berre har vore brukt på skip og lystyachtar med stort budsjett.

I dag er mobilt satellittinternett mykje meir tilgjengeleg takka vere Starlink og liknande. Starlink tilbyr ei teneste spesielt retta mot bubil/fritt-område (no kalla «Starlink Roam»). Med Starlink kan du ta med deg parabolen og få internett der det er dekning – du er ikkje låst til éi stråle. Du set opp parabolen ved campingplassen og han koplar seg opp automatisk. Det finst til og med ein flat, høgtytande Starlink-parabol som kan monterast på bubil eller båt for bruk under rørsle (han følgjer satellittane medan du køyrer/seiler). Brukarar fortel at dei har strøyma film og jobba medan dei har køyrt på motorvegen eller segla. Merk deg at både utstyr og abonnement for mobilt bruk kostar meir (parabolen til bruk i rørsle kostar ca. 25 000 kr, og maritime abonnement er på fleire tusen kr/mnd), men vanlege bubil-abonnement for stasjonær bruk ligg rundt 120 USD/mnd i mange land.

For bubil kan du no parkere så å seie kor som helst og få breiband – ein revolusjon for digitale nomadar. Men ver merksam på at hindringar, som tre eller fjellveggar, kan blokkere sjølv Starlink – du må ha fri sikt til himmelen. For båt, særleg langs kysten eller på innsjø, fungerer Starlink så lenge du er innan ca. 160 km frå land (for havsegling har Starlink eige maritimt abonnement). Tradisjonelt maritimt satellittinternett (Inmarsat, KVH mfl.) finst òg, men er ekstremt dyrt og sakte (mest brukt til enkel e-post og tale på havet). Starlink tek over som favoritten for dei som vil ha ekte internett på vatnet.

Oppsummert er satellittinternett på bubil/båt fullt mogleg:

• Om du treng samband stasjonært (parkert/fortøyd), kan du bruke forbrukar-satellitt (mange set opp vanleg Starlink på kvar plass).
• Om du vil ha samband i fart, treng du spesialutstyr (Starlink sin bevegelsesparabol eller proffselautoantennar for GEO-satellittar).
• Sikre alltid antenne og følg leverandørens reglar (Starlink Roam lèt deg reise på tvers av regionar, men om du dreg til utlandet lenge, eller til land som ikkje har avtale, kan det vere avgrensingar).

Konklusjonen er: Tida for stabilt nett i bubil og på båt er her, mykje takka vere LEO-satellittane. Du er ikkje lenger avgrensa til fast montering eller ekstremt dyre maritime system. For alle som reiser utanfor allfarveg, kan satellittinternett halde deg kopla på – så lenge du tek vare på utstyr og abonnement.

Sp: Kva er forskjellen på LEO og GEO satellittar i internettenester?

• Diagram som samanliknar satellittplasseringar i låg jordbane (LEO) og geostasjonær bane (GEO).
  Geostasjonære (GEO) satellittar går i bane omlag 22 000 mil over ekvator og held seg faste i forhold til eit punkt på jorda (dei går i same fart som jorda roterer). Ein GEO-satellitt er på ein måte «parkert» over éin stad. Fordi dei er så høgt oppe, kan kvar GEO-satellitt dekke eit svært stort område – berre tre GEO-satellittar kan dekke nesten heile jorda (bortsett frå polarområde). Éin GEO-satellitt kan til dømes dekke heile det amerikanske fastlandet. Dette betyr at ein ikkje treng mange satellittar for global dekning (tradisjonelt brukar selskap få, store satellittar) telarus.com. Ulempa er avstanden: signalet brukar ca. 0,25 sekundar på kvar veg, som gir ca. 500–700 ms forseinking tur-retur telarus.com. Dessutan er kapasiteten (bandbreidda) til ein GEO delt mellom alle som brukar han under det store dekningsområdet, så farten per brukar har tradisjonelt vore låg (sjølv om nye GEO-satellittar med høg kapasitet har mykje betre kapasitet enn dei gamle). Døme: HughesNet og Viasat brukar GEO-satellittar, det same gjer parabol-TV-tenester. Skåla di for GEO peikar mot ein fast plass på himmelen. GEO-satellittar er store, dyre (over 100 millionar dollar stykket), men ein treng berre nokre få for eit verdsomspennande nettverk (kapasiteten kan likevel vere begrensa sidan kvar satellitt betener mange menneske).
• Låg jordbane (LEO) satellittar går mykje nærare jorda, ofte mellom ca. 300 og 1 200 mil oppe broadbandnow.com. Sidan dei ikkje er faste, beveger dei seg fort over himmelen. For brukarane er kvar LEO-satellitt berre synleg nokre minutt, så tek ein annan over. For å ha samanhengande dekning treng LEO-system ei heil konstellasjon av mange satellittar i koordinert bane telarus.com. Hovudfordelen er låg avstand: forseinking (latency) kan vere heilt nede i 20–40 ms, nesten like kjapt som landbasert internett telarus.com. Dessutan dekkjer kvar satellitt eit mindre område, som kan gi meir bandbreidde per brukar (og nettverket kan bruke same frekvens fleire stader samtidig). LEO-satellittane gir frå seg samband etter kvart som dei går ut av synsfeltet og blir erstatta av nye – alt blir styrt sømløst av programvare og brukarantenner som følger dei. Døme: SpaceX Starlink (planlegg over 12 000 satellittar), OneWeb (planlagd 648 satellittar) er LEO-konstellasjonar for internett. LEO-satellittar er mindre og billigare enn GEO, men ein treng veldig mange. Dei krev også eit tett nettverk av bakkestasjonar og avansert programvare for å styre det rørlege nettet. Kompleksiteten er høgare, men ytelsen er betre (låg forseinking, høg fart) og dekninga kan i framtida bli heilt global (inkludert polarområda, der GEO ikkje rekk til).

Oppsummert, GEO vs LEO: GEO-satellittar = svært høg bane, faste i forhold til jorda, du treng få satellittar og enkle, faste brukarantenner, men har høg forseinking og mogleg kapasitetsgrense. LEO-satellittar = låg bane, beveger seg over himmelen, krev mange satellittar og sporande antenner, men gir låg forseinking og kan tene fleire brukarar med høgare kapasitet per person. Det finst også MEO (Medium Earth Orbit)-system i mellomliggande høgder (t.d. rundt 5 000–12 000 km oppe) som prøver å balansere desse faktorane – eit døme er O3b-nettverket på rundt 8 000 km, som har forseinking rundt 150 ms og blir brukt til telekom-backhaul i avsidesliggande område. Men for forbrukarinternett er hovudalternativa i 2025 GEO (etablert) og LEO (nytt). Kvar bane har sin nisje: GEO er utprøvd og påliteleg for brei dekning (og er kjempe for TV-sending, m.m.), medan LEO er nyskapande for låg forseinking og høg fart. Framtidige nettverk kan til og med blande dei to for å få det beste frå begge telarus.com telarus.com.